Iehova ese Ia Abia Dae Bouboudia Ita Henia
NEGA ta taunimanima edia histori lalonai, Eden umana vareai gabuna ena ist kahana ai, gau idauna idia itaia.a Unuseniai, kerubi goadadia be uma gabuna idia gimaia, bona edia toana ese ia hahedinaraia goevagoeva ta ia vareai toho lasi be namo. Danu, ia giroagiroa lahi kaiana ese vareai dalana ia koua hanuaboi lalonai, ena lahi ese kahirakahira idia noho audia ia hadiaria bona unai ese gari ia havaraia. (Genese 3:24) Reana unai ese taunimanima ia veria idia itaia totona, to idia ura lasi kahirakahira momokani idia lao.
Reana Kaino bona Abela be nega momo unai gabu dekenai idia lao. To idia be uma murimuri ai Adamu bona Heva ese idia havaraia natudia dainai, unai Paradaiso ranu gabuna mai ena tubutubu gaudia, huahua, bona uma aniani momo, guna edia tama sina ese idia noholaia gabuna, idia lalohadailaia sibona. Hari Eden ena kahana maragina sibona idia itaia diba, to reana ena toana be ta ese ia naria lasi.
Adamu bona Heva ese edia natudia idia hamaoroa dahaka dainai ta ese unai uma ia naria lasi bona dahaka dainai Iehova ese unai gabu amo idia ia lulua. (Genese 2:17; 3:6, 23) Reana Kaino bona Abela ese unai idia lalo-hekwarahilaia bada! Uma gabu idia itaia diba, to idia vareai diba lasi. Idia be Paradaiso kahirakahira, to danu, idia daudau momokani. Kara dika ese idia ia hamiroa, bona Kaino bona Abela ese unai idia haidaua diba lasi.
Edia tama sina idia kara heheni karana ese edia mauri ia hanamoa lasi. Dirava ena hahemaoro herevana lalonai, Heva dekenai ia gwau: “Oiemu adavana do oi ura henia noho, bona ia ese oi do ia biagua.” (Genese 3:16) Unai peroveta herevana hegeregerena, Adamu ese ena adavana ia biagua, iena bamona bona durua tauna hegeregerena ia kara henia lasi. Bona toana be Heva be dala kererena ai ena tau dekenai ia tabekau momo. Buka ta ese Baibel ia herevalaia bona Heva ena “ura henia” karana ia gwauraia, ia gwau “ena ura henia karana be gorere ta bamona.”
Unai bamona headava maurina ese unai memero edia hemataurai karana edia tama sina dekenai ia hadikaia eiava lasi be Baibel ese ia gwauraia lasi. To, ia hedinarai Adamu bona Heva ese edia natudia dekenai idia hahedinaraia haheitalai be namo lasi.
Dala Idauidau Idia Abia Hidi
Gabeai, Abela be mamoe naria tauna ai ia lao bona Kaino be biru gaukara ia karaia. (Genese 4:2) Abela ese ena mamoe ia naria lalonai, reana nega bada ia noho Dirava ese ena tama sina be Eden amo ia do lulua lasi neganai ia gwauraia peroveta herevana ia laloa totona. Dirava ia gwau: “Lau ese badu oi bona hahine ihuanai do lau atoa bona oiemu garana bona iena garana ihuanai. Ia ese emu kwarana do ia haberoa bona oi ese iena aena geduna do oi haberoa.” (Genese 3:15, NW) Reana Abela ia laloa, ‘Dirava ena gwauhamata, garana ta ese gaigai ena kwarana do ia haberoa gwauhamatana, be edena bamona do ia guguru, bona edena dala ai unai garana ena aena geduna dekenai bero do ia abia?’
Gabeai, reana idia be tatau badadia ai idia lao neganai, Kaino bona Abela ese boubou gauna idia henia Iehova dekenai. Abela be mamoe naria tauna dainai, ita hoa lasi ia ese “iena mamoe, vara guna gaudia, digara gaudia ia mailaidia.” To, Kaino ese “uma ena anina haida” ia bouboulaia. Iehova ese Abela ena boubou ia abia dae, to “Kaino, mai ena boubou gauna ia abia dae lasi.” (Genese 4:3-5) Badina be dahaka?
