Tanobada Ena Lauma ese Oi Ia Hadikaia Noho, A?
SEPTEMBER 12, 1990 ai, Kazakhstan faktori ta dekenai gau ta ia pou. Radioactive siahuna be hodahoda lalonai ia vareai, unai gabu dekenai idia noho taunimanima ibounai 120,000 edia mauri ia hadikaia, idia momo ese unai mase ia havaraia diba siahuna dainai idia maumau bona dala dekenai edia badu toana idia hahedinaraia.
To gabeai ma hereva haida idia halasia neganai, idia davaria idia be lagani momo herea lalonai mase ia havaraia diba hodahoda dikana gabuna dekenai idia noho. Lagani momo lalodiai, radioactive siahuna ena momoru be idia naria lasi bona idia koua lasi gabuna dekenai idia negea. Ena be unai dika be edia gabu dekenai ia noho, to ta ese unai dika ia laloa bada lasi. Dahaka dainai?
Dina ibounai edia gadara steidiam dekenai, gaukara taudia ese radiation ena bada ena namba idia torea bona idia atoa, toana be dika ta do ia vara lasi. Idia torea namba be maoro, to idia be gamma radiation sibona idia hahedinaraia. Alpha radiation, ena bada idia abia lasi, be dika bada ia havaraia diba danu. Sina momo idia lalo-parara matamaia dahaka dainai edia natudia be idia gorere momo.
Lauma dalanai danu, ita itaia diba lasi gaudia ese ita idia hadikaia diba. Bona madi, Kazakstan dekenai idia noho taudia bamona, momo be inai mase ia havaraia diba siahuna ena dika idia diba lasi. Baibel ese unai hodahoda ia hadikaia gauna ia gwauraia “tanobada ena lauma,” bona unai lauma be Satani Diabolo ese ia gaukaralaia. (1 Korinto 2:12) Dirava ena Inai Tauna ese inai tanobada ena lauma eiava—lalohadai—ia gaukaralaia iseda Dirava badinaia karana ia hamanokaia totona.
Tanobada ena lauma ese edena bamona iseda goada lauma dalanai ia hamanokaia diba? Iseda matana ena ura gaudia bona iseda lalona ena ura gaudia amo ita ia veria. (Efeso 2:1-3; 1 Ioane 2:16) Haheitalai amo, tanobada ena lalohadai ese lauma dalanai iseda goada be metairametaira ia hadikaia diba daladia toi do ita herevalaidia.
Basileia Tahua Guna
Iesu ese Keristani taudia ia sisiba henia “Dirava ena Basileia bona iena kara maoromaoro do idia tahua guna.” (Mataio 6:33) To danu, tanobada ena lauma ese ita do ia doria diba siboda eda ura bona eda namo do ita laloa bada totona. Ia vara guna dika be, lauma gaudia dadaraia momokani karana lasi, to lauma gaudia laloa guna lasi karana. Reana unai dika ita itaia lasi—Kazakstan dekenai idia noho taudia bamona—badina ita laloa ita be hegeregere. Lagani momo lalodiai mai abidadama ida hesiai gaukara ita karaia bona iseda tadikaka bona taihu ita abidia dae karana ese ita ia hamahutaia diba, bona ita laloa hereva momokani do ita rakatania diba lasi. Reana, Efeso kongregesen dekenai momo be unai bamona idia laloa.
Lagani 96 C.E. bamona ai, Iesu ese inai sisiba ia henidia: “To inai gau tamona dekenai oi be kerere: Guna be lau oi lalokau henia bada, to hari be lasi.” (Apokalupo 2:4) Unai Keristani taudia be nega daudau lalonai Dirava idia hesiai henia bona hekwakwanai momo idia haheaukalaidia. (Apokalupo 2:2, 3) Mai abidadama elda taudia, aposetolo Paulo danu ese idia hadibadia. (Kara 20:17-21, 27) To, lagani momo idia hanaia lalonai, edia lalokau Iehova totona ia keru ia lao, bona edia goada lauma dalanai ia manoka.—Apokalupo 2:5.
