Korapsion—Daw Ano Kalapnag?
“Ang amon kompanya nagahatag sang serbisyo sa lokal nga gobierno. Sa masami, duha ukon tatlo pa ka bulan antes nila kami bayaran. Pero sining karon lang, gintawgan ako sang isa nila ka empleyado. Nagtanyag sia nga puede kami mabayaran dayon—basta hatagan lang sia sing hamham.”—JOHN.a
NABIKTIMA ka na bala sang korapsion? Mahimo nga indi pareho sa ginsambit sa ibabaw, pero sigurado gid nga naapektuhan ka sa sini.
Suno sa 2011 Corruption Perceptions Indexb sang Transparency International (TI), “ang kalabanan sang 183 ka pungsod kag teritoryo nga ginsurbe may rating nga manubo pa sa lima suno sa talaksan nga 0 (pinakakorap) asta sa 10 (pinakatampad).” Sang nagligad nga duha ka tuig, ginbaton sang TI nga ang 2009 nga annual report sini nagbuyagyag sang pagkalapnag sang korapsion: “Maathag nga wala sang pungsod sa kalibutan nga indi apektado sang korapsion.”
“Ang korapsion amo ang pag-abuso sa gahom para makaganar. Apektado sini ang kabuhi, palangabuhian ukon kalipay sang isa nga nagasalig sa pagkatampad sang ara sa palangakuan.”—TRANSPARENCY INTERNATIONAL
Sa pila ka kaso, makahalalit gid ang resulta sang korapsion. Halimbawa, ginreport sang Time nga magasin nga ang “korapsion kag pagpabaya” amo ang ginakabig nga balasulon sa tuman kadamo nga napatay sa mabaskog nga linog sa Haiti sang 2010. Nagdugang pa ini: “Napatindog ang mga bilding nga halos wala nakonsulta ang mga engineer kag tuman kadamo nga hamham sa mga inspektor sang gobierno.”
May permanente bala nga solusyon sa korapsion? Para masabat ina, dapat mahangpan naton ang kabangdanan sang korapsion. Binagbinagon naton ini sa masunod nga artikulo.
a Gin-islan ang ngalan.
b “Ginapasunod sang Corruption Perceptions Index ang mga pungsod suno sa ginabulubanta nga korapsion sang gobierno.”—Transparency International.