Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • g93 4/8 rau 21-23
  • Cybernetics—Lalohadai Gunana Idia Gaukaralaia

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Cybernetics—Lalohadai Gunana Idia Gaukaralaia
  • Noga!—1993
  • Sinado maragidia
  • Kohu Abia Isi Uili Masini amo Ia Lao Robot
  • Robot​—⁠Cybernetics amo Ia Vara Karana
  • Cybernetics Tauna Badana
Noga!—1993
g93 4/8 rau 21-23

Cybernetics—Lalohadai Gunana Idia Gaukaralaia

OI BE animal idia naria gabuna (zoo) oi ura vadivadi henia, a? Unuseniai maniki badana, baboon hahine ese ena beibi ena utu ia tahua oi itaia bona oi kirilaia. Eiava motuka idia karaia faktori ta oi vadivadi henia diba. To unai gabu bona zoo dekenai oi ese gau tamona oi itaia, a?

Reana oi haere oi gwau, lasi. To motuka idia karaia faktori momo lalonai, oi ese masini mai imadia danu oi itaia, motuka ena kahana idauidau idia abia motuka karaia totona. Oibe, unai masini ese ia gaukaralaia taravatu be baboon ese lagani momo lalonai idia gaukaralaia vadaeni edia natudia edia utu idia kokia heheni totona. Unai kara ia stadilaia bona idia gwauraia, cybernetics.

Unai idia stadilaia karana be reana matamata, to unai hereva be hereva gunana. Lagani tausen haida idia lao vadaeni, Homer ese kada taria tauna ia herevalaia neganai ia ese ky·ber·neʹtes hereva ia gaukaralaia. Bona Plato ese gavamani ia taria tauna ia herevalaia neganai, unai hereva ia gaukaralaia danu. Vadaeni, unai hereva cybernetics ena anina be dahaka? The World Book Encyclopedia buka ese ena anina ia gwauraia, ia be “saiens ena kahana ta, masini biagua naria karana bona diba siaia karana” unai be animal lalodiai bona masini dekenai danu. Animal biagua karana​—⁠be ena tauanina taria varovarodia bona harana amo​—⁠masini biagua dalana be unai bamona danu. Tauanina taria harana ese oda ia henia bona oi ia hadibaia dahaka oi karaia totona bona ia vara gauna ia hadibaia oi dekenai, bona unai kara ia naria bona bema gau ta ia ura haidaua ia haidaua diba danu.

Mani ita ese baboon hahine ena natuna ena utu ia tahua karana ita laloa lou. Do ita itaia ena kara be hari idia karaia masini edia kara bamona. Gau ginigunana be ena matana amo utu ia itaia. Bena ena harana ese oda hereva ia siaia lao ena imana amo huina amo utu ia kokia totona. Ena harana ese unai kara ia biagua namonamo, imana ese utu sibona do ia abia totona bona huina haida do ia kokia lasi totona. To sinana be utu ia tahua noho lalonai natuna maragina ia marere momo neganai, be edena bamona? Unai be hekwakwanai ta lasi, baboon hahine ena harana ese unai ia naria diba danu, oda herevadia ia henia natuna ena marere momo karana ia hanaia totona. Baboon hahine ena harana lalonai, oda henia karana, karaia dalana bona naria dalana be aonega bada dalana ai ia gaukara. Cybernetics idia stadilaia taudia ese animal bona masini lalonai danu unai kara idia stadilaia. To, idia be edena bamona masini?

Hari inai nega lalonai, motuka karaia faktori ese masini idia gaukaralaidia. Unai masini be sibodia idia gaukara diba, idia gwauraidia robot.

Robot ese cybernetics ena kara idia gaukaralaia, oda hereva ia henia, karana ia karaia bona unai kara ia naria baboon hahine ia karaia hegeregerena. Inai kara ese robot ia durua sibona ena gaukara ia karaia totona, unai dainai ia be masini haida edia namo ia hanaia. To edena bamona unai cybernetics karana be robot lalonai idia vareai?

