Iehova be mai Ena Maoro Do Ia Abia Gaudia be Ia Ita Henia
TIMOLEON VASILIOU ESE IA SIVARAILAIA
Aidhonochori hanua lalonai Baibel lau hadibaia dainai pulisi ese lau idia abia. Pulisi ese egu tamaka idia kokia bona egu aena palapala idia kwadia hamatamaia. Idia kwadia noho lalonai, egu aena idia mase bamona bona hisihisi ena mamina lau abia lasi. Unai hahisia karana, Greece lalonai idia karaia momo karana ia vara ena badina lau do gwauraia lasi neganai, mani Baibel hadibaia tauna ai lau lao dalana lau herevalaia.
LAGANI 1921 lalonai lau vara bena daudau lasi murinai, emai ruma bese be Greece ena not kahana ai, Rodholívos ena taoni dekenai idia lao. Lau matamata neganai, gwau-edeede karadia lau karaia. Egu mauri lagani be 11 neganai, kuku lau ania matamaia. Gabeai, inuinu kekero bona laki gadara tauna ai lau lao, bona kahirakahira hanuaboi ta ta ibounai pati dikadia dekenai lau lao. Lau be mai egu diba miusiki dekenai, unai dainai emai gabu ena band ta dekenai lau vareai. Lagani ta bamona lalonai, lau be band ena gadara gaudia momo lau gadaralaia diba. To, unai neganai danu, lau stadi momo bona hahemaoro maoromaoro karana lau ura henia.
Lagani 1940 matamana kahana ai, Tanobada Ibounai Tuarina Iharuana ia bada noho lalonai, aiemai band idia boiria, kekeni maragina ta idia guria negana ai do ai gadara totona. Gara gabunai, varavara bona turadia idia taitai mai lalohisihisi bada ida. Edia helaro lasi toana ese egu lalona ia hamarerea. Lau laloa matamaia, ‘Dahaka dainai ita mase? Mauri ena anina be nega sisina ita noho bona ia ore, a? Haere be edeseniai do lau davaria diba?’
Dina haida murinai, egu ruma ena patapata ta latanai Taravatu Matamatana ena kopi ta lau itaia. Lau abia bona lau duahia matamaia. Iesu ena hereva Mataio 24:7 ai, tuari be dala badana ai do idia vara ese iena noho negana ena toana ia hahedinaraia lau duahia neganai, lau laloa reana iena hereva ese emai nega ia gwauraia. Murina puradia lalonai, lau ese nega momo unai Keristani Greek Revarevadia lau duahia.
Bena December 1940 lalonai, lau ese ai kahirakahira ia noho ruma bese ta lau vadivadi henia—vabu ta bona ena natudia ima. Edia atai daiutuna lalonai, buklet haida lau itaia, bona unai buklet ta ena ladana be A Desirable Government, Watch Tower Bible and Tract Society ese idia halasia gauna. Unai atai daiutuna ai lau noho bona unai buklet ibounai lau duahia. Lau duahia gauna amo lau lalo-parara ita be momokani Baibel ese ia gwauraia “dina gabedia” lalonai ita noho, bona kahirakahira Iehova Dirava ese inai tanobada ena oromana do ia haorea bona ena gabunai kara maoromaoro tanobadana do ia havaraia.—2 Timoteo 3:1-5, NW; 2 Petero 3:13.
Lau moalelaia bada gauna be inai, Baibel ese ia hahedinaraia abidadama taudia be tanobada paradaisona lalonai do idia noho bona Dirava ena Basileia ese ia lohiaia tanobada matamatana lalonai, hisihisi bona mase be do idia ore. (Salamo 37:9-11, 29; Apokalupo 21:3, 4) Lau duahiduahi lalonai, guriguri amo Dirava lau tanikiu henia inai gaudia dainai, bona lau noia iena ura be lau dekenai do ia hahedinaraia. Lau dekenai ia hedinarai goevagoeva, Iehova Dirava be mai ena maoro lau ese egu lalona ibounai ida ia do lau badinaia totona.—Mataio 22:37.
