Namo Do Oi Abia Dirava Ena Gwauhamatadia Amo, A?
“ ‘Tanobada besedia ibounai be oi dainai namo do idia davaria.’ Aberahamo ese iena abidadama dainai namo ia davaria. Unai dainai idia abidadama henia taudia ibounai ese namo do idia davaria, Aberahamo ia davaria bamona.”—GALATIA 3:8, 9.
1. Idau negai sivaraina amo idia hahedinaraia lohia taudia haida edia kara be edena bamona?
EUROPE lalonai, lagani 200 gunanai, lohia taudia haida idia gwauraidia “dagedage lohia taudia, to danu idia gwau idia be mai edia heduru [eiava, lalo-parara].” Idia ‘ura mai hebogahisi ida edia taunimanima be tamana bamona do idia lohiadia, to unai bamona ia vara lasi, bona edia heduru gaukaradia idia karaia namonamo lasi.’a (The Encyclopedia Americana) Unai dainai unai nega lalonai lohia taudia hamorudia totona tuari momo idia vara Europe dekenai.
2, 3. Iehova bona taunimanima edia lohia dalana edia idau be dahaka?
2 Iehova bona taunimanima edia lohia karaia dalana be idau momokani badina Iehova ena lohia dalana ia haidaua lasi. Ita itaia vadaeni, gau badana be taunimanima ese heduru momokanina idia abia edia noho dalana idia haidaua totona, bona hahemaoro kerere bona hisihisi havaraia gaudia iboudiai do idia ore totona. Dirava ese unai heduru do ia henia badina taunimanima ia hebogahisi henidia koikoi lasi dainai. Tanobada ibounai lalonai idia hoia momo bukana lalonai, Dirava ena gwauhamata idia torea, ia gwau kamonai taudia dekenai hahenamo hanaihanai do ia henidia. Herevana idia be edena bese taudia, edena kopina, edena edukeisini, eiava edia noho be edena bamona to unai hahenamo do idia abia diba. (Galatia 3:28) To unai be hereva momokani, eiava?
3 Aposetolo Paulo ese Dirava ena hereva Abraham dekenai ia gwauraia, ia gwau: “Lau gwauhamata inai, oi do lau hanamoa bada.” Danu Paulo ma ia gwau, “Dirava ia koikoi diba lasi” bona unai ese ita ia “hagoadaia noho. Bona unai dainai iseda abidadama do ita dogoatao noho, badina ita diba ita naria noho davana namona be do ita abia momokani.” (Heberu 6:13-18) Unai hahenamo do ita abia diba hamomokania totona namona be Dirava ena ura hagugurua dalana ita tahua.
4. Dirava ese edena bamona gwauhamata haida ia gaukaralaidia ena ura do ia hagugurua totona?
4 Ita diba vadaeni Dirava ese Abraham dekenai gwauhamata ia karaia, ia gwau iena garana ta amo “tanobada besedia ibounai ese hahenamo do idia davaria.” (Genese 22:17, 18) Tauanina dalanai Israel taudia be Abraham garana korikori taudia, to mai anina bada gauna be inai: lauma dalanai Iesu Keriso be Abraham ena garana badana. Danu, Iesu be Abraham Badana, Iehova, ena Natuna eiava Garana. Keristen taudia be “Keriso ena taudia” ai idia lao neganai, idia be Abraham ena garana taudia ai idia lao danu. (Galatia 3:16, 29) Dirava ese Abraham gwauhamatana ia karaia murinai, Mose ena Taravatu, do ia noho hanaihanai lasi gauna unai, Israel besena dekenai ia karaia. Unai Taravatu ese ia hahedinaraia idia be kara dika taudia, bona namona be noho hanaihanai hahelaga tauna bona boubou goevadaena do idia abia. Ia ese Garana do ia havaraia iduhuna ia naria, bona taunimanima ia durudia unai garana idia diba totona. Mose ena Taravatu ese ia hahedinaraia, dala ta amo, Dirava ese mai ena pavapava bona mai ena hahelaga taudia edia basileiana ta do ia havaraia. Unai Taravatu idia do badinaia neganai, Dirava ese David dekenai gwauhamata ta ia karaia, ia gwau Israel ena pavapava iboudiai be iena iduhu amo do idia abidia hidi. David Ladanai Basileia gwauhamatana lalonai ta ese tanobada ibounai do ia lohiaia ela bona hanaihanai ia perovetalaia.