Reana, Efeso taudia haida be unai siti ena bisinesi bona noho namona ese ia veridia. Madi, hari inai nega ena kohu laloa bada karana ese Keristani taudia haida ia veridia vadaeni. Bema ita ura mauri namona ita abia totona ita hekwarahi bada, unai ese lauma dalanai ita tahua gaudia amo ita ia veria oho diba.—Mataio 6:24 itaia.
Iesu ese unai dika dainai sisiba ia henia neganai, ia gwau: “Tauanina ena lamepa be matana, unai dainai bema oiemu matana ia namo, oiemu tauanina ibounai do ia mai diari danu. To bema oiemu matana ia dika [“mama,” futnout, NW] oiemu tauanina ibounai do ia dibura.” (Mataio 6:22, 23) Matana ‘namona’ be lauma dalanai ia itaia namonamo diba, unai matana be Dirava ena Basileia sibona ia raraia noho. To, matana ‘dikana’ eiava ia “mama” gauna be daudau gaudia ia itaia diba lasi, to ia be tauanina ese hari ia ura gaudia sibona ia itaia. Lauma dalanai tahua gaudia bona nega vaira ena ahuna ia itaia diba lasi.
Siri 21 dekenai Iesu ia gwau: “Emui kohu idia noho gabuna dekenai, umui emui kudouna danu unuseni ia noho.” (Mataio 6:21) Edena bamona do ita diba iseda kudouna be lauma gaudia eiava kohu ia laloa bada? Reana ita diba dalana namona be iseda herevahereva amo, badina “taunimanima ese edia lalona dekenai idia honu gaudia, be do idia gwauraia, edia uduna dekenai.” (Luka 6:45) Bema ita davaria ita be kohu eiava tanobada ena dagi bada gaudia ita herevalaia momo, ia hahedinaraia iseda kudouna be ia parara bona lauma dalanai iseda matana be ia dika.
Carmen,a Spain taihu ta, be unai ia hekwarahilaia. Carmen ia gwau: “Lau be hereva momokani lalonai lau bada, to egu mauri lagani be 18 neganai, natudia maragidia totona egu sikuli bisinesi lau hamatamaia. Lagani toi idia hanaia, bona lauegu gaukara taudia be hani, egu bisinesi be ia bada ia lao, bona lau be moni bada lau abia noho. To, reana lau moalelaia bada gauna be, lau sibona be mai egu moni, bona egu mauri lalonai lau ‘kwalimu.’ Do lau hereva momokani, egu kudouna be egu bisinesi dekenai—ia lau lalokau henia bada.
“Lau laloa lau be Witness ai lau noho diba ena be egu nega badana be egu bisinesi dekenai lau henia. To danu, nega ibounai egu mamina be lau ese egu hesiai gaukarana Iehova dekenai lau habadaia diba. Lau ia durua Basileia lau atoa guna gauna be egu turadia rua edia haheitalai, idia ruaosi be painia hahinedia. Idia ta, Juliana, be lauegu kongregesen lalonai. Ia ese lau ia doria lasi lau painia totona, to ena herevahereva dalana bona ena haroro gaukara amo ia abia moalena ese lau ia durua lau sibona egu lauma gaudia lau laloa lou totona.
“Nega sisina murinai, United States dekenai lau laga-ani neganai, painia taihu ta, Gloria, danu lau noho. Vanegai sibona ena adavana ia mase, bona ia be ena natuna kekeni maragina ena lagani be ima ia naria bona ena sinana danu, ia be kensa gorerena ia abia. To painia gaukara ia karaia. Ena haheitalai bona ena kudouna amo haroro gaukara ia laloa bada ese egu kudouna ia hamarerea. Unai dina hani sibodia ia danu lau noho ese lau idia durua egu lalona lau hadaia Iehova dekenai egu goada ibounai do lau henia. Gau ginigunana be regula painia ai lau lao, bona lagani haida murinai, egu adavana bona lau idia boiria Betele dekenai ai gaukara totona. Egu bisinesi lau bamahuta henia—lauma dalanai lau tubu daekau dalana ia koua gauna—bona hari lau mamia Iehova ena matana ai lau kwalimu, bona unai be mai anina bada gauna.”—Luka 14:33.