Kohu Abia Isi Uili Masini amo Ia Lao Robot

Taunimanima ese lagani momo lalodiai masini idia gaukaralaidia gaukara aukadia idia karaia totona. Momokani, gunaguna masini idia gaukara neganai tau ta ese ia gaukaralaia, sibodia idia gaukara lasi. Ena be uili taria gauna, eiava uili masini ese metau bada ia abia isi diba, to nega ibounai tau ta ese do ia naria. Bena lagani haida murinai, taunimanima ese ranu, lai bona ranu siahu ena kwalahu amo idia gaukara masini idia karadia. To nega ibounai taunimanima ese unai masini idia sekea, idia haidaua bona ena heau dalana idia naria. Unai dainai dala ta idia tahua masini ena gaukara dalana naria totona. Masini ese sibona ena gaukara kahana ta ia naria diba, a?

Baboon hahine ena harana ese oda hereva be ena imana sibona dekenai ia henia lasi, to ena matana ese ia itaia gaudia danu ia ripotilaia. Unai aonega maniki badana be ta ese do ia hamaoroa lasi utu ma ta be edeseniai ia noho bona edena bamona do ia kokia. Ena harana ena kahana ta ese oda hereva ia henia, karana ia karaia bona sibona ena gaukara ia naria. Bema masini ta be sibona ena gaukara do ia naria diba, namona be ia lalonai unai gaudia idia atoa sibona ia haheaua diba totona.

Lagani 1750 murinai, faktori gaukara momo idia karaia matamaia bona unai amo sibodia idia gaukara masini idia vara. Haheitalai ta be tau ta ladana, James Watt, ia ese ranu siahu ena kwalahu amo ia heau ensini be centrifugal governor amo ia hanamoa. Ensini ia heau haraga haraga ena mamina ia abia (ia havaraia karana) bena siahu ena kwalahu ia vareai gabuna ia haidaua (naria karana) unai amo ensini be taunimanima edia ura hegeregerena do ia heau (oda herevana). Unai amo masini be sibona ia gaukara, bona sibona ena gaukara ia naria.

To baboon hahine be ena natuna do ia hagoevaia sibona lasi; to do ia ubua bona idia raka loaloa hebou danu. Ena harana be aonega bada dainai ena natuna ese gau ibounai dekenai sinana dekenai ia tabekau. Masini ta unai bamona ia karaia diba, a? Unai bamona masini karaia totona ia lalona dekenai biagua karana namona do idia atoa, kara idauidau ia karaia totona. Lagani 1950 ema bona hari, saiens taudia idia gaukara goada masini lalodiai cybernetic karana idia atoa totona. Unai gaukara amo idia ese robot masini idia karaia.

Robot​—⁠Cybernetics amo Ia Vara Karana

Unai hereva “robot” be Czech gado amo idia abia bona ena anina be “idia doria gaukara auka karaia totona.” Hari inai nega lalonai, robot ena anina be “ena gaukara oi haidaua diba, gaukara idauidau ia karaia diba masini.” Faktori badadia dekenai idia gaukaralaidia robot momo be mai edia kompiuta. Unai robot dekenai program idia atoa gaukara idauidau ia karaia totona, bona unai gaukara ia karaia ore murinai robot ena kompiuta program idia haidaua bena ma program matamata ta idia atoa bena gaukara idauna ma ta ia karaia. Idia gwau bema kompiuta dekenai program matamata oi atoa vareai robot 100 100 amo 80 80 idia gaukaralaidia lou diba.

To faktori badadia lalonai robot be edena bamona idia gaukara? Cybernetics karana idia stadilaia taudia be baboon ena kara hegeregerenai oda hereva idia siaia, ia karaia gaukara bona unai gaukara ia naria karana be robot lalonai idia atoa. Hamatamaia totona, robot ena kompiuta lalonai gaukara ena dala idia atoa ia laloatao totona. Unai murinai robot ia gaukara neganai kompiuta ese gaukara ena oda ta ta ia henia gaukara ia karaia totona. Kompiuta ese ia karaia gauna ia ripotilaia. Bena kompiuta ese ia henia oda bona ena ripoti ia hatamonaia, bena murinai ma gaukara ta ena oda ia henia diba. Unai masini idia gaukaralaidia kohu idia doria, idia veria, idia giroa, idia abia isi, idia hadihoa, giroa giroa, bona idia penipeni danu, auri idia hakapua diba, kohu idia udaia, idia atoa larebaia bona kohu idia abia lao gabu ta ta dekenai danu.