5. Edena henanadai haerelaia eiava hekwakwanai hanamodia daladia ita ura diba?
5 To, unai gwauhamata edia anina eiava do idia havaraia gaudia dekenai daradara ia noho. Hegeregere, bema do ia mai Garana be pavapava dagina do ia abia David ena iduhu dekena amo, edena bamona hahelaga hanaihanai tauna ai do ia lao diba, bona hahelaga taudia gunadia edia gaukara do ia hereadia diba? (Heberu 5:1; 7:13, 14) Unai Pavapava be tanobada mo sibona do ia lohiaia diba, a? Taunimanima haida be unai garana taudia ai idia lao neganai, idia danu be Abraham Badana ena bese taudia ai do idia lao diba, a? Bema unai bamona do ia vara diba, daidia do idia pavapavalaidia, badina idia momo be David ena iduhu dekena amo idia vara lasi? Namona be Dirava ese dahaka ia karaia ita tahua. Ia ese gwauhamata ma haida ia karaia, bona unai gwauhamata ese unai henanadai idia haerelaidia, bona dala ia kehoa hahenamo hanaihanai do ita abia totona.
Gwauhamata Guba Hahelaga Tauna Totona
6 Ita diba vadaeni, Mose ena Taravatu ia gwau, Dirava ese David dekenai gwauhamata ia karaia bona ia gwau ena bese tauna ta (garana ta unai) ese tanobada basileiana do ia pavapavalaia. To Iehova be David dekenai ia gwau noho hanaihanai hahelaga tauna ta do ia mai danu. David ia gwau: “Iehova ia gwauhamata vadaeni (bona ena lalona do ia haidaua lasi): ‘Oi be hahelaga tauna hanaihanai, Melkisedek ena orea tauna!’ ” (Salamo 110:4) Iehova ese do ia mai Hahelaga tauna dekenai ia karaia gwauhamatana ena anina be dahaka?
6, 7. (a) Salamo 110:4 ena hereva bamona, Dirava ese edena gwauhamata ma ta ia karaia? (b) Unai nega sivaraina ese ita edena bamona ia durua unai gwauhamata ena anina ita diba totona?
7 Melkisedek be idau negai Salem pavapavana ta; bona reana gabeai unai gabu dekenai Iesusalem (unai ladana duduna be “Salem”) hanuana idia haginia. Abraham ena kara ia dekenai ena sivarai ese ia hahedinaraia ia be pavapava ta bona ia be “Atai Momokani Dirava” tomadiho henia tauna. (Genese 14:17-20) To, Dirava ena hereva Salamo 110:4 dekenai ese ia hahedinaraia Melkisedek be hahelaga tauna danu, ma tau ta be ia bamona lasi. Ia be pavapava tauna bona hahelaga tauna edia dagi ia abidia. Bona ena gaukara ia karaia noho gabuna, bona gabeai David ena iduhu pavapava taudia bona Levi ena iduhu hahelaga taudia ese Dirava ia henidia gaukaradia idia karaia gabuna be tamona.
