Lalo-Manada—Keristani Kara Badana Ta
‘Inai bamona kara, dabua bamona do umui atoa: manada.’—KOLOSE 3:12.
1. Edena dala ai lalo-manada be kara namo hereana ta?
TA IA manada, eiava ia dagedage lasi neganai, ia ida ita noho be moale gauna. To, aonega King Solomona ia gwau: “Hereva manada malana ese turia ta ia hamakohia diba.” (Aonega Herevadia 25:15, NW ) Lalo-manada be kara namo hereana ta, hemami namona ia havaraia bona ia be mai ena siahu.
2, 3. Edena dala ai lalo-manada dekenai lauma helaga be mai anina, bona inai hereva lalonai dahaka do ita herevalaia?
2 Galatia 5:22, 23 dekenai, aposetolo Paulo ese lauma helaga ena huahua ena lista ai lalo-manada danu ia atoa. Siri 23 ai idia gaukaralaia Greek herevana be New World Translation Baibel lalonai idia hahanaia “lalo-manada,” to Baibel haida dekenai “manau” eiava “manada” idia gaukaralaia. Momokani, gado momo dekenai unai Greek herevana hegeregerena ta idia davaria be auka, badina unai Greek herevana ese ta ena lalonai ia noho lalo-manada eiava hebogahisi ia herevalaia, to ena manada bona manau kara ena toana ia herevalaia lasi; ta ena kara lasi, to ena lalona bona kudouna ena hemami.
3 Lalo-manada ena anina bona ena namo ita lalo-pararalaia namonamo totona, mani Baibel lalonai haheitalai foa ita laloa. (Roma 15:4) Unai haheitalai ita laloa neganai, unai kara ena anina sibona do ita dibaia lasi, to iseda kara ibounai lalonai ita hahedinaraia dalana danu do ita dibaia.
“Namo Bada Herea Dirava Ena Vairanai”
4. Edena bamona ita diba Iehova ese lalo-manada ia laloa bada?
4 Lalo-manada be Dirava ena lauma ena huahua ta dainai, ita gwau diba Dirava ena kara namodia ida ia gaukara hebou be namo. Aposetolo Paulo ia gwau “laloa manau [“lalo-manada,” NW ], bona dagedage lasi” be “namo bada herea Dirava ena vairanai.” (1 Petero 3:4) Oibe, lalo-manada be Dirava ena kara ta; Iehova ese ia laloa bada. Momokani, Dirava ena hesiai taudia idia lalo-manada be namo. Siahu ibounai Diravana, atai herea momokani ia noho, be edena dala amo lalo-manada ia hahedinaraia?
5. Iehova ena lalo-manada dainai, vaira negana totona dahaka helaro namona ita abia?
5 Tau bona hahine ginigunana, Adamu bona Heva, ese Dirava ena hahegani, kara namo bona kara dika hadibaia au ena huahua do idia ania lasi totona, be idia badinaia lasi neganai, idia be mai edia ura ida unai kara idia karaia. (Genese 2:16, 17) Unai kamonai lasi karana dainai idia bona edia natudia be kara dika bona mase idia abia, bona Dirava amo idia daudau. (Roma 5:12) Ena be Iehova be mai ena maoro ia hahemaoro henidia totona, to mai badu danu ia gwau lasi taunimanima ibounai hamaoromaoroa dalana be lasi bona do idia namo lou diba lasi. (Salamo 130:3) Iehova ese taunimanima ia doria totona lasi to mai ena hebogahisi bona ura ida—lalo-manada ia hahedinaraia unai—dala ia karaia kara dika taudia be ia dekenai do idia mai bona iena lalo-namo do idia abia. Oibe, Iehova ese ena Natuna, Iesu Keriso, ena boubou gauna amo dala ia karaia ita be iena terona vairana dekenai mai gari lasi ida ia ita hereva henia diba.—Roma 6:23; Heberu 4:14-16; 1 Ioane 4:9, 10, 18.
6. Dirava ese Kaino ia kara henia neganai, lalo-manada be edena dala ai ia hahedinaraia?
6 Iesu be tanobada dekenai ia do mai lasi neganai, Adamu ena natudia, Kaino bona Abela ese Dirava dekenai edia boubou gauna idia henia neganai, Iehova ese ena lalo-manada ia hahedinaraia. Iehova be edia kudouna ia diba dainai, Kaino ena boubou gauna ia dadaraia to Abela ena boubou gauna dekenai “ia moale.” Dirava ese Abela bona ena boubou gauna ia abia dae karana ese Kaino ia habadua. Baibel ia gwau: “Kaino be ia badu maragi lasi, bona badu dainai iena vairana ia metau.” Iehova be dahaka ia karaia? Kaino ena kara dikana ese ia habadua momokani, a? Lasi. Mai lalo-manada ida, Kaino ia nanadaia dahaka dainai ia badu. Iehova ese Kaino dekenai ia hahedinaraia danu dahaka do ia karaia be namo, ia “abia dae” totona. (Genese 4:3-7) Momokani, Iehova be lalo-manada tauna korikorina.—Esodo 34:6.
Lalo-Manada ese Taunimanima Ia Veria Bona Edia Hemami Ia Hanamoa
7, 8. (a) Edena dala ai Iehova ena lalo-manada ita lalo-pararalaia diba? (b) Iehova bona Iesu dekenai, Mataio 11:27-29 ese dahaka ia hahedinaraia?
7 Iehova ena kara ita lalo-pararalaia totona dala namo hereana ta be Iesu Keriso ena mauri bona hesiai gaukara ena sivarai ita stadilaia. (Ioane 1:18; 14:6-9) Galilea dekenai, Iesu be lagani iharuana ia haroro lalonai, Korasina, Betesaida, Kaperanauma, bona edia badinai idia noho hanuadia dekenai hoa karadia momo ia karaia. To, taunimanima momo be idia hekokoroku bona unai idia laloa lasi, bona idia ura lasi ia idia abia dae. Iesu be edena bamona ia kara? Edia abidadama lasi ena davana dikana ia hadibadia lou, to danu ʽam ha·ʼaʹrets, ogogami taudia unai, edia noho lauma dalanai ia namo lasi dainai ia hebogahisi henidia.—Mataio 9:35, 36; 11:20-24.
8 Iesu ena kara amo ia hahedinaraia “tamana ia diba” bona ia tohotohoa. Iesu be mai lalokau ida unai hanua taudia ia boiria, ia gwau: “Tauanina manokamanoka bona gaukara metau taudia ibounai, lau dekenai umui mai, lau ese laga-ani do lau henia umui dekenai. Egu huaia auna be emui pagana dekenai do umui atoa, lau dekenai diba do umui tahua, badina lau be dagedage lasi bona manau [“lalo-manada,” NW ] tauna. Vadaeni emui laumana be do idia laga-ani.” Unai hereva ese hisihisi taudia ia hagoadaia bona ia hanamoa! Hari inai negai Iesu ena hereva ese ita ia hagoadaia danu. Bema lalo-manada be dabua bamona ita hahedokilaia, ‘Natuna do ia ura ita dekenai iena Tamana do ia hahedinaraia.’—Mataio 11:27-29.
9. Edena kara be lalo-manada ida ia hegeregere, bona unai kara amo edena dala ai Iesu be haheitalai namona?
9 Lalo-manada karana be manau ida ia hegeregere, “dagedage lasi” karana unai. To, hekokoroku tauna be sibona ia abia isi bona ma haida ia kara auka henidia bona edia hemami ia laloa lasi. (Aonega Herevadia 16:18, 19) Iesu be tanobada dekenai ia karaia hesiai gaukara ibounai lalonai manau ia hahedinaraia. Iesu be Ierusalema dekenai ia vareai bona Iuda taudia edia King bamona idia hanamoa neganai, unai be dina 6 idia do noho bena do ia mase neganai, ia be tanobada edia lohia siahu taudia amo ia idau momokani. Sekaraia ena Mesia peroveta herevana ia hamomokania, ia gwau: “Oi itaia, oiemu Lohiabada be oi dekenai ia mai noho, dagedage lasi tauna, doniki ena doruna dekenai ia helai, doniki natuna ena latanai ia helai.” (Mataio 21:5; Sekaraia 9:9) Abidadama peroveta tauna Daniela ese matahanai amo Iehova ia itaia iena Natuna dekenai lohia siahuna ia henia. To, peroveta herevana gunana ta ai, ia ese Iesu be “hekokoroku lasi tauna” bamona ia gwauraia. Lalo-manada bona manau be idia hedinarai hebou.—Daniela 4:17; 7:13, 14.
10. Dahaka dainai Keristani lalo-manada be manoka karana lasi?
10 Iehova bona Iesu ese idia hahedinaraia lalo-manada ese ita ia veria idia kahirakahira dekenai ita lao. (Iamesi 4:8) Lalo-manada ese manoka ia hahedinaraia lasi. Lasi momokani! Iehova, siahu ibounai Diravana, be iena goada bona siahu bada ia hahedinaraia. Kara dika dekenai ia badu dikadika. (Isaia 30:27; 40:26) Danu Iesu ese ena lalona ia hadaia kara maoro do ia badinaia noho bona Satani Diabolo ena hahetoho dekenai do ia moru lasi. Ia ese iena nega lalonai idia noho tomadiho gunalaia taudia edia bisinesi karadia ia abia dae lasi. (Mataio 4:1-11; 21:12, 13; Ioane 2:13-17) To, ia be ena hahediba taudia edia kerere ia hamaoromaoroa neganai, lalo-manada ia hahedinaraia, bona edia manoka ia haheaukalaia. (Mataio 20:20-28) Baibel ia diba bada tauna ta ese lalo-manada be inai bamona ia gwauraia: “Manada karana lalonai auri ena goada ia noho.” Iesu ena kara—lalo-manada—ita hahedinaraia be namo.
Ena Nega Lalonai Ia be Manau Tauna Momokani
11, 12. Mose ena tubu dalana ita laloa neganai, dahaka ese ia hahedinaraia iena lalo-manada be bada herea?
11 Haheitalai ihatoina be Mose ena do ita itaia. Baibel ia gwau “tanobada taudia ibounai edia huanai ia sibona be manau [“lalo-manada,” NW futnout] herea.” (Numera 12:3) Inai toretore be Dirava ena lauma ena hakaua henunai idia torea. Mose ena lalo-manada dainai Iehova ena hakaua dalana ia badinaia.
12 Mose ia tubu dalana be ia idau momokani. Koikoi bona ala-ala ia bada negana ai Iehova ese dala ia karaia abidadama Heberu tama sina ta edia natuna ia mauri noho totona. Mose be ena mauri lagani ginigunadia lalonai ena sinana ese ia naria, bona ia ese Mose dekenai Dirava momokanina, Iehova, ena sivarai ia hadibaia namonamo. Gabeai, Mose be iena ruma amo gabu idauna ma ta dekenai idia abia lao. Guna ia noho Keristani tauna Stefano, ia gwau: “Aigupito taudia edia aonega ibounai Mose dekenai idia hadibaia, unai murinai hereva bona kara dekenai ia be mai siahuna.” (Kara 7:22) Mose be Farao ena igui hesiai taudia idia gunalaia taudia ese iena tadikaka dekenai idia karaia kara gageva ia itaia neganai, iena abidadama ia hedinarai. Mose ese Heberu tauna ta ia botaia Aigupito tauna ia hamasea dainai, Aigupito amo ia heau bona Midiana tano dekenai ia lao.—Esodo 1:15, 16; 2:1-15; Heberu 11:24, 25.
13. Mose be lagani 40 Midiana dekenai ia noho lalonai, ia dekenai dahaka ia vara?
13 Mose ena mauri lagani be 40 neganai, tano gagaena dekenai sibona ia naria. Midiana dekenai, Reuele ena natudia hahine 7 ida ia hedavari bona idia ia durua edia tamana ena mamoe seri badana dekenai ranu idia henia totona. Ruma dekenai idia giroa neganai, unai hahine matamatadia ese mai moale ida Reuele idia hadibaia, “Aigupito tauna ta” ese idia ia durua dainai mamoe naria taudia ese idia hahekwarahidia lasi. Reuele ese ia boiria dainai, Mose be unai ruma bese ida ia noho. Ia davaria hisihisi ese ia habadua lasi; unai ese ena dala ia koua lasi noho gabu matamatana hegeregerena ena mauri dalana ia haidaua dalana ia dibaia totona. Iena ura be Iehova ena ura do ia karaia. Lagani 40 lalonai Mose be Reuele ena mamoe ia naria, Sipora ia adavaia, bona iena natudia memero ia naridia lalonai, ia hahedinaraia namonamo karana ia habadaia bona hanamoa. Oibe, Mose be hisihisi lalonai lalo-manada karana ia dibaia.—Esodo 2:16-22; Kara 7:29, 30.
