Lalo-Metau Taudia Durudia Dalana Idia Moale Lou Totona
EPAFRODITO be idau negai Keristen tauna ta bona ia lalo-metau. Aposetolo Paulo be dibura dekenai ia noho neganai, ia idia siaia Paulo ia durua totona, to gorere badana ta ia davaria. Ena be Epafrodito be gorere amo ia namo lou, to iena kongregesen taudia be idia siaia Roma dekenai, bona “iena gorere sivaraina [idia] kamonai dainai” ia lalo-metau. (Filipi 2:25, 26) Ia lalo-metau badina ia ura idia ia hadibaia ia namo lou vadaeni, to daudau gabuna dekenai ia noho dainai ia be dala lasi. Reana, ia lalo-metau noho badina ia laloa do idia gwau iena gaukara ia karaia lasi. Edena bamona idia durua diba ia moale lou totona, a?
Epafrodito be Paulo ena revareva ia abia bona idia siaia lou ena hanua Filipi dekenai. Unai revareva lalonai, Paulo ena hahegani kongregesen dekenai be inai: “Ia do umui abia dae mai emui moale bada danu. Bona iena kara bamona idia karaia taudia ibounai do umui matauraia.” (Filipi 2:27-30) Filipi Keristen taudia ia hagoadadia Epafrodito idia abia dae Keristen kongregesen ena hebamo korikori ena kara hegeregerena. Edia hebogahisi hereva amo do idia hahedinaraia idia laloa bada, bona ‘idia lalokau henia.’ Mai moale danu idia abia dae neganai, unai bamona kara be ia durua bada ena lalo-metau mamina ia hamaragia totona.
Unai haheitalai ta amo ia hedinarai goevagoeva ena be Keristen taudia momo be ‘Lohiabada lalonai idia moale,’ to haida be lalo-metau ena gorere idauidau idia abia. (Filipi 4:4) Lalo-metau be lalona gorere ta bona lalo-metau ena mamina ia bada neganai, taunimanima haida be sibona idia hamasea. Nega haida, harana bona tauanina dekenai gau haida idia vara dainai lalo-metau ia vara. To, mai edia lalo-parara taudia edia heduru amo unai lalo-metau mamina idia hamaragia diba. Unai dainai, Paulo be inai hahegani ia henia, ia gwau: “[Lalo-metau] manoka taudia umui durua.” (1 Tesalonika 5:14) Namona be Iehova ena Witness taudia edia kongregesen ibounai lalonai mai moale danu lalo-metau taudia edia lalona idia hagoadaia. Hari inai negai Keristen oreana be lagani 1903 lalonai unai maduna ia gwauraia hedinarai, badina The Watch Tower magasin lalonai lalo-metau taudia eiava lalo-goada lasi taudia ia gwauraidia inai bamona: “Lalo-goada lasi bona manoka taudia be heduru, bona hagoadaia hereva idia abia be gau badana.” To edena dala amo lalo-metau taudia oi durua diba, a?
Gau ginigunana be oi hahedinaraia oi ura “ta ta dekenai durua do [oi] henia,” reana oi ese lalo-metau tauna oi durua diba iena “lalo-hekwarahi” kokia totona. Bona murinai, oiemu “hereva namona” amo oi durua diba ia moale lou totona. (1 Petero 3:8; Hereva Lada-isidia 12:25) Iena lalo-metau mamina ia herevalaia neganai, bema oi kamonai namonamo do ia diba ia oi laloa bona unai ese ena lalo-metau mamina do ia hamaragia diba. Mary be lalo-metau gorere ia hekwarahilaia Keristen kekeni ta, bona ia gwau: “Lauegu turana rua dekenai egu lalona ena mamina lau gwauraia hedinarai diba. Ta ese lauegu hereva ia kamonai henia be gau badana.” Bema oiemu lalona ena mamina, mauri ena hekwakwanai dekenai, be emu turana ta dekenai oi gwauraia hedinarai diba, unai ese oi ia durua bada.
To, edia hereva kamonai henia bona sisiba henia sibona be hegeregere lasi, hegeregere oi gwau, “Namona be mauri ena namo gaudia oi laloa momo” eiava, “Lalona hagoadaia gaudia oi lalohadailaia.” Reana unai bamona hereva be ia hahedinaraia unai tauna oi bogahisihisi henia lasi, bona reana unai bamona hereva ese lalo-metau tauna do ia durua diba lasi, badina Hereva Lada-isidia 25:20 lalonai, ia gwau: “Lalo-metau tauna dekenai ane ia abia tauna be keru dinana ai dabua ia kokia tauna bamona.” Heduru hereva haida be lalo-metau tauna ena lalo-hekwarahi mamina do ia habadaia diba. Dahaka dainai? Badina unai bamona heduru be ena lalo-metau ena badina idia kokia diba lasi.
