Maino Dalana ai Hekwakwanai Hanaia Dalana
TAUNIMANIMA ese dagedage karadia idia karaia negana ena daudau be kahirakahira taunimanima idia noho negana hegeregerena. Baibel ese ia hahedinaraia Kaino, Abela ena kakana bona taunimanima ginigunadia ruaosi edia natuna ginigunana, be dagedage ia karaia tauna ginigunana. Dirava ese Abela ena boubou gauna ia abia dae to Kaino ena ia abia dae lasi neganai, Kaino “ia badu maragi lasi.” Dahaka ia karaia? “Kaino ese iena tadina Abela dekenai ia heatu, ia alaia mase.” Gabeai ia davaria, Dirava ese ia moale henia lasi. (Genese 4:5, 8-12) Dagedage karana ese Kaino ena noho dikana Havaraia Tauna vairanai, ia hanamoa lasi.
Edena dala ai Kaino ena kara ita karaia lasi bena mai dagedage ida hekwakwanai ita hanaia toho lasi?
Dagedage Ia Rakatania Bona Ia Haheauka
Stefano, ena abidadama dainai idia hamasea Keristani tauna ginigunana, idia alaia neganai, mai ena ura ida unai ia itaia tauna mani oi laloa. (Kara 7:58; 8:1) Unai tau, Taso tauna ladana Saulo, ese Stefano ena tomadiho dalana ia abia dae lasi bona ia laloa dagedage dalanai idia alaia be maoro bona unai kara ia durua, Stefano ena gaukara idia hadokoa totona. Momokani, reana Saulo be dagedage hanaihanai tauna lasi. To ia laloa dagedage amo hekwakwanai hanaia karana be maoro. Stefano ena mase murinai, maoromaoro Saulo “ese [Keristani] ekalesia taudia ia hadikaia momokani, ruma ibounai lalonai ia raka vareai, tatau bona hahine ia veria, dibura rumadia lalonai ia koua.”—Kara 8:3.
Baibel ia tahua namonamo tauna Albert Barnes ia gwau Greek herevana idia hahanaia “hadikaia momokani” ese animal dikadia, hegeregere laiona bona uda sisia, idia havaraia dika ia hahedinaraia. Barnes ia gwau: “Saulo ese animal dikana bamona mai ena badu ida dubu ia dagedage henia—unai be hereva aukana, ia hahedinaraia dagedage ia karaia neganai ena ura bona badu be bada momokani.” Saulo be Keriso murinai idia raka taudia ma haida ia abia totona Damaseko dekenai ia lao neganai, “Lohiabada ena diba tahua taudia hagaria bona alaia hereva momo ia gwauraia noho.” Ia lao neganai, ia toreisi lou tauna Iesu ese ia hereva henia, bena Saulo be Keristani tauna ai ia lao.—Kara 9:1-19.
Keristani tauna ai ia lao murinai, Saulo ese ma haida ia kara henidia dalana ia idau ia lao. Lagani 16 murinai ia vara gauna ta ese ia hahedinaraia ena kara ia idau. Taunimanima haida be iena noho gabuna, Antioka, dekenai ena kongregesen dekenai idia mai bona unai gabu ena Keristani taudia idia hagoadaia, Mose ena Taravatu idia badinaia totona. Vadaeni, “idia hepapahuahu maragi lasi.” Saulo, unai neganai ena ladana Paulo idia gaukaralaia, ese ena lalohadai ia hahedinaraia. Toana be idia heai. To Paulo ia dagedage lasi. To, kongregesen taudia edia lalohadai, Ierusalema kongregesen ena aposetolo bona elda taudia dekenai unai hekwakwanai idia abia lao lalohadaina, ia abia dae.—Kara 15:1, 2.
Ierusalema dekenai, elda taudia edia hebou dekenai danu idia “hereva momo.” Paulo ia naria ela bona “hebou taudia ibounai be regena lasi” bona Dirava ena lauma ena gaukara badana kopina utua lasi abidadama taudia huanai ia gwauraia. Baibel ena hereva idia herevalaia murinai, aposetolo taudia bona Ierusalema ena elda taudia idia ‘lalo-tamona,’ idia ura lasi kopina utua lasi abidadama taudia dekenai maduna metaudia idia atoa, to idia hagoadaia ‘kaivakuku vairana dekenai idia atoa aniani idia ania lasi, rara idia ania lasi, aiona idia gigia gaudia edia hidio idia ania lasi, bona heudahanai karadia idia karaia lasi.’ (Kara 15:3-29) Momokani, Paulo ena kara ia idau. Maino dalana ai hekwakwanai hanaia dalana ia dibaia.
