Pagbag-o sa Tawhanon nga Kinaugali

“ANG mga tawo wala nagakabuhi paagi lamang sa pagpakig-away batok sa kalautan,” siling sang pilosopo nga si Sir Isaiah Berlin. “Nagakabuhi sila paagi sa positibo nga mga tulumuron, indibiduwal kag kolektibo.” Apang pila ang makasapo sinang “positibo nga mga tulumuron”? Sa masami gid ang tawhanon nga kinaugali ginabuyok sang butang nga negatibo kag malaglagon.

Sa Britanya, halimbawa, ang mga krimen sang kasingki nagdugang kasan-o lang sing 11 porsiento. “Ang aton hilikuton,” siling sang primer ministro sang Britanya, “amo ang pagtinguha nga makasapo kita sing butang nga makapugong sini agod magpadayon ang daku nga sibilisasyon.” Apang, mabag-o gid bala sang kasuguan kag politikal nga pag-ipit, bisan pa maayo ang katuyuan sini, ang huyog sang katawhan sa paghimo sing malain? Ang kamatuoran nga ang pagkamalinapason nagaluntad kag nagadugang walay sapayan sang kasuguan, kag sang estrikto nga pagpatuman sang kasuguan, nagahambal para sa iya kaugalingon. Kapin pa sa pagpugong sang kasuguan ang kinahanglanon. Dapat magbag-o ang kinaugali mismo sang katawhan.

Ang Biblia, sa pagpabutyag sing bunayag kag realistiko nga pagtamod sa kabuhi, nagalaragway sang malain nga mga batasan sang tawo. Halimbawa, si apostol Pablo nagsulat sa iya mga masigka-Cristiano sa Galacia nahanungod sa “makihilawason, mahigko, kag maulag nga mga buhat . . . Ang mga tawo nangin magkaaway kag nagaaway sila; sila imunan, akig, kag . . . mahisaon, palahubog, kag nagakinalipay sing magansal, kag nagahimo sing iban pa nga mga butang nga kaangay sini.” Suno sa Today’s English Version, nga ginbalikwat diri, ini tanan nga makapanubo nga mga buhat “amo ang ginahimo sang tawhanon nga kinaugali.”​—⁠Galacia 5:​19-21.

Ang Gamot sang Problema

Apang, ang Today’s English Version, isa ka badbad nga indi literal kag ang ekspresyon nga “amo ang ginahimo sang tawhanon nga kinaugali” isa lamang ka pagpaathag sang kahulugan sang aktuwal nga ginsiling ni Pablo. Ang Griegong tinaga nga gingamit ni Pablo, sarx, nagakahulugan sing “unod,” indi sing “tawhanon nga kinaugali.” Bangod sini, ang literal nga mga badbad nagahambal diri tuhoy sa “mga buhat sang unod” sa pagpaalinton sing sibu sang ginsiling ni Pablo sa aton moderno nga hambal.⁠a

Ang pagsaysay sang Biblia tuhoy sa pagsulod sang sala sa tawhanon nga danyag maathag kag simple​—⁠sa kamatuoran, tuman ka simple ini amo kon ngaa wala ini ginapatihan sang kalabanan. Ginlaragway ini ni Pablo sing subong sini: “Paagi sa isa ka tawo nagsulod ang sala sa kalibutan kag paagi sa sala ang kamatayon, kag sa amo ang kamatayon naglaton sa tanan nga tawo kay ang tanan nakasala.” (Roma 5:12) Ginapatuhuyan diri ni Pablo ang Genesis, ang nahauna nga tulun-an sang Biblia, kag ang pagtuga sa nahauna nga tawo, si Adan, kag sa iya asawa, si Eva. Ang ila hungod nga paglalis nahibaluan gid. Bangod sini, ginpamatbatan sila sing kamatayon. Napanubli sang ila mga anak ang ila pagkadihimpit kag sila man nagakapatay. Gani nian, “ang tanan nagpakasala kag nawad-an sang himaya sang Dios.” Bangod sining sadsaran nga rason, ang tawhanon nga kinaugali karon isa ka malubog nga banaag sang kon ano ini sang gintuga sang Dios ang tawo nga himpit.​—⁠Roma 3:​23; Genesis, kapitulo 2 kag 3.

