Vaura Hairaidia
Noga! toretore tauna ta Papua New Guinea ai ia torea
AI RARAIA momo dainai ia hoa bona ena matana badana amo ai ia raraia danu. Ena vairana be kuboru-kuboru bona ena udu-baubau be ia bada, bona ena taiana be ena huina ese ia koua. Ena huina be ielo bona kurokuro bona ena iuna dekenai huina ta ia tubu lasi. Inai gauna be vaura.
Ia kahirakahira dekenai ai lao ai itaia namonamo totona neganai, ena aena hani amo bona nega haida ena iuna ia gaukaralaia au ena rigina ia dogoatao bona ia daekau ataiai momokani ia hunia totona.
Koala ena Varavara
Vaura be Papua New Guinea ena motumotu, Australia ena North kahana bona kahirakahira dekenai idia noho motumotu dekenai oi davaridia diba. Ena be taunimanima momo be koala idia diba bona vaura idia diba namonamo lasi, to koala bona vaura edia kara momo be hegeregere. Koala bamona, vaura be natudia ia havaraia neganai—unai be rua eiava hani—ena tauanina ena pusepuse lalonai ia ubua bona ia huaia loaloa. Vaura be metaira-metaira ia loaloa bona au dekenai ia noho bona ia hemarai momo danu. Ia mahuta momo. Au ena rigina ta dekenai ia hekure bona ena iuna ia diho, dina lalonai unai bamona ia mahuta mase bona gau ta ia laloa lasi. Hanuaboi lalonai ia noga bona ia loaloa.
Vaura idia noho gabudia lalonai, idia ese au raurau, tuhutuhu, bona kopina manoka au huahuadia idia ania, manu maragidia bona manumanu danu idia ania. Saiens taudia ese idia boiria Phalanger, anina be “Ima kwakikwaki gaukaralaia” gauna. Ai ese vaura ta ai itaia kununa ai ia helai bona biku mage ena kopina ia kokia namonamo bona ena malana amo ia demaria mai moale ida, hegeregere ita ese aisi krim ita demaria bamona.
Hairai Bada Gauna
Sedira vaura be ia manada haraga dainai, taunimanima ese idia abia bona ruma dekenai idia naria diba. Taunimanima idia moalelaia. Ia be hairai momokani. Gau ginigunana be ena huina ena kala. Ena huina ena kala haida be ielo bona kurokuro, kakakaka, mia korema bona korema. Haida be mai edia toutou bona haida be kala idauna ta edia kwarana amo ia diho lao doruna dekenai. Ia ena vairana toana be kuboru bona ena huina be wool bamona, bona ia raraia karana bona metaira-metaira ia loaloa karana dainai—vaura be gau namona taunimanima idia ubua totona.
Vaura oi rosia diba pusikasi ta bamona to gau badana be ena imana kwakikwaki ena koukou oi naria namonamo. Vaura edia lata be 60 sentimita bamona unai be edia iuna ita makaia lasi, to edia iuna ena lata be 30 sentimita bamona. Edia iuna duduna be huina lasi to kopi aukana ta, gwarume kopina bamona, ese ia koua, ena toana bona daua toho mamina be sandpaper bamona—gau ta ia dogoatao auka mase totona.
Vaura ta ena kara amo ai diba edena dala amo koni ia ania. Ena imana rua amo koni ia dogoatao, bona koni ena anina laini ta ia ania haorea, bona ia bonaia danu koni anina ta ia reaia lasi totona. Bena koni ena anina laini ma ta ia ania matamaia. Koni ia ania haorea neganai, ena imana ia demaria bona au ena rigina ta dekenai ia hekure, ia bogakunu bona ia moale.
Vaura ena inai gaudia be momo lasi to taunimanima sibona. Taunimanima ese vaura idia alaia ena vamu idia ania totona bona ena huina idia gaukaralaia dabua bona kwara gaudia idia turia totona. Taunimanima idia noho totona bona golo eiava kopa eiava oela idia tahua dainai, bona ma tanobada haida amo idia mai loaloa taudia edia noho gabudia idia haginia totona uda idia utua. Unai gaudia ibounai ese vaura edia mauri idia hadikaia diba. Dirava ese taunimanima ia hamaorodia unai animal idia naria totona to taunimanima ese animal idia hadikaia.—Genese 1:26; Apokalupo 11:18.