Ita Abidadama Henia Diba Diravana Hesiai Henia
Kimon Progakis ese inai sivarai ia gwauraia
Ia be keru bada hanuaboina lagani 1955 ai. Egu adavana, Giannoula, bona lau ai laloa momo badina emai lagani 18 natuna mero, George, be ena gaukara gabuna, sitoa maragina amo ia do giroa lasi dainai. Ai hoa, badina pulisi tauna ese emai iduara dekenai ia pidipidi. Ia gwau: “Emui natuna mero be baisikele amo ruma dekenai ia giroa neganai, motuka ese ia bampaia bona ia mase.” Ia mai kahirakahira bona gado maragina amo ia gwau: “Umui do idia hadibaia ia be aksiden, to lau umui kamonai, ia idia alaia mase.” Unai gabu ena fada ta bona ami bamona oreana ena hakaua taudia ese ia hamasea dalana idia tahua.
UNAI lagani lalodiai, Greece be tuari bona hekwakwanai amo ia namo ia lao, bona bema ta be Iehova ena Witness tauna dika ia davaria diba. Greek Otodoks Dubu bona ami bamona oreadia edia siahu lau diba namonamo, badina lagani 15 ma haida ai idia ida lau gaukara goadagoada. Lagani 40 gunanai ia vara dika bada do lasi neganai idia vara gaudia mani lau herevalaia.
Greece Dekenai Lau Tubu
Lagani 1902 lalonai hanua maragina Chalcis ena taoni kahirakahira, Greece dekenai, taga famili ta lalonai lau vara. Egu tamana be politikol karadia lalonai ia gaukara goadagoada, bona emai famili be Greek Otodoks Dubu idia goadalaia taudia. Egu tano taudia momo be idia duahiduahi diba lasi negana ai, lau ese politikol bukadia bona tomadiho bukadia lau duahia momo.
Lagani 1900 ena matamana kahanai, ogogami bona hahemaoro kerere edia bada ese egu lalona ai, mai ena noho namo tanobadana ena ura ia havaraia. Lau laloa, tomadiho ese egu tano taudia edia mauri ia hanamoa diba. Lau ese tomadiho lau laloa bada dainai, egu hanua ena ladana bada taudia idia laloa emai gabu ena Greek Otodoks pris tauna ai lau lao be namo. To, ena be pris taudia idia noholaia ruma momo lau vadivadi bona nega daudau bisop taudia bona monk badadia ida lau kiki, lau laloa lau hegeregere lasi bona lau ura lasi unai maduna lau huaia.
Tano Taudia Idia Tuari Heheni Lalonai
Lagani momo murinai, April 1941 ai, Nazi taudia be Greece dekenai idia vareai bona idia biagua matamaia. Unai ese ala-ala, hitolo, ogogami, bona hisihisi bada herea ena nega ia hamatamaia. Dadaraia dalana goadana ia vara, bona hehuni dalanai Nazi taudia idia tuari henia taudia edia orea ta lalonai lau vareai. Unai dainai, nega momo egu ruma idia gabua, lau idia pidia bona haberoa, bona egu hadoa gaudia idia hadikaia. Lagani 1943 ena matamana kahanai, egu famili bona lau vairanai be dala tamona sibona ia noho, hagahaga ororodia dekenai ai heau mauri. Unuseniai ai noho ela bona Germany ena biagua siahuna ia doko October 1944 ai.
Germany taudia ese tano idia rakatania murinai, tano lalonai politikol hekwakwanai idia vara bona tano taudia idia tuari heheni. Lau bamoa, hehuni tuari oreana be unai tano taudia idia tuari heheni lalonai ia tuari badabada. Ena be Komiunis taudia idia ura havaraia hahemaoro maoromaoro, iboudiai be hegeregere, bona turana karana lau ura henia, to ia havaraia gaudia dainai lau lalohisihisi. Unai orea lalonai egu dagi be ia bada dainai lau itaia namonamo, dagi bona siahu ese haraga taunimanima ia hakererea diba. Ena be edia lalohadai bona idia ura karaia gaudia be namo herea, to taunimanima be sibona edia namo idia tahua bona idia goevadae lasi dainai, politikol palani namodia danu idia dika idia lao.
