Manau Taudia be Idia Namo!
“Dagedage lasi taudia be idia namo, badina tanobada do idia abia.”—MATAIO 5:5.
1. Ororo dekenai ia haroro neganai, Iesu ese manau karana ia herevalaia; unai manau be dahaka?
ORORO dekenai ia haroro neganai, Iesu Keriso ia gwau: “Dagedage lasi taudia be idia namo, badina tanobada do idia abia.” (Mataio 5:5) Unai dagedage lasi eiava manau karana be manau koikoi hahedinaraia karana lasi, bona ia be taunimanima edia kara bona lalohadai toana hahedinaraia karana lasi. To, Iehova Dirava ese idia ia hakaua bona iena ura dainai idia ese manau bona maino korikori karana idia hahedinaraia. Manau karana momokani idia hahedinaraia taudia idia diba Dirava dekenai idia tabekau be gau badana, bona edia manau karana taunimanima dekenai ese unai ia hahedinaraia.—Roma 12:17-19; Tito 3:1, 2.
2. Dahaka dainai Iesu ia gwau manau taudia be idia moale?
2 Iesu ia gwau manau taudia be idia moale badina tanobada do idia abia. Dirava ena manau Natuna goevadaena, Iesu, be tanobada do idia abia taudia amo ia be Ahuna Bada Abia Tauna. (Salamo 2:8; Mataio 11:29; Heberu 1:1, 2; 2:5-9) To, “taunimanima natuna,” eiava Mesia, ena guba Basileia lalonai haida be ia ida do idia lohia hebou. (Daniel 7:13, 14, 22, 27) Keriso ida ‘idia be hanamoa gauna (ahuna) idia abia,’ bona unai horoa taudia be ia ida tanobada do idia abia. (Roma 8:17) Manau taudia ma haida, mamoe bamona taudia unai, be unai Basileia ena siahu henunai mauri hanaihanai tanobada Paradaisona dekenai do idia abia. (Mataio 25:33, 34, 46; Luka 23:43) Unai idia laloa neganai idia moale bada herea.
3 Ia manau Ahuna Bada Abia Tauna be tanobada do ia abia ena Tamana, Iehova, dekena amo; ia be manau hahedinaraia tauna hereadaena. Nega momo Bible dekenai ia gwau Dirava be “ia badu haraga lasi, iena hebogahisi bona kara momokani be bada herea”! (Esodo 34:6; Nehemia 9:17; Salamo 86:15) Iena siahu be bada herea to manau karana ia hahedinaraia dainai, ia idia tomadiho henia taudia be idia gari lasi ia dekenai idia mai neganai. (Heberu 4:16; 10:19-22) Dirava ena Natuna be “dagedage lasi bona manau tauna,” bona ia ese ena hahediba taudia ia hadibaia manau karana idia karaia totona. (Mataio 11:29; Luka 6:27-29) Vadaeni, Dirava bona iena Natuna edia manau hesiai taudia ese Keriso ena kara idia tohotohoa bona edia revareva lalonai “Keriso ena manau bona ena manada” karadia edia sivarai idia torea.—2 Korinto 10:1; Roma 1:1; Iakobo 1:1, 2; 2 Petero 1:1.
4. (a) Kolose 3:12 ena hereva hegeregerena, manau karana idia hahedinaraia momokani taudia be dahaka idia karaia vadaeni? (b) Edena henanadai ita lalodia be namo?
4 Hari inai negai, horoa Keristen taudia bona edia tanobada turadia danu be manau taudia be gau badana. Idia be kara dika, taunimanima koia, hereva koikoi, mama, bona heai karadia idia rakatania, bona Dirava ena lauma helaga ese idia ia durua dainai edia “laloa bona [edia] kudouna” idia matamata. (Efeso 4:22-24; 1 Petero 2:1, 2) Hagoadaia hereva idia abia inai gaudia be dabua bamona idia atoa totona: “Bogahisihisi, durua, manau, manada bona haheauka.” (Kolose 3:12) To manau karana ena anina korikorina be dahaka? Dahaka dainai manau hahedinaraia karana amo namo ita abia? Bona unai kara be edena bamona iseda moale karana ia habadaia diba?
