Pag-agaway sa “Balaan” nga Duog

SANG Hulyo 15, 1099, natuman sang Una nga Krusada, nga awtorisado sang papa sang Roma, ang tulumuron sini nga maagaw ang Jerusalem. Makakulugmat gid ang pagpamatay! Ang lamang nga pumuluyo nga nakasalbar amo ang gobernador kag ang iya personal nga guardia, pagkatapos magbayad sing daku nga hiphip. Sa iya libro nga The Crusades, ginareport sang klerigo nga si Antony Bridge ang natabo sa iban nga Muslim kag Judiyo nga mga pumuluyo: “Sang ginpagustuhan na ang mga Manugkrusada sa paghimo sang luyag nila sa sulod sang siudad, nagpaduyog sila sa isa ka daku kag makakulugmat nga pagpaagay sing dugo. . . . Ginpamatay nila ang tanan nga lalaki, babayi kag kabataan nga makita nila sa siudad . . . Sang wala na sing mapatay, ang nagpang-agaw nagprosesyon sa mga kalye sang siudad . . . padulong sa Holy ­Sepulchre agod magpasalamat sa Dios.”

Kutob sang kadalag-an sang manugkrusada, ang presensia sang Cristiandad sa Jerusalem gintandaan sang binangig sa ulot sang Romano Katoliko, Eastern Orthodox, kag sang iban pa nga Cristiano kuno nga mga relihion. Sang 1850, ang pagbinangig sang mga lider sang nanuhaytuhay nga relihion tungod sa balaan nga duog sa Jerusalem kag sa palibot sini amo ang daku nga gintunaan sang Crimean War. Ang Inglaterra, Pransia, kag Estado sang Ottoman nagpakig-away batok sa Rusya kag tunga sa milyon ang napatay.

Wala matapos sang inaway ang mga kinagamo sang Cristiandad tuhoy sa Jerusalem kag sa balaan nga mga duog sini. Gintinguhaan sang mga taga-Ottoman, nga nagkontrol sa pungsod sadto, nga paluntaron ang paghidait paagi sa pagpartida sa balaan nga mga duog sa nanuhaytuhay nga relihion. “Ini nga pagsulundan,” paathag ni Dr. Menashe Har-el sa iya libro nga This Is Jerusalem, “ginbaton . . . sang Nasyones Unidas paagi sa Partition Resolution sang Nobiembre 1947. Sa amo bahin ini sang internasyonal nga kasuguan.” Subong resulta, ang Simbahan sang Holy Sepulchre ginpanag-iyahan sang mga Romano Katoliko, Griegong Ortodokso, Armenianhon, Sirianhon, kag mga Copt. Sang ulihi, namilit ang mga Etiopianhon sang ila kinamatarong sa sining simbahan paagi sa pagpaistar sa pila nila ka katapo sa mga payag sa atop. Madamo ang nagakabig sa Simbahan sang Holy Sepulchre subong ang pinakabalaan nga duog sang Cristiandad. Puno ini sang mga altar, imahen, kag mga larawan. Ang isa pa ka ginasiling nga balaan nga duog, ang Kalbaryo ni Gordon, ginahangad sang pila ka Protestante subong amo kuno ang duog diin ginpatay kag ginlubong si Jesus.

Sang una ginsilingan ni Jesus ang isa ka babayi nga nagapati sa balaan nga mga duog: “Ang takna nagaabot nga indi sa sining bukid ukon sa Jerusalem magasimba kamo sa Amay. . . . Ang matuod nga mga sumilimba magasimba sa Amay sa espiritu kag kamatuoran.” (Juan 4:21-24) Busa, wala ginahangad sang matuod nga mga Cristiano ang balaan nga mga duog. Ang paglaglag sang Romano nga mga hangaway sa di-matutom nga Jerusalem sang 70 C.E. isa ka paandam sa Cristiandad. Ang iya idolatriya, mga pagbahinbahin, kag kasal-anan sa dugo nagahimutig sang iya pagpangangkon nga Cristiano. Busa, madangatan niya ang gintagna sang Dios nga matabo sa tanan nga relihion nga nagahuman sa Babilonia nga Daku.—Bugna 18:2-8.