Mai Anina Bada Negana Dirava Ena Hereva Idia Ura henia Taudia Dekenai
Lagani 1998 be mai anina bada negana Dirava ena Hereva idia ura henia taudia ibounai dekenai. Unai lagani lalonai, “New World Translation of the Holy Scriptures” ena kopi namba 100,000,000 idia printaia. Unai dala ai, ia be lagani 1900 murinai idia hariharilaia Baibel badana ta ai ia lao!
UNAI ia vara be mai anina bada, badina unai Baibel idia halasia neganai, momo ese idia hakoikoia toho. To, ia goada noho sibona lasi, to ia momo ia lao danu, taunimanima edia ruma—bona edia kudouna—milioni momo lalonai ia vareai! Unai Baibel be edena bamona ia vara? Daidia ese idia karaia? Bona bema oi gaukaralaia edena bamona namo do oi davaria?
Dahaka Dainai Baibel Idia Hahanaia Lou?
Lagani handred ma haida lalonai, Watch Tower Bible and Tract Society, Iehova ena Witness taudia edia gaukara oreana, ese Baibel ia hariharilaidia. To, dahaka dainai Iehova ena Witness taudia idia laloa Dirava ena Hereva do idia hahanaia lou be namo? Sakae Kubo bona Walter Specht edia buka ladana So Many Versions? ia gwau: “Ita laloa diba lasi idia hahanaia Baibel ta be idia hahanaia Baibel ginigabena. Taunimanima edia diba Baibel dekenai be ia bada ia lao bona gado ia idau ia lao dainai Baibel idia hahanaia loulou be namo.”
Hari inai negai taunimanima edia lalo-parara Heberu gado, Greek gado, bona Aramia gado dekenai be ia bada ia lao—bona unai be Baibel idia torea gadodia. Danu, hari idia davaria toretoredia be guna Baibel idia hahanaia taudia ese idia gaukaralaia Baibel toretoredia bamona lasi. Unai dainai hari inai negai Dirava ena Hereva idia hahedinaraia namonamo diba, guna bamona lasi! Unai badina namona dainai, hari taunimanima idia gaukaralaia gado idauidau dekenai Baibel idia hahanaia totona New World Bible Translation Committee idia haginia.
Lagani 1950 ai, New World Translation of the Christian Greek Scriptures be English gado ai idia halasia. Ena sinado danu be guna idia badinaia kastom amo ia idau, badina idia ese Baibel be mai ena taravatu “Gunana” bona “Matamatana” gwauraia karana idia dadaraia. Unai murinai lagani 10 bamona lalonai, Heberu Revarevadia be volium idauidau ai idia halasia. Lagani 1961 ai, English gado ai Baibel ibounai be volium tamona lalonai idia halasia.
Unai Baibel namona be daidia ese idia hahanaia? The Watchtower, September 15, 1950 gauna ia gwau: “Unai hahanaia komiti taudia idia hahedinaraia edia ura be . . . ta be edia ladana ia diba lasi, bona idia ura lasi ta ese idia mauri lalonai eiava idia mase murinai edia ladana do idia halasia. Idia hahanaia Baibel ena anina be ia mauri noho Dirava korikorina ena ladana ia abia isi.” Edia gaukara idia hakoikoia toho taudia haida idia gwau namona be karaharaga unai Baibel idia dadaraia, badina edia gaukara idia diba namonamo lasi taudia ese idia karaia, to idia ibounai edia lalohadai be unai bamona ia auka lasi. Alan S. Duthie ia gwau: “Bema ita diba Baibel ta idia hahanaia eiava idia halasia taudia be daidia, ita ia durua unai Baibel be ia namo eiava dika ita gwauraia totona, a? Lasi. Idia hahanaia Baibel ta ta ita stadilaia be kara namo hereana.”a
Ena Namo Idauidau
Duahia taudia milioni momo be unai idia karaia bona idia itaia New World Translation idia duahia be haraga sibona lasi to danu hereva be maoro momokani. Ena hahanaia taudia ese Heberu gado, Aramia gado, bona Greek gado amo idia hahanaia, bona idia noho toretore namodia idia gaukaralaia.b Danu, idia karaia namonamo, idaunegai toretore ena anina idia hahedinaraia maoromaoro totona, to taunimanima ese idia lalo-pararalaia diba gadona idia gaukaralaia. Unai dainai, diba bada taudia momo ese unai Baibel idia hanamoa, idia gwau ena hereva be momokani bona maoro. Hegeregere, January 1963 ena Andover Newton Quarterly ia gwau: “Baibel ena Taravatu Matamatana idia hahanaia karana ese ia hamomokania unai orea lalonai be diba bada taudia idia noho bona idia hegeregere Baibel hahanaia gaukarana lalonai idia vara hekwakwanai be aonega dalanai idia hanaia.”