Hereva amo Hagoadaia
Ia lalo-metau bada tauna be ia lalohisihisi sibona lasi, to ia laloa gau ibounai ia karaia namonamo diba lasi bona ena mamina be helaro lasi tauna bamona. Unai hereva “lalo-metau tauna” be Greek gado ai idia hahanaia neganai, ena anina be “edia mauri ia maragi ia lao taudia.” Greek aonega tauna ta ese unai hereva ena anina ia gwauraia inai bamona: “Tau ta be ia hekwarahi dikadika dainai, ena kudouna be ia metau herea bamona.” Unai dainai, ena lalona ena goada ia ore, bona sibona ia gwauraia dika.—Hereva Lada-isidia 17:22 oi itaia.
Bese gunalaia tauna Iobu ia gwau: “Lauegu uduna hereva amo lau ura umui lau hagoadaia.” (Iobu 16:5) Heberu gado ai nega haida unai hereva “hagoadaia” idia torea lasi, to “haginia auka” eiava “ha-aukaia” idia torea. Unai hereva idia gaukaralaia dubu rumana idia hanamoa bona ena du idia ‘hagoadaia’ dalana ena sivarai idia torea neganai. (Isaia 41:10; Nahumu 2:1; 2 Sisiga 24:13) Gau badana be oiemu hereva namodia amo lalo-metau tauna oi durua bena sisina sisina ia sibona do ia gwauraia namo. Unai oi karaia namonamo totona namona be ena lalona oi veria “mai [ena] lalohadai siahuna danu” do ia laloa namonamo totona. (Roma 12:1, NW ) Lagani 1903 dekenai idia halasia The Watch Tower magasin, ai kikilaia vadaeni gauna unai, ese lalo-metau taudia ia gwauraidia inai bamona: “Idia be . . . sibodia idia gwauraia dika, bona namona be idia doridia sisina idia diba gaudia do idia karaia toho totona, badina unai amo sibodia idia hagoadaia diba bona abidadama tadikaka ibounai ese hahenamo do idia davaria danu.”
Bible lalonai Elkana bona ia lalo-metau adavana, Hana, edia haheitalai ese ia hahedinaraia hereva namodia amo taunimanima oi hagoadaia diba, Iobu ia karaia bamona. Elkana ena adavana be rua. Idia ta ena ladana be Penina, bona ena natuna be momo, ta ena ladana be Hana, to ia be gabani. Reana, Hana be natuna lasi dainai sibona ia gwauraia dika. (Genese 30:1 oi itaia danu.) Unai be lalohisihisi gauna metauna ia huaia totona, to unai sibona lasi, Penina ia hahisia dainai ia tai bona aniani ia ania lasi. Ena be Elkana be iena lalo-metau ena bada ia diba lasi, to iena toana ia itaia neganai, ia gwau: “Hana e, dahaka dainai oi taitai? Dahaka dainai oi aniani lasi? Dahaka dainai oi lalohisihisi?”—1 Samuel 1:1-8.
Mai hebogahisi danu Elkana ese unai bamona henanadai ia gwauraia dainai, dala ia kehoa Hana be ena lalona ena mamina ia gwauraia hedinarai totona. Ia haere eiava lasi be herevana, to ia durua dahaka dainai sibona ia gwauraia dika ia lalo-pararalaia totona. Unai hegeregerena, bema ia lalo-metau tauna ta do ia gwau, ‘Lau be kara dika tauna sibona.’ Reana do oi nanadaia, oi gwau, ‘Dahaka dainai unai bamona mamina oi abia?’ Bema mai ena kudouna ibounai ida oi ia hadibaia neganai, namona be ia oi hakala henia namonamo.—Hereva Lada-isidia 20:5 itaia danu.
Elkana ese inai hagoadaia henanadai ta ia henia Hana dekenai, ia gwau: “Egu lalokau oi dekenai ese memero ten edia lalokau ia hereaia lasi, a?” Ena be Hana be gabani, to ena tau ese ia hadibaia ia do lalokau henia noho. Ia dekenai ia be davana bada gauna ta bamona, unai dainai ia gwau diba: ‘Hari, lau diba lau namo sisina. Badina lauegu adavana ese lau ia lalokau henia bada dainai!’ Ena hereva namodia ese Hana ia hagoadaia, badina murinai ia aniani bona dubu dekenai ia lao.—1 Samuel 1:8, 9.
