Constantino Nga Daku—Sumalakdag Bala Sang Cristianismo?

Ang Romanong Emperador nga si Constantino nalakip sa pila ka tawo nga ang ngalan ginpatahom sang maragtas paagi sa termino nga “Daku.” Gindugang sang Cristiandad ang termino nga “santo,” “ikatrese nga apostol,” “balaan kaangay sa mga apostoles,” kag ‘ginpili suno sa Kabubut-on sang Dios agod himuon ang pinakadaku nga pagbag-o sa bug-os nga kalibutan.’ Gikan sa tuhay nga pagtamod, ginalaragway sang pila si Constantino subong “namantsahan sing dugo, nadagtaan sang indi maisip nga kalautan kag tuman ka malimbungon, . . . isa ka makahaladlok nga manugpigos, nga nakahimo sing makasiligni nga mga krimen.”

MADAMONG nagapangangkon nga mga Cristiano ang gintudluan nga si Constantino nga Daku isa anay sang labing prominente nga sumalakdag sang Cristianismo. Sia kuno ang nagluwas sa mga Cristiano sa kabudlayan bangod sang paghingabot sang mga Romano kag naghatag sa ila sing kahilwayan sa relihion. Dugang pa, lapnag nga ginpatihan nga isa sia anay ka matutom nga sumulunod ni Jesucristo nga may daku nga handum nga itib-ong ang Cristianong kausa. Ang Eastern Orthodox Church kag ang Coptic Church nagdeklarar kay Constantino kag sa iya iloy nga si Helena, subong “mga santos.” Ginasaulog ang ila kapiestahan sa Hunyo 3 ukon suno sa kalendaryo sang simbahan, sa Mayo 21.

Sin-o gid si Constantino nga Daku? Ano ang iya papel sa pagtubo sang Cristianismo sang wala na ang mga apostoles? Makapasanag gid kon tugutan naton ang maragtas kag ang mga iskolar sa pagsabat sini nga mga pamangkot.

Ang Maragtason nga si Constantino

Natawo si Constantino, nga anak ni Constantius Chlorus, sa Naissus sa Serbia sang mga tuig 275 C.E. Sang nangin emperador ang iya amay sa nakatundan nga mga probinsia sang Roma sang 293 C.E., nagapakig-away sia sa Danube sa idalom sang mando ni Emperador Galerius. Nagbalik si Constantino sa luyo sang iya nagatagumatayon nga amay sa Britanya sang tuig 306 C.E. Wala magdugay pagkatapos mapatay ang iya amay, ginhimo sang mga hangaway si Constantino nga emperador.

Sadto nga tion, lima pa ka indibiduwal ang nagpangangkon nga mga Augustus. Dalayon ang inaway sibil sa ulot sang 306 kag 324 C.E., nga pagkatapos sadto nangin solo nga emperador si Constantino. Bangod sang kadalag-an sa duha ka inaway si Constantino nangin bahin sang maragtas sang Roma kag nangin solo nga manuggahom sa Emperyo sang Roma.

Sang 312 C.E., nalutos ni Constantino ang iya kasumpong nga si Maxentius sa inaway sa Milvian Bridge sa guwa sang Roma. Ginsiling sang Cristianong mga apologo nga sadto nga inaway, may nagtuhaw kuno sa idalom sang adlaw nga isa ka nagadabadaba nga krus nga may nasulat nga Latin nga mga tinaga nga In hoc signo vinces, nga nagakahulugan “Sa sining tanda magpangdaug ka.” Ginapatihan man nga sa isa ka damgo, ginsugo kuno si Constantino nga butangan sing una nga duha ka letra sang ngalan ni Cristo sa Griego ang mga taming sang iya mga soldado. Apang ini nga istorya may madamo nga sayop sa kronolohiya. Ang libro nga A History of Christianity nagsiling: “May mga pagsumpakilay tuhoy sa eksakto nga tion, lugar kag mga detalye sini nga palanan-awon.” Sa pag-abiabi kay Constantino sa Roma, gindeklarar sia sang pagano nga Senado subong pangulo nga Augustus kag Pontifex Maximus, nga amo, ang mataas nga saserdote sang pagano nga relihion sang emperyo.