Manau Karana Laloa Namonamo
5. Manau karana ena anina korikori be dahaka?
5 Manau tauna ena laloa bona ena kara ibounai lalonai ia dagedage lasi bona ia manada. Idia hahanaia Bible haida lalonai, adjective [toana gwauraia] herevana pra·ysʹ idia hahanaia “manau,” “badu haraga lasi,” “dagedage lasi,” bona “manada.” Greek gado gunana dekenai unai adjective herevana pra·ysʹ ena anina be lai maragina ta eiava mai manau gadona ta. Ena anina danu be hebogahisi hahedinaraia tauna. Diba tahua tauna W. E. Vine ia gwau: “Unai [noun (gau gwauraia herevana) pra·yʹtes] be Dirava dekenai idia hahedinaraia guna gauna. Ia be iseda lalona dekenai mamina ita abia Dirava ese ita ia lalo-namo henia, unai dainai ia dekenai ita gwau-edeede lasi bona ita maumau lasi; ena anina be hereva ta tapeinophrosunē [manau] hegeregerena.”
6. Dahaka dainai ita gwau diba lasi manau karana be manoka toana?
6 Manau karana be manoka toana lasi. Diba tahua tauna William Barclay ia torea: “Praus ena anina be manada, to manada karana lalonai auri bamona goadana ia noho.” Manau karana hahedinaraia totona lalo-goada be gau badana. Hegeregere, ta ese ita ia habadua neganai eiava dagedage ita davaria neganai, lalo-goada ita abia be gau badana taunimanima dekenai manau karana ita hahedinaraia totona. Dirava ena manau Natuna, Iesu Keriso, ena kara unai gau dekenai be haheitalai namona. “Idia hereva dika henia, to ia hereva dika henia lou lasi. Hisihisi ia abia neganai, ia dagedage lasi. To mai abidadama danu, sibona ena mauri Dirava ena imana dekenai ia henia. Badina Keriso ia diba [Iehova] Dirava be Kota Karaia Tauna maoromaorona.” (1 Petero 2:23) Manau tauna Iesu bamona, ita daradara lasi to ita diba ita idia gwau dika henia bona ita idia dagedage henia taudia be Dirava ese do ia hahemaoro henidia. (1 Korinto 4:12, 13) Ita lalo-maino diba, idia dagedage henia tauna Stefano ia lalo-maino bamona, badina ita diba bema iseda abidadama ia goada noho, Iehova ese ita do ia hagoadaia, bona gau ta lasi ese iseda mauri hanaihanai do ia hadikaia diba.—Salamo 145:14; Kara 6:15; Filipi 4:6, 7, 13.
7. Hereva Lada-isidia 25:28 ia gwau ena lalona ia biagua diba lasi tauna be dahaka bamona?
7 Iesu be manau tauna, to ia hedinarai ia be goada tauna badina maoro gaudia totona ia gini goada. (Mataio 21:5; 23:13-39) “Keriso ena laloa” idia abia taudia be ia hegeregerena unai bamona do idia karaia danu. (1 Korinto 2:16) Bema tau ta be ia manau lasi, ia be Keriso bamona lasi. To, ia be inai hereva bamona: “Ena lalona ia biagua diba lasi tauna be ena magu ia makohia hanuana ta bamona.” (Hereva Lada-isidia 25:28) Unai bamona ena lalona ia guia diba lasi tauna ese dala ia kehoa lalohadai kereredia ia abia totona bona unai lalohadai kereredia ese ia idia doria diba kara maoromaoro lasi karadia ia karaia totona. Manau Keristen tauna be manoka tauna lasi, to ia diba “hereva manauna ese badu ia koua, to hisihisi ia havaraia herevana ese badu ia havaraia.”—Hereva Lada-isidia 15:1.