Haida idia gwau, badina be Abela ena boubou be “iena mamoe, vara guna gaudia,” to Kaino ena be “uma ena anina haida” sibona. To kerere be Kaino ia bouboulaia gaudia dekenai lasi, badina unai sivarai ia gwau Iehova ese “Abela [“bona,” NW] ena harihari gauna” ia moalelaia, bona “Kaino, mai ena boubou gauna” ia moalelaia lasi. Unai amo ia hedinarai Iehova ese tomadiho tauna ena kudouna ia laloa. Unai ia karaia neganai, dahaka ia davaria? Heberu 11:4 ia gwau Abela ese mai “abidadama” ida ena boubou ia henia. Unai dainai toana be Dirava ese Abela ena abidadama dainai ena boubou ia abia dae, to Kaino ena abidadama be unai bamona lasi.
Danu, namona be inai ita laloa, Abela ena boubou karana lalonai, rara ia bubua. Reana ia lalo-parara maoromaoro Dirava ena gwauhamata lalonai, garana be ena aena geduna dekenai bero ia abia neganai, mauri bouboulaia karana do ia vara. Unai dainai, Abela ese ena boubou ia henia, kara dika koua noinoina ia karaia totona. Bona unai amo ia hahedinaraia ia abidadama henia, Dirava ese nega maorona ai, kara dika davalaia boubouna do ia henia.
To, toana be Kaino ese ia henia boubouna ia lalohadailaia namonamo lasi. Lagani 1800 murinai ia noho Baibel herevalaia tauna ta ia gwau: “Iena boubou gauna ese ia hahedinaraia ia laloa Dirava be durua tauna sibona. . . . Ia hahedinaraia [Kaino] ia laloa lasi Havaraia Tauna dekena amo ia be daudau ai ia noho, ia laloa lasi ena kara dika ia gwauraia hedinarai be namo, eiava kara dika kokia karana be mai anina bada gauna.”
Danu, Kaino be vara guna natuna dainai, reana mai ena hekokoroku ida ia laloa ia be unai gwauhamata garana bona Gaigai, Satani, do ia hadikaia ore. Reana Heva danu ia laloa ena vara guna natuna merona be unai bamona kara badana do ia karaia. (Genese 4:1) Momokani, bema Kaino bona Heva be unai bamona idia laloa, idia edia lalohadai be ia kerere momokani.
Baibel ia gwau lasi edena dala amo Iehova ese ia hahedinaraia Abela ena boubou ia abia dae. Haida idia laloa reana guba amo ia mai lahina ese ia gabua. Unai be herevana, to Iehova ese ena boubou ia dadaraia neganai Kaino be “ia badu maragi lasi, bona badu dainai iena vairana ia metau.” (Genese 4:5) Kaino be dika ia lao henia dalana ai ia raka.
Iehova Ena Sisiba Bona Kaino Ena Kara
Iehova be Kaino ia hereva henia namonamo. Ia henanadai: “Badina be dahaka oi badu noho? Badina dahaka oiemu vairana ia metau noho?” Unai ese Kaino dekenai dala ia kehoa, ena hemami bona unai hemami ena badina ia tahua totona. Iehova be ma ia gwau: ‘Bema kara namo oi karaia, oiemu boubou do lau abia dae. To dika oi karaia dainai, kara dika be oiemu iduara dekenai ia naria noho, oi do ia hadikaia totona. Kara dika be ia ura biagua oi, to oi ese do oi halusia be namo.’—Genese 4:6, 7. (Rau 23 ai ia noho mauana oi itaia.)
Kaino ia kamonai lasi. To, uma gabu dekenai Abela ia hakaua lao bona ia alaia mase. Gabeai, Iehova ese ia nanadaia Abela be edeseniai ia noho, bona Kaino ese ena kara dika ia habadaia, ia koikoi ia gwau: “Lau diba lasi. Be, lau be egu tadina ena naria tauna, a?”—Genese 4:8, 9.
