Nasalapuan Ko ang Isa ka Butang nga Maayo Pa sa Bulawan

PANUGIRON NI CHARLES MYLTON

Isa ka adlaw si Tatay nagsiling: “Pakadtuon naton si Charlie sa Amerika kay madamo kag mahapos makakita sing kuwarta didto. Padalhan na lang niya kita kon may kuwarta na sia!”

NAGAPATI ang mga tawo nga ang mga dalanon sa Amerika human sa bulawan. Mabudlay sadto ang pangabuhi sa nasidlangan nga Europa. Ang akon mga ginikanan may gamay nga ulumhan kag nagasagod sing pila ka baka kag mga manok. Wala kami sing elektrisidad ukon tubo sang tubig. Apang, amo man sini ang kahimtangan sang tanan namon nga kaingod.

Natawo ako sa Hoszowczyk sang Enero 1, 1893, halos 106 ka tuig na ang nagligad. Ang amon minuro didto sa Galicia, isa ka probinsia nga sakop anay sang Austro-Hungaryo nga emperyo. Sa karon ang Hoszowczyk yara sa nasidlangan sang Poland malapit lang sa Slovakia kag Ukraine. Tuman gid katugnaw ang tigtulugnaw diri kag madamol ang mga yelo. Sang nagaedad ako sing mga pito ka tuig, nagalakat ako sing mga tunga sa kilometro pakadto sa sapa kag ginawasay ang yelo agod makakuha sing tubig. Ginadala ko ini sa balay kag ginagamit ini ni Nanay sa pagluto kag pagpanghugas. Sa sapa sia nagapanglaba, nga nagagamit sing daku nga mga pidaso sang yelo subong kulusuan.

Wala sing mga eskwelahan sa Hoszowczyk, apang makahambal ako sing Polaco, Ruso, Slovak, kag Ukrainian. Ginpadaku kami subong mga Griegong Ortodokso, kag nag-alagad ako subong isa ka sakristan. Apang bisan sa lanubo nga pangidaron, naugot ako sa mga pari nga nagsiling nga indi kami dapat magkaon sing karne kon Biernes apang sila mismo nagakaon sini.

Ang iban namon nga mga abyan nagpauli gikan sa pagtrabaho sa Estados Unidos nga may kuwarta nga inugpakaayo sa ila mga balay kag inugbakal sing makinarya sa uma. Amo sini ang nagpahulag kay Tatay sa pagsiling nga pakadtuon ako sa Amerika upod sang pila namon ka kaingod nga nagaplano nga magbalik didto. Tuig 1907 sadto sang 14 anyos ako.

Nagdalangdalang sa Amerika

Sang ulihi nagasakay na ako sa isa ka barko, kag sa sulod sang duha ka semana natabok namon ang Atlantiko. Sadto nga tion, kinahanglan nga may 20 dolyares ikaw, kay kon wala pabalikon ka nila sa imo ginhalinan. May isa ako ka pilak nga nagabili sing 20-dolyares, kag sa amo nalakip ako sa minilyon nga nakatabok sa Ellis Island, New York, ang dalan padulong sa Amerika. Sa pagkamatuod, indi madali pangitaon ang kuwarta, kag ang mga kalye indi human sa bulawan. Sa pagkamatuod, madamo sini ang indi sementado!

Nagsakay kami sa tren padulong sa Johnstown, Pennsylvania. Nakakadto na diri ang mga lalaki nga kaupod ko kag may nahibaluan sila nga boardinghouse nga sarang ko madayunan. Ang rason sini amo agod makita ko ang akon magulang nga babayi nga nagaistar sa Jerome, Pennsylvania, nga nahibaluan ko sang ulihi nga 25 kilometros lamang gali ang kalayuon. Apang sa baylo sang Jerome ginamitlang ko ini nga Yarome, bangod ang “J” ginamitlang nga “Y” sa amon lokal nga lenguahe. Wala sing nakahibalo tuhoy sa duog nga Yarome, gani didto ako sa lain nga pungsod, ginabudlayan mag-Ingles kag wala sing kuwarta.

Nagapangita ako sing trabaho kada aga. Sa talatapan nga nagahatag sing trabaho, duha ukon tatlo lamang ang ginahatagan sing trabaho sa tanan nga nagalinya sa guwa. Gani kada adlaw nagapauli ako sa boardinghouse agod magtuon sing Ingles paagi sa bulig nga mga libro. Kon kaisa may makit-an ako nga temporaryo nga mga trabaho, apang pagligad sang pila ka bulan, ubos na ang akon kuwarta.

