Paghidait​—⁠Magaabot Ayhan Ini Paagi sa Disarmamento?

“PINAKADAKU nga sayop ang isamo ang disarmamento sa paghidait,” siling ni Winston Chur­chill lima ka tuig sa wala pa ang mga pungsod nadalahig sa ikaduhang inaway sa kalibutan. “Kon kamo may paghidait kamo may disarmamento,” dugang niya.

Daku nga pagsumpakilay! Sin-o ang magarisgo sa pagdisarma tubtob ginasiguro ang paghidait? Apang paano may matuod nga paghidait samtang ang mga hinganiban ginatumpok para sa inaway? Isa ini ka sitwasyon nga wala mapangitaan sing solusyon sang mga politiko.

Ginpamulong ini ni Winston Churchill sang 1934, sang matapos ang Komperensia sang Disarmamento nga ginhiwat sang Liga de Nasyones duha ka tuig lamang sing una. Ang tuyo sining komperensia, nga nagkinahanglan sing 12 ka tuig sa paghanda, amo ang pagpugong nga armasan liwat ang Europa. Ang mga tawo sa palibot sang duta nakadumdom gihapon sang makangilidlis nga pagpatay sa mga siam ka milyon ka hangaway sadtong Inaway Kalibutanon I, dugang sa minilyon pa nga napilasan kag madamo pa gid nga mga sibilyan nga napatay. Apang, ang disarmamento wala gid mahanabo. Ngaa?

Mga Panikasog sa Pagdisarma

Ang pagsulundan sa disarmamento sarang mapatuman apang malaka lang nga epektibo. Halimbawa, sa idalom sang 1919 nga Treaty of Ver­sailles, ang Alemanya gindisarmahan upod ang “nagakaigo nga mga garantiya nga ginhatag kag ginpatuman nga ang nasyonal nga mga armamento pagabuhinan tubtob sa pinakadiutay nga kadamuon nahisanto sa tumandok nga kaluwasan.” Nahisanto ini sa isa sang mga panugda sang presidente anay sang E.U. nga si Wood­row Wilson, nga sang ulihi ginlakip sa Artikulo 8 sang kasugtanan sang Liga de Nasyones. Apang sang naggahom si Hitler, wala niya pagtahura ang pagsulundan.

Ang Nasyones Unidas labi bala nga nagmadinalag-on sa pagpasad sing maayong sadsaran para sa disarmamento pagkatapos sang ikaduhang inaway sa kalibutan? Indi, apang ang indi pagmadinalag-on sini indi bangod sang kakulang sing determinado nga panikasog. Apang, bangod matigayon na karon ang nuklear nga mga hinganiban para sa tingob nga paglaglag, ang disarmamento isa ka isyu nga may dakung kadagmit. “Ang nagligad nga pangatarungan nga ang palumba sa mga armas indi husto kag dimalikawan nga nagadul-ong sa inaway,” siling sang The New Encyclopædia Britannica, “ginbuslan sang argumento nga ang palaabuton nga paggamit sa madamong nuklear nga mga hinganiban nagabutang sa katalagman sang sibilisasyon mismo.”

Ang 12-ka-pungsod nga Komisyon sa Disarmamento gintukod sang 1952 sa pagpugong sa na­gadugang nga palumba sa armas sa Nasidla­ngan/Nakatundan. Napaslawan ini sa pag-uswag, kag sang ulihi ang duha ka dalagkung kagamhanan dugang nga nagbahinbahin sa ila duha ka nagakontrahanay nga kampo. Madamong iban pa nga mga kasugtanan kag mga tratado ang ginhimo tubtob karon nga tion. Apang, ang indi pagsalig sa isa kag isa wala magtugot sa bug-os nga pagdula sa tanan nga mga hinganiban sa inaway. Ina, siling sang The New Encylopædia Britannica, isa ka butang nga “ginasakdag sang mga mahunahunaon sang imposible nga mga butang.”

Pag-isip sa Bili

Sa pagdisarma ukon indi pagdisarma​—⁠anong mga bili ang nadalahig? Ang bili wala pirme ginatakus sa kuwarta. Ang palamugnan sa mga industriya may kahilabtanan sa armas amo man ang pangunang ginabinagbinag. Sa madamong kadutaan ang mga kuwarta sa buhis ginagamit sa pagbakal sing mga armamento, kag ini nagapapagsik sang palamugnan. Gani ang disarmamento mahimo magdul-ong sa pagkawalay palamugnan. Amo sina kon ngaa ang mga pungsod nga may mabug-at nga salabton sa badyet sa depensa nagakurog sa panghunahuna nahanungod sa bug-os nga disarmamento. Inang panghunahuna isa ka malain nga damgo para sa ila sa baylo nga isa ka Utopianhon nga damgo.

Apang, indi naton mapasapayan ang daku nga kantidad sang kuwarta nga nadalahig sa pagpalakat sing makina sa inaway. Ginabantabanta nga 10 porsiento sang balor sang bug-os nga produksion sang kalibutan ang ginagasto sa mga armas. Pila ina? Ang aktuwal nga numero nagalainlain sa implasyon, apang hunahunaa ang paggasto sing £1 milyon ($1.54 milyon, E.U.) sa sining paagi kada minuto sa isa ka adlaw! Ano ang imo prioridad kon may amo ka sina nga kantidad nga magasto mo? Paumpaw sa gutom? Pag-atipan sa panglawas? Kaayuhan sang bata? Pagpasag-uli sa ekolohiya? Madamo gid ang sarang mahimo!

Binagbinaga, halimbawa, ang “mga tangke pakadto sa mga traktora” nga programa sining karon lang nga ginpahibalo sa U.⁠S.S.R., diin ang iban nga mga pabrika sang armas ginbayluhan sa pagpatubas sing 200 ka sahi sang “abanse nga kasangkapan para sa agro-industriyal nga bahin.” Ngaa kinahanglan gid katama ang kasangkapan sa agrikultora? Bangod, suno sa Farming News sang Britanya, “un tersia lamang sang prutas kag mga utanon nga ginatanum sa mga uma sang estado ang nagalab-ot sa manugkonsumo, ang iban ginapabay-an nga madunot sa latagon ukon mapierde sa mga salakyan kag mga kamalig.”

Bangod dalayawon gid ang pagprodukto sing mga traktora sa baylo sang mga tangke, nangin ulong dinalan ini tungod indi ini kinaandan. Dugang pa, ang epekto sini sa bug-os nga produksion sang armas diutay katama. Dimaisip nga ginatos ka milyon ka pounds, rubles, kag dolyares ang padayon nga ginagamit sa mga armamento sa kalibutan diin ang “mga tawo nagakapunaw sa kahadlok kag sa pagpaabot sang mga butang nga mahanabo sa napuy-an nga duta,” subong sang gintagna ni Jesucristo. Paano madula ina nga kahadlok? Ang bug-os nga disarmamento magapabilin bala nga isa lamang ka damgo? Kon indi, ano ang kinahanglan agod mahanabo ini?​—⁠Lucas 21:⁠26.