Unai hahanaia taudia ese Baibel lalo-pararalaia dalana matamatana idia kehoa. Guna sisina sibona ita lalo-pararalaia Baibel siridia edia anina be hari ita diba goevagoeva. Hegeregere, taunimanima ese idia daradaralaia sirina, Mataio 5:3 ai, “lauma ai idia ogogami taudia idia moale” (King James Version), be taunimanima ese idia lalo-pararalaia diba dalanai idia hahanaia: “Idia diba lauma gaudia idia tahua be namo taudia idia moale.” Danu, New World Translation ese hereva badadia be hanaihanai dala tamona ai idia hahanaia. Hegeregere, Greek herevana psy·kheʹ be ia hedinarai negadia ibounai idia hahanaia “souli.” Unai dainai, duahia taudia be idia itaia haraga, ena be tomadiho lalohadai momo be idau, to souli be ia mase diba!—Mataio 2:20, NW; Mareko 3:4, NW; Luka 6:9; 17:33, NW.
Dirava Ena Ladana Ia Gaukaralaia
New World Translation ena namo gauna badana be Dirava ena ladana, Iehova, ia gaukaralaia. Heberu Baibel ena idaunegai toretoredia dekenai, Dirava ena ladana be inai leta hani amo idia torea, YHWH o JHVH. Idia gwauraia Taravatu Gunana dekenai unai ladana be kahirakahira nega 7,000 ia hedinarai. (Esodo 6:3; Salamo 83:18) Ia hedinarai goevagoeva, iseda Havaraia Tauna ia ura ena hesiai taudia ese unai ladana idia diba bona idia gaukaralaia!
To, Iuda taudia be idia gari kava dainai unai ladana gaukaralaia karana idia hadokoa. Iesu ena aposetolo taudia idia mase murinai, Greek Revarevadia edia kopi idia torea taudia be Dirava ena ladana gabunai Greek herevadia Kyʹri·os (Lohiabada) eiava The·osʹ (Dirava) idia atoa matamaia. Madi, hari inai negai Baibel idia hahanaia taudia momo ese unai Dirava matauraia lasi karana idia badinaia, bona Baibel momo herea amo Dirava ena ladana idia kokia bona Dirava be mai ena ladana idia hunia. Hegeregere, Ioane 17:6 ai Iesu ia gwau: “Oiemu ladana lau hadibaia vadaeni idia dekenai.” To, Today’s English Version ia gwau: “Oi lau hadibaia vadaeni idia dekenai.”
Diba bada taudia haida idia gwau Dirava ena ladana idia kokia be maoro badina gwauraia dalana maorona ita diba lasi. To, Baibel lalonai idia hedinarai bona momo idia diba ladadia, hegeregere Ieremia, Isaia, bona Iesu, be hanaihanai idia gaukaralaia ena be idia gaukaralaia dalana be Heberu gado ai idia gwauraia dalana bamona lasi. Iehova be Dirava ena ladana ita gwauraia dalana maorona—bona taunimanima momo ese idia diba gauna—dainai, idia gaukaralaia lasi be mai ena badina maorona lasi.
The New World Bible Translation Committee be mai gari lasi ida Baibel ena Heberu bona Greek kahana lalonai unai ladana Iehova idia gaukaralaia. Central America, South Pacific, bona Orient taudia totona Baibel idia hahanaia misinari taudia be guna idia karaia hegeregerena. To, unai dala ai Dirava ena ladana ita gaukaralaia be mai anina tomadiho hahediba herevadia sibona dekenai lasi. Dirava ena ladana ita dibaia be gau badana ia ita diba namonamo totona. (Esodo 34:6, 7) New World Translation ese duahia taudia milioni momo ia hagoadaia unai ladana idia gaukaralaia totona!
