Dahaka Dainai Saulo ese Keristani Taudia Ia Dagedage Henia?
‘LAU DANU GUNA LAU LALOA gau momo lau karaia be namo, Iesu Nasareta tauna ena ladana hadikaia totona. Inai bamona kara be Ierusalema dekenai lau karaia. Dubu biagudia ese siahu lau dekenai idia henia, bona Dirava ena taudia momo dibura ruma lalonai lau koua. Bona kota ese inai Keristani taudia alaia mase herevana idia gwauraia neganai, lau danu ese idia mase herevana lau gwauraia. Dubu ibounai lalonai nega momo lau ese idia lau dadabaia, lauegu ura be idia ese Iesu ena ladana do idia hadikaia. Idia dekenai lau badu dikadika dainai, lau be idau bese edia hanua dekenai lau lao, idia do lau dagedage henia totona.’—Kara 26:9-11.
UNAI be Taso tauna Saulo ese ia gwauraia, gabeai ia idia gwauraia aposetolo Paulo. Unai hereva ia gwauraia neganai, ena kara gunana ia haidaua vadaeni. Keristani tomadihona ia inai henia lasi, to ia be mai lalo-goada ida Keristani tomadihona ia goadalaia tauna ta. To, dahaka ese guna Saulo ia doria Keristani taudia ia dagedage henia totona? Dahaka dainai ia laloa unai bamona karadia ia ‘karaia be namo’? Bona iena sivarai amo gau ta ita dibaia diba, a?
Stefano Hodoa Mase Karana
Baibel ese Saulo be Stefano hamasea taudia huanai ia gwauraia. “[Stefano] idia veria hanua murimuri dekenai, bona nadi dekenai idia hodoa. Itaia noho taudia ese edia dabua be uhau tauna ta ladana Saulo ena aena badinai idia atoa.” “Saulo ese Stefano ena mase ia ura henia.” (Kara 7:58; 8:1) Dahaka ese unai kara ia havaraia? Iuda taudia, idia haida be Kilikia amo, be Stefano ida idia hepapahuahu to idia hegeregere lasi Stefano ena hereva idia hakoikoia totona. Saulo, Kilikia tauna, be idia huanai ia noho o lasi be Baibel ese ia gwauraia lasi. To, idia ese samania koikoi taudia idia gaukaralaia idia gwau Stefano be ena hereva amo Dirava ia hadikaia bona ia idia abia lao Sanhedrin vairanai. (Kara 6:9-14) Unai hebou, hahelaga tauna badana ese ia gunalaia hebouna, be Iuda taudia edia kota badana. Tomadiho gaudia dekenai ena siahu be bada dainai, iena memba taudia ese idia gwauraia hahediba goevadia idia naria namonamo. Edia lalohadai be Stefano ia mase be namo. Momokani ia be mai gari lasi ida ia gwau idia ese Taravatu idia laloa lasi, a? (Kara 7:53) Ia dekenai do idia hahedinaraia edena dala ai taravatu do idia badinaia momokani!
Saulo ese ia abia dae lalohadaina dainai unai kara danu ia abia dae. Ia be Farisea tauna ta. Unai tomadiho oreana mai ena siahu ia ura taunimanima ese taravatu bona sene karadia do idia laloa bada. Idia laloa Keristani tomadihona ese idia abia dae gaudia ia dadaraia, ia ese dala matamatana, Iesu ena amo hahemauri abia dalana, ia hadibaia. Aposetolo edia nega ai idia noho Iuda taudia idia laloa Mesia be mai ena hairai bada King ta bona ia ese idia inai henia Roma gavamani ena biagua auka karana amo idia do ia ruhaia. Kota Badana ese ia gwauraia dika tauna, Dirava ia hadikaia tauna bena murinai kara dika tauna ta bamona au ta dekenai idia hasatauroa tauna, be reana Mesia. Idia dekenai unai lalohadai be idau momokani, idia abia dae diba lasi, bona edia lalona ibounai ida idia dadaraia.
Taravatu ia gwau bema tau ta be au ta dekenai idia taua dae, “Dirava ese unai tau ia hadikaia noho.” (Deuteronomi 21:22, 23; Galatia 3:13) Frederick F. Bruce ia gwau Saulo ena lalohadai hegeregerena “ia hedinarai goevagoeva unai hereva be Iesu dekenai idia momokani.” “Ia be Dirava hadikaia tauna ta bamona ia mase, bona unai dainai idia abia dae diba lasi ia be Mesia, edia lalohadai hegeregerena Dirava ena hahenamo badana be Mesia dekenai do ia noho. Unai dainai bema ta ia gwau Iesu be Mesia, ia be kara dika tauna; unai bamona kavakava herevana idia gwauraia taudia be kara dika taudia bamona do idia hamasea be maoro.” Saulo be gabeai ia gwauraia bamona, inai hereva ‘Keriso idia hasatauroa ese Iuda taudia ia habadua.’—1 Korinto 1:23.