8. Dahaka dainai manau karana ita hahedinaraia be ia auka sisina?
8 Manau karana ita manadalaia be ia auka sisina, badina ita ibounai be Adam dainai ita goevadae lasi bona mai iseda kara dika. (Roma 5:12) Bema ita be Iehova ena hesiai taudia, iseda tuari be lauma dikadia edia siahu dekenai danu, bona edia dagedage karana ese iseda manau karana ia tohoa diba. (Efeso 6:12) Inai tanobada be Diabolo ena siahu dekenai ia noho, bona kahirakahira ita ibounai ese moni gaukara ita karaia tanobada ena lauma dikana idia hahedinaraia taudia ida. (1 Ioane 5:19) Unai dainai manau karana be edena bamona do ita habadaia diba?
Manau Karana Habadaia Dalana
9. Manau karana ita habadaia totona, edena lalohadai ese ita ia durua diba?
9 Bible ena hereva ia gwau manau karana ita hahedinaraia—unai hereva ita abia dae neganai ita ia durua unai kara ita habadaia totona. Namona be dina ta ta iboudiai ita hekwarahi unai manau karana ita habadaia totona. Bema lasi, ita be taunimanima momo herea edia lalohadai do ita abia, idia laloa manau karana be manoka toana, bona idia laloa hekokoroku, hebogahisi lasi, bona taunimanima hahisidia karadia amo do idia kwalimu diba. To, Dirava ena Hereva lalonai ia gwau hekokoroku karana be ia dika, bona aonega herevana ta ia gwau: “Lalokau ia hahedinaraia tauna ese sibona ena mauri ia hanamoa, to dagedage tauna ese sibona ena tauanina ia hahisia.” (Hereva Lada-isidia 11:17; 16:18) Taunimanima be hereva auka bona hebogahisi lasi tauna amo idia gini siri, bona reana unai idia karaia ena badina be ia havaraia hisihisina bona dagedage karadia amo dika idia abia garina.
10. Manau taudia ai ita lao totona, gau badana be daika ena hakaua dalana ita badinaia?
10 Manau taudia ai ita lao totona, gau badana be Dirava ena lauma helaga, eiava ena siahu ena hakaua dalana ita badinaia. Iehova ese dala ia hegaegaelaia tanobada dekena amo uma ena anina ia havaraia totona; unai hegeregerena, ia ese dala ia hegaegaelaia iena hesiai taudia be iena lauma ena huahua idia havaraia totona, unai huahua ta be manau karana. Paulo ia torea: “Lauma Helaga ese inai bamona karadia ia havaraia: Lalokau, moale, maino, haheauka, bogahisihisi, kara maoromaoro, abidadama momokani kara, manau, tauanina ena ura koua karana. Inai bamona karadia idia karaia taudia be taravatu ta ese ia koudia diba lasi.” (Galatia 5:22, 23) Oibe, manau karana be Dirava ena lauma huahua ta, bona ia idia hamoalea taudia ese unai kara idia hahedinaraia. (Salamo 51:9, 10) Bona manau karana ese taunimanima edia mauri ia haidaua diba! Haheitalai ta be inai: Raskol tauna ta ladana Tony be taunimanima ia heatu henia, bona ia henaohenao, drag be hehuni dalanai hanua dekenai ia mailaia, motubaik ena gang ta ia biagua, bona nega ta ia be dibura rumana dekenai ia noho. To, Dirava ena lauma helaga siahuna ena heduru dainai bona Bible dekena amo diba ia abia dainai, ena kara ia haidaua bona Iehova ena manau hesiai tauna ai ia lao. Taunimanima momo edia sivarai be Tony ena sivarai bamona. Vadaeni, bema tau ta ena kara be manau lasi, dahaka do ia karaia manau karana ia diba totona?
