Matamata Taudia E—Emui Lalona Umui Hadibaia!
“To aniani aukana be taunimanima badadia edia, maoro bona kerere edia idau dibaia totona edia lalona idia gaukaralaia karana amo idia hadibaia taudia edia.”—HEBERU 5:14, NW.
“EMUI kara do umui naria namonamo. Aonega taudia bamona do umui noho, kavakava taudia bamona lasi. . . . Emui nega do umui haorea kava lasi, badina hari nega be nega dikana.” (Efeso 5:15, 16) Lagani 2,000 gunanai aposetolo Paulo ese unai hereva ia torea negana amo ema bona hari, ‘kara dika taudia bona koikoi taudia ese edia kara idia habadaia.’ Ita be “metau dikadia momo” idia vara negana lalonai ita noho, eiava idia hahanaia Baibel ta ese ia gwauraia bamona, inai nega be “hadikaia gaudia amo ia honu.”—2 Timoteo 3:1-5, 13; Phillips.
1, 2. (a) Hari iseda nega bona idaunegai Efeso Keristani taudia edia nega ita hahegeregerea neganai, dahaka ita itaia? (b) Edena kara ese hadikaia gaudia amo oi idia gimaia diba, bona edena dala amo oi habadaia diba?
2 To, oi idia hadikaia toho gaudia ese oi do idia hadikaia diba lasi, bema oi ese emu “aonega . . . diba bona laloa goada” oi habadaia. (Aonega Herevadia 1:4) Aonega Herevadia 2:10-12 ia gwau: “Oi ese aonega do oi davaria, bona inai diba ese oiemu laumana do ia hamoalea. Oiemu laloa kehoa bona oiemu diba maoro ese, oiemu mauri do idia naria namonamo, vadaeni kara dikadia dekena amo, oi do idia hamauria, ma edia hereva dekena amo kerere idia havaraia taudia, dekena amo danu oi do idia hamauria.” To edena dala amo unai kara idauidau oi habadaia diba? Heberu 5:14 (NW ) ia gwau: “To aniani aukana be taunimanima badadia edia, maoro bona kerere edia idau dibaia totona edia lalona idia gaukaralaia karana amo idia hadibaia taudia edia.” Gaukara ta ita dibaia hegeregerena, ta ese ena lalona ia gaukaralaia namonamo diba totona ena lalona ia hadibaia be gau badana. Paulo ese ia gaukaralaia Greek herevana ena anina be ‘spot tauna bamona ia treinini.’ Unai bamona treinini be edena bamona oi hamatamaia?
Oiemu Lalona Oi Hadibaia Dalana
3. Dala ta oi abia hidi neganai, edena bamona oiemu lalona oi gaukaralaia diba?
3 Mani oi itaia oiemu lalona—ia amo maoro bona kerere edia idau oi lalo-pararalaia gauna—be “gaukaralaia karana amo” oi hadibaia diba. Dala ta oi abia hidi neganai, oi karaia kava, oi karaia haraga, eiava ma haida tohotohoa dalanai oi karaia neganai, reana aonega dalana ta do oi abia hidi lasi. Aonega dalana oi abia hidi totona, namona be oiemu lalona oi gaukaralaia. Edena bamona? Gau ginigunana be, unai gauna oi tahua namonamo bona diba maorona oi abia. Bema oi daradara haida oi henanadai henia. Oi abia hidi diba daladia idauidau oi laloa guna. Aonega Herevadia 13:16 ia gwau: “Aonega tauna ese sibona do ia laloa namonamo guna, vadaeni kara do ia karaia.” Bena, edena Baibel ena taravatu eiava hakaua herevadia be mai ena anina unai gauna dekenai oi laloa. (Aonega Herevadia 3:5) To momokani, unai oi karaia totona Baibel oi diba be namo. Unai dainai Paulo ese ita ia hagoadaia “aniani aukana” ita abia—hereva momokani ena “lababa, bona ena lata, bona ena ataiai, bona ena dobu” ita dibaia momokani totona.—Efeso 3:18.