Sang 313 C.E., nakigkumbuya si Constantino kay Emperador Licinius, nga manuggahom sa nasidlangan nga mga probinsia. Paagi sa Kasuguan Sang Milan, magkaupod nga ginhatagan nila sing kahilwayan sa pagsimba kag alalangay nga kinamatarong ang tanan nga grupo sang relihion. Apang, ginpakadiutay sang madamo nga istoryador ang pagkaimportante sini nga dokumento, nagasiling nga isa lamang ini ka kinaandan nga opisyal nga sulat kag indi isa ka dokumento sang emperador nga nagabag-o sa pagsulundan padulong sa Cristianismo.

Sa sulod sang masunod nga napulo ka tuig, ginlutos ni Constantino ang iya katapusan nga kaaway, si Licinius, kag nangin gamhanan nga manuggahom sang Roma. Sang 325 C.E., kag wala pa mabawtismuhan, gindumalahan niya ang una nga dakung ekumenikal nga konsilyo sang “Cristianong” simbahan, nga nagpakamalaut sa Arianismo kag naghanda sing isa ka pahayag sang importante nga mga pagtuluuhan nga gintawag Nicene Creed.

Nagbalatian sing grabe si Constantino sang tuig 337 C.E. Sadtong nagatagumatayon sia, ginbawtismuhan sia, kag dayon napatay. Sang napatay sia ginhimo sia sang Senado nga isa sang mga dios sang mga Romano.

Ang Relihion sa Estratehiya ni Constantino

Nahanungod sa kabilugan nga panimuot sang Romano nga mga emperador sang ikatlo kag ikap-at nga siglo tuhoy sa relihion, ang libro nga Istoria tou Ellinikou Ethnous (Maragtas Sang Griegong Pungsod) nagsiling: “Bisan pa yadtong mga emperador wala sing tudok nga relihiosong mga disposisyon, ginpasundan ang lapnag nga panghunahuna sang mga tawo, nasapwan nila nga kinahanglan hatagan ang relihion sing importansia sa balayan sang ila mga pahito sa politika, agod hatagan sing diutay nga pagkarelihioso ang ila mga buhat.”

Sing pat-od, si Constantino isa ka kilala nga tawo sang iya dag-on. Sa pamuno sang iya karera, kinahanglan niya ang pila ka “diosnon” nga pagsakdag, kag indi ini mahatag sang Romano nga mga dios nga wala na sing impluwensia. Ang emperyo, lakip ang relihion kag iban pa nga institusyon sini, nagluya, kag isa ka butang nga bag-o kag makapabakod ang kinahanglan agod mapalig-on ini liwat. Ang insiklopedia nga Hidria nagasiling: “Interesado gid si Constantino sa Cristianismo bangod wala lamang ginasakdag sini ang iya kadalag-an kundi ang pag-organisar man liwat sa iya emperyo. Ang Cristianong mga simbahan bisan diin amo ang iya nangin mga sumalakdag sa politika. . . . Malapit sa iya ang dumalagku nga mga prelado sadtong tion . . . , kag nagpangabay sia nga huptan ang ila paghiusa.”

Nabatyagan ni Constantino nga ang “Cristiano” nga relihion​—⁠bisan pa nga apostata kag puno sing kagarukan sadto​—⁠mahimo magamit sing epektibo subong isa ka nagapalig-on kag nagapahiusa nga puwersa nga makabulig sa iya daku nga pahito para sa pagkaemperador. Ginbaton ang sadsaran sang apostata nga Cristianismo agod matigayon ang pagsakdag sa pagpauswag sang iya mga tulumuron sa politika, namat-od sia nga ihiusa ang mga tawo sa idalom sang isa ka “katoliko,” ukon bug-os uniberso, nga relihion. Ang paganong mga kustombre kag mga selebrasyon ginhatagan sing “Cristiano” nga mga ngalan. Kag ang “Cristiano” nga mga klerigo ginhatagan sing posisyon, suweldo, kag gahom sang paganong mga pari.