8. Hahelaga tauna Melkisedek bamona gwauhamatana be daika dekenai idia karaia, bona dahaka ia havaraia?
8 Paulo ese hahelaga tauna Melkisedek bamona gwauhamatana ena hereva haida ia kikilaia. Hegeregere ia gwau, “Dirava ese Iesu ia gwauraia Boubou Helaga Karaia Tauna Badana, Melkisedek ena orea lalonai.” (Heberu 5:4-10; 6:20; 7:17, 21, 22) Ena be Melkisedek be mai ena tamana bona sinana, to iena vara iduhuna be idia torea hedinarai lasi. Unai anina be Iesu ese Melkisedek ena iduhu amo hahelaga tauna ena dagi ia abia lasi, to Dirava ese unai dagi ia henia maoromaoro. Iesu ena hahelaga dagina be ma tau ta dekenai do ia hanai lasi, badina “ia be boubou helaga karaia tauna ela bona hanaihanai.” Unai be maoro, badina iena hahelaga gaukarana amo hahenamo do ia noho ela bona hanaihanai. Ita dekenai hahenamo be bada momokani badina iseda hahelaga tauna “be mai ena siahu, iena ladana dekenai Dirava idia lao gwauraia taudia do ia hamauridia” totona, bona mai edia kamonai taudia ia hadibadia bona ia hakaudia diba ela bona hanaihanai.—Heberu 7:1-3, 15-17, 23-25.
9, 10. Unai gwauhamata namba 5 ena anina ita diba neganai, unai ese ita edena bamona ia durua bena ita diba Dirava ena ura do ia hagugurua?
9 Mai anina bada gauna ta be inai: Iesu be Pavapava bona hahelaga gaukarana ia karaia dainai, tanobada mo sibona do ia lohiaia lasi. David be hahelaga tauna Melkisedek bamona ena gwauhamata ia kikilaia sirina haida lalodiai, ia gwau: “Iehova ese egu Lohia ia hamaoroa herevana be inai: ‘Lauegu idibana kahana ai oi helai, ela bona emu inai taudia emu aena atoa gauna ai do lau halaodia.’ ” Inai hereva dainai ita diba Iesu—David ena Lohiabada unai—be Iehova ida guba dekenai do idia noho, bona unai ia vara ia toreisi lou bona guba dekenai ia lao neganai. Guba dekena amo, Keriso be ena Tamana ida siahu do ia gaukaralaia diba edia inai taudia koudia totona, bona hahemaoro davana ia henidia totona.—Salamo 110:1, 2; Kara 2:33-36; Heberu 1:3; 8:1; 12:2.
10 Unai dainai, bema unai gwauhamata namba 5 ena anina ita diba, unai ese ita ia durua bena do ita diba Iehova ese heiriheiri lasi dalanai ena ura do ia hagugurua. Unai gwauhamatana ese ia hahedinaraia unai garana badana be guba dekenai Hahelaga Tauna bona Pavapava dagina ia abidia dainai, ia be mai ena siahu tanobada bona guba do ia lohiadia totona.—1 Petero 3:22.
Gwauhamata Matamatana bona Garana Kahana Iharuana
11 Abraham gwauhamatana be ita kikilaia vadaeni, bona ia hedinarai, Iesu be garana kahana badana ai ia lao be maoro, badina ia be Abraham ena besena tauna korikorina ta dainai, bona ia be goevadae tauna dainai, ia be Abraham Badana ena Natuna ai ia lao diba. To, Abraham garana kahana iharuana ai idia lao taudia be edena bamona “Dirava ena gwauhamata gauna” idia abia diba? (Galatia 3:29) Idia be Adam ena kara dika besena amo idia vara dainai, idia be hegeregere lasi Abraham Badana, Iehova ena ruma bese lalonai idia vareai totona. Dahaka ese edia goevadae lasi karana do ia kokia diba? Taunimanima ese idia kokia diba lasi, to Dirava ese ia kokia diba.—Mataio 19:25, 26.
12, 13. (a) Dirava ese gwauhamata ma ta edena bamona ia perovetalaia? (b) Unai gwauhamata lalonai edena hereva ita laloa bada be gau badana?
