Dala Badana ai Ura Kwalimu be Sisina
Famili ta, taudia toi—tama, sina, bona natudia kekeni maragina—be edia ruma, Sydney, Australia dekenai idia noho lalonai, lahi ese ruma ia araia. Idia ura uindo amo idia roho lasi to sekuriti auri ese idia ia koua, bona lahi habodoa taudia ese idia hamauridia lasi. Kekeni ena tamana bona sinana be unai lahi lalonai idia mase, bona ia be gabeai hospital dekenai ia mase.
IDIA ia gimaia aurina dainai unai ruma bese idia mase be mai hebogahisina! Ia vara gauna ese iseda nega ena dika ia hahedinaraia. Unai ruma bese sibona lasi be edia ruma dekenai auri bona loka idia atodia. Edia dekena taudia momo danu edia ruma bona noho gabu toadia be ruma aukadia bamona. Dahaka dainai? Idia ese noho namo bona maino idia tahua. Unai be dika momokani, inai “ura kwalimu” tanobadana lalonai, taunimanima be edia ruma lalonai dibura bamona idia noho sibona neganai idia noho namo! Taunimanima edia noho gabudia momo dekenai ia hegeregere lasi maragidia be sibodia gadara gabudia dekenai idia gadara o sibodia idia raka lao sikuli, namona be taunimanima badana ta ese ia bamodia. Mauri daladia idauidau lalonai, ura kwalimu be ia boio haraga noho, daba ena paripari bamona.
Mauri Ena Toana Ia Idau
Iseda tubudia edia nega be idau vaitani. Idia maragi neganai, mai gari lasi ida edia ura gabudia dekenai idia gadara diba. Idia bada neganai loka bona auri idia laloa bada lasi. Idia gari lasi, bona idia be mai edia ura kwalimu sisina. To iseda tubudia edia mauri lalonai idia itaia, inai tanobada ena toana be ia idau. Lalokau be lasi, sibona laloa karana ia bada; gabu momo dekenai dekena tauna gari henia karana ese dekena tauna lalokau henia karana ena gabu ia abia, unai dainai ataiai ai herevalaia gauna ia vara. Ura kwalimu ia boio ia lao hegeregerena metairametaira ia boio ia lao gauna ma ta be mauri ena dala goevadia. Taunimanima ese dahaka be maoro o dahaka be dika idia abia hidi dalana matamatana idia abia dae, to momokani, hari dika be bada herea dainai kara maoromaoro be lasi.
Guna, University of Queensland dekenai edukeisini ia hadibaia tauna ta ladana, Dr. Rupert Goodman ia gwau: “Matamata taudia be hari moale ia havaraia gauna idauna ta idia abia dae . . . unai mauri lalonai ‘sibona’ idia laloa bada: sibodia edia ura gaudia iboudiai idia ura abia, sibodia edia kara o ura idia laloa bada, sibodia edia ura hagugurua karana idia tahua, bona sibodia edia namo idia tahua.” Ma ia gwau: “Kara namodia hegeregere, tauanina ena ura koua karana, sibona ena ura dadaraia dalana, gaukara goada karana, moni naria namonamo karana, siahu taudia matauraidia, tama sina lalokau henia bona matauraia karana . . . be hari momo ese idia diba lasi.”
Momokani, Dala Lababana
Baibel ena peroveta herevadia idia diba taudia be idia hoa lasi inai sibona ena ura bona namo tahua karana ena bada dekenai. Badina Iesu Keriso ese kamonai taudia ia hadibadia, ia gwau: “Iduara maragina dekenai do umui raka vareai. Badina be [mase] gabuna, . . . ia lao dalana ena iduara ia bada, bona ena dala danu lababa herea. Bona ia auka lasi dainai, taunimanima momo herea be unai dala dekenai idia raka vareai. To mauri gabuna ia lao dalana ena iduara ia maragimaragi, bona ena dala be ia auka. Unai dala idia davaria taudia be momo lasi.” (Mataio 7:13-14) Dala ginigunana be ia bada taunimanima momo ese idia rakaia totona, bona ia be “lababa herea” badina ia be Baibel ena hakaua herevadia, mauri ena dala goevadia bona iseda mauri dinadia ta ta lalonai ita karaia karadia ia biagua herevadia, ese ena hetoa ia atoa lasi. Unai dala idia ura henia taudia be sibodia edia ura idia badinaia bona sibodia edia ura dalanai idia noho—taravatu be lasi bona sibodia edia ura idia karaia.