Nagbag-o nga Tawhanon nga Kinaugali!

Apang, posible bala nga malandas ang madamo sang pinakamalain nga mga batasan sang tawhanon nga kinaugali. Sa pagkamatuod, ang Biblia nagasiling nga sarang naton mabag-o ang aton kinaugali sa kahulugan nga bag-uhon ang aton personalidad. Paano? Paagi sa bulig sang balaan nga espiritu sang Dios.​—⁠Roma 8:⁠9.

Sa sulat ni Pablo sa mga masigka-Cristiano sa Colosas, ginpabutyag niya ini sa sining paagi: “Ubaha ninyo ang daan nga kinaugali upod ang mga buhat sini, kag isul-ob ang bag-o nga kinaugali, nga paagi sa sibu nga ihibalo ginapabag-o suno sa larawan sang Isa nga nagtuga sini.” Lakip sa mga buhat sang daan nga kinaugali, ginlista niya ang pila sang mga batasan nga nagatiklod sa mga tawo padulong sa butang nga malaglagon: makahalalit nga handum, kasingkal, kaakig, kag kalautan.​—⁠Colosas 3:​5-10.

Sang magsulat si Pablo sing kaanggid man sini sa mga Cristiano sa Efeso, ginsambit niya liwat ang pagkinahanglan sa “bag-o nga kinaugali,” nga siling niya sa ila “gintuga suno sa kabubut-on sang Dios sa matuod nga pagkamatarong kag pagkatutom.” Ginpasangkad niya ang iya pagpaathag paagi sa pagsiling: “Isikway ninyo ang tanan nga kapaitan kag kaakig kag sininggitanay kag pagpasipala upod sa tanan nga kalainan. Kundi magmainayuhon kamo kag maluluy-on sa isa kag isa.”​—⁠Efeso 4:​24, 31, 32.

Realistiko bala ang ginsiling ni Pablo? Sarang gid bala mabag-o ang mga personalidad? Ti, may pamatuod nga ang nahaunang mga Cristiano naghimo gid sing daku nga mga pagbag-o sa ila kabuhi. Bilang isa ka grupo sang mga tawo, tuhay sila sa kalibutan nga yara sa palibot nila. Si Justin Martyr, isa ka istoryador sang nahaunang Cristianong panahon, nagsulat: “Kita nga nagadumtanay anay kag nagalaglagay sa isa kag isa, kag, bangod sang pagkatuhay sa mga batasan, nangindi sa pagpuyo upod sa iban nga tribo, nagkabuhi na karon, sugod sang mag-abot si Cristo, upod sa ila, kag nagapangamuyo para sa aton mga kaaway, kag nagatinguha sa paghaylo sa iban nga nagadumot sa aton sa wala sing kabangdanan nga magkabuhi man suno sa himpit nga mga prinsipio ni Cristo.”

Kamusta naman sa karon? Posible bala gihapon nga himuon inang dalagku nga mga pagbag-o sa kinaugali sang isa ka tawo? Huo! Linibolibo ka halimbawa ang nagapakita nga nagakatabo gihapon ang daku nga mga pagbag-o. Ang masunod isa lamang sini.

Si Stephen ginpadaku sa isa sang industrial nga mga sentro sang Inglaterra. Ang iya amay isa ka ateista. Sa edad nga 12, si Stephen ginpamatbatan sing tatlo ka tuig sa isa ka eskwelahan para sa pagreporma. Gintu-ad niya ang 64 ka kaso sang pagpangawat! Wala madugay nadulaan sia sing pagtahod sa bisan ano nga awtoridad, kag samtang nagadaku sia, ang krimen nga ginahimo niya dugang nga nagdaku. Nagalakip ini sang pagpangdaya, hubog kag magamo nga paggawi, kag pag-atake sa polisiya, nga bangod sining katapusan nga sala ginbilanggo si Stephen. Nagsingki gid ang iya kinaugali. “Wala sing krimen nga indi mahimo sang isa ka tawo nga wala sing Dios kon daku ang iya pagkinahanglan,” siling niya.

