Mapauntat Bala sang mga Tawo ang Inaway kag Kinagamo?

Madamo sang rason kon ngaa nagailinaway ang mga tawo. Ang pila ka tawo nagailinaway bangod sang pulitika, ekonomiya, ukon bangod ginapakigbato nila ang patas nga pagtratar sa tanan nga tawo. Ang iban naman nagailinaway bangod gusto nila nga sila ang magkontrol sa duta ukon sa makuha nga mga manggad sa sini. Isa man ka rason sang madamo nga kinagamo amo ang kinalain sa rasa ukon relihion. Ano ang ginahimo sang mga tawo para mauntat ang mga inaway kag para may kalinong? Mapauntat gid ayhan sang mga tawo ang mga inaway?

Gisi nga piktyur nga makita ang mga construction worker nga ara sa ila ginaobra nga bilding, kag nagaistorya sila parte sa ila proyekto.

PAGPAUSWAG SANG EKONOMIYA

Ang gusto nila matabo: Mapauswag ang kabuhi sang mga tawo. Makabulig ini para madula ukon mahaganhagan ang indi pag-alalangay sang mga manggaranon kag mga pigado nga amo ang panguna nga rason sang mga kinagamo.

Kon ngaa mabudlay ini: Kinahanglan bag-uhon sang gobierno ang ila paagi sa paggasto sang kuarta. Sang 2022, ginabanta nga mga 34.1 ka bilyon ka dolyar (U.S.) ang gingasto sa bilog nga kalibutan para mapauswag ang sitwasyon sang kabuhi sang mga tawo sa madamo nga lugar. Pero, ini nga kantidad gamay lang kaayo kon ikumparar sa pondo nga gingasto para sa militar sa sina man nga tuig.

“Mas daku nga kuarta ang aton nagasto sa pagbulig sa mga naapektuhan sang mga inaway sangsa aton gingasto para tinguhaan nga malikawan ang mga inaway kag mangin malinong ang aton kalibutan.”—António Guterres, secretary-general sang United Nations.

Ang ginasiling sang Biblia: Sa bilog nga kalibutan, mabuligan sang mga gobierno kag mga institusyon ang mga pigado, pero indi gid nila madula sing bug-os ang kapigaduhon.—Deuteronomio 15:11; Mateo 26:11.

Gisi nga piktyur nga nagapakita sang duha ka kamot nga nagakamustahanay bilang pagpakita sang pag-ugyunay.

DIPLOMASYA

Ang gusto nila matabo: Malikawan ukon masolbar ang mga indi pag-intiendihanay paagi sa malinong nga pag-istoryahanay ukon pagnegosyar para sa benepisyo sang duha ka pungsod.

Kon ngaa mabudlay ini: Mahimo nga ang isa ukon duha ka pungsod indi makignegosyar ukon magsugot sa kasugtanan. Amo nga ini nga mga kasugtanan para may kalinong, indi pirme masunod.

“Indi pirme epektibo ang diplomasya. Ang kasugtanan sang duha ka pungsod nga untaton ang inaway mahimo nga madamo sing diperensia kag posible ini magresulta sa dugang nga pag-inaway sa ulihi.”—Raymond F. Smith, American Diplomacy.

Ang ginasiling sang Biblia: Dapat ‘pangitaon sang mga tawo ang paghidait.’ (Salmo 34:14) Pero madamo nga tawo subong ang “indi mainunungon, . . . indi magsugot sa bisan ano nga kasugtanan, . . . maluib.” (2 Timoteo 3:1-4) Bangod sini nga mga pamatasan, indi masolbar sang mga lider sang pulitika ang mga kinagamo.

Gisi nga piktyur sang nawasak nga armas.

PAGDULA SANG MGA ARMAS

Ang gusto nila matabo: Mabuhinan ukon madula ang mga armas, ilabi na ang mga nuclear, chemical, kag mga biological weapon.

Kon ngaa mabudlay ini: Sa masami, indi gusto sang mga pungsod nga dulaon ang ila mga armas kay nahadlok sila nga madula ang ila gahom para depensahan ang ila pungsod. Ang pagdula sang mga armas indi makadula sang rason kon ngaa nagailinaway ang mga tawo.

“Madamo nga gobierno ang nagpromisa nga dulaon ang ila mga armas pagkatapos sang 1991. Pero wala nila gintuman ang ila ginsiling. Lakip sa wala nila ginhimo amo ang mga tikang para mabuhinan ang katalagman, mahaganhagan ang indi pag-intiendihanay sang mga pungsod, para sa ulihi mangin mas safe kag may seguridad ang kalibutan.”—“Securing Our Common Future: An Agenda for Disarmament.”

Ang ginasiling sang Biblia: Dapat untatan sang mga tawo ang paghimo kag paggamit sang mga armas kag “salsalon nila ang ila mga espada nga mangin mga punta sang arado.” (Isaias 2:4) Pero para mauntat ang inaway, may kinahanglan pa himuon ang mga tawo kay ang kapintas nagahalin sa tagipusuon.—Mateo 15:19.

Gisi nga piktyur sang mga lider sang pungsod nga nagapungko palibot sa isa ka lamesa. Tanan sila nagapirma sang pareho nga dokumento.

ALYANSA SANG MGA PUNGSOD

Ang gusto nila matabo: Mag-ugyunay ang mga gobierno para buligan ang isa kag isa nga depensahan ang ila pungsod sa ila mga kontra. Ginapamensar nila nga indi makig-away ang ila kontra bangod may kaalyado sila nga mga pungsod.

Kon ngaa mabudlay ini: Bisan pa madamo sang kaalyado ang isa ka pungsod, indi ini garantiya nga wala na sang matabo nga inaway. Kay man, wala pirme nagasunod ang mga pungsod sa ila ginkasugtan, kag wala man sila nagasugot kon paano kag san-o makig-away sa ila mga kontra.

“Bisan pa gintinguhaan sang League of Nations kag sang United Nations nga buligan ang mga gobierno nga makig-alyansa sa iban nga mga pungsod, wala man ini nakapugong sa mga inaway.”—“Encyclopedia Britannica.”

Ang ginasiling sang Biblia: Sa masami, mas maayo kon madamo nga tawo ang nagabuligay. (Manugwali 4:12) Pero bisan pa magbuligay ang mga gobierno kag ang mga organisasyon sang tawo, indi ini makahatag sang matuodtuod nga kalinong kag paghidait. “Indi kamo magsalig sa tawhanon nga mga pangulo, ukon sa bisan kay sin-o nga indi makaluwas sa inyo. Kon mapatay sila magabalik sila sa yab-ok, sa sadto nga adlaw ang tanan nila nga mga plano magauntat.”—Salmo 146: 3, 4, Maayong Balita nga Biblia.

Bisan pa ginatinguhaan gid sang madamo nga pungsod ang permanente nga kalinong, madamo gihapon ang nagakatabo nga mga inaway.