Aberahamo be mai Ena Kamelo, A?
BAIBEL ia gwau Farao ese Aberahamo dekenai animal momo ia henia neganai, kamelo danu ia henia. (Gen. 12:16) Aberahamo ena hesiai tauna be Mesopotamia dekenai ia lao neganai, “iena biaguna ena kamelo ibounai 10 ia abia.” Unai dainai Baibel ese ia hahedinaraia goevagoeva, lagani 4,000 bamona gunanai Aberahamo be mai ena kamelo.—Gen. 24:10.
Haida ese unai idia abia dae lasi. Buka ta (New International Version Archaeological Study Bible) ia gwau: “Diba bada taudia haida idia gwau idaunegai sivaraidia ese idia hamomokania lasi kamelo be lagani 4,000 bamona gunanai idia noho. Badina be momo idia abia dae, kamelo be taunimanima ese idia naridia lasi ela bona lagani 1200 B.C. ai, unai be Aberahamo ena nega murinai.” Unai dainai idia laloa, kamelo idia noho negana be Baibel lalonai idia torea maoro lasi.
Diba bada taudia ma haida idia gwau, ena be lagani 3,000 bamona gunanai taunimanima ese kamelo idia naria matamaia, to reana kamelo naria karana be idaunegai idia hamatamaia. Buka ta (Civilizations of the Ancient Near East) ia gwau: “Vanegai idia karaia tahua gaukara ese ia hahedinaraia, lagani 4, 000 bamona gunanai, Arabia ena saut ist kahanai kamelo idia naria matamaia. Kamelo idia naria badina ia amo milika bona huina idia abia, ena kopina idia gaukaralaia bona ena vamu idia ania, to gabeai unai animal idia gaukaralaia edia kohu ia abia loaloa totona.” Tano geia taudia ese kamelo ena turia bona idia davaria gaudia ma haida ese idia hamomokania, Aberahamo ia do noho lasi neganai, kamelo idia noho.
Idaunegai toretoredia ese unai idia hamomokania danu. Unai buka ma ia gwau: “Mesopotamia ai, nadi toretoredia dekenai kamelo ena ladana bona ena laulau haida idia torea danu, unai amo idia hahedinaraia kamelo be lagani 4, 000 bamona gunanai Mesopotamia dekenai idia ginidae,” unai be Aberahamo ia noho negana ai.
Diba bada taudia haida idia abia dae, Saut Arabia hoihoi taudia ese edia kamelo idia gaukaralaia bonana namo muramura be not kahana dekenai idia abia lao, bena tano gagaena amo Aigupito bona Suria dekenai idia lao, unai amo kamelo be unai gabudia dekenai idia abia vareai. Unai bisinesi karana be lagani 4,000 gunanai idia karaia. Hoa gauna be, Genese 37:25-28 ese Isamaela hoihoi taudia ia herevalaia, idia ese kamelo idia gaukaralaia bonana namo muramura be Aigupito dekenai idia abia lao totona, unai be Aberahamo ia mase bena lagani handred murinai unai idia karaia.
Lagani 4,000 bamona gunanai, reana idaunegai Middle East ai kamelo idia gaukaralaia momo lasi, to hamomokania gaudia ese idia hahedinaraia kamelo idia noho. Buka ta (The International Standard Bible Encyclopedia) ia gwau: “Namo lasi ita gwau Baibel ese kamelo ia sivarailaia karana be kerere, badina tano geia taudia ese idia davaria gaudia amo idia hamomokania, bese kwaradia idia noho lasi neganai, kamelo idia noho.”