Saulo ena kara be unai hahediba herevana ia inai henia mai ena ura bada ida. Mai dagedage bada ida ia kara danu be namo unai hahediba herevana ia haorea totona. Ia abia dae momokani unai be Dirava ena ura. Saulo ese ena lalohadai ia herevalaia neganai, ia gwau: “Lauegu goada lau hedinaraia, lau ese ekalesia lau dagedage henia. Bema tau ta ese kara maoromaoro ia davaria diba Taravatu ia badinaia dekena amo, lau be kerere ta lasi momokani.” “Dirava ena ekalesia orea lau dagedage henia, lau hadikaia mai bogahisihisi lasi. Lauegu bese Iuda taudia edia huanai, lauegu mauri lagani hegeregere taudia edia huanai lau be hereadae guriguri karadia dekenai. Bona aiemai sene karadia danu lau goadalaia dikadika, tau haida bamona lasi.”—Filipi 3:6; Galatia 1:13, 14.
Dagedage Karana Ia Gunalaia Tauna
Stefano ena mase murinai, dagedage karana lalonai Saulo be durua tauna sibona lasi, to ia be ena gunalaia tauna. Reana ena kara dainai momo be ia idia diba, badina ena mauri ia haidaua murinai, hahediba taudia do ia bamoa totona ia hekwarahi neganai, idia “ibounai be ia dekenai idia gari, badina be idia hamomokania lasi ia be diba tahua tauna ta.” Ia hedinarai goevagoeva ia be Keristani tauna korikorina ta neganai, hahediba taudia huanai iena mauri ia haidaua karana ese moale bona tanikiu henia karadia ia havaraia. Guna edia inai taudia amo ta ese ena lalona ia giroa herevana idia kamonai sibona lasi, to idia kamonai ‘guna ita ia dagedage henia tauna, be Sivarai Namona ia harorolaia noho, iseda abidadama, guna ia haorea toho gauna be hari ia ese ia harorolaia noho.’—Kara 9:26; Galatia 1:23, 24.
Damaseko be kilomita 220 Ierusalema amo—dina 7 o 8 lalonai oi raka diba. To, “Saulo be Lohiabada ena diba tahua taudia hagaria bona alaia hereva momo ia gwauraia noho,” ia lao hahelaga tauna badana dekenai ia ura revareva haida ia abia Damaseko dubudia dekenai ia abia lao totona. Dahaka dainai? Unai amo Saulo ese “Iesu ena taudia” ia davaria neganai, do ia guia bona Ierusalema dekenai ia abia mai diba. Siahu ia abia dainai, “Saulo ese ekalesia taudia ia hadikaia momokani, ruma ibounai lalonai ia raka vareai, tatau bona hahine ia veria, dibura rumadia lalonai ia koua.” Haida be ‘dubu dekenai ia dadabaia,’ (NW ) bona ‘edia mase herevana ia gwauraia’ do idia hamasea totona.—Kara 8:3; 9:1, 2, 14; 22:5, 19; 26:10.
Gamaliela henunai Saulo ese ia abia dibana bona hari ia abia siahuna idia laloa neganai, diba bada taudia haida idia abia dae hari ia be Taravatu dibaia stiuden ta sibona lasi, to mai ena siahu Iuda gunalaia tauna ai ia lao vadaeni. Hegeregere, idia ta ia laloa reana Saulo be Ierusalema ena dubu ta lalonai hadibaia tauna ta ai ia lao. To, Saulo ese ‘mase herevana ia gwauraia’ ena anina be dahaka—ia be kota ena memba ta o Keristani taudia hamasea totona durua ia henia tauna ta—be ita diba lasi.a
Matamanai, Keristani taudia ibounai be Iuda taudia o Iuda tomadiho idia abia dae taudia dainai, toana be Saulo ia laloa Keristani tomadihona be hereva momokani ia negea oreana ta Iuda tomadihona bogaraginai, bona ia laloa dagi bada Iuda taudia edia maduna be unai taudia edia dala idia hamaoromaoroa. Diba bada tauna Arland J. Hultgren ia gwau: “Reana ita gwau diba lasi dagedage tauna Paulo ese Keristani taudia ia inai henia badina ia itaia unai be tomadiho dalana ta Iuda tomadiho murimurinai, kara helulu tomadihona ta. Ia bona ma haida idia laloa Keristani oreana be Iuda tomadiho ena siahu henunai ia do noho.” Unai dainai iena ura be unai gwau-edeede Iuda taudia ia doria unai tomadiho idia rakatania bona do idia giroa lou tomadiho korikorina dekenai, bona ia be dala ibounai ia gaukaralaia unai do ia karaia totona. (Kara 26:11) Ia gaukaralaia dalana ta be dibura rumana ai ia atodia. Ma ta be dubu lalodiai ia dadabadia, unai be idia gaukaralaia momo matahakani henia dalana badana ta, edia kota mai edia diadi toi dekenai rabi taudia edia siahu idia dadaraia taudia edia davana henia totona.