Abela ia do alaia mase lasi neganai bona ia alaia murinai, Kaino ese “kara namo” ia dadaraia. Kara dika ia halusia toho lasi, bona unai dainai, Iehova ese taunimanima idia noho gabuna amo ia lulua. “Maka ta,” reana taravatu ta, ia atoa ta ese Abela ena mase davana karaia totona Kaino do ia alaia mase lasi.—Genese 4:15.
Gabeai Kaino ese hanua ta ia haginia, bona ena natuna mero ena ladana ia hatoa. Ita hoa lasi, ena natudia bona tubudia momo be dagedage taudia. Gabeai, Noa ena negai ia vara Abatana ese kara maoromaoro lasi taudia ibounai ia hamasea neganai, Kaino amo ia vara besena ia ore.—Genese 4:17-24; 7:21-24.
Kaino bona Abela edia sivarai be Baibel lalonai ia noho, to ita duahia kava totona lasi. To, “ita dekenai hadibaia totona idia torea” bona “ia be mai ena namo hadibaia totona, sisiba henia totona.” (Roma 15:4; 2 Timoteo 3:16, NW) Unai sivarai amo dahaka ita diba?
Ita Dibaia Gaudia
Kaino bona Abela bamona, hari inai negai Keristani taudia danu idia boiria Dirava dekenai boubou idia henia totona—lahi ai idia gabua boubouna korikorina lasi, to “hahenamo herevadia boubouna be Dirava do ita henia, ena ladana idia gwauraia hedinarai bibinadia edia huahua be unai.” (Heberu 13:15, NW) Hari unai be tanobada hegegemadai ia vara, badina Iehova ena Witness taudia ese tano 230 bona ma haida ai Dirava ena Basileia ena sivarai namona idia harorolaia. (Mataio 24:14) Unai gaukara oi karaia danu, a? Bema oi karaia, do oi diba “Dirava ena kara be gagevagageva lasi, ia be maoromaoro momokani. Unai dainai ia ese emui kara namodia do ia laloaboio lasi.”—Heberu 6:10.
Kaino bona Abela edia boubou bamona, Iehova ese oiemu boubou ena toana sibona ia laloa lasi—hegeregere, haroro gaukara lalonai oi gaukaralaia horadia sibona ia laloa lasi. Iehova ese ena badina ia tahua. Ieremia 17:10 ai ia gwau ia ese ‘taunimanima edia kudoudia ia tahua noho’ bona “edia [nadinadi] danu ia tohoa noho”—ta ena lalohadai, hemami, bona kara ena badina korikori ia tahua. Unai dainai, kara ta ena bada lasi, to ena badina be mai anina. Momokani, herevana boubou ta be bada o maragi, bema lalokau ese iseda kudouna ia hamarerea dainai ita henia neganai, Dirava dekenai ia be mai anina.—Mareko 12:41-44 be 14:3-9 ida hahegeregerea.
Danu, namona be ita diba, Iehova ese boubou gaudia mai edia kerere ia abia dae lasi, Kaino ese mai ena kudouna ibounai ida ia henia lasi boubouna ia abia dae lasi hegeregerena. (Malaki 1:8, 13) Iehova ia ura oiemu gau hereadaena oi henia ia dekenai, ia ura mai emu kudouna, souli, lalona, bona goada ibounai ida ia oi hesiai henia. (Mareko 12:30, NW) Oi ese unai oi karaia, a? Bema oi karaia, badina namona dainai oi laloa diba oiemu boubou gaudia be namo. Paulo ia gwau: “Ibounai ta ta ena kara ena kara ia diba be namo. Bema iena kara be namo, ia sibona ia heagilaia diba. To bema iena kara be tau ta ena kara danu ia hahegeregerea, unai tau do ia gwauraia kerere totona, unai be namo lasi.”—Galatia 6:4.