12 Mose ena Taravatu idia do badinaia noho neganai, ena peroveta tauna dekena amo Dirava ese peroveta herevana ia gwauraia, ia gwau: “Lau ese gwauhamata matamatana ta lau karaia Israel ena bese taudia dekenai bona Iuda ena bese taudia dekenai; ia be edia sene taudia dekenai lau karaia gwauhamata heregeregerena lasi, . . . ‘[unai] gwauhamata idia hamakohia,’ . . . lau ese egu taravatu idia lalonai lau atoa, bona edia kudouna lalonai lau torea. Bona edia Dirava ai lau lao, bona idia be lauegu taunimanima ai idia lao . . . idia hadibadia lou lasi, inai bamona idia hereva lasi, ‘Iehova umui diba!’ badina be idia iboudiai be dohore lau idia diba, . . . lau ese edia kerere dohore lau gwauatao bona edia kara dika dohore lau laloatao lasi.”—Ieremia 31:31-34.
13 Mani inai oi laloa, unai gwauhamata matamatana ese kara dika gwauatao karana ia herevalaia, bona karaia dalana be ‘guna’ bamona lasi, Taravatu henunai idia ese animal idia bouboulaidia edia kara dika kokia totona. Iesu ia mase gwauraia dinanai unai gwauhamata herevana ena anina ia hahedinaraia. Taravatu hegeregerena iena hahediba taudia ida Paseka ariana idia karaia, bena murinai Keriso ese Lohiabada ena Aniani ariana ia karaia hamatamaia. Lagani ta ta iboudiai do idia karaia hebouna lalonai uaina kapusi tamona amo do idia inua hebou, Iesu ia gwau: “Inai kapusi be maino karaia gwauhamata matamatana lauegu rarana dekenai, umui totona do ia bubua.”—Luka 22:14-20.
14. Dahaka dainai unai gwauhamata matamatana be mai anina bada garana ena kahana iharuana havaraia totona?
14 Unai dainai, gwauhamata matamatana do ia hamomokania gauna be Iesu rarana. Iena boubou goevadaena dainai, Dirava ese taunimanima edia ‘kerere bona kara dika’ ia gwauatao vaitani diba. Mani unai ena anina do oi laloa! Adam ena bese amo idia vara taudia edia kara dika ia gwauatao vaitani diba neganai, unai anina be Dirava vairanai inai kamonai taudia be idia goevadae bamona, bona ia abidia hidi diba Abraham Badana ena lauma natudia ai idia lao totona, bona lauma helaga amo ia horodia diba. (Roma 8:14-17) Unai neganai, Iesu ia henia boubou karana ese gwauhamata matamatana ia hamomokania, bona unai ese dala ia kehoa iena hahediba taudia be Abraham garana kahana iharuana ai idia lao totona. Paulo ia gwau: “Iena mase dekena amo Iesu ese mase ia biagua tauna, Satani do ia hadikaia ore diba. Bona unai dala dekena amo ia ese mase dekenai idia gari taudia edia gari [do ia] ia haorea. Oibe, unai mase ena gari ese ia guidia taudia edia gari ia haorea. Momokani Iesu ese aneru ia durua lasi. To Buka Helaga ia gwauraia bamona, ‘Ia ese Aberahamo ena natuna ia durua noho.’ ”—Heberu 2:14-16; 9:14.
15. Gwauhamata matamatana dekenai kahana rua taudia be daidia?
15 Ena be Iesu be unai gwauhamata matamatana ena gwaukau tauna, bona ena mauri ia bouboulaia hamomokania totona, to unai gwauhamata be daidia dekenai ia karaia? Ieremia ena peroveta herevana lalonai, ia gwau Dirava ese unai gwauhamata be “Israela besena danu” ia karaia. Edena Israel? Mose ena Taravatu henunai kopina idia utua tanobada Israel besena lasi, badina unai taravatu matamatana ese Mose ena Taravatu ia haorea. (Heberu 8:8, 13) Hari Dirava ese kamonai Iuda bona idau bese taudia do ia kara henidia, idia be “kopina utua kara korikori be [edia] lalona dekenai ia vara gauna . . . Dirava ena Lauma ese ia karaia gauna.” Unai hereva bona ena hereva ma ta edia anina be tamona, ia gwau gwauhamata matamatana lalonai idia vareai taudia be Dirava ena ‘taravatu be edia lalona bona kudouna dekenai be do idia torea.’ (Roma 2:28, 29; Heberu 8:10) Paulo be unai lauma Iuda taudia ia gwauraidia “Dirava ena Israela.”—Galatia 6:16; Iakobo 1:1.