Elkana be ena adavana ena lalona ia veria, bona ia ese badina ia henia sibona ena namo do ia laloa totona, hari danu, lalo-metau taudia idia ura durudia neganai unai hegeregerena do idia karaia. Haheitalai ta be Keristen hahine Naomi, dahaka ese ia durua ia moale lou totona ia gwauraia inai bamona: “Tadikaka bona taihu haida ese lau idia hanamoa egu natuna merona lau hadibaia namonamo dainai, egu ruma lau hagoevaia namonamo dainai, bona ena be lalo-metau lau davaria to egu tauanina ena toana lau naria namonamo dainai. Unai hagoadaia herevadia ese lau idia durua bada!” Oibe, hanamoa herevadia be dala namona lalo-metau tauna durua totona, badina unai amo sibona ena kara namodia do ia laloa namonamo diba.
Bema oiemu hahine be ia lalo-metau, namona be Hereva Lada-isidia 31: 28, 29 ena hereva hegeregerena oi hagoadaia toho, ani? Unai siri ia gwau: “Iena [biaguna] ia toreisi bona ia gwauraia namo. Natuna kekeni momo idia hahedinaraia idia gaukara diba, to oi—oi ese idia ibounai oi hanaia.” To, bema headava hahine be ia lalo-metau bada, unai hanamoa herevana do ia abia dae lasi, reana ia laloa ruma bese ia naria namonamo diba lasi, unai dainai sibona ia gwauraia dika. Bema unai hahine ena lalona oi veria sibona ena kara namo ia laloatao totona bona lalo-metau ia do davaria lasi neganai iena kara namodia oi gwauraia hedinarai, reana do ia lalo-parara hanamoa koikoi herevadia oi henia lasi. Danu, bema oi hamaoroa oi diba hari ia karaia diba gaudia be hekwarahi bada amo ia karaia. Reana inai bamona oi hereva diba: ‘Lau diba inai oi karaia totona oi hekwarahi bada. Oi hekwarahi noho be hanamoa gauna momokani!’ Sibona ena namo do ia laloa lou totona, gau badana be ia idia diba momo taudia, hegeregere adavana bona natudia be ia idia hanamoa.—1 Korinto 7:33, 34 itaia danu.
Bible ia gwauraia haheitalaidia oi gaukaralaia neganai lalo-metau taudia ia durudia diba bena do idia diba edena bamona edia lalohadai do idia haidaua be namo. Hegeregere, reana tau ta be ia badu momo taunimanima ma haida ese edia lalohadai ia dekenai idia gwauraia dainai. Reana ia dekenai Epafrodito ena haheitalai do oi gwauraia, do oi gwau: ‘Dahaka dainai ia lalo-metau iena hanua kongregesen taudia idia diba ia gorere neganai, a? Ia be gaukara karaia namonamo lasi tauna, a? Dahaka dainai Paulo ia haganidia do idia abia dae totona? Epafrodito be mai anina bada gaukarana ia abia dainai idia abia dae, a?’ Unai bamona henanadai be reana lalo-metau Keristen taudia idia durua heduru hereva idia badinaia totona, bena do idia lalo-parara idia be kwalimu taudia.
“Manoka Taudia Umui Durua”
Bible ia gwau: “Manoka taudia umui durua.” (1 Tesalonika 5:14) Tomadiho momokani ena namo ta be Keristen turana taudia be momo bona heduru namo herea idia henia diba. Turana korikori be “dika ia vara neganai, ita ia durua totona ia vara” bona idia be lalo-metau tauna idia durua momokani. (Hereva Lada-isidia 17:17) Aposetolo Paulo be “hekwarahi” ia abia bona ia “gari” neganai, goada ia abia badina ‘Tito ia noho’ dainai. (2 Korinto 7:5, 6) Hari danu, mai moale danu lalo-metau taudia ita vadivadi henidia bona telefon amo nega namona dekenai ita rini henidia neganai do idia moale. Namona be oi henanadai henia, reana ia oi durua diba, hegeregere idia totona sitoa dekenai do oi lao diba, ena ruma oi hagoevaia diba, eiava ma gaukara ta oi karaia diba.a Keristen hahine ladana Maria, ia gwau: “Guna, lau lalo-metau neganai, egu turana ta be lau dekenai revareva haida ia torea, bona nega ibounai Bible siridia ia torea lau ia hagoadaia totona. Mai egu taitai danu lau ese unai toretore lau duahia loulou. Lau dekenai unai toretore be hegeregere golo bamona.”