English Gado Idia Diba Lasi Taudia Totona Idia Hahanaia
Lagani 1963 amo ela bona 1989 ai, New World Translation ibounai eiava ena kahana ta be ma gado 10 ai idia halasia. To, hahanaia gaukarana be auka, gado haida ai lagani 20 eiava ma haida lalonai idia karaia. Bena, lagani 1989 ai, Iehova ena Witness taudia edia hedikwota dekenai Translation Services Department idia haginia. Hakaua Oreana ena Writing Committee ena hakaua henunai, unai dipatmen ese Baibel hahanaia gaukarana ia haharagaia. Idia ese hahanaia dalana ta idia havaraia, unai dala ai Baibel ena hereva idauidau stadilaia karana be kompiuta gaukaralaia karana ida idia hakapua. Unai hahanaia dalana be edena bamona ia gaukara?
Gado matamatana ai Baibel idia hahanaia totona Writing Committee ese gwaumaoro ia henia murinai, ia ese gwauhamata Keristani taudia haida ia abia hidi hahanaia oreana idia haginia totona. Unai taudia ese hahanaia gaukarana idia karaia namonamo diba, hahanaia tauna tamona be unai bamona ia karaia lasi. (Aonega Herevadia 11:14 itaia.) Unai taudia ta ta be Society ena buka bona magasin hahanaia gaukarana idia diba vadaeni taudia. Bena unai taudia dekenai Baibel hahanaia gaukarana ena hakaua herevadia bona unai gaukara totona idia karaia kompiuta program do idia hadibaia. Kompiuta ese hahanaia gaukarana ia karaia diba lasi, to ia ese unai taudia ia durua mai anina bada dibana bona guna idia abia hidi vadaeni herevadia idia itaia totona.
Baibel hahanaia gaukarana be mai ena kahana rua. Kahana ginigunana lalonai, English New World Translation lalonai idia gaukaralaia herevadia edia lista be hahanaia taudia dekenai idia henia. English hereva ta bamona herevadia ma haida, hegeregere “atone,” “atonement,” bona “propitiation,” be unai lista ai idia torea hebou, unai amo hahanaia taudia be idia diba unai hereva be mai ena anina idauidau. Idia ese edia gado ai idia hegeregere herevadia edia lista idia karaia. To, reana nega haida hahanaia tauna ta ia hekwarahi bada siri ta ia hahanaia totona. Kompiuta program diba tahua dalana ese hahanaia tauna dekenai Greek bona Heberu herevadia edia anina ia hadibaia bona Watch Tower bukadia edia hereva ia hahedinaraia.
Edia gaukara ena kahana iharuana idia karaia neganai, edia gado ai idia abia hidi herevadia be Baibel ena hereva lalonai do idia hedinarai. Unai amo hereva idia hahanaia maoro bona hereva ta ta be hanaihanai dala tamona ai idia hahanaia. To, unai “tahua bona haidaua” dalana amo ia vara toretorena ita duahia be auka. Gaukara badana do idia karaia, unai toretore idia hanamoa bona hereva haida edia gabu idia haidaua, do ita duahia diba totona.
Idia davaria unai bamona hahanaia dalana ese gaukara ia haharagaia momokani. Hahanaia taudia edia grup ta ese Heberu Revarevadia ibounai be lagani rua sibona lalonai idia hahanaia ore diba. Mani oi laloa hahanaia taudia ma haida be unai bamona gado ma ta ai Heberu Revarevadia idia hahanaia, to idia ese kompiuta edia heduru idia abia lasi. Lagani 16 lalonai idia hekwarahi. Lagani 1989 amo ema bona hari, Keristani Greek Revarevadia be ma gado 18 ai idia printaia. Hari, New World Translation, ibounai eiava ena kahana ta, be gado 34 ai ita abia diba. Unai dainai, Iehova ena Witness taudia 80 pesen bona ma haida be edia gado ai Keristani Greek Revarevadia idia abia diba.
