Sivarai Gwauhamata Tanona Amo
Gerisim—‘Inai Ororo ai Guna Ai Tomadiho’
SAMARIA hahinena, ranu gurina ai. Unai hereva ita kamonai neganai, “Iakobo ena ranu guri” ai, Sukara hanuana Samaria tanona ai, Iesu ese hahine ta ia hereva henia sivaraina ita laloa, ani? Oi ura emu diba unai sivarai dekenai oi habadaia, a?—Ioane 4:5-14.
Ororo rua oi itadia, idia be Ierusalem ena mirigini kahanai; hanua bona ororo edia padana be 50 kilomita bamona.a Lauri kahana ororona mai ena au momo be Gerisim; idia lohilohia ranudia dainai tano ia namo bona mai hairaina. Idiba kahana ororona be Ebal; ia dekenai nadi be momo bona tubutubu gaudia be lasi.
Ororo ruaosi padadiai be Sekem kourana namona. Dirava ena turana Abram (gabeai ena ladana ia hatoa Abraham) be Gwauhamata Tanona ia rakaia hanai neganai, Sekem ai Iehova be ia vairanai ia hedinarai bona ia gwauhamata henia unai tano na iena garana do ia henidia, bena Abram ese boubou patana ta ia karaia, Iehova ena. (Genese 12:5-7) Gerisim bona Ebal edia doridia amo Abram ese Gwauhamata Tanona ena kahana badana ia itaia diba. Sekem hanuana (ladana matamatana be Nablus) be mai anina bada, badina ia be mirigini kahana ia lao diho kahana dalana badinai, bona kone amo ia lao Ioridane Kourana dalana kahirakahira dekenai.
Abraham ese boubou patana ia karaia, bena nega daudau murinai Iakob ese tano ia hoia unuseniai bona tomadiho momokani ia karaia. Gerisim ororona ena badi-tanona kahana ai ranu gurina dobuna ta ia geia, o geia davana ia karaia. Lagani 1,900 mai kahana murinai, Samaria hahinena ese Iesu ia hamaoroa, ia gwau: “Aiemai sene tauna Iakobo . . . ese inai ranu guri ia henia ai dekenai, ia ese ia inua.”
Mose ena oda hegeregerena, Iosua ese Israel taudia ia hakaudia lao Gerisim bona Ebal ai. Ebal ai boubou patana ta ia karaia, bena “taravatu herevadia iboudiai . . . , hahenamo herevadia bona hahedika herevadia” be idia vairadiai ia duahidia hedinarai neganai, kahana be Gerisim vairanai idia gini, ma kahana Ebal vairanai. (Iosua 8:30-35; Deuteronomi 11:29) Gabeai Iosua ia lou mai bona ia gwau: “Lau be egu ruma taudia ida Iehova ena hesiai do ai lao henia.” Hebou taudia idia gwauhamata idia danu be unai bamona do idia karaia. (Iosua 24:1, 15-18, 25) To, idia hereva momokani a?
Reana inai henanadai ena haere ese oi do ia durua diba, Iesu ena hereva Samaria hahinena dekenai do oi lalo-pararalaia totona. Madi, tomadiho momokanina be Samaria ai idia badinaia daudau lasi.
Iduhu ten be iduhu rua amo idia siri neganai, boromakau laulaudia idia tomadiho henidia matamaia. Unai dainai Iehova ese Asuria taudia edia dala ia koua lasi, bena lagani 740 B.C.E. ai unai Israel taudia idia hadareredia bona momo idia hakaudia oho, bena idau bese taudia, dirava idaudia idia tomadiho henidia taudia, be Israel tanona ai idia hanohodia. Idia haida ese Israel taudia idia adavadia bona tomadiho momokani herevadia haida idia abidia dae. To unai Samaria taudia edia tomadiho be Dirava ese ia moalelaia lasi.—2 Hanua Pavapavadia 17:7-33.
Samaria taudia ese Mose ena buka ginigunadia ima sibodia idia abidia dae Revareva Helagadia. Lagani 500 B.C.E. bamona murinai, dubu ta idia haginia Gerisim Ororona ai. Ena be gabeai haida ese unai dubu idia hahelagaia Zeus ena bena gabeai Iuda taudia ese idia hadikaia ore, to Samaria taudia be Gerisim ai idia tomadiho noho.
Lagani iboudiai Samaria taudia ese Paseka ariana Gerisim ai idia karaia, ema bona hari. Mamoe natudia momo idia aladia mase. Edia vamu be guri ai idia gabua hora momo lalodiai. Malokihi ai, Samaria taudia hutuma, idia momo be Ierusalem amo idia mai, ese paseka anianina idia ania. Laulau maragina ai Samaria ena hahelaga tauna badana mai ena kwara gauna oi itaia diba, Paseka ariana ia gunalaia Gerisim Ororona ai.
Samaria hahinena ena hereva oi laloa; Iesu ia hamaoroa, ia gwau: “Aiemai tubuna be inai ororo dekenai Dirava idia tomadiho henia.” Iesu ese dala maorona ia hamaorolaia bona ita danu; ia gwau: “Gabeai nega ta do ia mai, inai ororo dekenai bona Ierusalema dekenai danu taunimanima be do idia tomadiho henia lasi. . . . To nega ta do ia mai, bona harihari ia ginidae vadaeni, tomadiho taudia momokani ese mai Lauma bona mai momokani danu Tamana do idia tomadiho henia, badina be Tamana ese unai bamona idia tomadiho henia taudia ia tahua noho.”—Ioane 4:20-24.
[Footnotes]
a Inai bamona laulauna badana be lagani 1993 Calendar of Jehovah’s Witnesses ai oi itaia diba.
[Picture Credit Line on page 24]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Picture Credit Lines on page 25]
Garo Nalbandian
Garo Nalbandian