Kuarta kag Maayo nga Moral—Leksion Gikan sa Maragtas

SANG Abril 7, 1630, mga apat ka gatos ka tawo sakay sa apat ka barko ang naglayag halin sa Inglaterra pakadto sa Amerika. Madamo sa ila ang mataas sing tinun-an. Ang iban madinalag-on nga mga negosyante. Ang pila katapo pa gani sang parlamento. Nagsarurot ang ekonomiya sa ila pungsod, nga labi pa nga ginpalala sang nagasandukot nga Katluan ka Tuig nga Inaway sa Europa (1618-48). Gani ginbiyaan nila ang ila mga puluy-an, negosyo, kag mga himata kag nagpasimpalad sa iban nga pungsod sa pagpangita sing mas maayo nga mga oportunidad.

Apang, yadtong malaumon nga grupo indi lamang isa ka grupo sang oportunista nga mga negosyante. Makugi sila nga mga Puritano, nga nagpalagyo bangod sang relihioso nga paghingabot.⁠a Ang ila gid katuyuan amo ang pagtukod sing isa ka diosnon nga komunidad diin sila kag ang ila mga kaliwat mahimo magtin-ad sa materyal nga wala nagakinahanglan nga ikompromiso ang mga talaksan sang Biblia. Wala madugay nga nakadungka sila sa Salem, Massachusetts, gin-angkon nila ang isa ka diutay nga puna sang duta malapit sa baybay. Gintawag nila ang ila bag-ong puluy-an nga Boston.

Mabudlay Balansehon

Ginhimo sang ila lider kag gobernador, nga si John Winthrop, ang iya bug-os nga masarangan agod magtin-ad ang indibiduwal nga manggad kag magdamo ang mga benepisyo para sa komunidad sa bag-ong kolonya. Luyag niya nga matigayon sang mga tawo ang kuarta samtang sa amo man nga tion, mahuptan nila ang maayo nga moral. Apang mabudlay gid ini balansehon. Bangod sang ginasigahom nga mga problema, gintul-id niya sa iya mga kaupod ang tuhoy sa papel sang manggad sa isa ka diosnon nga katilingban.

Kaangay sang iban pa nga Puritano nga mga lider, nagpati si Winthrop nga ang mismo nga paghingamo sing manggad indi malain. Nangatarungan sia nga ang panguna nga katuyuan sang manggad amo ang pagbulig sa iban. Gani, kon ang isa ka tawo mas madamo sing manggad, mas madamo man sia sing mabulig. “Ang manggad isa ka makapagumon gid nga butang para sa mga Puritano,” siling sang istoryador nga si Patricia O’Toole. “Pamatuod ini sang pagpakamaayo sang Dios apang butang man ini nga nagasulay sa isa nga mangin bugalon . . . kag magpakasala sa unod.”

Agod mapaiway ang mga sala nga ginabangdan sang manggad kag luho, ang laygay ni Winthrop amo ang paghaganhagan kag pagpugong sa kaugalingon. Apang, wala magdugay kag ang handum sang iya mga kasimanwa nga makaganar nagsumpakil sa iya mga panikasog agod piliton sila nga magpakita sing pagkadiosnon kag higugmaon ang isa kag isa. Indi ugyon ang mga nagapamatok sa ginkabig nila nga mapiguson nga pagpasilabot ni Winthrop sa ila pribado nga kabuhi. Nagpanawagan ang iban sa pag-organisar sing isa ka pinili nga hubon nga magapakigbahin sa paghimo sing mga desisyon. Ang iban naman nagsaylo na lamang sa kaingod nga Connecticut agod mahimo nila ang ila mga luyag.

“Ang oportunidad, kahamungaya, demokrasya,” siling ni O’Toole, “tanan makusog nga mga puersa sa kabuhi sang mga Puritano sa Massachusetts, kag tanan nagagatong sa indibiduwal nga mga ambisyon kag nagaitsa-puera sa handum ni Winthrop nga gamiton ang manggad para sa kaayuhan sang komunidad.” Sang 1649, si Winthrop napatay nga imol pa sa ilaga, sa edad nga 61 anyos. Bisan pa nga nakalampuwas ang mahuyang nga kolonya walay sapayan sang madamo nga kabudlayan, wala na makita ni Winthrop ang katumanan sang iya handum.

Ang Pagpangita Nagapadayon

Indi lamang si John Winthrop ang nagahandum sing mas maayo nga kalibutan. Ginatos ka libo kada tuig ang nagasaylo halin sa Aprika, Bagatnan-sidlangan nga Asia, Nasidlangan nga Europa, kag Latin Amerika, nga nagalaum nga magaayo ang ila kabuhi. Ang iban sa ila nainspirar sang ginatos ka bag-ong libro, seminar, kag Web site nga ginahimo kada tuig kag nagasaad sa pagsugid sing sekreto kon paano magmanggaranon. Maathag gid nga madamo gihapon ang nagapanikasog nga makakuarta, kag kuntani indi nila pagtalikdan ang moral nga mga prinsipio.

Sing prangka, ang mga resulta makabalang-aw. Ang mga nagapangita sing manggad masunson nga nagasakripisyo sang ila mga prinsipio kag kon kaisa bisan sang ila pagtuo sa altar ni Mammon. Gani, ayhan mamangkot ka: “Ang isa bala ka tawo mahimo mangin matuod nga Cristiano kag mangin manggaranon man? May yara gid ayhan isa ka mahinadlukon-sa-Dios nga katilingban nga hamungaya sa materyal kag sa espirituwal?” Ginasabat sang Biblia ini nga mga pamangkot, subong sang ginapakita sang masunod nga artikulo.

[Mga nota]

[Credit Lines sang retrato sa pahina 3]

Boats: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck; Winthrop: Brown Brothers