Nagatinguha sa paghiusa sang mga relihion tungod sa politikal nga mga rason, gilayon nga ginapahipos ni Constantino ang bisan anong nagapamatok nga opinyon, indi pasad sa doktrinal nga kamatuoran, kundi pasad sa pagbaton sang kadamuan. Ang daku nga kinatuhayan sa mga doktrina sa sulod sang nabahinbahin kaayo nga “Cristianong” simbahan naghatag sa iya sing kahigayunan sa pagpasilabot subong “pinadala sang Dios” nga manugpatunga. Paagi sa iya pagpakig-angot sa mga Donatista sa Aminhan nga Aprika kag sa mga sumulunod ni Arius sa nasidlangan nga bahin sang emperyo, natukiban niya gilayon nga ang pagbuyok sa mga tawo indi tuman sa pagtukod sing isa ka malig-on, nahiusa nga pagtuo.a Bangod sang panikasog niya sadto nga malubad ang gumuntang sa mga doktrina ni Arius nga ginhiwat niya ang una nga ekumenikal nga konsilyo sa maragtas sang simbahan.​—⁠Tan-awa ang kahon nga “Si Constantino kag ang Konsilyo sang Nicaea.”

Nahanungod kay Constantino, ang istoryador nga si Paul Johnson nagsiling: “Ang isa sang iya panguna nga mga rason sa pagtugot sa Cristianismo amo nga mahimo naghatag ini sa iya kag sa Estado sing kahigayunan nga makontrol sing bug-os ang pagsulundan sang Simbahan sa doktrina.”

Nangin Cristiano Gid Bala Sia?

Si Johnson nagsiling: “Wala gid pagsikwaya ni Constantino ang pagsimba sa adlaw kag ginhuptan ang laragway sang adlaw sa iya mga sensilyo.” Ang Catholic Encyclopedia nagsiling: “Wala sing ginpasulabi si Constantino sa duha ka relihion. Subong pontifex maximus gintatap niya ang pagano nga pagsimba kag gin-amligan ang mga kinamatarong sini.” “Wala gid mangin Cristiano si Constantino,” siling sang insiklopedia nga Hidria, nga nagdugang: “Si Eusebius sang Caesarea, nga nagsulat sang iya biograpiya, nagsiling nga nangin Cristiano kuno sia sa hingapusan nga bahin sang iya kabuhi. Ining pagbawtismo indi makapakumbinsi, kay sang bisperas sini, naghalad [si Constantino] kay Zeus bangod may titulo man sia nga Pontifex Maximus.”

Tubtob sa adlaw sang iya kamatayon sang 337 C.E., ginaangkon ni Constantino ang paganong titulo nga Pontifex Maximus, ang supremo nga ulo sang mga butang tuhoy sa relihion. Tuhoy sa iya nga bawtismo, makatarunganon nga mamangkot, May tunay bala nga paghinulsol kag pagbag-o antes ini ginhimo, subong sang ginapatuman sang Kasulatan? (Binuhatan 2:​38, 40, 41) Bug-os bala yadto nga pagtum-oy sa tubig subong simbulo sang dedikasyon ni Constantino kay Jehova nga Dios?​—⁠Ipaanggid ang Binuhatan 8:​36-​39.

Isa Bala ka “Santo”?

Ang Encyclopædia Britannica nagsiling: “Si Constantino nagakadapat tawgon nga Daku bangod sang iya mga hinimuan sa baylo sang kon ano sia. Sa pagkamatuod, kon tilawan sia suno sa iya kinaiya, isa sia sang mga may pinakakubos nga kalipikasyon sa tanan nga may titulo nga [Daku] sa dumaan ukon moderno nga mga tion.” Kag ang libro nga A History of Christianity nagasugid sa aton: “May mga report sang una tuhoy sa iya kasingki kag sa iya kapintas kon akig sia. . . . Wala sia sing pagtahod sa tawhanon nga kabuhi . . . Ang iya pribado nga kabuhi nangin makahaladlok samtang nagatigulang sia.”