Ano ang makabag-o sa sining batinggilan nga kriminal? Ginbaton sang ulihi ni Stephen ang bulig gikan sa iya utod nga lalaki nga nangin isa sang mga Saksi ni Jehova. Sa tapos matun-an ang Biblia sa malip-ot nga tion, ginsugdan ni Stephen ang pagsul-ob sing “bag-o nga kinaugali.” Daku gid ang mga pagbag-o nga iya ginhimo. Karon, pagligad sang lima ka tuig, sia malipayon nga may asawa kag isa ka responsable nga katapo sang kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova, nga sa diin nagaalagad sia subong isa ka ministeryal nga alagad.

Gani ang tawhanon nga kinaugali sarang mabalhin sa indibiduwal nga mga kaso. Apang ang tawhanon nga kinaugali lamang bala ang kabangdanan sang ‘pagluya sang sibilisasyon’ karon?

“Ang Yawa sang Kasulatan”

Nagsulat si apostol Pablo sing talalupangdon nga tagna tuhoy sa sining “katapusan nga mga adlaw.” Ang iya ginhambal ginretratuhan sa kahon sa ibabaw. Talupangda nga ang mabaskog nga kasingki kag kalautan nagadala sing “makahalanguyos nga mga tion nga mabudlay pakigbagayan.” Ang tawhanon nga kinaugali lamang ­bala ang kabangdanan sining tanan?​—⁠2 Timoteo 3:⁠1.

Indi, may lain pa, isa ka malaut nga puwersa sang kalautan nga nagamaniobra sa tawhanon nga mga kaluyahon. Subong nga nabudlayan ang mga tawo sa pagpati nga ang tawo nakapanubli sing sala, nabudlayan man sila sa pagbaton nga may yara gahom nga superyor sa tawo nga nagatinguha sa pagmaniobra sa iya. Apang ginasiling sang Biblia nga nagaluntad ina nga gahom: si Satanas nga Yawa.

Ang tinaga nga “Yawa” (nagakahulugan, “manugpasipala”) 33 ka beses nga ginsambit sa Biblia, kag ang “Satanas” (nagakahulugan, “manugpamatok”) 52 ka beses. Ang kalabanan sining reperensya may kaangtanan sa isa lamang ka malaut nga espiritu nga persona. Maathag nga ining duha ka termino nagapatuhoy sa isa lamang ka malaut nga espiritu nga persona. Apang, ginapanghiwala sang iban ang pagluntad sang isa ka personal nga Satanas, nga nagasiling: “Ang tawhanon nga kinaugali upod ang huyog sini sa pagpakasala amo ang yawa sang Kasulatan.”⁠b Apang, sing makawiwili, sa rekord tuhoy sa matutom nga alagad ni Jehova nga si Job, ang Hebreong teksto nagagamit sang ekspresyon nga has·Sa·tanʹ, ang Satanas, kag sa Lucas 4:2 mabasa naton nga ang Yawa (Griego, ho di·aʹbo·los) ang nagsulay kay Jesus. (Job 1:6) Sa sining duha ka halimbawa, ang isa ka partikular nga persona ginpakilala sa gramatiko nga paagi. Wala malakip ang tawhanon nga kinaugali.