Lau lalohisihisilaia gauna badana be tano taudia idia tuari heheni lalonai, kahana idauidau ai, Otodoks haroro taudia ese tuari gaudia idia abia, edia dubu taudia idia alaia mase totona! Sibona dekenai lau gwau, ‘Edena bamona inai haroro taudia idia gwau diba idia be Iesu Keriso ena gwaukau taudia, badina Iesu ia gwau: “Tuari kaia idia iusilaia taudia ibounai, be tuari kaia dekenai do idia mase”?’—Mataio 26:52.
Lagani 1946 ai, tano taudia idia tuari heheni neganai, lau be Lamia ena taoni kahirakahira dekenai lau hunia, Greece ena ihuanai. Lauegu dabua idia dika momokani dainai lau laloa egu toana lau haidaua bona taoni dekenai dabua turia tauna dekenai do lau lao, matamatadia do ia karaia totona. Lau ginidae neganai, unuseniai idia hepapahuahu bada, bona nega daudau lasi murinai, lau ese hereva lau henia, politikol gaudia lau herevalaia lasi, to guna lau laloa bada gauna, tomadiho lau herevalaia. Kamonai taudia idia itaia lau be mai egu diba, unai dainai idia gwau namona be ‘tomadiho hereva edia profesa’ ta ida do lau kiki. Karaharaga, ia idia abia totona idia lao.
Helaro Momokanina Lau Davaria
Ai herevahereva lalonai, unai “profesa” ese lau ia nanadaia egu abidadama ena badina be dahaka. Lau haere: “Fada Helagadia bona Tomadiho Kaunsolo.” Egu hereva ia hakoikoia lasi, to ena Baibel maragina ia kehoa Mataio 23:9, 10, dekenai, bona lau ia noia Iesu ena hereva lau duahia totona: “Bona tanobada dekenai tau ta do umui gwauraia lasi emui ‘Tamana,’ badina be emui Tamana be tamona sibona, ia be guba dekenai ia noho. Bona umui be ‘Hakaua Taudia’ do idia gwauraia lasi, badina be emui Hakaua Tauna be tamona sibona, Keriso inai.”
Unai ese egu matana ia kehoa! Lau diba unai tauna ese hereva momokani ia gwauraia. Sibona ia gwauraia ia be Iehova ena Witness tauna ta neganai, ia lau noia buka haida ia henia lau duahia totona. Ia be Light bukana, Apokalupo ia herevalaia bukana unai, lau dekenai ia mailaia, bona lau abia lao egu hunia gabuna dekenai. Nega daudau lalonai, Apokalupo ia gwauraia dagedage gaudia lau lalo-pararalaia lasi, to unai neganai lau dibaia idia ese iseda negai idia noho politikol gavamani idia laulaulaia. Lau lalo-parara matamaia, Baibel be mai anina hari iseda nega totona bona ia lau stadilaia be namo bona ena hereva momokani hegeregerena egu mauri lau haidaua be namo.
Lau Idia Dogoatao Bona Dibura ai Idia Atoa
Nega sisina unai murinai, tuari taudia ese egu hunia gabuna ai idia vareai bona lau idia dogoatao. Tano henunai ia noho dibura rumana dekenai lau idia negea. Lau laloa lau do idia hamasea, badina nega sisina daudau lau idia abia toho to lau hunia. Unuseniai, egu dibura rumana lalonai, nega ginigunana lau ia hereva henia Witness tauna ese lau ia vadivadi henia. Lau ia hagoadaia, Iehova lau abidadama henia momokani, bona unai bamona lau karaia. Kota ese lau ia siaia hua 6 Aegean davarana ena motumotu, Ikaria dekenai do lau noho.
Lau ginidae neganai, lau sibona lau gwauraia, Komiunis tauna lasi, to Iehova ena Witness tauna ta. Unuseniai be Baibel ena hereva momokani idia dibaia taudia ma haida danu idia siaia, idia lau tahua, bona hanaihanai Baibel ai stadilaia hebou. Idia ese lau idia durua Baibel dekenai egu diba lau habadaia bona ita abidadama henia diba Diravana, Iehova dekenai egu lalo-parara lau habadaia.