16. Gwauhamata matamatana be edena bamona ia heduru Esodo 19:6 ia perovetalaia herevana ia guguru totona?
16 Hari, Dirava ese lauma Israel taudia ia kara henidia dainai, iduara ia kehoa ma gau ta ia vara totona. Dirava ese Mose ena Taravatu ia karaia neganai, ia gwau Israel besena be “helaga taudia . . . [bona] bese helagana” ai do ia halaoa. (Esodo 19:6) Momokani, Israel taudia korikoridia be dala lasi idia iboudiai be pavapava bona hahelaga taudia ai idia lao totona. To, Abraham garana kahana iharuana ai idia lao taudia be mai edia dala pavapava bona hahelaga taudia ai idia lao totona.b Aposetolo Petero ese unai hereva ia hamomokania, badina unai bamona dagi idia abia taudia dekenai ia gwau: “Dirava ese umui ia abia hidi vadaeni, umui be iena bese, umui be King ena boubou helaga karaia taudia, bese helagana, bona Dirava ena orea korikori taudia. Dirava ese umui ia abia hidi, iena hoa kara badadia do umui gwauraia hedinarai. Badina be ia ese dibura dekena amo umui ia boiria, vadaeni iena diari namo bada herea lalonai do umui noho.” Danu ia gwau ‘guba dekenai mauri do idia abia.’—1 Petero 1:4; 2:9, 10.
17. Dahaka dainai gwauhamata matamatana be Mose ena Taravatu ia “hereaia”?
17 Unai dainai, gwauhamata matamatana bona guna Dirava ia karaia Abraham gwauhamatana be idia gaukara hebou garana kahana iharuana havaraia totona. Inai gwauhamata matamatana lalonai idia vareai taudia be Iehova bona lauma helaga ia horoa Keristen taudia, bona inai gwauhamata ese dala ia kehoa Abraham Badana natudia be pavapava bona hahelaga taudia guba besena ai idia lao totona. Vadaeni, ita lalo-parara dahaka dainai Paul ia gwau “Dirava ena taravatu matamatana, Keriso ese ia havaraia gauna ese taravatu gunana ia hereaia.” (Heberu 8:6) Unai gwauhamata do ia havaraia hahenamodia be inai: kamonai taudia edia kudouna dekenai Dirava ena taravatu do idia torea bona ia ese edia kara dika do ia lalodia boio, bona idia iboudiai be ‘Iehova do idia diba, tau maragidia ia lao bona tau badadia danu.’—Heberu 8:11.
Iesu ena Gwauhamata Basileia Totona
18 Ita kikilaia vadaeni gwauhamatadia 6 ita lalodia lou neganai, reana ita laloa Iehova ese taravatu hegeregerena dala ia hegaegaelaia vadaeni iena ura ia hagugurua totona. To, Bible ese ma gwauhamata ta ia herevalaia, bona ia be mai anina ita kikilaia vadaeni gwauhamatadia 6 dekenai, bona mai anina bada herevadia ia hahedinaraidia. Lauma helaga ia horoa Keristen taudia edia helaro be “Lohiabada ese dika ibounai dekena amo [idia] do ia hamauria, bona iena Basileia guba dekenai [idia] do ia abia lao.” (2 Timoteo 4:18) Guba dekenai, idia be pavapava bona hahelaga besena ai do idia lao, to daidia do idia lohiadia? Idia toreisi lou bona guba dekenai idia lao neganai, goevadae hahelaga tauna badana Keriso be ia noho vadaeni. Ena siahu ia abia vadaeni tanobada ibounai ia lohiaia totona. (Salamo 2:6-9; Apokalupo 11:15) Vadaeni, unai pavapava bona hahelaga taudia ma haida ese dahaka do idia karaia?