Paulo be kongregesen taudia ia hagoadaia ‘lalo-metau taudia’ idia durudia totona, bena murinai ia gwau: “Taunimanima ibounai dekenai do umui lalo namo henidia. Umui ta ta dekenai kara dika ena davana do umui karaia lasi.” (1 Tesalonika 5:14, 15) Haheauka oi hahedinaraia be gau badana, badina lalo-metau tauna be lalohadai dekenai hisihisi ia abia dainai, ia laloa maoromaoro lasi dainai, bona ia mahuta namonamo lasi dainai, reana Iobu hegeregerena ena “hereva be kavakava.” (Iobu 6:2, 3) Rachelle be Keristen kekeni bona ena sinana be lalo-metau bada ia davaria, ia gwau: “Nega momo Sinagu be hereva amo lau ia gwauraia dika. Unai bamona ia hereva neganai lau be sibona lau hagoadaia Sinagu ena kara korikori lau laloatao totona—ia be lalokau, hebogahisi, bona heabidae hahine. Lau lalo-parara lalo-metau idia davaria taudia be hisihisi havaraia hereva momo idia gwauraia, to idia ura momokani lasi unai hereva idia gwauraia. Iseda hereva eiava kara ta amo davana do ita haloua be dika momokani.”
Lo Keristen hahine haida be mai edia dala lalo-metau idia davaria hahine idia durudia totona. (1 Timoteo 5:9, 10 oi itaia danu.) Unai lo Keristen hahine be mai hebogahisi danu nega korikori dekenai unai lalo-metau hahinedia idia hereva henia diba. Nega haida tadikaka lasi to lo Keristen hahine ese unai hahine idia durua noho be namo. Keristen elda taudia be dala idia hegaegaelaia diba taihu be idia karaia namonamo totona, bona unai lalo-metau hahine be heduru idia abia namonamo totona.
Mai Edia Aonega Malana Elda Taudia
Lauma dalanai mamoe idia naria taudia be “diba bona lalo-parara” idia abia be gau badana, badina unai neganai “idia ese idia hesiku taudia hagoadadia herevadia do idia diba.” (Ieremia 3:15; Isaia 50:4) Ena be ia ura lasi, to bema elda ia naria namonamo lasi, ia be lalo-metau tauna ena mamina dikana do ia habadaia. Iobu ena turana toi idia karaia hegeregerena, idia lao Iobu dekenai ena “lalona do idia hagoadaia” totona. To, idia diba maoro lasi dahaka dainai Iobu ese unai dika ia davaria, unai dainai edia hereva amo Iobu idia hanamoa lasi, to ena lalona idia “hadikaia.”—Iobu 2:11; 8:1, 5, 6; 11:1, 13-19; 19:2.
Gima Kohorona magasin momo lalonai Keristen taravatu idia hahedinaraia, bona taunimanima idia durua toho neganai unai taravatu idia badinaia be namo.b Elda taudia momo be unai bamona idia karaia vadaeni. To, nega haida elda taudia be idia laloa namonamo lasi, bona taunimanima idia hereva henia neganai eiava platfom amo hereva idia henia neganai taunimanima edia lalona idia hahisia. Unai dainai namo lasi elda taudia edia “hereva be hegeregere tuari kaia amo idia gwadaia bamona,” to namona be “aonega taudia edia malana” amo do idia hereva. (Hereva Lada-isidia 12:18) Bema elda tauna be do ia herevalaia gauna ena mamina ia kamonai tauna dekenai do ia laloa guna bena gabeai do ia hereva, iena hereva be unai tau do ia durua bada diba. Unai dainai, elda taudia e, namona be hereva umui kamonai haraga to hereva do umui gwauraia haraga lasi, namona be sivarai ibounai umui diba guna.—Hereva Lada-isidia 18:13.
Elda taudia ese lalo-metau taudia idia durudia toho neganai, lalo-metau taudia idia diba elda taudia idia lalokau henia bona idia lalodia momo. Mai hebogahisi danu unai taudia idia naria dainai, bema elda dekenai idia gwaugwau neganai, elda be edia hereva do idia laloaboio diba. (Iakobo 3:2) Lalo-metau taudia idia laloa idia be kerere momo taudia, bona elda taudia be idia durudia diba lalohadai maoromaoro idia abia totona. Ena be kara dika badana ia vara, to lauma dalanai elda taudia edia heduru amo “aena dika taudia edia bero” do idia hanamoa diba.—Heberu 12:13.