Dagedage Urana Oi Koua
Gabeai, Paulo ia gwau: “Lohiabada ena hesiai tauna be do ia heai lasi, to taunimanima ibounai dekenai do ia bogahisihisi henia. Ia ese Dirava ena dala do ia hadibaia namonamo, mai ena goada bona haheauka danu. Ia ese, iena hereva idia utua taudia do ia sisiba henidia, mai ena manau danu.” (2 Timoteo 2:24, 25) Paulo ese Timoteo, kongregesen gunalaia tauna matamatana, ia sisiba henia, hekwakwanai be maino dalana ai ia hanaia totona. Paulo be taunimanima edia kara ia diba. Ia diba nega haida Keristani taudia danu idia badu. (Kara 15:37-41) Badina namona dainai sisiba ia henia, ia gwau: “Bema umui badu neganai, kara dika do umui karaia lasi. Bona dina do ia diho lasi neganai, emui badu do umui haorea.” (Efeso 4:26) Badu ita biagua bona ita dagedage lasi be unai bamona hemami hanaia dalana maorona. To edena bamona unai ita karaia diba?
Hari inai negai, badu biagua karana be auka. Harvard School of Public Health dekenai ia gaukara hahinena, Dr. Deborah Prothrow-Stith, ia gwau: “Taunimanima ese kara dika idia ura henia. Oibe, momo idia laloa taunimanima edia noho namo idia durua karadia—herevahereva, ta ena lalohadai abia dae, ta ena hemami lalo-pararalaia, ta ena kerere gwauatao karadia—be manoka taudia edia kara.” To, unai be tatau korikori edia kara, bona idia be anina bada herea iseda lalona ai idia noho dagedage urana ita koua totona.
Paulo be Keristani tauna ai ia lao neganai, hepapahuahu hanaia dalana namona ia dibaia. Baibel ena hahediba herevadia amo unai ia dibaia. Paulo be Iuda tomadihona ia diba momo tauna dainai, Heberu Revarevadia ia diba namo herea. Ia be inai bamona siridia ia diba: “Dagedage taudia do oi mama henia lasi. Edia mauri daladia ta danu do oi ura henia lasi.” “Haheauka tauna ese, tuari tauna goadana ia hereaia noho, bona ia sibona ena lalona ia biagua noho tauna, ese tuari dekenai hanua ia halusia tauna ia hereaia noho.” “Ia badu neganai mai ena haheauka lasi tauna, be hanua ta mai ena magu lasi bamona, idia hadikaia ore vadaeni.” (Aonega Herevadia 3:31; 16:32; 25:28) To, unai diba ese Paulo ia koua lasi, Keristani tauna ai ia do lao lasi neganai, Keristani taudia ia dagedage henia lasi totona. (Galatia 1:13, 14) To dahaka ese Paulo, Keristani tauna, ia durua, hepapahuahu idia vara neganai ia herevalaia namonamo bona ia laloa maoromaoro, to ia dagedage lasi totona?
Paulo ese ita ia hadibaia, ia gwau: “Lau karaia bamona do umui karaia, Keriso ena kara lau karaia bamona.” (1 Korinto 11:1) Iesu Keriso ese ia totona ia karaia karadia ia laloa bada. (1 Timoteo 1:13, 14) Ia ese Keriso ena haheitalai ia tohotohoa. Ia diba Iesu be kara dika taudia dainai hisihisi ia ania. (Heberu 2:18; 5:8-10) Paulo ia hamomokania diba Isaia ena Mesia peroveta herevana be Iesu dekenai ia guguru, ia gwau: “Idia dagedage henia, bona idia hisihisi henia, to ia ese iena uduna ia kehoa lasi. Mamoe ena natuna be, idia alaia gabuna dekenai idia hakaua lao bamona, o mamoe be huina utua taudia edia vairanai, regena ta ia karaia lasi bamona, ia ese hereva ta ia gwauraia lasi.” (Isaia 53:7) Aposetolo Petero ia gwau: “Idia hereva dika henia, to ia hereva dika henia lou lasi. Hisihisi ia abia neganai, ia dagedage lasi. To mai abidadama danu, sibona ena mauri be Dirava ena imana dekenai ia henia. Badina Keriso ia diba Dirava be Kota Biaguna maoromaorona.”—1 Petero 2:23, 24.
Iesu Keriso ese hekwakwanai badadia lalonai ia hahedinaraia karadia be Paulo ese ia laloa bada, bona unai ese ia veria sibona ena kara ia haidaua totona. Ena tadikaka ia sisiba henia diba: “Bema tau ta ese iena bamona tauna ia maumauraia, ia kara dika henia dainai, namona be unai dika do ia gwauatao. Lohiabada ese umui emui dika ia gwauatao, vadaeni unai bamona do umui karaia danu.” (Kolose 3:13) Do ita dagedage lasi be namo, to unai ita diba sibona be hegeregere lasi. Bema Iehova bona Iesu Keriso ese ita totona idia karaia gaudia ita laloa bada, unai ese ita ia durua iseda dagedage urana ita koua totona.