Lagani 1947 ai, egu dibura negana ia ore murinai, gavamani ena loea tauna ena opesi dekenai lau idia boiria. Ia gwau ia ese lauegu kara dainai ia hoa bona ia gwau bema gabeai lau idia hadiburaia lou, iena ladana lau gwauraia diba iena lalohadai idia abia totona. Dibura dekenai lau noho neganai egu famili be Athens ai idia lao bona unuseniai lau ginidae neganai, Iehova ena Witness taudia edia kongregesen lau bamoa bona daudau lasi murinai bapatiso lau abia, egu mauri be Iehova dekenai lau gwauhamatalaia hegeregerena.
Ma Ta Ena Tomadiho Haidaua Toho Karana Dainai Lau Idia Samania
Lagani momo lalodiai, Greece ese Iehova ena Witness taudia idia samania, badina lagani 1938 bona 1939 lalonai gavamani ese taravatu ia karaia, idia gwau ma ta ena tomadiho haidaua toho karana be taravatu. Unai dainai, lagani 1938 ia lao 1992 lalonai, Greece dekenai, Iehova ena Witness taudia 19,147 idia dogoatao, bona kota henia taudia idia gwau dibura dekenai do idia noho bona unai lagani idia haboua neganai edia namba be 753, unai lagani ibounai amo lagani 593 lalonai dibura dekenai idia lao. Lau be nega 40 ma haida, Dirava ena Basileia lau harorolaia dainai, lau idia dogoatao, bona hua 27 dibura idauidau dekenai lau noho.
Nega ta lau idia dogoatao, badina Chalcis ai ia noho Greek Otodoks haroro tauna dekenai revareva lau siaia dainai. Lagani 1955 ai, Iehova ena Witness taudia edia kongregesen idia hagoadaia buklet, Christendom or Christianity—Which One Is “the Light of the World”?, be haroro taudia iboudiai dekenai do idia siaia. Mai ena dagi bada haroro tauna ta dekenai revareva lau siaia bona ia ese lau ia samania ia gwau, lau ese iena tomadiho lau haidaua toho. Kota dekenai, Witness loea ta bona unai gabu ena loea ta idia ruaosi ese haere hereva namona idia gwauraia, idia hahedinaraia Dirava ena Basileia ena sivarai namona harorolaia gaukarana be Keristani korikoridia edia maduna.—Mataio 24:14.
Kota ena hahemaoro tauna ese unai archimandrite (bisop henunai ia noho dubu ena dagi bada tauna) ia nanadaia: “Unai revareva bona buklet oi duahia, a?”
Mai ena badu ida ia haere: “Lasi, udaia pepana lau kehoa murinai, maoromaoro lau darea bona lau negea!”
Kota ena hahemaoro tauna ese henanadai ia henia: “Vadaeni, edena bamona oi gwau diba inai tau ese oiemu tomadiho ia haidaua toho?”
Unai murinai emai loea ese profesa taudia bona ma haida edia haheitalai ia gwauraia, idia be buka momo herea laiberi idauidau dekenai idia henia. Ia nanadaia: “Oi gwau diba unai taudia ese ma haida edia tomadiho idia haidaua toho, a?”
Ia hedinarai goevagoeva, unai bamona kara be ta ena tomadiho haidaua toho karana lasi. Iehova lau tanikiu henia inai hereva lau kamonai neganai: “Ia kerere lasi.”
Egu Natuna Mero Ena Mase
Hanaihanai egu mero, George idia hahisia, nega momo unai be Otodoks haroro taudia ese taunimanima edia lalona idia veria dainai. Ia danu be nega momo idia dogoatao, badina ena uhau ena goada ida Dirava ena Basileia ena sivarai namona ia harorolaia dainai. Dokonai, dagedage taudia ese edia lalona idia hadaia, ia do idia hamasea bona unai amo, ai do idia hagaria emai haroro gaukarana ai hadokoa totona.