4. Dahaka dainai Dirava ena hakaua herevadia ita diba be gau badana?
4 Unai ita karaia be gau badana, badina ita be goevadae lasi taudia bona kara dika ita karaia haraga. (Genese 8:21; Roma 5:12) Ieremia 17:9 ia gwau: “Taunimanima edia kudouna be mai koikoi bada, bona mai dika rohoroho danu.” Bema Dirava ena hakaua herevadia ese ita idia hakaua lasi, reana sibona ita koia bona ita laloa dika gauna ta be ia namo—badina ia be iseda tauanina ese ia ura gauna ta. (Isaia 5:20 itaia.) Salamo torea tauna ia gwau: “Uhau tauna be edena bamona mai goevagoeva danu do ia noho? Ia ese oiemu taravatu do ia kamonai henia. Lohiabada e, oiemu taravatu ese ura namodia lau dekenai ia henia noho. Unai dainai kara dikadia ibounai lau ura henia lasi.”—Salamo 119:9, 104.
5. (a) Dahaka dainai matamata taudia haida ese dala kereredia idia badinaia? (b) Edena dala ai matamata taihu ta ese hereva momokani ia abia dae momokani?
5 Dahaka dainai Keristani ruma bese lalonai idia tubu matamata taudia haida ese dala kereredia idia badinaia? Reana unai bamona taudia be ‘idia diba momokani lasi edena be namo, edena kara Dirava ia ura henia, bona edena kara be goeva momokani.’ (Roma 12:2) Reana haida be edia tama sina ida hebou idia lao henidia bona Baibel ena hadibaia hereva badadia haida idia gwauraia diba. To bema ta ese ia hamaorodia edia abidadama ena badina eiava Dirava ena Hereva ena dobu gaudia do idia gwauraia hedinarai, madi, edia diba be maragi momokani. Ta ese unai bamona matamata taudia ia hakaua kerere haraga diba. (Efeso 4:14) Bema oi be unai bamona, emu kara oi haidaua totona emu lalona oi hadaia be namo, ani? Matamata taihu ta be ia gwau: “Tahua karana lau karaia. Sibona lau nanadaia, ‘Edena bamona lau diba inai be tomadiho maorona? Edena bamona lau diba Dirava ia noho bona ena ladana be Iehova.’ ”a Baibel ia tahua namonamo murinai, ia diba momokani ena tama sina amo ia dibaia gaudia be momokani!—Kara 17:11 itaia.
6. Lohiabada, Iehova, “ia ura henia karadia” oi dibaia diba dalana be dahaka?
6 Iehova ena hakaua herevadia oi diba neganai, oi hekwarahi lasi, “Lohiabada ia ura henia karadia” do oi dibaia totona. (Efeso 5:10) To edena bamona bema gau ta ia vara bona oi diba lasi edena dala be aonega dalana? Iehova oi guriguri henia, oi ia hakaua totona. (Salamo 119:144) Oiemu tama sina eiava lo Keristani tauna ta ida unai gauna oi herevalaia. (Aonega Herevadia 15:22; 27:17) Heduru namona oi abia diba danu, bema Baibel bona Watch Tower bukadia oi tahua namonamo. (Aonega Herevadia 2:3-5) Bema oiemu lalona oi gaukaralaia, do ia gaukara namonamo.
Moale Karadia Oi Abia Hidi Neganai Lalo-Parara Oi Hahedinaraia
7, 8. (a) Moale hebou karana ta dekenai do oi lao o lasi oi abia hidi neganai, edena dala ai oiemu lalona oi gaukaralaia diba? (b) Baibel ena lalohadai moale karadia dekenai be dahaka?
7 Oiemu lalona oi gaukaralaia diba daladia haida mani ita itaia. Hegeregere, mani oi laloa bema moale hebou karana ta dekenai oi idia boiria. Reana unai moale hebou karana ena boiboi pepana maragina ta oi abia danu. Oi idia hadibaia Witness memero kekeni matamata momo be do idia lao. To gau haida edia davana karaia totona moni sisina idia ura abia. Do oi lao be namo, a?