Nakit-an Ko ang Akon mga Utod

Isa ka adlaw nag-agi ako sa isa ka otel nga may ilimnan malapit sa estasyon sang tren. Kahumot gid sang pagkaon! Libre lamang ang mga tinapay, ang hot dog, kag iban pa nga pagkaon kon magbakal ikaw sing serbesa, nga nagabili sing lima ka sentimos sa isa ka daku nga baso. Walay sapayan nga menor de edad pa ako, naluoy sa akon ang tindero kag ginpabakal niya ako sing serbesa.

Samtang nagakaon ako, may mga lalaki nga nagsulod nga nagsiling: “Dali ubusa na ang imo serbesa! May manug-abot nga tren padulong sa Jerome.”

“Sa Yarome bala ang buot mo silingon?” pamangkot ko.

“Indi, Jerome,” siling sang mga lalaki. Didto kag nahibal-an ko ang ginaistaran sang akon magulang nga babayi. Sa pagkamatuod, didto sa ilimnan, nakilala ko ang isa ka lalaki nga nagapuyo tatlo lamang ka balay ang antad gikan sa balay sang akon magulang! Gani naggawad ako sing tiket sa tren kag nakit-an ko gid man ang akon magulang.

Ang akon magulang kag ang iya bana amo ang nagatatap sing isa ka balay-dalayunan para sa mga minero sang karbon, kag nag-istar ako sa ila. Ginpaobra nila ako bilang manugbantay sang bomba nga nagalimas sing tubig gikan sa minahan. Kon magbisyo ini, nagatawag ako dayon sing isa ka mekaniko. Kinse sentimos ang akon sweldo kada adlaw. Sang ulihi nagtrabaho ako sa riles, sa hilimuan sing tisa, kag isa pa gani ka ahente sang seguro. Sang ulihi nagsaylo ako sa Pittsburgh sa akon magulang nga si Steve. Nagtrabaho kami sa pabrika sang salsalon. Wala gid ako sing may napadala nga kuwarta sa amon pamilya.

Isa ka Pamilya kag Isa ka Lubong

Samtang nagalakat pakadto sa trabaho isa ka adlaw, nasiplatan ko ang isa ka lamharon nga kabulig nga nagatindog sa atubangan sang balay nga iya ginatrabahuan. ‘Katahom gid sa iya, siling ko.’ Tatlo ka semana sang ulihi, sang 1917, nagpakasal kami ni Helen. Sang masunod nga napulo ka tuig, nakatigayon kami sing anom ka kabataan, ang isa sa ila napatay sang lapsag pa.

Sang 1918 ginpaobra ako sang Pittsburgh Railway subong drayber sang tren. May isa ka kapehan malapit sa garahe sang mga tren. Ang duha ka Griego nga lalaki nga tag-iya sang kapehan wala nagasapak kon ano ang imo orderon, basta makabantala sila sa imo gikan sa Biblia. Ginsilingan ko sila: “Buot bala ninyo silingon nga sayop ang bug-os nga kalibutan kag kamo lang nga duha ang husto?”

“Ti, tan-awa ini sa Biblia!” siling nila. Apang wala nila ako makumbinsi sadto.

Sing makapasubo, sang 1928, nagmasakit ang akon palangga nga si Helen. Agod maatipanan sing maayo ang kabataan, ginpaistar ko sila sa akon magulang kag sa iya bana sa Jerome. Sadto nga tion nakabakal sila sang isa ka ulumhan. Pirme ko ginaduaw ang kabataan kag ginapadalhan sila sing kuwarta kada bulan para sa ila pagkaon. Ginapadalhan ko man sila sing mga panapton. Sing makapasubo, naglala ang kahimtangan ni Helen, kag napatay sia sang Agosto 27, 1930.

Ginsubuan ako kag daw wala sing mahimo. Sang magkadto ako sa pari para sa mga kahimusan sa paglubong, nagsiling sia: “Indi na ikaw katapo sini nga simbahan. Wala ikaw makabayad sing alamutan sobra na sa isa ka tuig.”

Ginpaathag ko nga nagmasakit sing malawig ang akon asawa kag ginahatag ko ang sobra nga kuwarta sa akon kabataan agod may maamot sila sa simbahan sa Jerome. Walay sapayan sini, antes magpasugot ang pari nga dumalahan ang lubong, naghulam ako sing 50 dolyares agod ibayad sa akon utang sa simbahan. Nanukot man ang pari sing dugang nga 15 dolyares para sa Misa nga hiwaton sa lugar sang akon bayaw nga babayi diin luyag sang mga abyan kag sang pamilya nga magtipon agod ipakita ang ila pagtahod kay Helen. Wala ako makatigayon sing 15 dolyares, apang nagpasugot ang pari nga mag-Misa kon bayaran ko sia sa sweldo.