Carmen ia karaia bamona, ‘mai anina bada gaudia edia toana’ ita diba ese ita do ia durua iseda gaukara, edukeisini, sikuli, ruma, bona mauri dalana do ita abia hidi maoromaoro. (Filipi 1:10) To moale karadia dekenai danu mai anina bada gaudia ita laloa, a? Inai kahana dekenai danu tanobada ena lauma be siahu bada ia gaukaralaia.
Moale Karadia Atoa Edia Gabu Korikori Ai
Tanobada ena lauma ese taunimanima edia laga-ani bona moale urana be koikoi dalanai ia veria. Taunimanima momo be helaro lasi nega vaira totona, unai dainai edia mauri be moale karadia bona laga-ani karadia amo idia hahonua karana ita lalo-pararalaia diba. (Isaia 22:13; 1 Korinto 15:32 itaia.) Ita davaria ita ese moale karadia be mai anina bada gaudia ai ita halaodia noho, a? Unai be toa ta, ia hahedinaraia tanobada ena lalohadai ese iseda lalohadai ia biagua noho.
Baibel ese ita ia sisiba henia, ia gwau: “Moale kava ia ura henia tauna be do ia ogogami.” (Aonega Herevadia 21:17) Moale karadia ita karaia be kerere lasi, to bema moale karadia ita ura henia, eiava ia be gau badana iseda mauri lalonai, unai ese lauma dalanai ogogami ia havaraia diba. Iseda ura lauma gaudia totona do ia maragi ia lao, bona nega be lasi sivarai namona ita harorolaia totona.
Unai dainai, Dirava ena Hereva ese ita ia sisiba henia “iseda lalona do ita hagoadaia gaukara totona, boga auka dalana goevadaena ita badinaia.” (1 Petero 1:13, The New English Bible) Iseda nega moale karadia dekenai naria totona boga auka be gau badana. Iseda lalona do ita hagoadaia gaukara totona ena anina be do ita hegaegae lauma gaukara totona, unai be stadi, hebou eiava haroro gaukara.
To ita laga-ani be namo negana be edena bamona? Ita mamia reana ia kerere bema nega ita atoa ita laga-ani totona, a? Lasi. Inai hekwakwanai momo tanobadana lalonai, laga-ani be mai anina bada. To, ita Keristani taudia be Iehova dekenai iseda mauri ita gwauhamatalaia dainai, iseda mauri lalonai ita be laga-ani ita laloa bada lasi. Ita laga-ani momo neganai mai anina bada gaukara do ita karaia momo lasi. Unai ese iseda karaharaga lalohadai ia hadikaia diba, bona ita sibona iseda ura ita laloa bada lalohadai ia habadaia diba. Vadaeni, edena bamona lalohadai maorona ita abia diba laga-ani dekenai?
Baibel ia gwau ita laga-ani sisina be namo, to ita gaukara goadagoada kava be namo lasi—bema ita karaia moni gaukara ena badina namona ta be lasi. (Hadibaia Tauna 4:6) Ena be laga-ani ese iseda tauanina ia durua ia goada lou totona, to lauma goadana ia henia gauna be Dirava ena lauma helaga. (Isaia 40:29-31) Unai lauma helaga ita abia Keristani gaukara ita karaia neganai. Siboda eda stadi ita karaia karana ese iseda kudouna dekenai ura maorodia ia atoa. Hebou ita lao karana ese iseda tanikiu karana eda Havaraia Tauna dekenai ia habadaia. Haroro gaukarana ese ma haida laloa bada karana ia habadaia. (1 Korinto 9:22, 23) Paulo ese ia hereva bamona, “tau ta ena tauanina be ia manoka ia lao, to dina ibounai ena lalona ese goada matamata ia abia.”—2 Korinto 4:16, Phillips.
Ileana ena mauri be bisi bada herea; ena natudia be 6 bona ena adavana be murimuri tauna. Ia be mai ena maduna ena ruma bese taudia bona ma varavara haida dekenai, unai anina be nega ibounai gaukara momo dainai gabu ibounai ia heau loaloa. Ena be ena mauri be unai bamona, haroro gaukara bona hebou totona hegaegae karana dekenai ia be haheitalai namona ia hahedinaraia. Edena bamona ia ese gaukara momo ia karaia diba?