George ena mase be ai ia hadibaia totona emai ruma dekenai ia mai pulisi tauna ia gwau unai gabu ena Greek Otodoks pris ta bona ami bamona oreana ena siahu taudia ese palani idia karaia emai natuna mero idia hamasea totona. Unai nega dikadia ai, unai bamona “aksiden” be nega momo idia vara. Ena be ena mase dainai ai lalohisihisi, to unai ese emai goada ia habadaia haroro gaukara karaia totona bona Iehova ai abidadama henia totona.
Ma Haida Ai Durua Iehova Idia Abidadama Henia totona
Lagani 1965 bamona ai, egu adavana bona natudia be siahu negana ena hua haida be Skala Oropos ena kone hanuana ai idia noho, unai hanua be kilomita 50 bamona Athens amo. Unai neganai, unuseniai Witness tauna ta ia noho lasi, unai dainai dala idauidau amo dekena taudia ai haroro henia. Unai gabu ai idia noho biru taudia haida idia kamonai. Dina ta ta ai, hora momo lalodiai, tatau be edia uma dekenai idia gaukara dainai, hanuaboi ai idia ida Baibel stadi ai karaia, bona idia momo be Witness taudia ai idia lao.
Ai itaia Iehova ese emai hekwarahi ia hanamoa dainai, lagani 15 lalonai, pura ta ta ibounai unuseniai ai lao, kamonai taudia ida Baibel stadi ai karaia totona. Unuseniai ai stadi henia taudia amo kahirakahira 30 be lauma dalanai idia tubu ela bona bapatiso dekenai. Unuseniai stadi grup idia hamatamaia, bona lau ia abia hidi hebou lau naria totona. Gabeai unai grup be kongregesen ai ia lao, bona hari Witness taudia 100 mai kahana be Malakasa Kongregesen ai idia noho. Ai moale bada badina ai durua taudia hani be hari ful-taim hesiai taudia.
Taga Ahuna
Egu mauri be Iehova dekenai lau gwauhamatalaia bena nega sisina murinai, egu adavana be lauma dalanai ia goada ia lao matamaia bona bapatiso ia abia. Dagedage negana lalonai, ena abidadama ia goada bona mai goada ida kara maoromaoro ia badinaia. Nega momo dibura dekenai lau idia siaia ese hekwakwanai ia havaraia, to nega ta ia maumauraia lasi.
Lagani momo lalodiai, Baibel stadi momo ai karaia hebou, bona auka lasi dalanai mai ena ura ida ia haroro dainai taunimanima momo ia durua. Hari danu, hanaihanai taunimanima momo dekenai Gima Kohorona bona Noga! magasin ia abia lao.
Egu lalokau adavana ena heduru dainai emai mauri noho natudia toi bona edia famili, idia lalonai be emai tubudia 6 bona edia natudia hani, be Iehova ena hesiai gaukara idia goadalaia. Ena be idia ese egu adavana bona lau ai davaria dagedage karana bona inai karana idia mamia lasi, to idia be Iehova dekenai idia abidadama henia, bona iena dala ai idia raka noho. Emai lalokau George be do ia toreisi lou neganai, ai ibounai do ai moale bada!
Lalona Lau Hadaia Iehova Lau Abidadama Henia Noho
Unai lagani ibounai lalonai, lau itaia Iehova ena lauma ese ena taunimanima dekenai ia gaukara. Iena lauma amo ia hakaua oreana ese lau ia durua lau lalo-parara egu abidadama be taunimanima dekenai lau henia lasi. Mauri namona idia gwauhamatalaia, to unai gwauhamata be anina lasi, idia be koikoi badana sibona.—Salamo 146:3, 4.
Ena be lau buruka bona lau gorere bada, to Basileia ena hahenamo ena helaro lau raraia noho. Tomadiho koikoi lau goadalaia laganidia bona politikol dala amo noho namo mailaia totona lau hekwarahi laganidia lau lalohisihisilaia. Bema egu mauri lau matamaia lou diba, daradara lasi ida Iehova, ita abidadama henia diba Diravana, ena hesiai gaukara do lau abia hidi.
(Vanegai sibona Kimon Progakis ia mase. Ena helaro be tanobada dekenai do ia mauri lou.)
[Picture on page 26]
Vanegai idia abia laulauna, Kimon bona ena adavana Giannoula