19. Edena negai bona edena dala amo mai anina bada gwauhamatana namba 7 ia karaia?
19 Nisan 14, 33 C.E. ai, Iesu ese Lohiabada ena Aniani ariana ia karaia hamatamaia hanuaboina dekenai, ia ese “gwauhamata matamatana [iena] rarana dekenai” ia hamomokania gauna ia herevalaia, unai be gwauhamata namba 7. Ia ese ena kamonai aposetolo taudia dekenai ia gwau: “Umui be lau idia hedibagani henia neganai lau dekenai umui noho auka masemase taudia. Unai dainai, [gwauhamata lau karaia] egu Tamana ena Basileia ta ia henia lau dekenai hegeregerena, lau danu Basileia ta lau henia umui dekenai. Vadaeni lauegu Basileia lalonai lauegu pata dekenai do umui aniani bona do umui inuinu, bona terona ena latanai do umui helai, vadaeni Israela iduhu 12 dekenai do umui kota henia.” (Luka 22:20, 28-30) Ena Tamana ese Iesu dekenai gwauhamata ia karaia hahelaga tauna Melkisedek bamona ai do ia lao totona, unai hegeregerena Keriso ese gwauhamata ia karaia ena kamonai hahediba taudia dekenai.
20. Gwauhamata Basileia totona be daidia dekenai ia karaia, bona badina be dahaka? (Daniel 7:18; 2 Timoteo 2:11-13)
20 Aposetolo taudia 11 be Iesu idia bamoa noho hedibagani ia abia neganai, bona unai gwauhamata herevana ia gwau terona dekenai do idia helai. Ma danu, Apokalupo 3:21 ese ia hahedinaraia lauma helaga ia horoa Keristen taudia idia abidadama noho neganai, guba terona dekenai do idia helai. Vadaeni, inai gwauhamata be mai anina 144,000 taudia dekenai, Iesu ena rara ese ia hoidia taudia unai, bona guba dekenai do idia lao hahelaga gaukara karaia totona, bona “tanobada do idia gunalaia” totona. (Apokalupo 1:4-6; 5:9, 10; 20:6) Idia dekenai Iesu ese gwauhamata ia karaia dainai idia be mai edia dala ia ida tanobada do idia lohiaia totona. Idia be lohia ruma bese namona ena kekeni ta ese pavapava ta ia adavaia hegeregerena. Unai dainai ia be mai ena dala ia ida basileia idia lohiaia hebou totona.—Ioane 3:29; 2 Korinto 11:2; Apokalupo 19:7, 8.
21, 22. Unai gwauhamata daidiai dahaka hahenamo do ita davaria diba?
21 Unai basileia amo kamonai taudia be dahaka hahenamo do idia davaria? Iesu bona 144,000 taudia be lohia dikadia bamona lasi, lohia dikadia be “taunimanima idia durudia momokani diba lasi.” To idia be idau, Iesu be hahelaga tauna badana ai ia lao vadaeni bona “hedibagani ena mamina ia abia, ita ese ena mamina ita abia hegeregerena. To Iesu ese kara dika ta ia karaia lasi.” Unai dainai ita lalo-parara dahaka dainai ia ese taunimanima idia kara dika neganai, ia “bogahisihisi henia diba,” bona dahaka dainai “mamoe idaudia” bona horoa Keristen taudia danu, be Keriso dekena amo, Dirava ena terona dekenai idia raka henia diba “mai gari lasi danu.” Vadaeni, nega korikori ai “ia ese [idia] do ia bogahisihisi henia, bona ia ese hariharibada bona durua do ia henia.”—Heberu 4:14-16; Ioane 10:16.