United Bible Societies idia gwau tanobada ena gado 6,500 amo, gado 2,212 sibona ai Baibel ena kahana ta idia abia diba.c Unai dainai, hahanaia taudia 100 bamona idia gaukara noho, New World Translation ena Heberu Revarevadia be gado 11 ai bona Greek Revarevadia be gado 8 ai idia halasia totona. “Dirava ia ura taunimanima ibounai ese mauri do idia davaria, bona hereva momokani do idia diba.” (1 Timoteo 2:4) Ita diba momokani unai gaukara lalonai, New World Translation ena anina be bada.
Unai dainai ai moale bada New World Translation Baibel ena kopi 100,000,000 idia printaia vadaeni, bona emai guriguri be milioni momo be vaira negana lalonai do idia printaia. Oi ai hagoadaia unai Baibel do oi stadilaia. Do oi moalelaia gaudia be inai: ena toretore ia hedinarai goevagoeva, rau ta ta be mai edia sinado, oi diba siridia edia lista ese oi ia durua idia oi davaria totona, mapu namodia, bona lalona idia veria herevadia ma haida. Bona gau badana be, inai Baibel oi duahia neganai oi diba momokani ia ese oiemu gado ai Dirava ena hereva ia hahedinaraia maoromaoro.
[Footnotes]
a Namona be ita diba, lagani 1971 ai idia halasia New American Standard Bible ena Reference Edition ena koua pepana be unai bamona ia hereva danu, ia gwau: “Ai ese diba bada tauna ta ena ladana ai gaukaralaia lasi ta ese ia sekea eiava ena ladana dainai ta ese do ia duahia totona, badina ai laloa Dirava ena Hereva ena namo dainai ta ese do ia duahia be namo.”
b Greek herevadia be Wescott bona Hort edia The New Testament in the Original Greek amo idia hahanaia. Heberu Revarevadia be R. Kittel ena Biblia Hebraica amo idia hahanaia.
c Taunimanima momo be gado rua idia diba dainai, momo idia laloa Baibel ibounai o ena kahana ta be gado momo dekenai idia hahanaia dainai, tanobada taudia iboudiai 90 pesen ia hanaia be Baibel idia duahia diba.
[Blurb on page 29]
“Baibel ena Taravatu Matamatana idia hahanaia karana ese ia hamomokania unai orea lalonai be diba bada taudia idia noho bona idia hegeregere Baibel hahanaia gaukarana lalonai idia vara hekwakwanai be aonega dalanai idia hanaia.”—ANDOVER NEWTON QUARTERLY, JANUARY 1963
[Blurb on page 30]
“Taunimanima edia diba Baibel dekenai be ia bada ia lao bona gado ia idau ia lao dainai Baibel idia hahanaia loulou be namo.”
[Box/Picture on page 31]
DIBA BADA TAUDIA ESE NEW WORLD TRANSLATION IDIA HANAMOA
EDGAR J. Goodspeed, An American Translation Baibel lalonai Greek “New Testament” ia hahanaia tauna, be December 8, 1950 ai ia torea revarevana lalonai, New World Translation of the Christian Greek Scriptures ia herevalaia, ia gwau: “Lau ese emui orea ena gaukara, bona unai gaukara ena bada tanobada hegegemadai, lau laloa bada, bona umui hahanaia Baibel mai ena hereva namodia, anina idia hahedinaraia goevagoeva bona mai siahu herevadia lau moalelaia bada. Lau hamomokania diba, ia ese diba bada ia hahedinaraia.”
Heberu bona Greek gado ia diba momo tauna Alexander Thomson ia gwau: “Ia hedinarai goevagoeva unai hahanaia gaukarana be diba bada taudia ese idia karaia, bona idia ese Greek herevadia edia anina korikorina idia hahedinaraia toho, English gado ese ia hahedinaraia diba hegeregerena.”—The Differentiator, April 1952, rau 52-7.
Professor Benjamin Kedar, Heberu gado ia diba momo tauna Israela dekenai, be lagani 1989 ai ia gwau: “Heberu Baibel bona idia hahanaia gaudia be egu gado tahua gaukarana lalonai lau tahua neganai, nega momo lau ese idia gwauraia New World Translation ena English gauna lau gaukaralaia. Unai lau karaia negadia ibounai ese egu lalohadai ia hamomokania, lau laloa hereva lalo-pararalaia maoromaoro karana be inai buka ena tahua gauna.”