8 Namona be oiemu lalona oi gaukaralaia. Gau ginigunana be, diba maorona oi abia. Taunimanima hida be unai moale hebou karana dekenai do idia lao? Daidia do idia lao? Edena negai do ia matamaia? Edena negai do ia ore? Dahaka gaudia do idia karaia? Edena bamona do idia naria? Bena, Watch Tower Publications Index amo inai hereva “Social Gatherings” bona “Entertainment” henunai diba oi tahua namonamo.b Oi davaria gaudia ese reana dahaka do idia hahedinaraia? Reana do oi davaria gauna ta be, Iehova ese moale totona hebou karana ia gwauraia dika lasi. Momokani, Hadibaia Tauna 8:15 ia gwau gaukara goadagoada tauna be “mai ena gau namona ta lasi, to aniani, inuinu, bona moale sibona.” Iesu Keriso danu be aria idauidau bona headava aria tamona, eiava haida, dekenai ia lao. (Luka 5:27-29; Ioane 2:1-10) Moale hebou karadia be edia gabu korikorina ai ita atoa neganai, idia amo namo ita davaria diba.
9, 10. (a) Moale hebou karadia haida lalonai dahaka hadikaia gaudia idia noho diba? (b) Moale hebou karana ta dekenai do oi lao o lasi oi abia hidi neganai, sibona dekenai edena henanadai oi henia diba?
9 To, idia hegaegaelaia namonamo lasi moale hebou karadia ese hekwakwanai idia havaraia diba. Korinto Ginigunana 10:8 ia gwau, hebamo dikana dainai idia “sihari kava” bona “dina tamona lalonai [abidadama lasi Israela taudia] ibounai 23,000 idia mase ore.” Ita laloa namonamo sisiba ma ta be Roma 13:13 ai, ia gwau: “Iseda kara do ita naria namonamo, iseda raka be dina dekenai do ita raka. Do ita lebulebu lasi, do ita inua kekero lasi, do ita heudahanai lasi, do ita sihari kava lasi, do ita heai lasi, do ita mama lasi.” (1 Petero 4:3 itaia.) Momokani, ita be taravatu ita atoa diba lasi taunimanima hida be moale hebou karana ta dekenai do idia lao diba. To idia vara gaudia amo ita diba, taunimanima momo idia noho hebou neganai, ta ese edia kara ia naria be auka. Idia maragi bona idia hegaegaelaia namonamo moale hebou karadia be reana “pati dikadia” ai idia lao lasi.—Galatia 5:21, Byington.
10 Oiemu tahua karana dainai reana henanadai ma haida idia vara, hegeregere: Lo Keristani taudia haida be unai moale hebou karana dekenai do idia noho, a? Oibe, daika ese ia karaia? Unai moale hebou karana idia karaia, badina idia ura hetura karana namona idia habadaia, eiava badina idia ura ta totona moni idia gogoa? Daidia sibona idia lao diba totona taravatu idia atoa, a? Bema unai moale hebou be pura ena dokona ai idia karaia, nega maorona ai do ia ore, idia mai taudia be kerukeru ai Keristani haroro gaukara do idia karaia diba totona, a? Bema miusiki idia gadaralaia bona idia mavaru, Keristani hakaua herevadia do idia badinaia, a? (2 Korinto 6:3) Unai bamona henanadai oi henia be reana ia auka. To Aonega Herevadia 22:3 ia gwau: “Aonega tauna ese dika ia itaia noho, bona unai dika dekena amo ia raka siri, to aonega lasi tauna, be unai dika dekenai do ia raka lao, bona gabeai hisihisi do ia davaria.” Oibe, oiemu lalona oi gaukaralaia neganai, dika idia havaraia karadia oi koua diba.