Faktori momo, motuka idia karaia faktori danu ese cybernetics karana idia gaukaralaia bona robot idia gaukaralaia danu. Unai ese gaukara taudia ia durudia lahi ena siahu, hodahoda dikana, eiava regerege bada gaukara gabudia dekenai idia gaukaralaia lasi totona. Motuka karaia gabuna dekenai mekeniki tauna be guna lagani 30 idia ore vadaeni ia gaukara negana ia laloa, ia gwau: “Lau ese gia boksi lau abia isi dainai lauegu doruna lau hadikaia. Hari unai gaukara be robot ese ia karaia.”

Cybernetics Tauna Badana

Ena be edia diba cybernetics karana dekenai ia bada ia lao, to namona be ita laloaboio lasi, ena be mai aonega bada kompiuta idia atoa robot lalonai, to ia lalonai idia atoa gaukara dalana sibona do ia karaia diba. Taunimanima ese masini bona ia lalonai idia atoa program idia karaia. Vadaeni, taunimanima edia tauanina ia taria varovaro ita laloa neganai, dahaka ita hereva diba? Momokani, ia be aonega bada herea gauna.

Cybernetics karana ia diba momo tauna, ladana Norbert Wiener, ia gwau: “Emu harana oi gaukaralaia be davana lasi, to kompiuta masini be moni bada ia ania. . . . [Taunimanima] edia tauanina ia taria varovaro be tanobada latanai idia noho mauri gaudia iboudiai ia hanaia.” Taunimanima edia tauanina ese idia hahedinaraia goevagoeva edena dala amo, oda idia henia, kara idia karaia bona unai gaukara naria dalana ia karaia. The New Encyclopaedia Britannica buka, ia gwau: “Telefon exchange badadia ese hereva momo idia siaia diba, to tauanina ia taria varovaro ese unai kara ia hanaia momokani.” Ma ia gwau: “Taunimanima edia harana ese hekwakwanai ta ia hanamoa haraga diba, to mai aonega bada danu idia karaia kompiuta ta be unai bamona ia karaia diba lasi.”

Unai dainai, hahenamo ibounai be taunimanima ia Karaia Tauna, Iehova Dirava dekenai ita henia be namo, ia be aonega bada herea cybernetic tauna badana. Salamo 139:14 dekenai David ia torea, ia gwau: “Gari bona hoa dalanai lau oi karaia.” Taunimanima ta ta ibounai idia vara neganai, mai edia tauanina ia taria varovaro bona harana danu idia vara bona idia sibodia edia kara idia biagua diba. Idia karaia diba gaudia haida be haraga momokani idia diba. Hegeregere gau ta ia abia isi bena ia abia lao gabu ta dekenai be auka lasi. Ma kara haida, hegeregere baisikele haheaua dalana bona piano gadaralaia totona, idia karaia toho nega ibounai idia diba namonamo totona.

Taunimanima edia tauanina taria varovaro bona harana amo gau idauidau idia karaia diba. Oi gaukaralaia diba mauri ena kara goeva oi hadibaia totona. Baibel lalonai, Efeso 6:4 dekenai hahegoada hereva ia henia tama bona sina ese edia natudia dekenai mauri ena kara goeva idia hadibaia totona, unai be “Lohiabada ena hadibaia hereva idia dekenai do umui hadibaia.” Natu ese unai heduru hereva ibounai ia laloatao bona kara ta ia karaia gwauraia neganai, unai ese ia do ia durua ena lalona ia hadaia totona bona sibona ena kara do ia naria diba.

Unai hereva ky·berʹne·sis be 1 Korinto 12:28 lalonai idia gwauraia. Unai siri lalonai unai hereva ena anina be “hakaua gaukara karaia diba taudia,” eiava Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words ia hereva bamona, ia gwau ena anina be, “taunimanima hakaua taudia” kongregesen lalonai. Keristen kongregesen lalonai danu tiokratik dalana amo cybernetic karana idia badinaia diba. Taunimanima ta ta ibounai be sibodia edia kara idia naria namonamo diba Baibel ena taravatu amo.

Unai dainai cybernetics karana be gunaguna momokani ia vara. To baboon hahine be unai ia diba lasi bona ia laloa lasi. To ita taunimanima be Dirava ese ita ia karaia mai aonega danu dainai, namona be ita ese unai harihari gauna namona, ita sibona ena kara ita naria diba karana dainai ita moale. Ita gaukaralaia namonamo neganai, iseda harihari gaudia ita gaukaralaia diba Cybernetic Tauna Badana, Iehova Dirava ita hanamoa totona.

[Picture Credit Line on page 21]

BMW Werkfoto Nr. 88090

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia