Iehova—Ia be Daika?
LAGANI 1800 murinai ia noho France tauna bona gabu matamata tahua loaloa tauna, Henri Mouhot, be Cambodia ena uda badana dekenai ia raka lao lalonai, dubu ta ia gegea ahu koupa badana dekenai ia ginidae. Unai dubu be Angkor Wat, tanobada ena tomadiho rumana bada hereana. Maoromaoro Mouhot ia itaia diba unai ruma, tubutubu gaudia ese idia koua rumana unai, be taunimanima ese idia karaia gauna. Ia torea herevana be inai: “Idaunegai Michelangelo bamona tauna ese ia haginia, Greece eiava Roma taudia ese idia haginia rumadia iboudiai ia hereaia momokani.” Ena be lagani handred momo gunanai taunimanima ese idia rakatania bona ia noho kava, to unai tauna ia diba momokani, haginia tauna, mai ena palani tauna, ese unai ruma namona ia karaia.
Hoa gauna be aonega bukana ta, lagani handred momo gunanai idia torea bukana, be unai bamona laloa namonamo herevana ia gwauraia, ia gwau: “Momokani, ruma ibounai be mai edia karaia tauna, to gau ibounai ia karaia tauna be Dirava sibona.” (Heberu 3:4) Reana haida do idia gwau, ‘Tanobada ena mauri gaudia edia heau dalana be idau bona taunimanima idia karaia gaudia edia heau dalana be idau.’ To, saiens taudia iboudiai ese unai hereva idia abia dae lasi.
Michael Behe, biochemistry profesa ta, Lehigh University, Pennsylvania, U.S.A. dekenai, ia gwau ia abia dae “biochemical oreadia be mauri gaudia,” bena ia henanadai: “Ta ese mai ena aonega ida mauri gaudia edia heau dalana ena palani ia havaraia diba, a?” Bena ia hahedinaraia hari saiens taudia be mauri gaudia idia haidaua diba sisina ena palani idia havaraia, hegeregere gene gaudia idia haidaua karana amo. Oibe, idia mauri bona idia mauri lasi gaudia idia “haginia diba”! Behe be mauri gaudia edia sel maragimaragi ia itaia neganai, edia heau dalana namona bona edia kahana idauidau idia gaukara hebou daladia ia hoalaia. Ia abia lalohadai be dahaka? “Sel tahua karadia—mauri gaudia maragimaragi momokani idia stadilaia karadia—iboudiai amo ia hedinarai goevagoeva ‘palani ta ia noho!’ ”
Vadaeni, daika be unai gau namodia edia Palani Karaia Tauna?
Daika be Palani Karaia Tauna?
Unai henanadai ena haere be guna ai gwauraia vadaeni idaunega aonega bukana—Baibel—lalonai. Baibel ena hamatamaia herevadia lalonai, daika ese gau iboudiai edia palani ia torea ia haerelaia, bona ena haere be kwadogi bona goevagoeva, ia gwau: “Matamaia neganai Dirava ese guba bona tanobada ia karaia.”—Genese 1:1.
Havaraia Tauna be haida ese Dirava ai idia halaoa taudia ma haida amo ena idau ia hahedinaraia totona, ena ladana idauna ta ia gwauraia, ia gwau: “Dirava [“Iehova,” NW ] ese guba ia karaia, . . . tanobada bona tanobada noho gaudia ia karaia. Ia ese tanobada taudia ibounai dekenai mauri bona laga ia henia.” (Isaia 42:5, 8) Iehova be tanobada bona guba edia palani ia karaia bona tanobada idia noholaia tatau bona hahine ia havaraia Diravana ena ladana. To Iehova be daika? Ia be edena bamona Diravana? Bona dahaka dainai ia oi kamonai henia be namo?
Iena Ladana Ena Anina
Gau ginigunana be, Havaraia Tauna, Iehova, ena ladana ena anina be dahaka? Dirava ena ladana be Heberu gado ai leta hani amo idia torea (יהוה) bona Baibel lalonai Heberu gado amo idia torea kahana ai unai ladana be nega 7,000 ia hedinarai. Unai ladana be Heberu gado ena hereva ha·wahʹ (“ai ia lao”) amo, unai dainai ena anina be “Ia ese Ia Halaoa.” Eiava ita gwau diba, Iehova be mai ena aonega ida sibona ena kara ia haidaua diba ena ura ia hagugurua totona. Hegeregere, iena gwauhamata hagugurudia totona, Havaraia Tauna, Hahemaoro Tauna, Hamauria Tauna, mauri Durua Tauna, eiava gau ma haida karaia tauna ai ia lao diba. Danu, unai Heberu gado herevana idia gaukaralaia dalana amo ia hahedinaraia ia do guguru noho karana ta ia herevalaia. Unai ese ia hahedinaraia Iehova be ena gwauhamata ia do hagugurudia noho Tauna ai ia lao noho. Oibe, ia be ia mauri noho Diravana!
Iehova Ena Kara Badadia
Baibel ese ia hahedinaraia unai Havaraia Tauna, iena gwauhamata ia hagugurudia Tauna unai, be ita ura henia diba tauna ta. Iehova sibona ese ena kara idauidau ia hahedinaraia bona ia gwau: “Lau be [Iehova]. Lau [Iehova] be bogahisihisi bona hariharibada Diravana. Lau be badu dekenai lau haraga lasi, to bogahisihisi bona lalokau dekenai lau be haraga. Taunimanima momo herea dekenai lau bogahisihisi henia noho, bona kara dika, bona kara kerere idauidau lau gwauatao noho.” (Esodo 34:6, 7) Ia hahedinaraia Iehova be lalokau bona hebogahisi Diravana. Unuseniai idia gaukaralaia Heberu herevana idia hahanaia diba “badinaia karana mai lalokauna.” Iehova ese ena noho hanaihanai urana ia hagugurua totona, ia havaraia taudia ia lalokau henia noho, ia rakatanidia lasi. Unai bamona lalokau karana do oi laloa bada, ani?
Danu, Iehova ia badu haraga lasi bona iseda kerere ia gwauatao haraga. Unai bamona tauna, iseda kerere ia tahua lasi to iseda kerere ia ura ia gwauatao tauna unai, ita bamoa neganai, iseda kudouna ia hamarerea bada. To ita gwau lasi Iehova be kara kerere ia abia dae. Lasi, ia gwau: “Lau ese kota maoromaorona lau ura henia, to dagedage bona taunimanima alaia kara dekenai lau badu henia.” (Isaia 61:8) Ia be hahemaoro maoromaoro Diravana dainai, mai edia ura ida idia kara dika noho taudia do ia haheauka henia ela bona hanaihanai lasi. Unai dainai ita diba, iena nega korikorina ai, iseda tanobada dekenai ia noho kara gageva do ia hamaoromaoroa.
Lalokau bona hahemaoro maoromaoro hahegeregerea namonamo totona, aonega be gau badana. Iehova ese ita ia kara henia neganai dala namona ai unai kara rua ia hahegeregerea. (Roma 11:33-36) Momokani, iena aonega be gabu iboudiai dekenai ita itaia diba. Ia ese ia havaraia gaudia ese unai aonega idia hahedinaraia.—Salamo 104:24; Aonega Herevadia 3:19.
To aonega sibona be hegeregere lasi. Havaraia Tauna be ena lalona dekenai idia noho ura gaudia ibounai ia hagugurua momokani totona, gau badana be ia dekenai siahu ibounai ia noho danu. Baibel ia hahedinaraia ia be unai bamona Diravana. Ia gwau: “Emui matana do umui negea, guba do umui itaia. Daika ese hisiu ia karaia? Dirava ese edia orea be ta ta, dekena amo idia ia mailaia hedinarai . . . Iena siahu be bada herea dainai, hisiu ta ia boio diba lasi.” (Isaia 40:26) Oibe, Iehova ena “siahu be bada herea” bona ia gaukaralaia diba ena ura hagugurua totona. Unai bamona kara idauidau dainai Iehova oi ura henia, ani?
Iehova Dibaia Ena Namo Idauidau
Iehova ese “tano do ia noho kava totona ia karaia lasi” to Ia idia tura henia namonamo taudia ese “idia noholaia diba gabuna, ia karaia.” (Isaia 45:18; Genese 1:28) Tanobada dekenai ia havaraia mauri gaudia ia laloa bada. Matamanai, taunimanima ia havaraia neganai, Ia ese uma gabuna namona, paradaiso ta, ia henidia. Taunimanima ese tanobada idia hadikaia noho, bona unai ese Iehova ia habadua. To, Iehova ena ladana ena anina hegeregerena, iena ura ginigunana taunimanima bona inai tanobada dekenai be do ia hagugurua. (Salamo 115:16; Apokalupo 11:18) Tanobada dekenai Paradaiso do ia havaraia lou, mai edia ura ida ena natudia bamona Ia idia kamonai henia taudia do idia noholaia totona.—Aonega Herevadia 8:17; Mataio 5:5.
Baibel ena buka ginigabena be unai Paradaiso lalonai do oi moalelaia diba maurina ia herevalaia. Ia gwau: “Ia ese matana ranu ibounai edia matana dekena amo do ia dahua. Mase bona lalohisihisi, bona taitai, bona hisihisi be do idia ore momokani. Badina be gau gunadia be idia ore vadaeni.” (Apokalupo 21:3, 4) Unai be mauri korikorina, Iehova ia ura oi moalelaia maurina. Ia be hebogahisi bada Tamana! Oi ura emu diba ia dekenai oi habadaia bona Paradaiso oi noholaia totona dahaka oi karaia oi dibaia, a?
Baibel siridia be Hiri Motu Buka Helaga, Bible Society of Papua New Guinea ese ia karaia gauna amo, to bema New World Translation of the Holy Scriptures amo ai hahanaia, edia murinai NW ai torea.