Mai Lalo-Parara ida Emu Edukeisen Oi Palanilaia
11. Matamata taudia ese edia vaira negana idia palanilaia neganai, edena dala ai edia lalona idia gaukaralaia diba?
11 Baibel ia gwau vaira negana totona palani ita karaia be aonega karana. (Aonega Herevadia 21:5) Oi bona emu tama sina ese oiemu vaira negana umui herevalaia vadaeni, a? Reana oiemu palani be ful-taim painia gaukara do oi karaia. Momokani, gaukara ma ta amo unai bamona moale oi abia diba lasi. Bema stadi dala namona oi dibaia bona haroro gaukara karaia namonamo totona emu diba oi habadaia, oi be unai gaukara namona totona oi hegaegae. Painia gaukara do oi karaia lalonai edena dala ai sibona emu mauri durua gaudia do oi abia diba be oi laloa vadaeni, a? Bema, vaira negana ai, oi ura ruma bese do oi havaraia, unai maduna do oi huaia diba, a? Unai gaudia oi laloa maoromaoro bena oi abia hidi namonamo totona lalona oi gaukaralaia be gau badana.
12. (a) Moni ena hekwakwanai dainai, ruma bese haida ese dahaka idia karaia? (b) Bema oi ura painia gaukara oi karaia oiemu edukeisen oi habadaia be anina lasi, a? Mani oi hahedinaraia.
12 Gabu haida ai, gaukara ta oi abia neganai, oi dekenai unai gaukara karaia dalana idia hadibaia. Matamata taudia haida ese edia ruma bese ena bisinesi gaukarana idia dibaia eiava edia turadia badadia edia bisinesi gabudia dekenai diba idia abia. Ma haida be sikuli dekenai kosi haida idia karaia, gabeai do ia durudia moni gaukara ta idia abia diba totona. Bema unai bamona dala idia noho lasi, tama sina ese idia lalohadailaia namonamo guna bena reana dala ta idia hegaegaelaia edia natudia be haisikuli murinai edia edukeisen idia habadaia totona. Unai dala ai vaira neganai taunimanima badadia edia maduna do oi huaia diba totona bona nega daudau lalonai painia gaukara do oi karaia diba totona palani umui karaia ese Dirava ena Basileia tahua guna karana ia hadikaia lasi. (Mataio 6:33) Bona oiemu edukeisen oi habadaia karana ese painia gaukara karaia dalana ia koua lasi. Hegeregere, matamata Witness kekenina ta be nega daudau lalonai ia ura painia gaukara ia karaia. Haisikuli ia haorea murinai, ena tama sina—idia be regula painia taudia—ese dala idia hegaegaelaia ena edukeisen ia habadaia totona. Unai edukeisen ia abia negana lalonai, painia gaukara ia karaia diba, bona hari painia gaukara ia karaia bona moni gaukara ia karaia danu, sibona ia naria totona.
13. Edena dala ai ruma bese ese natudia edia edukeisen habadaia karana idia laloa maoromaoro be namo?
13 Sikuli murinai natudia ese edia edukeisen idia habadaia eiava lasi idia abia hidi be ruma bese ta ta edia maoro bona edia maduna. Bema unai bamona edukeisen idia abia hidi namonamo, heduru do ia henia diba. To, nega haida ia be tarapu ta. Bema unai bamona edukeisen oi laloa noho, ena badina be dahaka? Oi ura dala maorona ai taunimanima badadia edia maduna do oi huaia, a? Eiava oi ese “gau namo herea, oi sibona totona, oi tahua noho, a?” (Ieremia 45:5; 2 Tesalonika 3:10; 1 Timoteo 5:8; 6:9) Emu ruma bese oi rakatania, bona reana sikuli gabuna ai do oi noho, emu edukeisen oi habadaia totona, be edena bamona? Oi laloa unai be aonega karana, a? Paulo ena sisiba be “kara dika taudia danu umui turana karaia neganai, idia ese emui kara namona do idia hadikaia.” (1 Korinto 15:33; 2 Timoteo 2:22) Mani oi laloatao danu, “nega be kwadogi.” (1 Korinto 7:29) Hua o lagani hida do oi atoa unai bamona edukeisen oi abia totona? Oiemu matamata laganidia momo herea be ia dekenai do oi atoa, a? Bema unai bamona, Baibel ena hagoadaia herevana, “eregabe neganai, ia ese oi ia karaia Dirava do oi laloa” herevana, be edena bamona oi badinaia diba? (Hadibaia Tauna 12:1) Danu, unai kosi oi karaia neganai, nega ia noho Keristani kara badadia, hegeregere hebou lao henidia, haroro gaukara, bona sibona emu stadi oi karaia totona, a? (Mataio 24:14; Heberu 10:24, 25) Bema oiemu lalona oi gaukaralaia namonamo, oi bona emu tama sina ese emu vaira negana umui palanilaia lalonai, lauma dalanai emu tahua gaudia do umui laloaboio lasi.