11. Manau karana habadaia totona, guriguri ena heduru be dahaka?
11 Iseda kudouna ibounai ida ita guriguri neganai Dirava ena lauma helaga bona ena manau huahuana ita abia totona, unai ese ita ia durua unai kara ita habadaia totona. Iesu ia gwau bamona, reana namona be ita “noinoi” loulou, bona Iehova Dirava ese ita noinoilaia gauna be ita do ia henia. Iesu ese tamana taudia be edia natudia dekenai gau namodia idia henia sivaraina ia kikilaia murinai, ia gwau: “Umui laloa, umui be dika taudia, gau namodia emui natuna dekenai henia be umui diba, to emui Tamana guba dekenai ia noho ese Lauma Helaga idia noinoi taudia dekenai do ia henidia lasi, a?” (Luka 11:9-13) Guriguri karana ese ita ia durua manau karana be iseda kara toana ta ai ia lao totona—bona unai kara ese iseda moale bona ita bamoa taudia edia moale ia habadaia.
12. Bema ita laloatao taunimanima be idia goevadae lasi, edena bamona unai ese ita ia durua manau karana ita hahedinaraia noho totona?
12 Bema ita laloatao taunimanima be idia goevadae lasi, unai ese ita ia durua manau taudia ai ita lao totona. (Salamo 51:5) Taunimanima ibounai hegeregeredia, iseda lalohadai bona kara be idia goevadae lasi, unai dainai namona be taunimanima be mai hebogahisi danu do ita kara henidia, badina ita ura idia be unai bamona ita idia kara henia. (Mataio 7:12) Bema ita lalo-parara ita ibounai be ita kerere diba, unai ese ita ia durua taunimanima ita kara henidia neganai edia kerere ita gwauatao totona bona manau karana idia dekenai ita hahedinaraia totona. (Mataio 6:12-15; 18:21, 22) Be, ita ibounai ita moale Dirava ese ita dekenai lalokau bona manau karana ia hahedinaraia, ani?—Salamo 103:10-14.
13. Bema ita abia dae Dirava ese dala ia kehoa taunimanima be sibodia edia dala idia abia hidi totona, edena bamona unai ese ita ia durua manau karana ita habadaia totona?
13 Bema ita abia dae Dirava ese dala ia kehoa taunimanima be sibodia edia dala idia abia hidi diba totona, unai ese ita ia durua manau karana ita habadaia totona. Ita gwau diba lasi taunimanima ese Iehova ena taravatu idia dadaraia diba bona hahemaoro do idia abia lasi, to ita diba Dirava ena taunimanima be mai edia dala idia moalelaia gaudia haida idia abia hidi diba, bona idia ura lasi gaudia haida idia abia hidi lasi. Unai dainai, ena be ita laloa kara ta toana be ia namo, to namo lasi ita gwau taunimanima ibounai be unai bamona karana ena toana sibona idia karaia. Bema unai bamona lalohadai ita abia, unai ese ita ia durua manau karana ita hahedinaraia totona.
14. Manau karana dekenai namona be iseda lalona ita hadaia dahaka do ita karaia totona?
14 Bema iseda lalona ita hadaia manau karana ita rakatania lasi totona, unai ese ita ia durua unai kara ita habadaia noho totona. Bema Iehova ena lauma helaga siahuna ena hakaua dalana ita badinaia iseda laloa do idia matamata. (Roma 12:2) Hari, Keriso bamona, manau karana ita hahedinaraia neganai, unai ese ita ia durua “matabodaga, sihari kava, kekero, lebulebu, uaina [ita] inua momo, bona kaivakuku dikadia [ita] tomadiho henia” karadia ita dadaraia totona. Namo lasi manau karana ita rakatania badina ita ura moni ita abia, taunimanima ita tura henia, eiava badina ma ta dainai, eiava Dirava ena taravatu ita badinaia dainai taunimanima ese ita idia gwau dika henia. (1 Petero 4:3-5) Gau badana be ita naria namonamo, namo lasi “lebulebu” karadia ita karaia, manau karana ita rakatania bena unai neganai Dirava ena Basileia dekenai do ita vareai lasi bona ena hahenamo do ita abia lasi. (Galatia 5:19-21) Ita be Dirava ena manau taudia, unai dainai, namona be nega ibounai unai ita moalelaia, herevana ita be horoa taudia dainai guba maurina do ita abia, eiava iseda helaro be tanobada dekenai do ita mauri hanaihanai. Unai mauri namona abia totona, namona be manau karana ese ia havaraia hahenamo haida do ita laloa.