14. Mose be Israela taudia ia gunalaia lalonai, iena lalo-manada ia hahedinaraia negana ta mani oi gwauraia.
14 Iehova ese Mose be Israela taudia edia hakaua tauna ai ia abia hidi murinai, ia ese lalo-manada ia do hahedinaraia noho. Tau matamata ta ese Mose ia hadibaia Eledada bona Medada be kamepa dekenai peroveta taudia bamona idia kara noho—ena be Iehova ese ena lauma be Mose ena durua tatau badadia 70 latanai ia bubua neganai idia noho lasi. Iosua ia gwau: “Mose, tau badana e, do oi hadokodia.” Mose be mai manau ida ia haere, ia gwau: “Lau dainai oi mama, a? Lohiabada ena orea taudia ibounai do idia peroveta, bona Lohiabada ese iena Lauma be ibounai edia latanai bema ia atoa be namo, ani?” (Numera 11:26-29) Lalo-manada ese unai dika ia koua.
15. Ena be Mose be goevadae lasi tauna, to dahaka dainai iena haheitalai ita tohotohoa diba?
15 Nega ta Mose be ena lalo-manada ia hahedinaraia lasi. Meriba dekenai, Kade kahirakahira, ia ese hoa karadia ia karaia Tauna, Iehova, ia hanamoa lasi. (Numera 20:1, 9-13) Ena be Mose be goevadae lasi tauna, to iena abidadama ese ena mauri ibounai lalonai ia durua, bona ena lalo-manada ese hari inai negai ita ia veria danu.—Heberu 11:23-28.
Kara Auka Bona Lalo-Manada
16, 17. Nabala bona Abigaila edia sivarai amo dahaka sisiba ita abia?
16 Davida ena nega lalonai, Dirava ena peroveta tauna Samuela ia mase murinai, ia vara gauna ta amo sisiba ita abia. Unai be headava tau bona hahine, Nabala bona Abigaila, dekenai ia vara. Ta ena kara be ma ta ena kara amo ia idau momokani! Abigaila be “mai ena aonega,” to iena tau be “dagedage, bona kara dika tauna.” Nabala ia ura lasi Davida ena orea taudia dekenai aniani ia henia, ena be idia be Nabala ena tatau idia durua henaohenao taudia amo iena mamoe seri badana idia naria totona. Davida be mai ena maoro ia badu, bena iena orea taudia ia haboua bona Nabala dekenai idia lao.—1 Samuela 25:2-13.
17 Abigaila ese ia vara gauna ia kamonai neganai, karaharaga beredi, uaina, vamu, bona keke mai edia fig huahua ia hegaegaelaia bona ia lao Davida ia hedavari henia totona. Davida ia noia, ia gwau: “Egu lohia e, mani emu kara, inai kerere be lau sibona egu latanai do ia noho. Lau inai, oiemu hesiai hahine, mani emu kara egu hereva do oi kamonai.” Abigaila be mai lalo-manada ida ia noinoi dainai Davida ena badu ia keru. Davida ese Abigaila ena hereva ia kamonai murinai, ia gwau: “Lohiabada, Israela ena Dirava lau hanamoa noho inai! Badina be hari dina ia ese oi ia siaia vadaeni, bona ita ruaosi ita hedavari inai. Oiemu laloa maoro dainai Dirava lau tanikiu henia! Bona oi danu lau tanikiu henia, badina hari dina lau ese ala-ala do lau karaia, bona lau sibona ese Nabala ena kerere davana do lau henia, to oi ese inai bamona laloa oi hadokoa.” (1 Samuela 25:18, 24, 32, 33) Nabala ena kara auka dainai ia mase haraga. Abigaila ena kara namodia dainai gabeai ia be Davida ena adavana ai ia lao. Iehova idia hesiai henia taudia ibounai dekenai iena lalo-manada be haheitalai namona.—1 Samuela 25:36-42.
Lalo-Manada Oi Tahua
18, 19. (a) Lalo-manada be dabua bamona ita hahedokilaia neganai, dahaka ia hedinarai? (b) Dahaka ese ita ia durua diba ita sibona iseda kara ita tahua totona?