Hetura Karana Ia Goeva be Namo
14. (a) Hetura karana lalonai edena hakaua herevadia ese lalokau hahedinaraia karadia idia biagua be namo? (b) Edena dala ai haida ese unai kara lalonai laloa maoromaoro idia hahedinaraia lasi?
14 Hetura karana lalonai oiemu lalona oi gaukaralaia be mai anina bada danu. Oi lalokau henia tauna dekenai emu hemami oi ura hahedinaraia be vaia taunimanima edia kara. Solomona ena Ane ese ia herevalaia matamata tauna bona hahinena mai edia kara goeva ese idia do headava lasi neganai edia lalokau be dala haida ai idia hahedinaraia. (Solomona ena Ane 1:2; 2:6; 8:5) Hari inai negai, haida idia laloa edia hetura karana lalonai imana idia dogoatao, idia kisi henia, bona idia rosia be hegeregere, bema edia headava negana be ia kahirakahira vadaeni. To namona be oi laloatao: “Sibona ena lalona dekenai ia abidadama henia tauna be kavakava.” (Aonega Herevadia 28:26) Madi, momo be idia laloa maoromaoro lasi dainai, edia kara goeva idia hadikaia diba karadia idia karaia. Edia lalokau hahedinaraia karadia idia biagua lasi; kara mirodia idia karaia bona idia sihari kava danu.
15 Ta oi tura henia neganai, nega o gabu kereredia dekenai umui ruaosi sibona do umui noho lasi be aonega dalana. Unai dainai namona be ma haida ida, eiava taunimanima momo idia noho gabudia ai, emui hebamo umui moalelaia. Haida idia hegaegae ta ese idia do ia bamoa. Danu, namona be Hosea 4:11 ena hereva oi laloa, ia gwau: “Inua kekero idauidau, uaina matamata, bona uaina gunana danu ese egu bese taudia edia laloa idia hadikaia noho!” Kekero muramura ese haida edia laloa maoromaoro karana ia hadikaia bena gabeai do idia lalohisihisilaia karadia idia karaia.
15, 16. Edia hetura karana do ia goeva totona tau bona hahine be dahaka idia karaia diba?
16 Aonega Herevadia 13:10 (NW ) ia gwau: “Hekokoroku karana amo ta ese heatu sibona ia havaraia, to idia herevahereva hebou taudia dekenai aonega ia noho.” Oibe, namona be umui “herevahereva hebou” bona umui abia hidi edena dala ai do umui kara. Lalokau hahedinaraia karadia edia hetoana umui atoa, bona ta ta ena hemami bona lalona ena mamina umui matauraia. (1 Korinto 13:5; 1 Tesalonika 4:3-7; 1 Petero 3:16) Reana matamanai umui hemarai unai gaudia umui herevalaia totona, to gabeai hekwakwanai badadia do ia koua diba.
“Mero Negana Dekena amo” Ia Hadibaia
17. Edena dala ai Davida ese ‘ena uhau dinadia amo’ Dirava ia abidadama henia, bona hari inai negai matamata taudia be unai amo dahaka idia dibaia diba?