Bema lalo-metau taudia idia laloa idia guriguri kava, namona be elda taudia be idia danu bona idia totona do idia guriguri diba. Elda be idia danu lalo-metau karana ia gwauraia Bible buka haida amo sivarai idia duahia hebou diba, unai lauma hereva amo elda taudia be lalo-metau taudia dekenai “dehoro” idia bubua bamona edia lalona idia hamainoa totona. (Iakobo 5:14, 15) Danu, bema hekwakwanai ta ia noho neganai, elda taudia be lalo-metau taudia idia durua diba Bible ia gwauraia dalana amo edia hekwakwanai ma tau ta dekenai do idia kokia totona. (Mataio 5:23, 24; 18:15-17 oi itaia danu.) Nega momo, bema unai hekwakwanai be ruma bese lalonai ia vara, unai be lalo-metau havaraia ena badina.
Namona be oi diba lalo-metau karana be do ia ore haraga diba lasi. Ena be mai lalokau danu Elkana be Hana ia durua toho, to unai ese ena lalo-metau karana ia kokia haraga lasi. To ia sibona ena guriguri karana dainai bona dubu ena hahelaga tauna badana ena hagoadaia herevana dainai, ena lalo-metau karana ia maragi ia lao. (1 Samuel 1:12-18) Unai dainai, bema oi namo lou haraga lasi namona be oi haheauka noho. Momokani, elda taudia be doketa taudia lasi dainai idia be hegeregere lasi doketa taudia bamona idia durudia. Bema ta ia lalo-metau bada, namona be elda taudia bona unai tauna ena ruma bese taudia do idia hagoadaia doketa tauna do ia itaia totona. Danu, namona be elda taudia eiava ruma bese taudia be unai lalo-metau tauna be ia abia dae tomadiho karana be doketa do idia hadibaia do ia matauraia totona.
Dirava ese do ia havaraia tanobada matamatana ia do mai lasi negana lalonai, tau ta lasi be tauanina goevadaena, lalohadai goevadaena, eiava lalona ena goada goevadaena ia abia diba. Unai nega ita naria noho lalonai, bema lalo-metau karana dainai Keristen ta ese ena moale ia haboioa, ia be heduru ia abia diba Keristen kongregesen dekena amo sibona lasi, to iseda guba Tamana amo danu, ia be “hisihisi idia abia noho taudia” ia durudia.—2 Korinto 7:6.
[Footnotes]
a Namona be The Watchtower June 1, 1982, “An Educated Tongue—‘To Encourage the Weary’ ” bona Gima Kohorona May 1, 1989, “ ‘Lauma Helaga Ena Hereva’ Lalo-Metau Taudia Totona” oi itaia.
b Inai hereva ma haida be Noga! magasin 2/88 rau 3-18 bona Gima Kohorona magasin 7/1/90 rau 24-29 oi itaia diba.
[Box on page 29]
HEBOGAHISI HEREVA GWAURAIA DALANA
□ KAMONAI NAMONAMO—Mai ena lalo-parara henanadai namodia amo tau ta ena kudouna lalona amo ena mamina korikori oi “veria daekau.” Hereva oi kamonai henia haraga bona hereva oi gwauraia haraga lasi, to sivarai ibounai do oi kamonai henia guna.—Hereva Lada-isidia 20:5; 18:13.
□ HEBOGAHISI OI HAHEDINARAIA—“Ta ta dekenai durua do umui henia” mai “bogahisihisi” danu neganai, lalo-metau tauna ena hekwarahi mamina do oi hadobua toho. Namona be “idia tai taudia danu umui tai.”—1 Petero 3:8; Roma 12:15.
□ OI HAHEAUKA—Reana heduru hereva kikilaia momo ena nega murinai do ia namo sisina, unai dainai oi haheauka. Bema lalo-metau tauna be ia badu dainai “kavakava” herevana ia gwauraia, unai hereva oi laloaboio.—Iobu 6:3.
□ HEREVA AMO OI HAGOADAIA—Lalo-metau tauna eiava hahine oi durua sibona ena namo karadia ia diba totona. Namona be hanamoa hereva oi henia. Oi hahedinaraia idia vara hekwakwanai, guna idia vara dika gaudia, eiava idia vara kereredia dainai taunimanima idia gwauraia lasi idia be namo eiava dika. Oi hahedinaraia dahaka dainai Dirava ese ia laloa bada.—Iobu 16:5.