Maathag nga si Constantino may daku nga problema sa personalidad. Isa ka mananalawsaw sa maragtas ang nagsiling nga “ang iya masingki nga panimuot amo sa masami ang kabangdanan nga makahimo sia sing krimen.” (Tan-awa ang kahon nga “Pagpamatay Sang Dinastiya.”) Si Constantino indi “isa ka Cristiano nga tawo,” siling sang istoryador nga si H. Fisher sa iya History of Europe. Ang mga katunayan wala nagapakilala sa iya subong isa ka matuod nga Cristiano nga nagsul-ob sing “bag-o nga personalidad” kag may mga bunga sang balaan nga espiritu sang Dios​—⁠gugma, kalipay, paghidait, pagbatas, pagkalulo, pagkaayo, pagtuo, pagkalum-ok, kag pagpugong sa kaugalingon.​—⁠Colosas 3:​9, 10; Galacia 5:​22, 23.

Ang mga Resulta sang Iya mga Panikasog

Subong pagano nga Pontifex Maximus​—⁠kag busa pangulo sang relihion sang Romanong Emperyo​—⁠gintinguhaan ni Constantino nga pahamut-an ang mga obispo sang apostata nga simbahan. Gintanyagan niya sila sing mga mataas nga posisyon, kabantugan, kag manggad subong mga opisyales sang relihion sang Estado sang Roma. Ang Catholic Encyclopedia nagbaton: “Ang pila ka obispo, nga nabulagan sang pagkahalangdon sang palasyo, nagpasobra pa gani tubtob nga gindayaw nila ang emperador subong anghel sang Dios, subong sagrado nga tinuga, kag nagtagna nga sia, kaangay sa Anak sang Dios, magagahom sa langit.”

Sang ang apostata nga Cristianismo nahamut-an sang politikal nga panguluhan, labi pa gid nga nangin bahin ini sining kalibutan, sining sekular nga sistema, kag napahilayo sa mga panudlo ni Jesucristo. (Juan 15:19; 17:​14, 16; Bugna 17:​1, 2) Subong resulta, nasimpunan ang “Cristianismo” sang butig nga mga doktrina kag mga buhat​—⁠ang Trinidad, pagkadimamalatyon sang kalag, kalayuhon nga impierno, purgatoryo, pangadi para sa mga patay, paggamit sing mga rosarito, mga santos, mga imahen, kag mga kaangay sini.​—⁠Ipaanggid ang 2 Corinto 6:​14-​18.

Ginpanubli man sang simbahan halin kay Constantino ang huyog nga mangin diktador. Ang mga iskolar nga sanday Henderson kag Buck nagsiling: “Ang pagkasimple sang Ebanghelyo ginpalain, gindugang ang madayaw nga mga rito kag mga seremonya, ginhatagan sing kalibutanon nga pagpadungog kag bayad ang mga manunudlo sang Cristianismo, kag ang Ginharian ni Cristo halos nangin ginharian sining kalibutan.”

Diin ang Matuod nga Cristianismo?

Ang mga katunayan sang maragtas nagasugid sang kamatuoran sa likod sang “pagkadaku” ni Constantino. Sa baylo nga gintukod ni Jesucristo, ang Ulo sang matuod nga Cristianong kongregasyon, ang Cristiandad sa pila ka kasangkaron nangin resulta sang politikal nga pagpamintaha kag sang malimbungon nga pagmaniobra sang isa ka paganong emperador. Sing nagakaigo gid, ang istoryador nga si Paul Johnson namangkot: “Nangampo bala ang emperyo sa Cristianismo, ukon nagpagamit bala ang Cristianismo sa emperyo?”

Ang tanan nga maluyag gid sa pagsakdag sa putli nga Cristianismo sarang mabuligan nga makilala kag makapakig-upod sa matuod nga Cristianong kongregasyon karon. Ang mga Saksi ni Jehova sa bug-os nga kalibutan handa gid nga buligan ang bunayag sing tagipusuon nga mga tawo nga makilala ang matuod nga Cristianismo kag masimba sing kalahamut-an ang Dios.​—⁠Juan 4:​23, 24.

