BULIG PARA SA PAMILYA | GINIKANAN
Ngaa Importante nga Magbasa ang mga Bata?—Bahin 1: Magbasa Ukon Magtan-aw?
Kon nagapahuwayhuway ang imo mga bata, ano ang gusto nila nga himuon: magtan-aw sang mga video ukon magbasa? Ano sa banta mo ang pilion nila: smartphone ukon libro?
Sa sulod na sang mga tinuig, madamo nga tawo ang halos wala na nagabasa, bangod ang ila panahon ginkuha na sang TV kag sang iban pa nga mga talan-awon ukon mga hilimuon sa internet. “Sa ulihi, mahimo nga ang mga tawo mauntat na sa pagbasa,” siling ni Jane Healy sa iya libro nga Endangered Minds, sang 1990.
Sang ginsiling niya ina sadto, daw indi mapatihan nga ang mga tawo mauntat sa pagbasa. Pero pagligad sang sobra 30 ka tuig, sa mga pungsod nga normal na lang ang paggamit sang mga gadyet, ang mga manunudlo nagsiling nga madamo nga pamatan-on ang indi na sagad magbasa kon ikumparar sa mga tawo sang una.
Sa sini nga artikulo
Ngaa importante nga magbasa ang mga bata?
Ang pagbasa nagabulig sa mga bata nga gamiton ang ila imahinasyon. Halimbawa, kon nagabasa ka sang isa ka istorya, ano ang tunog sang tingog sang mga karakter? Ano ang ila hitsura? Ano ang makita sa ila palibot? Ginasugid sang awtor ang pila ka detalye, pero dapat gamiton sang nagabasa ang iya imahinasyon.
“Kon nagatan-aw kita sang pelikula ukon mga video, ang ginatan-aw naton base sa imahinasyon sang iban,” siling sang isa ka iloy nga si Laura. “Naga-enjoy kita sa sini, pero lain pa gid kon nagabasa ka, kay ikaw mismo ang nagaimadyin sang ginsulat sang iban.”
Ang pagbasa nagabulig sa mga bata nga makatuon sang maayo nga batasan. Samtang nagabasa ang mga bata, mahanas ang ila ikasarang sa pagbinagbinag kag pagsolbar sang mga problema. Isa pa, kinahanglan sang mga bata nga magpokus samtang nagabasa sila. Bangod sina, makatuon sila nga magpasensia kag magpugong sang kaugalingon kag mabatyagan man nila ang ginabatyag sang iban.
Ngaa masiling naton nga mabatyagan nila ang ginabatyag sang iban? Kay suno sa pila ka researcher, ang mahinay kag maid-id nga pagbasa sang isa ka istorya makabulig sa mga bata nga mabatyagan ang balatyagon sang mga karakter nga ila ginabasa. Gani, makabulig man ini sa ila nga mabatyagan ang ginabatyag sang mga tawo nga makaupod nila sa ila adlaw-adlaw nga kabuhi.
Ang pagbasa nagabulig sa mga bata nga makapamensar sing maayo. Ang mga maayo magbasa wala nagadali kag kon kis-a ginasulit pa gani nila ang ila ginabasa para maintiendihan nila ang ginasiling sang awtor. Bangod sini, mahimo gid nga madumduman nila ang ila nabasa kag makabenepisyo gid sila sa sini.—1 Timoteo 4:15.
Ang isa ka amay nga si Jose nagsiling: “Kon nagabasa ka, mahapos lang mabinagbinag sing maayo ang kahulugan sang imo ginabasa, makita ang koneksion sini sa mga impormasyon nga nabal-an mo na, kag makatuon sang mga leksion sa sini. Indi mo ini pirme mahimo kon nagatan-aw ka sang mga video ukon pelikula, kay sa masami, indi mo na kinahanglan nga mamensar gid todo kon nagatan-aw ka.”
Ang punto: Bisan pa manami man magtan-aw sang mga video kag pelikula, madamo sing importante nga butang nga indi matun-an sang imo mga bata kon indi sila maghatag sing tion sa pagbasa.
Paano sila mabuligan nga manamian sa pagbasa?
Sugdi ini gilayon. Si Chloe nga iloy sang duha ka bata nga lalaki, nagsiling: “Ginabasahan namon ang amon kabataan halin sang ara pa sila sa tiyan, kag padayon namon ini nga ginhimo sa tapos sila mabun-ag. Nalipay kami nga ginhimo namon ina. Sang ulihi, nangin bahin na sang ila kabuhi ang pagbasa, kag nanamian sila sa pagbasa bisan sa tion nga nagalingawlingaw sila.
Prinsipio sa Biblia: “Kutob sa pagkalapsag nahibaluan mo ang balaan nga mga sinulatan.”—2 Timoteo 3:15.
Tinguhai nga mangin mahapos ang pagbasa sa inyo balay. Himua ini paagi sa pagbutang sang mga balasahon sa inyo balay. “Mangita sang libro nga magustuhan sang imo bata kag maga-enjoy sia kon basahon niya, kag ibutang ini nga mga libro malapit sa iya hiligdaan,” panugda ni Tamara, nga iloy sang apat ka bata.
Prinsipio sa Biblia: “Hanasa ang bata sa husto nga dalanon; bisan magtigulang na sia indi sia magtalikod sa sini.”—Hulubaton 22:6.
Limitahi ang paggamit sang Internet. Ang isa ka amay nga si Daniel nagrekomendar nga mag-iskedyul sang isa ka gab-i nga indi maggamit sang gadyet. Nagsiling sia: “Ginaiskedyul namon nga indi magtan-aw sang TV bisan isa lang ka gab-i kada semana. Gani may tion kami nga makabasa nga updanay ukon isaisa.”
Prinsipio sa Biblia: ‘Pat-ura ninyo ang mas importante nga mga butang.’—Filipos 1:10.
Mangin halimbawa: Si Karina, nga may duha ka bata nga babayi, nagsiling: “Kon ginabasahan mo ang imo mga bata, himua nga buhi ang mga istorya kag ipakita nga eksayted ka sa imo ginabasa. Kon nanamian ka magbasa, mahimo nga sundon ka man sang imo mga bata.”
Prinsipio sa Biblia: “Mag-ukod ka sa pagbasa sing dayag.”—1 Timoteo 4:13.
Indi tanan nga bata manamian sa pagbasa. Pero kon buligan mo sila, mahimo nga mapalig-on sila nga himuon ini. Si David, nga may duha ka bata nga babayi, may ginhimo pa gid. Sia nagsiling: “Ginabasa ko ang ginabasa sang akon mga bata, gani bal-an ko kon ano ang ila nahiligan nga basahon. Bangod sini may maistoryahan kami nga mga topiko. Daw may ara lang kami gamay nga reading club. Kasadya sa amon!”