18 Lalo-manada be mai anina bada karana. Ia be kara namona sibona lasi, ia be haida edia hemami ia hanamoa karana namona ta. Guna, ita be reana ita hereva auka bona mai hebogahisi ida ita kara lasi. Baibel ena hereva momokani ita dibaia neganai, eda kara ita haidaua bona kara namodia ita karaia. Paulo ese Keristani bamodia ia hereva henidia neganai, ia gwau: “Unai dainai inai bamona karadia, dabua bamona do umui atoa: Bogahisihisi, durua, manau, manada bona haheauka.” (Kolose 3:12) Baibel ese inai kara haidaua karana be inai bamona ia hahegeregerea, dagedage animal—uda sisia, lepadi, laiona, bea, bona gaigai—be animal namodia—mamoe natuna, nanigosi natuna, boromakau natuna, bona boromakau hahine—ai idia lao. (Isaia 11:6-9; 65:25) Iseda kara ita haidaua momokani dainai, unai idia itaia taudia idia hoa. To, ita gwau unai be Dirava ena lauma ia gaukara dainai iseda kara ita haidaua, badina unai lauma ena huahua namona ta be lalo-manada.
19 Unai ena anina be iseda kara ita haidaua bona ita sibona Iehova dekenai ita henia neganai, lalo-manada ita habadaia totona do ita hekwarahi lasi, a? Lasi momokani. Haheitalai be, dabua matamata be nega ibounai ita naria namonamo be namo, toana ia goeva bona ia namo noho totona. Dirava ena Hereva ita tahua bona ia lalonai idia noho haheitalai ita laloa dobu ese ita ia durua ita sibona ita itaia namonamo totona. Dirava ena Hereva ena hevarivari ese oiemu toana be edena bamona ia hahedinaraia?—Iamesi 1:23-25.
20. Edena dala ai lalo-manada ita hahedinaraia namonamo diba?
20 Vaia, taunimanima edia kara be idauidau. Dirava ena hesiai taudia haida ese lalo-manada idia hahedinaraia be ia auka lasi, to haida dekenai be ia auka. To, Keristani taudia ibounai ese Dirava ena lauma huahua, lalo-manada danu, idia hahedinaraia be namo. Paulo ese mai lalokau ida Timoteo ia hamaoroa, ia gwau: “Kara maoromaoro, Dirava badinaia kara, abidadama, lalokau, haheauka, laloa manau [“lalo-manada,” NW ], inai gaudia do oi tahua be namo.” (1 Timoteo 6:11) Inai hereva “tahua” ese ia hahedinaraia ita hekwarahi be namo. Baibel ta ese unai hereva ia hahanaia ia gwau ‘lalona oi hadaia.’ (New Testament in Modern English, by J. B. Phillips) Bema oi hekwarahi Dirava ena Hereva ai idia noho haheitalai namodia oi laloa dobu totona, oiemu lalona dekenai unai haheitalai namodia do oi laloaboio lasi. Idia ese oi do idia hadibaia bona hakaua.—Iamesi 1:21.
21. (a) Dahaka dainai lalo-manada ita tahua be namo? (b) Stadi gabena ese dahaka do ia herevalaia?
21 Haida dekenai unai kara ita hahedinaraia amo do ita itaia ita be edena bamona ita kara noho. Iamesi ia hereva, ia gwau: “Sedira umui ta be mai ena aonega bona mai ena diba.” Bena ma ia gwau: “Namona be iena aonega do ia hamomokania, iena mauri namona bona iena kara namodia dekena amo. Aonega tauna be do ia hekokoroku lasi [“ia lalo-manada,” NW ].” (Iamesi 3:13) Iseda Keristani kara namona be edena dala ai ruma dekenai, haroro gaukara lalonai, bona kongregesen lalonai ita hahedinaraia diba? Stadi gabena ese durua hereva haida do ia henia.
Riviu
• Inai taudia edia haheitalai amo lalo-manada dekenai dahaka oi dibaia:
• Iehova?
• Iesu?
• Mose?
• Abigaila?
• Dahaka dainai lalo-manada ita tahua be namo?
[Picture on page 22]
Dahaka dainai Iehova ese Abela ena boubou gauna ia moalelaia?
[Picture on page 23]
Iesu ese ia hahedinaraia lalo-manada bona manau idia hedinarai hebou
[Picture on page 24]
Mose be lalo-manada dekenai haheitalai namona ia hahedinaraia