Ileana ia gwau: “Hebou bona haroro gaukara ese lau idia durua egu maduna ma haida lau huaia totona. Hegeregere, haroro gaukara murinai, egu ruma gaukara lau karaia lalonai gau momo lau laloa diba. Nega momo mai ane danu lau gaukara. To kahana dekenai, bema hebou lau reaia eiava nega bada lau atoa lasi haroro gaukara lalonai, ruma gaukara be mai hekwarahi bada.”
Unai be idau momokani moale karadia laloa bada karana dekenai!
Iseda Hairai Lauma Dalanai ese Iehova Ia Hamoalea
Ita noholaia tanobada lalonai taunimanima ese tauanina ena toana idia laloa bada. Taunimanima ese moni bada herea idia haorea edia toana idia hanamoa eiava idia buruka idia lao toana idia hamatamataia totona. Unai kara haida be huina ma haida idia atoa bona kala atoa karana, rata habadaia gaudia atoa karana, eiava kopina ia makuku eiava ia dika hanamoa opereisen idia abia. Taunimanima milioni ese tauanina bada hamaragia gabudia bona eksasais gabudia dekenai idia lao, eiava eksasais vidio bona tauanina hamaragia aniani nadua bukadia idia hoia. Tanobada ia ura ita abia dae, moale ita davaria totona iseda toana be mai anina bada, iseda “toana” taunimanima haida dekenai be mai anina bada.
United States dekenai, Newsweek magasin ese ia hahedinaraia tahua gaukara ta lalonai idia davaria America ena kurokuro matamata taudia 90 pesen be “edia tauanina ena toana dekenai idia moale lasi.” Tauanina toana goevadaena tahua goadagoada karana ese iseda lauma dalana ia hadikaia diba. Iehova ena Witness kekeni matamata ta, Dora, be iena tauanina ena toana dainai ia hemarai badina iena tauanina be ia bada. Ia gwau: “Hoihoi totona sitoa dekenai lau lao neganai, egu tauanina totona idia hegeregere dabua lau davaria be auka. Toana be taunimanima momo ese idia ura dabua be tauanina maragi matamata taudia sibodia totona idia karaia. To ia dika bada gauna be, taunimanima ese hereva dikadia idia gwauraia egu tauanina be bada dainai. Bema unai hereva be egu Keristani tadikaka bona taihu ese idia gwauraia egu lalona ia hahisia bada.
“Unai dainai, lau ese egu tauanina ena toana lau laloa bada ela bona lauma gaudia be anina bada lasi egu mauri lalonai. Ia be hegeregere egu moale be egu gabana ena toana amo lau abia. Lagani haida idia hanaia vadaeni, bona hari lau be hahine ai lau lao bona lau be Keristani dainai, dala idauna ai gaudia lau itaia. Ena be egu tauanina ena toana lau naria, to lau lalo-parara mai anina bada gauna be egu hairai lauma dalanai, bona unai ese lau ia hamoalea bada. Unai lau lalo-pararalaia murinai, lau ese Basileia ena gaudia be edia gabu korikori dekenai lau atoa diba.”
Sara be idaunegai abidadama hahinena ta bona ena lalohadai be maoro inai kahana dekenai. Ena be Baibel ese ena tauanina ena hairai ia herevalaia ena mauri lagani be 60 ia hanaia neganai, to Baibel ese iena kara namodia—ena lalona dekenai idia noho hairai korikoridia—ia herevalaia badabada. (Genese 12:11; 1 Petero 3:4-6) Ia ese manau bona dagedage lasi karadia ia hahedinaraia, bona ena adavana ia kamonai henia. Sara be haida ese edena bamona do idia laloa ia laloa bada lasi. Ena be ia be taga besena amo ia mai, to mai ena ura danu palai rumadia dekenai ia noho lagani 60 mai kahana lalodiai. Mai manau bona ura ibounai ida iena adavana ia durua; ia be abidadama hahinena. Unai gaudia ese ia be hahine mai hairaina ai idia halaoa.—Aonega Herevadia 31:30; Heberu 11:11.