Lau Dibaia Gaudia Lau Badinaia
Unai nega amo, kuku ania karana lau hadokoa, lau inuinu kekero lasi, bona laki gadara lau hadokoa. Lau ese unai vabu ena natudia ima bona egu tadina toi lau haboudia, bona unai buklet amo lau dibaia gaudia be idia dekenai lau herevalaia. Daudau lasi murinai ai ibounai ese ai diba sisina gaudia ai harorolaia. Ai noho gabuna dekenai taunimanima ese ai idia gwauraia Iehova ena Witness taudia, ena be Witness taudia ida ai do hedavari lasi. Matamana amo, lau be hua ta ta ibounai hora 100 mai kahana lalonai ma haida dekenai lau dibaia gaudia namodia lau herevalaia.
Unai gabu ena Greek Otodoks pris tauna ta be taoni naria tauna badana dekenai ai ia maumauraia. To dina haida gunanai, ai diba lasi gauna be, Witness tauna matamatana ta ese ia boio hosi ia davaria bona ia abia giroa ena biagudia dekenai. Unai kara momokani dainai, taoni naria tauna badana ese Witness taudia ia matauraia, bona ia ura lasi unai pris tauna ia kamonai henia.
Dina ta October 1941 ai, maketi lalonai lau haroro neganai, tau ta ia gwau ai kahirakahira taonina dekenai Iehova ena Witness tauna ta ia noho. Guna ia be pulisi tauna ta, bona ena ladana be Christos Triantafillou. Lau lao ia lau itaia bona lau ia hadibaia ia be 1932 ai Witness tauna ta ai ia lao. Lau dekenai Watch Tower magasin bona buka gunadia ia henia neganai lau moale bada! Unai ese lau idia durua, lauma dalanai lau goada lau lao totona.
Lagani 1943 ai, lau ese egu mauri lau gwauhamatalaia Dirava dekenai bona ranu bapatiso lau abia unai lau hahedinaraia totona. Unai negai lau be ai kahirakahira hanuadia toi—Dhravískos, Palaeokomi, bona Mavrolofos—dekenai Baibel stadi lau karaia. Lau ese buka ladana The Harp of God lau gaukaralaia unai Baibel stadi lalodiai. Dokonai, egu hahenamo badana be lau itaia unuseniai Iehova ena Witness taudia edia kongregesen hani idia haginia.
Ai Haroro Ena be Hekwakwanai Idia Vara
Lagani 1944 ai, Greece be German ena tuari taudia edia biagua karana amo idia ruhaia, bona nega sisina murinai, Atena dekenai ia noho Watch Tower Society ena brens opesi ida hereva siaia dalana ia kehoa. Brens opesi ese lau idia boiria, Basileia sivaraina idia do kamonai lasi teritori dekenai do lau haroro totona. Unuseniai lau lao murinai, lau be hua toi ubua animal idia naria gabuna dekenai lau gaukara bona lagani orena ibounai be haroro gaukara lau karaia.
Unai lagani ai lau abia hahenamo be sinana ena bapatiso lau itaia, bona unai vabu bona ena natudia edia danu, to ena natuna kekeni maragina, Marianthi, be lagani 1943 ai ia bapatiso bona unai lagani ena hua November lalonai, ia be egu lalokau adavana ai ia lao. Lagani 30 murinai, 1974 ai, egu tamana danu be bapatiso Witness tauna ta ai ia lao.
Lagani 1945 ena matamana kahana ai, brens opesi amo idia printaia Gima Kohorona ena kopi ginigunana ai abia. Ena hereva ta ena kwarana be “Umui Lao, Bese Ibounai be Diba Tahua Taudia Do Umui Halaoa.” (Mataio 28:19) Lau bona Marianthi be karaharaga emai ruma ai rakatania, Strymon River ena ist kahana ai daudau teritori dekenai ai gaukara totona. Gabeai ma Witness taudia haida ese ai idia bamoa.
Nega momo ai be aena kavakava ai raka lao hanua ta dekenai, kilomita momo koura dekenai ai raka lao bona ororo haida ai hanaia. Unai ai karaia emai tamaka idia namo noho totona, badina idia dika neganai, ai dekenai ma haida be lasi. Lagani 1946 ia lao 1949 lalonai, Greece taudia idia tuari heheni karana ese Greece ia hadikaia, bona laolao be dika momokani. Nega momo dala dekenai mase tauanina ai itaia.