Ita Karaia Diba, A?
Japan dekenai unai bamona siahu goadana ese tau ta ena lalona ia veria be namo. Ena tamana, ami tauna bona badu haraga tauna, ese mai ena dagedage ida ena ruma bese ia biagua. Unai tau ese dagedage ena hisihisi ia mamia bona ia itaia ena sinana ese unai ia hisihisilaia danu, unai dainai ia be dagedage tauna ai ia lao. Ia ese samurai kaia badadia rua, edia lata be tamona lasi, ia abia loaloa hekwakwanai ia hanaia totona, bona taunimanima ia hagaria totona.
Ena adavana be Baibel ia stadilaia matamaia neganai, stadi lalonai ia helai danu to ia laloa bada lasi. To buklet ta ladana This Good News of the Kingdoma ia duahia murinai, ena kara ia haidaua. Dahaka dainai? Ia gwau: “Kwarana hereva maragina ‘Keriso Iesu’ bona ‘Mauri Davalaia Boubouna’ henunai idia noho herevadia lau duahia murinai lau hemarai. Ena be egu mauri be dika momokani, to lau ura egu turadia lau kara namo henia. Lau moale bema egu turadia lau hamoalea diba, to egu mauri ia haidaua lasi neganai sibona. To, Dirava ena Natuna, Iesu, ia ura taunimanima, lau bamona taudia dainai, ena mauri ia henia. Lau hoa bada, hama amo lau idia botaia bamona.”
Ia ese ena turadia gunadia ia rakatania bona nega sisina murinai, Iehova ena Witness taudia edia kongregesen ena Tiokratik Haroro Sikuli dekenai ia vareai. Unai sikuli ese stiuden taudia ia hadibaia ma haida dekenai Baibel idia hadibaia totona. Unai kosi ese namo bada herea ia havaraia unai tau dekenai. Ia gwau: “Lau matamata neganai, taunimanima lau hagaria bona lau dagedage henia, badina ma haida dekenai egu hemami lau hahedinaraia diba lasi. Egu lalohadai be ma haida dekenai lau hadibaia dalana lau dibaia neganai, lau dagedage lasi to idia ida lau herevahereva namonamo.”
Paulo bamona, ia ese Keristani mauri dalana ia abia dae momokani, a? Ena turana gunana, ia ida guna tadikaka gwauhamatana ia karaia tauna, ese Keristani tauna ai ia lao dalana ia koua toho bona unai ese ena abidadama ia tohoa. Ena “turana” ese ia botaia bona ena Dirava, Iehova, ia gwauraia dika. Unai dagedage tauna gunana ese ena lalona ia biagua bona ena turana ida ia karaia gwauhamatana ia hagugurua diba lasi dainai ena sori herevana ia gwauraia. Ena “tadikaka” ia lalohisihisi bona ia rakatania.
Ena dagedage urana ia koua dainai, guna ia badu haraga to hari ia manau tauna ese lauma dalanai tadikaka bona taihu momo ia abia, bona idia ibounai ese Dirava bona dekena taudia idia lalokau henia dainai idia lalo-tamona. (Kolose 3:14) Oibe, gwauhamata Keristani tauna ai ia lao bona lagani 20 murinai, ia be Iehova ena Witness taudia edia loaloa naria tauna ta ai ia lao. Ia moale bada badina Baibel amo ia hahedinaraia diba dagedage animal bamona taudia ese dagedage lasi dalana ai hekwakwanai hanaia dalana idia dibaia diba, ia dibaia bamona! Bona ia moale bada badina inai peroveta herevana ena guguru negana badana ia herevalaia diba, ia gwau: “Siona, Dirava ena ororo helagana dekenai, dika ta, o hadikaia gauna ta do ia noho lasi. Badina be tanobada ibounai, be Lohiabada ena diba maoro dekena amo do ia honu momokani, davara be ranu dekenai ia honu bamona”!—Isaia 11:9.
Aposetolo Paulo bona ita herevalaia dagedage tauna gunana hegeregerena, oi danu ese maino dalana ai hekwakwanai dikadia hanaia dalana oi dibaia diba. Oiemu gabu dekenai idia noho Iehova ena Witness taudia be mai moale ida oi do idia durua.
[Footnote]
a Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. ese ia halasia.
[Blurb on page 5]
Paulo be taunimanima edia kara ia diba. Ia diba nega haida Keristani taudia danu do idia badu
[Picture on page 7]
Iehova ese ita totona ia karaia gaudia ita laloa bada neganai, ma haida ida do ita noho namo herea