TOPIKO SA KOBER | BALATIAN—KON PAANO KA INDI DALI MALATNAN

Proteksioni ang Imo Kaugalingon

MADAMO nga siudad sang una ang ginaproteksionan sang mabakod nga mga pader. Kon maguba sang kaaway bisan ang gamay lang nga bahin sang pader, mabutang sa katalagman ang bilog nga siudad. Ang imo lawas pareho sang napaderan nga siudad. Ang imo kapagros nagadepende gid sa imo depensa. Binagbinaga ang lima ka kabangdanan nga mahimo ka magbalatian kag kon ano ang mahimo mo nga pinakamaayo nga depensa.

1 TUBIG

ANG KATALAGMAN: Mahimo magsulod sa imo lawas ang makahalalit nga mga organismo paagi sa kontaminado nga tubig.

ANG IMO DEPENSA: Ang pinakamaayo nga depensa amo ang paghalong nga indi mangin kontaminado ang inyo kuluhaan sang tubig. Kon nahibaluan mo ukon nagaduhaduha ka nga kontaminado ang inyo tubig, may mahimo ka para mangin matinlo ini.a Ibutang ang ginainom nga tubig sa sirado nga suludlan, kag dapat matinlo ang pagkuha mo sini, ginasandok mo man ukon paagi sa gripo. Indi pag-isawsaw ang imo kamot sa matinlo nga tubig. Kon posible, dapat ka mag-istar sa komunidad nga may nagakaigo nga mga kasilyas para indi mangin kontaminado ang inyo ginakuhaan sang tubig.

2 PAGKAON

ANG KATALAGMAN: Ang makahalalit nga mga organismo mahimo ara sa imo pagkaon.

ANG IMO DEPENSA: Ang kontaminado nga pagkaon mahimo daw bag-o kag masustansia kon tulukon. Gani pirme gid hugasi sing maayo ang tanan nga prutas kag utanon. Siguraduha nga matinlo ang inyo kusina, mga gamit sa kusina, pati na ang imo kamot kon nagapreparar ukon nagaserbe sang pagkaon. Ang pila ka pagkaon kinahanglan lutuon sing maayo para mapatay ang mga mikrobyo. Indi pagkauna ang mga pagkaon nga lain na ang kolor, baho, ukon sabor—mga tanda nga madamo na sang mikroorganismo nga nagahulat nga itimo mo. Isulod dayon sa repredyeritor ang nabilin nga pagkaon. Indi magpreparar sing pagkaon para sa iban kon may balatian ka.b

3 INSEKTO

ANG KATALAGMAN: Mahimo ka magbalatian bangod sa makahalalit nga mga mikroorganismo nga nagaistar sa pila ka insekto.

ANG IMO DEPENSA: Para indi ka makagat sang mga insekto nga nagadala sing balatian, indi ka maggua sa inyo balay sa tion nga nagagua sila. Mahimo ka man magsuksok sing malaba nga panapton. Maggamit sing ginbutangan sing bulong nga muskitero, kag mamutang sing insect repellent. Ipang-ula ang tubig sa mga suludlan nga mahimo pangitlugan sang mga lamok.c

4 SAPAT

ANG KATALAGMAN: May mga mikrobyo sa sapat nga indi makahalit sa ila, pero makahalit sa imo. Kon makagat ka ukon makaros sang imo hinuptanan ukon sang iban nga sapat, ukon matandog mo ang ila tai, mahimo ka magbalatian.

ANG IMO DEPENSA: Wala ginapasulod sang iban ang ila mga sapat sa ila balay para malimitahan ang pagpakig-upod nila sa sini. Manghinaw sang imo mga kamot sa tapos mo matandog ang inyo sapat, kag indi gid pagtanduga ang talunon nga mga sapat. Kon makagat ka ukon makaros, hugasi sing maayo ang imo pilas kag magpadoktor.d

5 TAWO

ANG KATALAGMAN: Ang pila ka mikrobyo mahimo magsulod sa imo lawas paagi sa agsik sang laway kon mag-ubo ukon mangatsi ang iban. Mahimo man ini maglaton paagi sa paghakos ukon pagkamustahanay. Ang mga mikroorganismo mahimo maglaton paagi sa uluyatan sang sira, alubaybay, telepono, remote control, ukon iskren kag keyboard sang kompyuter.