Hekwakwanai idauidau ese emai lalona ia hamanokaia lasi, to hesiai gaukara ai karaia noho mai lalo-goada ida. Nega momo lau be salamo torea tauna bamona lau laloa, ia gwau: “Oibe, lau be mase ena dibura koura gabuna, dekenai do lau raka lao, to dika ta dekenai do lau gari lasi, badina be, Lohiabada e, oi be lau danu oi noho. Oiemu mamoe hakaua itotohi, bona oiemu botaia auna ese, lau idia gimaia noho.” (Salamo 23:4) Unai nega lalonai, ai be pura momo ruma dekenai ai noho lasi, bona nega haida lau be hua ta ta ai hora 250 lau gaukaralaia haroro gaukara lalonai.
Aiemai Haroro Gaukara Aidhonochori Ai
Lagani 1946 lalonai, ai vadivadi henia hanua ta be Aidhonochori, ia be ororo ta latanai. Unuseniai tau ta ai davaria, ia ese ai ia hamaoroa tatau rua hanua lalonai be idia ura Baibel ena hereva idia kamonai. To, iena dekena taudia ia gari henia dainai, unai tau ia ura lasi unai taudia dekenai ai ia hakaua lao. To edia ruma ai davaria bona ai idia abia dae. Bena, miniti haida murinai, ruma be taunimanima amo ia honu! Idia be unai taudia edia varavara o turadia. Idia helai namonamo bona ai idia hakala henia karana lau itaia neganai, lau hoa bada. Daudau lasi bena ai diba idia be idia ura bada Iehova ena Witness taudia idia davaria, to German ena tuari taudia ese Greece idia biagua negana lalonai, unai gabu ai Witness ta ia noho lasi. Dahaka ese edia kamonai karana ia havaraia?
Unai ruma bese kwaradia rua be guna unai gabu ena Komiunis pati lalonai dagi bada taudia, bona idia ese Komiunis lalohadai be taunimanima dekenai idia herevalaia. To gabeai idia be Watch Tower Society ese ia halasia bukana ta ladana Government idia itaia. Idia duahia dainai, idia lalo-parara, goeva bona kara maoromaoro gavamanina be Dirava ena Basileia sibona ese ia havaraia diba.
Unai tatau bona edia turadia danu ai herevahereva ela bona hanuaboi momokani. Edia henanadai edia haere be Baibel amo idia abia dainai idia moale. To, daudau lasi murinai, hanua lalonai Komiunis taudia ese lau do idia hamasea dalana idia tahua, badina idia laloa egu kara dainai edia gunalaia taudia gunadia ese edia lalona idia haidaua. Unai hanuaboi ginigunana ai, guna lau dekenai kamonai taudia rua ia hahedinaraia tauna, be idia mai taudia huanai ia noho danu. Gabeai, ia ese ena diba Baibel dekenai ia habadaia, bapatiso ia abia, bona Keristani elda ta ai ia lao.
Dagedage Bada Karana
Unai Komiunis taudia gunadia ida ai herevahereva bena daudau lasi murinai, pulisi taudia rua be ai hebou noho rumana ai idia vareai. Ai hani idia dogoatao mai edia ipidi danu bona ai idia abia lao pulisi steiseni dekenai. Unuseniai pulisi tauna badana, Greek Otodoks dubu gunalaia taudia oreana ia bamoa momo tauna, ese ai ia gwau henia. Dokonai, ia henanadai, “Vadaeni, umui dekenai dahaka do lau karaia?”
Ai murinai idia gini pulisi taudia ma haida be mai lalo-tamona ida idia boiboi: “Idia ita dadabaia namonamo!”
Unai be hanuaboi vadaeni. Pulisi taudia ese ai idia koua henuna daiutu ta dekenai bona kahana ai ia noho kekero muramura inua gabuna dekenai idia lao. Idia kekero neganai, idia giroa lou bona lau idia abia daekau atai daiutuna dekenai.
Lau itaia idia kekero dainai, lau diba reana lau idia hamasea diba. Unai dainai Dirava dekenai lau guriguri do lau abia hisihisi lau haheaukalaia totona goada do ia henia. Idia ese au amo idia karaia kwadia audia idia abia bona, matamanai lau herevalaia bamona, egu aena palapala idia kwadia matamaia. Unai murinai egu tauanina ibounai idia kwadia, bona lau idia negea lou daiutu dekenai. Murinai idia ese ma ta idia abia bona idia dadabaia matamaia.