Ita be Keristani taudia dainai, ita ura lauma dalanai iseda hairai ita hanamoa, unai hairai be bema hanaihanai ita naria, do ia bada bona ia noho hanaihanai. (Kolose 1:9, 10) Iseda lauma toana be dala rua ai ita naria diba.
Taunimanima hamauridia haroro gaukarana ita karaia neganai, Iehova matanai iseda hairai ia bada ia lao. (Isaia 52:7; 2 Korinto 3:18–4:2) Bona danu, Keristani karadia hahedinaraia karana ita dibaia neganai, iseda hairai ia bada ia lao. Lauma dalanai iseda hairai do ita hanamoa daladia be momo: “Ta ta do umui lalokau henia. . . . Umui ta ta dekenai danu do umui matauraia. . . . Lohiabada ena gaukara do umui karaia, mai emui lalona ibounai. . . . Idau taudia be umui dekenai idia mai neganai, emui ruma dekenai do umui abidia dae. . . . Idia moale taudia danu do umui moale, idia taitai taudia danu do umui tai. . . . Bema tau ta ese umui dekenai ia kara dika henia neganai, iena kara dika davana do umui henia lasi. . . . Taunimanima danu mai maino danu do umui noho.” (Roma 12:10-18) Unai bamona kara ita karaia neganai, Dirava bona taunimanima ese ita do idia laloa bada, bona unai ese iseda kara dika tubudia amo ita abia tauanina ena dika toana do ia hunia.—Galatia 5:22, 23; 2 Petero 1:5-8.
Tanobada Ena Lauma Ita Tuari Henia Diba
Hunia daladia idauidau amo, tanobada ena lauma ese iseda Dirava badinaia auka karana ia hamanokaia diba. Ia ese ita ia koia diba iseda mauri gaudia ita moalelaia lasi totona, bona ita do ia veria siboda eda dabu gaudia bona ura gaudia ita atoa guna totona, bona Dirava ena ura be gabeai ita atoa totona. Eiava ita ia veria taunimanima edia lalohadai ita abia, to Dirava ena lalohadai ita dadaraia, bona moale karadia eiava tauanina ena toana be gau badadia ai ita halaodia totona.—Mataio 16:21-23 itaia.
Satani ia ura dikadika iseda goada lauma dalanai ia hadikaia, bona tanobada ena lauma be ia ese ia gaukaralaia dalana badana ta. Laloaboio lasi, Diabolo ese ena kara ia haidaua diba, ia boiboi badabada laiona amo ia lao mai aonega gaigai bamona. (Genese 3:1; 1 Petero 5:8) Nega haida, tanobada ese Keristani tauna be dagedage karana amo ia hamorua, to nega momo metairametaira ia hadikaia. Paulo ese dala iharuana ia laloa bada, ia gwau: “Gaigai ese Heva ia koia hegeregerena, lau gari inai, namo lasi laloa idauidau ese umui do idia hakaua kerere, vadaeni emui lalokau goevagoeva Keriso dekenai do umui rakatania.”—2 Korinto 11:3.
Gaigai ena hehuni koikoi karadia amo ita sibona ita naria totona, ita ese “tanobada dekena amo idia mai noho” gaudia do ita diba bona do ita dadaraia vaitani. (1 Ioane 2:16) Namo lasi ita idia koia bona ita abia dae tanobada ena lalohadai dalana ese dika ta do ia havaraia lasi. Satani ena tanobada ena hodahoda dikana be ia dika bada herea.—Efeso 2:2.
Tanobada ena lalohadai ita diba neganai, Iehova ena hahediba goevadia amo iseda lalona bona kudouna ita hahonua bona ita tuari henia diba. King Davida hegeregerena, ita gwau diba: “Lohiabada e, oiemu kara lau dekenai do oi hadibaia. Oiemu dala lau dekenai do oi hedinaraia. Oiemu hereva momokani ena dala dekenai, lau do oi hakaua, bona inai hereva momokani, be lau dekenai do oi hadibaia. Badina oi be egu Dirava, oi ese lau oi hamauria noho.”—Salamo 25:4, 5.
[Footnotes]
a Ladana ai haidaua.
[Picture on page 26]
Mauri namona abia totona ita hekwarahi neganai, unai ese lauma gaudia tahua karana amo ita ia veria oho diba