Momokani, inai dala idia abia dae taudia momo idia gwau edia ura kwalimu idia moalelaia. To idia momo be sibodia edia ura tahua lalohadaina ese ia biagudia. Baibel ia gwau idia be “inai lauma dika ese Dirava idia kamonai henia lasi taudia edia lalona dekenai harihari ia gaukara noho” gauna ese ia biagudia. Unai lalohadai ese ia doridia “tauanina edia ura dikadia, bona [edia] lalona edia ura kava sibona [idia] karaia”; herevana ia be kara bodaga, drag dikadia ania karana, eiava kara kerere amo kohu abia karana, ladana bada, eiava siahu tahua karana.—Efeso 2:2,3.
Dala Lababana be Mase Ia Lao Henia
Ita itaia dala lababana ai idia raka taudia be lalohadai ta ese ia doridia “tauanina edia ura dikadia, bona [edia] lalona edia ura kava sibona [idia] karaia.” Unai ese ia hahedinaraia idia be ura kwalimu taudia lasi—idia be mai edia biaguna. Idia be edia tauanina ena hesiai taudia. Unai biaguna hesiai henia ese hekwakwanai momo idia davaria—mahuta hebou karadia amo idia vara goreredia, ruma bese idia parara, bona drag bona inuinu kekero muramura ese edia tauanina bona edia lalona ia hagorerea. Heai, ala-ala, henaohenao, bona hahine hadikaia karadia danu be dala lababana dekenai ia noho lalohadaina, sibona laloa bada lalohadaina unai, dainai idia vara. Bona, unai “[mase] gabuna ia lao dalana” ia do noho neganai, ia havaraia karadia edia hisihisi do idia bada idia lao.—Aonega Herevadia 1:22, 23; Galatia 5:19-21; 6:7.
Mani, Australia taudia Mary bona Tom edia haheitalaia ita laloa.a Mary be drag dikadia ia ania bona ia heudahanai. To ia tahua moalena ia davaria lasi. Ena be natudia rua ia havaraia, to ena mauri be anina lasi bamona. Ia davaria ia be AIDS gorerena ia abia neganai, ia dara doko bada herea.
Tom be dala idauna ai ia hisihisi. Ia gwau: “Lau be not Queensland dekenai dubu edia misin gabuna dekenai lau bada. Egu lagani be 16 neganai, lau inuinu momo hamatamaia. Egu tamana, vavadia, bona turadia be inuinu momo taudia dainai, unai be gau ta lasi bamona. Unai bamona lau inuinu ela bona lau ese gau ibounai, bia ela bona methylated spiriti lau inua. Danu lau ese hosi dekenai egu gaukara auka amo lau abia moni lau beti karaia matamaia. Unai be moni maragina lasi, badina tohu utua gaukara dekenai davana namona lau abia.
“Bena, lau headava bona natudia ai havaraia. Egu maduna lau huaia namonamo lasi, to egu turadia ese idia karaia karadia lau karaia—inuinu, hosi dekenai lau beti bona heatu. Nega momo dibura ruma dekenai lau idia koua. To unai ese egu kara ia haidaua lasi. Egu mauri be ia dika ia lao sibona. Mai ena hekwakwanai momo.”
Oibe, Tom bona Mary ese sibodia edia ura idia badinaia dainai, sibodia idia hahisia bona edia ruma bese taudia danu. Madi, matamata taudia momo be inai dala lababana ese ia henia sibona ena ura karaia karana bona ura kwalimu koikoina ese ia veridia. Idia ese inai toana koikoina ese ia hunia gauna bema idia diba be namo. Unai dala lababana idia rakaia taudia dekenai idia vara gaudia bema idia itaia—unai dala dekenai idia raka taudia ese lalohisihisi bada idia abia. Momokani, unai dala be ia lababa bona ia auka lasi ita rakaia totona. To iena lababa ese dika ia mailaia. Aonega dalana be inai hereva momokanina do ita laloa boio lasi: “Tauanina ena ura ia hadoa neganai, ia ese mase do ia abia.”—Galatia 6:8.
To, dala ma ta ia noho, dala namona ita abia dae diba. Ia be dala maragina. To unai dala ena taravatu be edena bamona; bona ena lababana be edena bamona? Bona ia be edena gabu ia lao henia?
[Footnote]
a Ladadia ai haidaua.