Nahibaluan Mo Bala?

Paano nagapamatuod sa ginasiling sang Biblia ang ginsulat sang una sa isa ka bato?

SA Bible Lands Museum sa Jerusalem, may isa ka bato nga ginsulatan sang mga 700-600 B.C.E. Nakit-an ini nga bato sa isa ka kueba nga ginagamit nga lulubngan malapit sa Hebron sa Israel. Mabasa sa sini nga bato: “Pakamalauton ni Yahweh Sabaot si Hagaf nga anak ni Hagav.” Paano ini nagapamatuod sa ginasiling sang Biblia? Ginapakita sini nga kilala gid sang mga tawo sang panahon sang Biblia ang ngalan sang Dios nga si Jehova, nga ginsulat nga YHWH sa Hebreo nga mga letra, kag pirme nila ini ginagamit. Makita man sa mga dingding sang iban pa nga mga kueba ang ngalan sang Dios, kag ang iban pa nga mga ngalan nga may pinalip-ot nga ngalan sang Dios. Ginsulat ini sang mga tawo nga nagatipon kag nagapanago didto sang una.

Parte sa mga ginsulat sa bato sa mga kueba, si Dr. Rachel Nabulsi sa University of Georgia nagsiling: “Pirme makita sa sini ang ngalan nga YHWH. Madamo kita sing matun-an sa sini. . . . Ang mga teksto [sa Biblia] kag ang mga ginsulat sa bato nagapakita nga importante gid si YHWH sa kabuhi sang mga tawo sa Israel kag sa Juda.” Ginapamatud-an sini ang ginasiling sang Biblia, kay mabasa sa Biblia sing linibo ka beses ang ngalan sang Dios nga ginsulat nga YHWH sa Hebreo nga mga letra. Kag ang pila ka ngalan nga ginsambit sa Biblia may pinalip-ot nga ngalan sang Dios.

Ang mga tinaga nga “Yahweh Sabaot” nga ginsulat sa bato nagakahulugan sing “Jehova sang mga kasuldadusan.” Ginapakita sini nga mahimo gid nga pirme ginagamit sang mga tawo sang panahon sang Biblia ang ngalan sang Dios kag ang ekspresyon nga “Jehova sang mga kasuldadusan.” Ginapamatud-an man sini ang paggamit sang Biblia sa ekspresyon nga “Jehova sang mga kasuldadusan,” nga mabasa sing sobra 250 ka beses sa Hebreong Kasulatan. Ang kalabanan sini mabasa sa mga ginsulat ni Isaias, ni Jeremias, kag ni Zacarias.