Manau Karana Ena Namo
15. Hereva Lada-isidia 14:30 ena hereva hegeregerena, dahaka dainai manau karana ita hahedinaraia be aonega dalana?
15 Manau tauna ena kudouna, ena lalona, bona ena tauanina idia maino. Unai be maoro badina hepapahuahu bona heatu ia karaia lasi, bona haida edia kara dainai ia badu lasi, bona ia lalohisihisi noho lasi ela bona ia lalo-metau. Manau karana ese ia durua ena kudou ena mamina ia biagua totona, bona unai ese ena lalona bona ena tauanina ia durua. Aonega herevana ta ia gwau: “Lalo-manau ese tauanina ia hamauria.” (Hereva Lada-isidia 14:30) Dagedage haraga karana ese badu ia havaraia diba bona unai ese blood pressure ia habadaia diba, eiava bogana gorere, laga-tuna, matana gorere, bona ma gorere haida ia havaraia diba. Manau Keristen tauna be namo idauidau ia abia; danu “Dirava ena maino” ia abia, unai ese ena kudouna bona ena lalohadai ia naria namonamo gauna. (Filipi 4:6, 7) Manau karana ita hahedinaraia be aonega karana!
16-18. Bema manau karana ita hahedinaraia, iseda kara ma taunimanima haida dekenai be dahaka?
16 Manau karana ese iseda kara taunimanima dekenai ia hanamoa. Reana guna iseda kara be taunimanima ita doria loulou ela bona iseda ura idia karaia. Reana taunimanima be ita dekenai idia badu badina ita manau lasi bona ita dagedage haraga dainai. Bema unai bamona ia vara, hepapahuahu momo dekenai ita vareai be hoa gauna lasi. To, aonega herevana ta ia gwau: “Au lasi neganai lahi do ia bodo, bona maumau lasi neganai hepapahuahu do ia ore. Badu haraga tauna ese heai ia havaraia, gida latanai eiava au lahi latanai bamona.” (Hereva Lada-isidia 26:20, 21) Bema ita be manau taudia bona taunimanima ita habadudia lasi, hegeregere ‘lahi dekenai au do ita atoa’ lasi bamona, taunimanima dekenai do ita turana momokani.
17 Manau tauna ena turadia be turadia namodia. Taunimanima be unai bamona tauna idia ura bamoa badina ia ura gau haida ia hagugurua, bona iena hereva ese idia ia hagoadaia bona ena hereva be mai digara honey bamona. (Hereva Lada-isidia 16:24) Unai be momokani Iesu dekenai, ia gwau: “Egu huaia auna be emui pagana dekenai do umui atoa, lau dekenai diba do umui tahua, badina be lau be dagedage lasi bona manau tauna. Vadaeni emui laumana be do idia laga-ani. Badina be lauegu huaia auna be ia metau lasi, bona huaia neganai danu hekwarahi lasi.” (Mataio 11:29, 30) Iesu be ia manau, bona iena huaia auna be metau lasi. Ia dekenai idia mai taudia ia kara namo henidia bona lauma dalanai idia ia hagoadaia. Iseda manau Keristen turana ta ita bamoa neganai unai bamona mamina ita abia danu.
18 Manau karana ita hahedinaraia neganai Keristen tadikaka ese ita idia ura henia. Momokani, Korinto dekenai idia noho Keristen taudia momo be Paulo idia ura henia bada badina mai noinoi danu “Keriso ena manau bona ena manada” karana amo ia hereva henidia. (2 Korinto 10:1) Tesalonika taudia be reana aposetolo tauna ena hereva idia badinaia badina ia dagedage lasi bona mai ena manau danu idia ia hadibaia dainai. (1 Tesalonika 2:5-8) Ita daradara lasi to ita diba Efeso elda taudia be Paulo dekena amo diba bada idia abia bona idia ura henia bada. (Kara 20:20, 21, 37, 38) Taunimanima be oi idia ura henia oi ese manau karana oi hahedinaraia dainai, a?