Sang tion sang sweldo gingamit ko ang kuwarta sa pagbakal sing mga sapatos kag panapton sang kabataan sa eskwelahan. Ti, mga duha ka semana sang ulihi, nagsakay ang pari sa akon tren. “May utang ka pa sa akon nga 15 dolyares,” siling niya. Nian, sang magpanaug sia, namahog sia, “Kadtuan ko ang imo superbisor kag ibuhin ang kuwarta sa imo sweldo.”

Pagkatapos sang obra, ginkadtuan ko ang akon superbisor kag ginsugid sa iya ang natabo. Walay sapayan nga Katoliko sia, sia nagsiling, “Kon magkadto diri ina nga pari, ipakita ko sa iya ang malain niya nga batasan!” Bangod sini, nagpamensar ako, ‘Kuwarta lamang namon ang ginalagas sang pari, apang wala gid nila kami ginatudluan tuhoy sa Biblia.’

Pagtuon sang Kamatuoran

Sang masunod nga tion nga nagkadto ako sa kapehan sang duha ka Griego nga lalaki, ginhambalan namon ang akon eksperiensia sa pari. Subong resulta, nagtuon ako upod sa mga Estudyante Sang Biblia, subong amo anay ang pagtawag sa mga Saksi ni Jehova. Nagapulaw ako sa pagbasa sing Biblia kag sing literatura sa Biblia. Natun-an ko nga si Helen wala nagaantos sa purgatoryo, subong sang ginsiling sang pari, kundi nagakatulog sa kamatayon. (Job 14:13, 14; Juan 11:11-14) Sa pagkamatuod, maayo pa sa bulawan ang akon nasalapuan—ang kamatuoran!

Pila ka semana sang ulihi, sa una ko nga pagtambong sa miting sang mga Estudyante Sang Biblia sa Garden Theatre sa Pittsburgh, ginbayaw ko ang akon kamot kag nagsiling, “Madamo ako sing natun-an sa Biblia karon nga gab-i sangsa bug-os ko nga kabuhi sa simbahan.” Sang ulihi, sang namangkot sila kon sin-o ang luyag makigbahin sa pagbantala nga hilikuton sa masunod nga adlaw, ginbayaw ko liwat ang akon kamot.

Nian, sang Oktubre 4, 1931, ginsimbuluhan ko ang akon dedikasyon kay Jehova paagi sa bawtismo sa tubig. Sang ulihi may naarkilahan ako nga isa ka balay kag ginkuha ang kabataan agod magpuyo upod sa akon, kag nagkuha ako sing kabulig sa pag-atipan sa ila. Walay sapayan sang akon mga responsabilidad sa pamilya, kutob sang Enero 1932 tubtob sang Hunyo 1933, nakigbahin ako sa isa ka porma sang pinasahi nga pag-alagad nga ginatawag auxiliary, diin naghinguyang ako sing 50 tubtob 60 ka oras kada bulan sa pagpakighambal sa iban tuhoy sa Biblia.

Sini nga tion natalupangdan ko ang isa ka matahom nga lamharon nga babayi nga daw pirme nagasakay sa akon tren pakadto-pakari sa trabaho. Nagatulukay kami sa akon rear-view nga salaming. Sa sina nga paagi nagkilalahay kami ni Mary. Nagnobyahanay kami kag nagpakasal sang Agosto 1936.

Sang 1949 bangod sang akon kadugayon sa trabaho nakapili ako sing eskedyul nga nagtugot sa akon nga makapayunir, subong amo ang pagtawag sa bug-os tion nga ministeryo. Ang akon kinagot nga si Jean, nagpayunir sang 1945, kag magkaupod kami nga nagpayunir. Sang ulihi, nakilala ni Jean si Sam Friend, nga nagaalagad sa Bethel, ang bug-os kalibutan nga ulong talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, New York.a Nagpakasal sila sang 1952. Nagpadayon ako sa pagpayunir sa Pittsburgh kag naghiwat sing madamo nga pagtuon sa Biblia, sang isa ka tion upod sa 14 ka lainlain nga pamilya kada semana. Sang 1958, nagretiro ako sa akon trabaho subong drayber sang tren. Pagkatapos sadto, nangin mahapos sa akon ang pagpayunir, bangod wala na ako nagatrabaho sing walo ka oras sa isa ka adlaw.

Sang 1983, nagmasakit si Mary. Gin-atipan ko sia kon paano nga gin-atipan niya ako sing maayo sa sulod sang mga 50 ka tuig. Sang ulihi, sang Septiembre 14, 1986, napatay sia.