Kaino bona Abela be ruma bese tamona ai idia tubu. To nega bona idia vara gaudia ese dala idia kehoa idia ta ta edia kara toana idia hahedinaraia totona. Gabeai, mama, heai, bona badu ese Kaino ena kara idia hadikaia. To, Dirava ia laloa Abela be kara maoromaoro tauna. (Mataio 23:35) Abela ese ena lalona ia hadaia herevana dahaka ia vara to ia ese Dirava do ia hamoalea. Ia be ena ruma bese taudia, tanikiu karana idia hahedinaraia lasi taudia, Adamu, Heva, bona Kaino bamona lasi. Baibel ia gwau ena be Abela ia mase, to “ia do hereva noho.” Mai abidadama ida Dirava ia hesiai henia sivaraina be Baibel ena kahana ta. Namona be Dirava ia abia dae bouboudia ita henia noho karana amo, Abela ena haheitalai ita tohotohoa.—Heberu 11:4.
[Footnote]
a Haida idia laloa Eden umana be hari Turkey ena ist kahana ai idia noho ororo gabuna dekenai.
[Box/Picture on page 23]
Haheitalai Namona Sisiba Idia Henia Keristani Taudia Dekenai
“BADINA be dahaka oi badu noho? Badina dahaka oiemu vairana ia metau noho?” Unai henanadai amo, Iehova ese mai hebogahisi ida Kaino ia hereva henia. Ia ese Kaino ia doria lasi ena kara ia haidaua totona, badina Kaino be ura kwalimu tauna ta. (Deuteronomi 30:19 itaia.) To, Kaino ena gwau-edeede dainai, do ia davaria dika be karaharaga Iehova ese ia gwauraia hedinarai. Ia ese Kaino ia sisiba henia, ia gwau: ‘Dika oi karaia dainai, kara dika be oiemu iduara dekenai ia naria noho, oi do ia hadikaia totona.’—Genese 4:6, 7.
Namona be ita itaia, ena be Iehova ese unai sisiba aukana ia henia, to ia laloa lasi Kaino be ‘heduru amo namo ia davaria diba lasi’ tauna. Lasi, to Kaino ia hadibaia bema ena kara do ia haidaua hahenamo do ia davaria, bona ia hahedinaraia ia diba Kaino ese ena hekwakwanai ia hanaia diba bema ia ura ia karaia. Iehova ia gwau: ‘Bema kara namo oi karaia, oiemu boubou do lau abia dae.’ Kaino ena badu dikadika karana ia gwauraia danu, ia gwau: “Oi ese do oi halusia be namo.”
Hari inai negai, Keristani kongregesen ena elda taudia ese Iehova ena haheitalai idia tohotohoa be namo. Timoteo Iharuana 4:2 ena hereva hegeregerena, nega haida taunimanima idia “sisiba henia” be gau badana, kerere tauna ena gwau-edeede karana amo ia vara dikana idia hahedinaraia goevagoeva totona. Nega tamona ai, elda taudia ese taunimanima edia ‘lalona idia hagoadaia’ be namo. Greek gado herevana pa·ra·ka·leʹo ena anina be “oi hagoadaia.” Theological Dictionary of the New Testament ia gwau: “Sisiba henia karana be gwauraia dika, hadikaia, eiava maumauraia karana lasi. . . . Unai lalohadai ita abia dae danu, badina unai hereva ena anina ma ta be lalona ia hagoadaia.”
Unai bamona Greek herevana ma ta, pa·raʹkle·tos, ese durua tauna eiava kota karadia lalonai ta ia gwauraia namo tauna ia herevalaia. Unai dainai, elda taudia ese sisiba aukana idia henia neganai danu, namona be idia laloatao idia be idia sisiba henia tauna ena durua taudia—ena inai taudia lasi. Namona be elda taudia ese Iehova bamona idia hahedinaraia idia diba momokani sisiba ia abia tauna ese ena hekwakwanai do ia hanaia diba.—Galatia 6:1 itaia.
Momokani, kerere tauna ena maduna be unai sisiba ia badinaia. (Galatia 6:5; Filipi 2:12) Reana sisiba henia taudia do idia davaria haida be edia hereva idia badinaia lasi, Kaino ese Havaraia Tauna amo ia abia sisibana ia dadaraia hegeregerena. To, bema elda taudia ese Iehova idia tohotohoa, do idia diba idia karaia diba gaudia iboudiai idia karaia vadaeni, badina Iehova be sisiba henia Keristani taudia edia Haheitalai Tauna goevadaena.