19. Manau karana ese Iehova ena taunimanima edena bamona ia durudia, Dirava ena orea dekenai edia gabu korikori dekenai idia noho totona?
19 Manau karana ese Iehova ena taunimanima ia durudia tadikaka idia matauraidia bona edia gabu korikori orea dekenai idia noho totona. (Filipi 2:5-8, 12-14; Heberu 13:17) Manau karana ese ita ia durua taunimanima vairanai ladana badana ita tahua lasi totona, badina ladana badana ita tahua be hekokoroku karana bona Dirava be unai bamona kara ia ura henia lasi. (Hereva Lada-isidia 16:5) Manau tauna ia laloa lasi ia be bada bona ena Keristen bamodia ia hanaidia, bona ia ura lasi idia ia hahekwarahidia ia ese kwalimu dagina ia abia totona. (Mataio 23:11, 12) To, ia diba ia be mai ena kara dika bona namona be Dirava ese ia henia mauri davana karaia dalana dekenai ia tabekau.
Manau Karana ese Moale Ia Habadaia
20. Ruma bese lalonai manau karana ese dahaka ia havaraia?
20 Namona be Dirava ena hesiai taudia iboudiai idia diba manau karana be Dirava ena lauma huahua ta bona moale karana ia habadaia. Hegeregere, Iehova ena taunimanima be lalokau, manau bona unai bamona karadia idia hahedinaraia dainai, idia momo edia ruma bese taudia idia moale. Tau bona ena hahine be manau karana dekenai idia kara heheni neganai, edia natudia be manau ruma besena lalonai idia tubu daekau, hereva auka bona hebogahisi lasi ruma besena lalonai lasi. Tamana be manau karana amo iena natudia ia sisiba henidia neganai, natudia edia lalona dekenai unai be gau namona, ia durudia edia kara bona edia lalohadai dekenai idia manau totona. (Efeso 6:1-4) Manau karana ese tatau ia durua edia adavana idia lalokau henia noho totona. Hahine ia durudia edia tau idia kamonai henia totona bona natudia ia durudia edia tamana bona sinana edia hereva idia badinaia totona. Manau karana ese ruma bese taudia ia durudia kerere idia gwauatao totona bona unai ese edia moale ia habadaia.—Kolose 3:13, 18-21.
21. Efeso 4:1-3 lalonai, aposetolo Paulo ena sisiba ena anina be dahaka?
21 Manau ruma besedia bona manau taudia be idia lao henia kongregesen lalodiai moale idia habadaia. Unai dainai, namona be Iehova ena taunimanima idia goada karaia manau karana idia habadaia totona. Oi be unai bamona oi karaia, a? Aposetolo Paulo be ia bamoa horoa Keristen taudia ia noidia idia raka maoromaoro badina idia be guba maurina do idia abia; ia gwau namona be “nega ibounai do umui manau, do umui manada bona do umui haheauka. Bema haida ese metau umui idia henia neganai idia do umui lalokau henia noho. Lauma Helaga ese umui dekenai laloa tamona ia henia vadaeni, iena maino dekena amo.” (Efeso 4:1-3) Tanobada mauri helarona idia abia Keristen taudia danu be manau karana bona Dirava ia ura henia karadia ma haida idia hahedinaraia be gau badana. Unai dala amo moale korikori do ia vara. Manau taudia be idia moale momokani!
Edena Bamona Do Oi Haere?
◻ Dahaka dainai manau taudia idia moale?
◻ Manau karana ena anina be dahaka?
◻ Manau karana habadaia dalana be dahaka?
◻ Manau karana amo idia vara gau namodia haida be dahaka?
3. Manau karana dekenai Dirava bona Keriso edia haheitalai be dahaka?