[Footnote]

[Kahon sa pahina 28]

Si Constantino kag ang Konsilyo sang Nicaea

Ano ang papel sang dibawtismado nga si Emperador Constantino sa Konsilyo Sang Nicaea? Ang Encyclopædia Britannica nagasiling: “Si Constantino mismo ang nagdumala, aktibo nga ginpangunahan ang paghinun-anon . . . Bangod nahayanghag gid sa emperador, ginlagdaan sang tanan nga obispo, luwas lamang sa duha, ang kredo, ang madamo sa ila batok sa ila luyag.”

Pagkatapos sang duha ka bulan sang mainit nga pagbaisay sa relihion, nagpasilabot ining pagano nga politiko kag namat-od dampig sa mga nagsiling nga si Jesus Dios. Apang ngaa? “Wala gid sing nahangpan si Constantino sa bisan ano nga ginpamangkot sa Griegong teolohiya,” siling sang A Short History of Christian Doctrine. Ang iya lamang nahangpan amo nga ang pagbahinbahin sang relihion makatalagam sa iya emperyo, kag determinado sia nga palig-unon ang iya emperyo.

Nahanungod sa katapusan nga dokumento nga ginhimo sa Nicaea sa idalom sang panuytoy ni Constantino, ang Istoria tou Ellinikou Ethnous (Maragtas Sang Griegong Pungsod) nagsiling: “Ginapakita sini ang dipagsapak [ni Constantino] sa mga doktrina, . . . ang iya pagkapursigido nga mapanumbalik ang paghiusa sa sulod sang simbahan sa bisan anong paagi, kag sa katapusan ang iya pagpati nga subong ‘obispo sang mga taga-guwa sang simbahan’ sia ang dapat magdesisyon sa mga butang tuhoy sa relihion.” Ginsakdag ayhan sang espiritu sang Dios ang mga desisyon nga ginhimo sa sadto nga konsilyo?​—⁠Ipaanggid ang Binuhatan 15:​28, 29.

[Kahon sa pahina 29]

Pagpamatay sang Dinastiya

Sa ubos sining tig-ulo, ginlaragway sang sinulatan nga Istoria tou Ellinikou Ethnous (Maragtas Sang Griegong Pungsod) ang ginatawag sini nga “makangilil-ad nga mga krimen nga ginhimo ni Constantino sa sulod sang pamilya.” Wala madugay pagkatapos gintukod ang iya dinastiya, nalipatan niya kon paano malipay sa wala ginapaabot nga mga hinimuan kag nangin alisto sa mga katalagman sa iya palibot. Bangod maduhaduhaon nga tawo kag ayhan ginsulsulan sang maiyaiyahon nga mga manug-into, una niya nga ginduhaduhaan ang iya hinablos nga lalaki nga si Licinianus​—⁠ang anak sang masigka-Augustus nga iya na ginpatay​—⁠subong posible nga kaaway. Ang pagpatay sa iya hinablos ginsundan sang pagpatay sa panganay nga anak nga lalaki mismo ni Constantino, si Crispus, nga ginpadihot sang iya manding nga si Fausta bangod daw mangin sablag sia sa bug-os nga paggahom sang iya kaugalingon nga anak.

Ining ginhimo ni Fausta amo ang nangin kabangdanan sa ulihi sang iya dramatiko nga kamatayon. Daw subong nga si Augusta Helena, nga may impluwensia sa iya anak nga si Constantino tubtob sa katapusan, nadalahig sa sining pagpatay. Ang dimakatarunganon nga balatyagon nga masami nagkontrol kay Constantino nangin kabangdanan man sang pagpatay sa madamo niya nga mga abyan kag kaupod. Ang libro nga History of the Middle Ages naghinakop: “Ang pagsilot sing kamatayon​—⁠agod indi masiling nga pagpatay​—⁠sa iya kaugalingon nga anak nga lalaki kag sa iya asawa nagapakita nga wala sia matandog sang bisan anong espirituwal nga impluwensia sang Cristianismo.”

[Retrato sa pahina 30]

Ini nga arko sa Roma ginagamit sa paghimaya kay Constantino

[Picture Credit Line sa pahina 26]

Musée du Louvre, Paris