22 Iesu ia gwauhamata henia taudia be pavapava bona hahelaga gaukara do idia karaia, bona taunimanima hanamodia gaukarana do idia karaia danu. Idau negai Levi hahelaga taudia edia gaukara ese Israel besena ibounai ia hanamodia, unai hegeregerena Iesu ida guba terona dekenai do idia helai taudia iboudiai ese mai kara maoromaoro ida tanobada dekenai idia mauri noho taudia iboudiai do idia hahemaoro henidia. (Luka 22:30) Guna unai pavapava bona hahelaga taudia be tanobada dekenai idia noho, unai dainai mai hebogahisi ida do idia diba edena bamona do idia durudia noho. Inai garana kahana iharuana taudia be Iesu ida do idia gaukara hebou “tanobada besedia ibounai . . . namo do idia davaria” totona.—Galatia 3:8.
23. Unai gwauhamata herevadia hamomokania totona taunimanima be dahaka do idia karaia be namo?
23 Taunimanima ibounai do idia abia hahenamo idia ura abia taudia, bona unai amo Dirava ia karaia gwauhamatadia amo namo do idia davaria taudia be hari idia boiboi henidia unai hahenamo idia abidia totona. (Apokalupo 22:17) Hahenamo ta be Lohiabada ena Adorahi Aniani hebouna dekenai ita lao, do idia karaia Tuesday April 10, 1990 ai, dina ia diho murinai. Namona be hari oi hegaegae Iehova ena Witness edia kongregesen ta dekenai oi lao totona. Unuseniai emu diba Dirava ia karaia gwauhamatadia dekenai do oi habadaia diba, bona unai gwauhamata edia amo namo do oi davaria dalana do oi diba danu.
[Footnotes]
a “Ena be idia durudia toho to ogogami taudia idia do momo herea, haida sibona idia taga, lohia taudia ese takisi sisina idia henia, ogogami bona taga ihuanai idia noho taudia momo lasi ese gavamani dekenai bona taunimanima vairanai dagi idia abia diba . . . Unai dainai ena be mai dagedage ida idia lohia, to idia vara gaudia dainai kara haida idia koua diba lasi, unai nega ena politik eiava bisinesi oreadia be goada lasi taunimanima durudia totona.”—Western Civilization—Its Genesis and Destiny: The Modern Heritage.
b Iesu be unai gwauhamata matamatana lalonai ia vareai lasi. Ia be ena Gwaukau tauna sibona, bona ia be goevadae dainai iena kerere be lasi idia gwauatao totona. Ma danu, pavapava bona hahelaga tauna ai do idia halaoa lasi, badina David Ladanai gwauhamatana ia gwauraia hegeregerena ia be David iduhuna lalonai ia vara dainai pavapava dagina ia abia vadaeni, bona ia be hahelaga tauna Melkisedek bamona danu.
Oi Laloatao A?
◻ Salamo 110:4 ia gwauraia gwauhamatana idia karaia ena badina be dahaka, bona dahaka ia havaraia?
◻ Gwauhamata matamatana dekenai daidia idia vareai, bona edena bamona ia heduru pavapava bona hahelaga besena havaraia totona?
◻ Dahaka dainai Iesu ese ena hahediba taudia dekenai gwauhamata ia karaia?
◻ Ita kikilaia gwauhamatadia 7 be dahaka dahaka?
11. Abraham garana kahana iharuana ena hereva dekenai dahaka daradara ia noho?
18. Dahaka dainai ita gwau ita kikilaia vadaeni gwauhamatadia be Dirava ena ura ibounai idia hagugurua momokani lasi?
[Diagram on page 19]
(For fully formatted text, see publication)
Eden gwauhamatana Genese 3:15
Abraham gwauhamatana
Mose ena Taravatu
David Ladanai Basileia gwauhamatana
Hahelaga Tauna Melkisedek bamona gwauhamatana
Garana kahana badana
Gwauhamata kahana iharuana
Hahenamo hanaihanai
[Diagram on page 22]
(For fully formatted text, see publication)
Eden gwauhamatana Genese 3:15
Abraham gwauhamatana
Mose ena Taravatu
Gwauhamata matamatana
David Ladanai Basileia gwauhamatana
Hahelaga Tauna Melkisedek bamona gwauhamatana
Garana kahana badana
Guba Basileia gwauhamatana
Garana kahana iharuana
Hahenamo hanaihanai