Unai nega lalonai, lau be ma Witness matamata taudia rua lau hahegaegaedia unai hetoho do idia haheaukalaia totona. To pulisi taudia ese lau idia abia hidi lou bona atai daituna dekenai lau idia abia lao lou. Egu dabua idia kokia, bona idia ima ese hora ta bamona lalonai lau idia dadabaia, edia ami tamaka aukadia amo egu kwarana idia moia. Bena vadavada dekenai lau idia negea diho, unuseniai lau hekure bona hora 12 bamona lalonai lau mase-rea.
Ai idia ruhaia neganai, unai hanua lalonai ruma bese ta ese ai idia abia dae hanuaboi tamona lalonai bona ai idia naria. Murina dinana ai, idia ai rakatania bena emai ruma dekenai ai giroa lou. Vaia unai laolao be hora rua ai raka, to unai dadabaia karana ese emai tauanina ia hamanokaia bona ai hesiku bada dainai hora 8 ai raka. Unai dadabaia karana dainai lauegu tauanina ia gudu bona Marianthi be lauegu toana korikorina ia itaia namonamo lasi.
Dagedage Ia Vara to Emai Namba Ia Bada Daekau
Lagani 1949 lalonai, tano taudia idia tuari heheni noho lalonai, ai be Thessalonica dekenai ai lao. Unai siti be mai ena kongregesen hani, bona lau idia abia hidi unai kongregesen ta ena naria tauna ena durua tauna ena gaukara karaia totona. Lagani tamona murinai unai kongregesen ia bada dainai ma kongregesen ta ai karaia, bona lau idia abia hidi unai kongregesen ena naria tauna, o gunalaia tauna, ai lau lao. Lagani ta murinai unai kongregesen matamatana be kahirakahira nega rua ia habadaia, bona ma kongregesen ta ai karaia!
Thessalonica ai Iehova ena Witness taudia edia namba ia bada daekau dainai dagedage taudia be idia badu. Dina ta lagani 1952 ai, lau be gaukara gabuna amo ruma dekenai lau giroa mai neganai, lau davaria aiemai ruma ibounai idia gabua ore. Marianthi sibona ia heau mauri. Unai hanuaboi ai, hebou gabunai, ai hahedinaraia dahaka dainai ai be dabua mirodia ai karaia—ai be ma gau ibounai ai haboioa. Emai Keristani tadikaka be idia hebogahisi bada bona ai idia durua.
Lagani 1961 ai, lau idia abia hidi loaloa gaukarana karaia totona, ai be pura ta ta ibounai kongregesen idauidau ai vadivadi henia, lauma dalanai tadikaka durua totona. Ma lagani 27 lalonai, lau bona Marianthi ese Macedonia, Thrace, bona Thessaly edia sekit bona distrik ai vadivadi henidia. Ena be lauegu lalokau hahinena Marianthi be lagani 1948 amo ena matana ia kepulu, to ia be mai goada ida lau danu hesiai gaukara ia karaia, bona abidadama tohoa gaudia momo ia haheaukalaia. Ia danu be nega momo pulisi ese idia abia, idia kota henia, bona dibura ai idia atoa. Bena ena gorere ia bada ia lao, bona lagani 1988 ai, nega daudau kansa gorerena ia hisihisilaia murinai ia mase.
Unai lagani tamona ai, lau idia abia hidi Thessalonica ai spesel painia gaukara lau karaia totona. Hari, lagani 56 mai kahana Iehova ena hesiai gaukara lau karaia murinai, lau gaukara goada noho diba bona hesiai gaukara idauidau ibounai dekenai lau vareai. Nega haida, lau ese pura ta ta ai kamonai taudia 20 dekenai Baibel stadi lau karaia.
Lau lalo-parara ita be hadibaia gaukara badana ita hamatamaia sibona bona do ia vara noho ela bona Iehova ena tanobada matamatana dekenai bona lagani daha ta lalonai do ita karaia noho. To, lau laloa hari be ita metairametaira, gaukara ita hadokoa, o tauanina ena ura gaudia hagugurua negana lasi. Dirava lau tanikiu henia badina lau ia durua matamanai ia dekenai lau gwauhamatalaia gauna lau badinaia totona. Momokani, Iehova be mai ena maoro ita ese iseda goada ibounai ida ia ita badinaia bona ena hesiai gaukara ita karaia.
[Picture on page 24]
Emai haroro gaukara idia koua negana lalonai hereva ta lau henia
[Picture on page 25]
Egu adavana, Marianthi, ida