17 Satani ena tarapu dekenai oi moru lasi totona oi gima hanaihanai be namo—bona nega haida gari lasi karana be gau badana danu. Reana nega haida oi itaia oiemu kara be oiemu bamodia edia kara amo sibona lasi to tanobada ibounai amo, ia idau. Salamo torea tauna Davida ia gwau: “Lohiabada Dirava e, oi be egu mauri namona abia dalana. Lohiabada e, egu uhau dinadia ia mai bona hari, lau ese oi lau abidadama henia vadaeni. Dirava e, lau be mero negana dekena amo, oi ese lau oi hadibaia vadaeni, bona unai negana ia mai bona hari, lau ese oiemu hoa karadia lau gwauraia vadaeni, bona do lau gwauraia noho.” (Salamo 71:5, 17)c Taunimanima idia diba Davida be gari lasi tauna. To edena negai unai kara ia dibaia? Ia mero matamata neganai! Goliata ia do tuari henia lasi neganai danu, Davida ese ena tamana ena mamoe ia naria mai gari lasi ida—ia ese laiona bona bea ia hamasea. (1 Samuela 17:34-37) To, Davida ese ia hahedinaraia gari lasi karadia dainai Iehova ia hanamoa, ia gwau “egu uhau dinadia ia mai bona hari, lau ese oi lau abidadama henia vadaeni.” Davida ese Iehova tabekau henia karana ia diba dainai ia hegeregere ia davaria hahetoho ibounai ia hanaia. Do oi itaia diba danu, bema Iehova oi tabekau henia, ia ese goada oi do ia henia, ‘tanobada dekena amo oi kwalimu’ totona.—1 Ioane 5:4.
18. Hari inai negai Dirava idia badinaia matamata taudia ita hagoadaia dahaka idia karaia totona?
18 Oi bamona matamata taudia tausen momo ese gari lasi dalana idia badinaia bona hari idia be sivarai namona ena bapatiso pablisa taudia. Ai ese umui matamata taudia umui hahedinaraia abidadama bona gari lasi karana dainai, Dirava ai tanikiu henia! Namona be oiemu lalona oi hadaia goadagoada inai tanobada ena miro gaudia amo do oi heau mauri. (2 Petero 1:4) Namona be oiemu lalona, Baibel amo oi hadibaia gauna, oi gaukaralaia noho. Unai oi karaia neganai, dika amo oi ia gimaia hari bona gabeai hahemauri do oi abia momokani. Oibe, iseda hereva ginigabena ese do ia hahedinaraia hegeregerena, emu mauri lalonai anina do oi havaraia diba.
[Footnotes]
a October 22, 1998 ena Awake! lalonai hereva “Young People Ask . . . How Can I Make the Truth My Own?” itaia.
b August 15, 1992 ena Gima Kohorona dekenai ia hedinarai herevana “Moale Karadia—Edia Namo Oi Moalelaia, Edia Dika Oi Dadaraia” be mai ena hereva namodia unai kara dekenai.
c Toana be Salamo 71 ese Salamo 70 ena hereva ia habadaia, bona ena hamatamaia herevana ia gwau unai be Davida ena salamo.
Riviu Henanadai
◻ Edena dala ai matamata tauna ta ese ena lalona ia hadibaia?
◻ Matamata tauna ta be Keristani moale hebou karadia ia lalohadailaia neganai, edena dala ai ena lalona ia gaukaralaia diba?
◻ Ta ese ena edukeisen ia palanilaia neganai, edena gaudia ia laloa be namo?
◻ Hetura karana lalonai, dahaka ese matabodaga karadia ia koua diba?
[Picture on page 15]
Tahua karana oi dibaia neganai, oi ia durua oiemu lalona oi gaukaralaia totona
[Picture on page 16]
Moale hebou karadia maragidia be ta ese ia naria diba bona reana pati dikadia ai idia lao lasi
[Picture on page 16]
Namona be tama sina ese edia natudia idia durua edia edukeisen idia palanilaia totona
[Picture on page 17]
Taunimanima ma haida bogaraginai emui hetura karana umui moalelaia ese umui ia gimaia