ANG IMO DEPENSA: Indi magpahulam sang personal nga mga gamit, pareho sang inugpamarbas, sipilyo, ukon tualya. Likawi nga matandog ang mga likido halin sa lawas sang sapat ukon sang tawo, pati na ang dugo kag mga butang nga may dugo. Kag indi gid pagkalimti nga pirme manghinaw sing maayo sang imo mga kamot. Mahimo nga amo ini ang pinakaepektibo nga paagi para indi na maglapta ang balatian.

Kon posible, magtener na lang sa inyo balay kon nagamasakit ka. Ginapanugda sang U.S. Centers for Disease Control and Prevention nga manabon sing tisyu ukon pako sang imo bayo, indi sang imo kamot, kon mag-ubo ukon mangatsi.

Ang isa ka hulubaton sang una nagasiling: “Makita sang tawo nga maalamon ang katalagman kag nagapanago sia.” (Hulubaton 22:3) Maaplikar gid ini subong kay lapnag na gid sa kalibutan ang makamamatay nga mga balatian! Gani mamangkot sa inyo lugar parte sa mga health service, kag proteksioni ang imo kaugalingon paagi sa matinlo nga pagsinalayo. Pabakura ang imo depensa, para indi ka dali magbalatian!

a Ginarekomendar sang World Health Organization ang pila ka pamaagi para mangin matinlo ang tubig sa inyo balay, lakip sa sini ang pagbutang sing chlorine, pagbulad sa adlaw, pagsala, kag pagpabukal.

b Para sa dugang nga impormasyon parte sa pagkaon, tan-awa ang Hunyo 2012 nga Magmata! pahina 3-9.

c Para sa espesipiko nga mga pamaagi para indi ka magbalatian sing malaria, tan-awa ang Hulyo 2015 nga Magmata! pahina 14-15.

d Sa masami, kinahanglan mo gilayon magpabulong kon makagat ukon makaros ka sang dalitan nga mga sapat.

Ano ang Himuon Para Indi Dali Malatnan Kon May Epidemia?

Sang 2014, madasig nga naglapta ang Ebola virus sa bilog nga West Africa, amo nga nangin panguna ini nga balita sa bilog nga kalibutan. Ang mga opisina sang mga Saksi ni Jehova sa sina nga lugar nagpagua sing impormasyon nga nakabulig sa madamo nga tawo nga indi dali malatnan sini nga balatian. Ginpaathag sang mga representante sang mga Saksi kon ano ang ila ginhimo parte sa sini.

Ano ang ginhimo ninyo para maintiendihan sang mga tawo ang katalagman?

Gusto namon nga madula ang ila kahadlok kag kakulba paagi sa paghatag sing mga presentasyon sa publiko nga mga lugar. Sa sini nga mga presentasyon, ginpaathag namon kon paano nagalapta ang virus kag ginpaandaman sila parte sa indi maayo nga pagsinalayo.
Ano ang praktikal nga mga pamaagi ang ginhimo sang mga Saksi ni Jehova?

Naggamit kami sing infrared nga mga termometer para mahibaluan kon may hilanat ang mga nagatambong sa mga miting sa amon duog sang pagsimba. Luwas lang kon kinahanglanon, ginalikawan sang kada isa nga magtanduganay, pareho sang pagkamustahanay ukon paghakos, kag pirme sila nagapanghinaw sang ila mga kamot sa bilog nga adlaw. May mga lugar nga ginbutangan sang tubig nga may bleach para hinawan sang kamot.
Ano ang ginhimo ninyo para mapadayon ang inyo regular nga mga miting kag ang inyo hilikuton nga pagtudlo sing Biblia sa iban?

Ginpatuman sang gobierno ang kuarentina sa pila ka lugar, gani wala kami anay nagtipon sing tingob. Sa sina nga mga lugar, ang mga pamilya nagtipon sa ila balay para sa ila pagsimba. Ang pila nagadumala sing pagtuon sa Biblia paagi sa telepono para malimitahan ang ila pag-updanay.
Ano ang ginahimo ninyo kon may isa nga nakitaan sing mga sintomas?

Ginapahibalo namon ang mga opisyal. Ang bisan sin-o nga nakapakig-upod sa tawo nga may Ebola, nakatambong sa lubong sang nagbalatian sing Ebola, ukon may mga sintomas sini nagapain sang ila kaugalingon sing 21 ka adlaw, ang kinaandan nga kadugayon nga makita ang una nga mga sintomas sang Ebola virus.