Nakita Ko ang Akon Dutang Natawhan

Sang 1989, ginpaupod ako nanday Sam kag Jean sa mga kombension sa Poland. Ginduaw man namon ang duog nga akon gindak-an. Sang ginsakop sang mga Ruso ini nga duog, gin-ilisan nila ang ngalan sang mga banwa kag gindala ang mga tawo sa iban nga kadutaan. Ang isa sang akon magulang nga lalaki gindala sa Istanbul kag ang isa ko pa ka magulang nga babayi sa Rusya. Kag wala nahibaluan sang amon mga ginpamangkutan ang ngalan sang amon minuro.

Sang ulihi nangin pamilyar sa akon ang pila ka bukid sa malayo. Samtang nagapalapit kami, natandaan ko ang pila ka palatandaan—isa ka bungyod, isa ka nagasanga nga dalan, isa ka simbahan, isa ka taytay sa suba. Sing hinali, sa amon kakibot, nakit-an namon ang isa ka karatula nga nagasiling “Hoszowczyk”! Sining karon lang, nadula ang impluwensia sang mga Komunista, kag ginbalik ang orihinal nga ngalan sang mga minuro.

Wala na ang amon balay, apang yara pa gihapon ang pugon nga ginagamit namon anay kon nagaluto sa guwa sang balay, nga medyo nalubong sa duta. Nian gintudlo ko ang daku nga kahoy kag nagsiling: “Tan-awa ninyo ina nga kahoy. Gintanom ko ina antes ako magkadto sa Amerika. Tan-awa kon daw ano na ina kadaku!” Pagkatapos, nagkadto kami sa mga sementeryo, ginapangita ang mga ngalan sang mga katapo sang amon pamilya, apang wala kami sing nakit-an.

Pag-una sa Kamatuoran

Sang napatay ang bana ni Jean sang 1993, ginpamangkot niya ako kon luyag ko nga magguwa sia sa Bethel agod atipanon ako. Ginsilingan ko sia nga indi ko gid luyag nga himuon niya ini, kag amo ina gihapon ang luyag ko. Nagpuyo ako sing isahanon tubtob sa edad nga 102, apang sang ulihi kinahanglan nga magsaylo ako sa balay-alaypan. Isa gihapon ako ka gulang sa Kongregasyon sang Bellevue sa Pittsburgh, kag ginasugat ako sang mga kauturan kag ginadala sa mga miting sa Kingdom Hall kon Domingo. Walay sapayan nga limitado na karon ang akon pagbantala nga hilikuton, yara gihapon ako sa listahan sang infirm nga mga payunir.

Sa sulod sang mga tinuig, nakaeskwela ako sa pinasahi nga mga eskwelahan sa paghanas sa mga manugtatap nga ginaorganisar sang Watch Tower Society. Sang nagligad nga Disiembre 1997, nakatambong ako sa pila ka sesyon sang Kingdom Ministry School para sa mga gulang sa kongregasyon. Kag sang nagligad nga Abril 11, ginsugat ako ni Jean agod magtambong sa Memoryal sang Kamatayon ni Cristo, isa ka selebrasyon nga ginpakahamili ko nga makigbahin kada tuig kutob sang 1931.

Ang pila sang akon estudyante anay sa Biblia mga gulang na karon, ang iban mga misyonero sa Bagatnan nga Amerika, kag ang iban mga lolo na, nagaalagad sa Dios upod sa ila kabataan. Ang tatlo ko ka kabataan—sanday Mary Jane, John, kag Jean—subong man ang madamo nila nga kabataan kag kaapuhan matutom nga nagaalagad kay Jehova nga Dios. Ginapangamuyo ko nga kabay nga himuon man ini sa ulihi sang isa ko pa ka bata nga babayi kag sang iban ko pa nga kaapuhan kag mga kaapuhan sa tuhod.

Karon sa edad nga 105 anyos, ginapalig-on ko gihapon ang tanan nga magtuon sa Biblia kag isugid sa iban ang ila natun-an. Huo, kumbinsido ako nga kon magpabilin ikaw nga suod kay Jehova, indi gid ikaw malugaw-an. Nian masalapuan mo man ang isa ka butang nga maayo pa sa bulawan nga nagakadula—ang kamatuoran nga nagabulig sa aton nga makatigayon sing hamili nga kaangtanan sa aton Manughatag-sing-Kabuhi, si Jehova nga Dios.

[Footnote]

[Retrato sa pahina 25]

Sang nagamaneho ako sang tren

[Retrato sa pahina 26]

Sa balay-alaypan nga ginaistaran ko karon

[Retrato sa pahina 27]

Ang palatandaan sa dalan nga amon nakit-an sang 1989