Ginadugangan ni apostol Pablo ang aton paghangop sa kon daw ano ka gamhanan si Satanas sang, ginhambal niya sa iya sulat sa mga taga-Efeso ang nahanungod sa “mga manugdumala sang kalibutan sining kadudulman, . . . malaut nga mga espiritu sa langitnon nga mga duog.” (Efeso 6:12) Upod kay Satanas nga Yawa, ang “mga manugdumala sang kalibutan” amo ang mga demonyo, dimakita nga malaut nga mga espiritu. ‘Ginapatalang [nila] ang bug-os napuy-an nga duta,’ kag ginahingalitan ang napukan nga kahimtangan sang tawo sa pinakadaku nga mahimo. (Bugna 12:9) Amo sini kon ngaa mabaskog nga ginapalig-on ni Pablo ang tagsa ka Cristiano nga ‘makatindog kamo sing malig-on batok sa mga daya sang Yawa.’ Isa sia ka daku nga kabangdanan sang pagkalusod sang katawhan nga aton makita sa palibot naton.​—⁠Efeso 6:⁠11.

Pagpasag-uli

Ginapasalig kita ni Pedro, nga kadungan ni Pablo, nga si Satanas kag ang iya mga demonyo indi magapabilin sing dayon sa palibot naton agod magbiktima sa katawhan. Sia nagsiling: “Suno sa iya saad nagahulat kita sing bag-ong mga langit kag bag-ong duta, kag sa sini magapuyo ang pagkamatarong.” (2 Pedro 3:13) Sa pagkamatuod, sa indi madugay karon, ang tanan nga sahi sang kalautan indi na mangin bahin sang tawhanon nga danyag. Si Satanas kag ang iya mga demonyo pagalaglagon. (Roma 16:​20; Bugna 20:​1-3) Nian, sa pagkamatuod, mapabanaag sang tawhanon nga kinaugali “ang himaya sang Dios,” upod ang kabuhi nga wala sing katapusan subong pat-od nga paglaum sang tawhanon nga pamilya.​—⁠Roma 3:⁠23.

“Pirme ko ginahambal, sang una kag karon,” siling sang Amerikano nga presidente nga si Thomas Jefferson, “nga ang pag-usisa sa Balaan nga Tomo magahimo sing mas maayo nga mga banwahanon . . . Ang Biblia nagahimo sing labing maayo nga katawhan sa kalibutan.” Subong nakita na naton, ang aton kinaugali sarang mabalhin kon hatagan naton ang gamhanan nga mensahe sang Biblia sing kahigayunan sa pag-impluwensia sa aton kabuhi. (Roma 12:2) Mahimo naton pilion nga tinguhaan ang butang nga dungganon kag diosnon. Kag sa pagpalig-on sang aton panikasog sa pag-uswag, mahimo naton pilion nga makig-upod sa mga tawo nga sinsero nga nagahandum sa paghimo sing amo man. (Hebreo 10:​24, 25) Ang mga Saksi ni Jehova handa sa pagbulig sa imo sa tagsa ka paagi nga mahimo. Ngaa indi sila pakigkitaan karon!

[Mga footnote]

[Kahon sa pahina 6]

“ANG KATAPUSAN NGA MGA ADLAW”—Ang Paglaragway sang Biblia

“Apang hibalua ini, nga sa katapusan nga mga adlaw magaabot ang makahalanguyos nga mga tion. Kay ang mga tawo mangin mahigugmaon sang kaugalingon, mahigugmaon sang kuwarta, bugalon, palabilabihon, mapasipalahon, malalison sa mga ginikanan, dimapinasalamaton, dimatutom, wala sing pasunaid, indi bunayag sa kasugtanan, mabutangbutangon, wala sing pagpugong sa kaugalingon, mabangis, wala sing gugma sa kaayuhan, maluib, padasudaso, nagahabok sa pagpadayaw, mahigugmaon sa kinasadya sa baylo sang sa Dios, nga may dagway sang diosnon nga debosyon apang nagapanghiwala sang gahom sini; kag likawi ang subong nga mga tawo.”​—⁠2 Timoteo 3:​1-5.

[Piktyur sa pahina 7]

Sa indi madugay, bug-os nga ipabanaag sang tawhanon nga kinaugali ang himaya sang Dios