To momokani, Damaseko dalana ai Iesu be Saulo dekenai ia hedinarai murinai, unai gaudia ibounai ia rakatania. Saulo be Keristani tomadihona inai henia dikadika tauna amo karaharaga ia harorolaia goadagoada tauna ai ia lao, bona daudau lasi murinai Damaseko ai idia noho Iuda taudia be iena mase dalana idia tahua. (Kara 9:1-23) Ia be Keristani tauna ta dainai, Saulo be guna ia sibona ese ia karaia dagedage karadia edia hisihisi momo ia abia, unai dainai lagani momo murinai ia gwau diba: “Nega 5 Iuda taudia ese kwadi 39 dekenai lau idia kwadia.”—2 Korinto 11:24.
Ura Goadana Oi Gaukaralaia Kerere Diba
Saulo ese ena mauri ia haidaua murinai bona ena ladana be Paulo idia gwauraia neganai, ia gwau: “Gunaguna lau ese Keriso lau hereva dika henia, lau dagedage henia, bona iena ladana lau hadikaia. To Dirava ese lau ia bogahisihisi henia, badina be abidadama lau do diba lasi, bona egu kara ena dika lau do diba lasi dainai.” (1 Timoteo 1:13) Unai dainai, ena be ta ese mai ena lalo-momokani ida ena tomadiho ia badinaia goadagoada, unai ese ia hamomokania lasi ia ese Dirava ena lalo-namo ia abia. Ena be Saulo be mai ena ura goadana ida bona ena lalona ena mamina hegeregerena ia kara, to ia be maoro lasi. Iena ura goadana mai siahuna be ia gaukaralaia kerere. (Roma 10:2, 3 itaia.) Namona be unai ese ita ia durua ita laloa namonamo totona.
Hari inai negai, momo idia abia dae momokani Dirava ena ura idia dekenai be kara namo sibona do idia karaia. To, unai be momokani, a? Ita ta ta ibounai ese Paulo ena hereva ita kamonai henia be namo, ia gwau: “Hereva ibounai do umui laloa namonamo, idia be Dirava dekena amo idia mai o lasi, bona hereva namodia do umui dogoatao momokani.” (1 Tesalonika 5:21) Unai ena anina be nega ita atoa Dirava ena Hereva lalonai ia noho hereva momokani amo diba maoromaoro ita abia bona unai hereva hegeregerena ita noho. Bema Baibel stadilaia karana amo ita lalo-parara iseda kara haida ita haidaua be namo, namona be ita hekwarahi unai ita karaia haraga totona. Reana ita momo lasi be Iesu ena ladana ita hadikaia, ita dagedage, o ita hekokoroku Saulo ia karaia hegeregerena. To, abidadama karana bona diba maoromaoro sibona amo ita be ia bamona Dirava ena lalo-namo ita abia diba.—Ioane 17:3, 17.
[Footnote]
a Emil Schürer ese ia torea bukana ladana The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C.–A.D. 135) ena hereva hegeregerena, ena be Mishnah ese Sanhedrin Badana, o Sanhedrin mai ena memba taudia 71, ena gaukara daladia ia herevalaia lasi, to Sanhedrin maragidia, mai edia memba taudia 23, edia gaukara daladia ia herevalaia badabada. Taravatu dibaia stiuden taudia be Sanhedrin maragidia ese idia karaia kota, edia davana be mase idia gwauraia taudia edia kota, dekenai idia lao diba, idia be gwaumaoro idia abia unuseniai idia gwauraia dika tauna totona do idia hereva sibona, to ia hadikaia hereva do idia gwauraia diba lasi. To, bema idia karaia kota lalodiai kara dika tauna ena davana be mase lasi, stiuden taudia be iena namo totona bona ia hadikaia totona do idia hereva diba.