Mauri Daudauna Ita Tahua Karana
“Ita ibounai, hahine edia bogana, dekena amo ita vara taudia, iseda mauri dinadia be momo lasi, bona iseda hekwarahi be bada herea. Ita tubu, vadaeni karaharaga ita kakoro, uma ena avadia bamona. Dina ena laulau bamona ita boio haraga, ita noho daudau lasi.”—Iobu 14:1, 2.
ENA be unai lalohadai, mauri be kwadogi lalohadaina, be lagani 3,500 gunanai idia torea, hari inai negai danu momo ese idia abia dae. Taunimanima idia moale lasi badina nega sisina lalonai idia goada bena idia buruka idia lao bona idia mase. Unai dainai, histori lalonai mauri idia hadaudaua toho daladia idia momo herea idia lao.
Iobu ena negai Aigupito taudia idia ura idia matamata lou dainai animal edia abona idia ania. Idaunegai saiens taudia ese idia tahua gauna badana ta be taunimanima edia mauri do ia hadaudaua muramurana ta do idia karaia. Unai saiens taudia idia abia dae idia ese idia karaia golo ese mase diba lasi maurina do ia havaraia bona golo mereki amo aniani karana ese mauri do ia hadaudaua. Idaunegai China dekenai Tao tomadiho taudia idia laloa tauanina lalonai kemikol idia gaukara daladia idia haidaua diba laloa dobu, hahodi eksasais, bona aniani daladia amo, bona unai amo mase diba lasi maurina do idia abia.
Taunimanima idia diba gabu matamata ia tahua loaloa Spain tauna Juan Ponce de León be matamata abia lou ranu lohilohina ia tahua goadagoada tauna. Lagani 1700 murinai ia noho doketa tauna ese ena buka ladana Hermippus Redivivus lalonai ia gwau siahu negana ia hamatamaia neganai rami-hebou kekeni haida be daiutu maragina ta lalonai do idia atodia bona idia hahodi neganai idia halasia hodahoda be kavabu lalonai do idia atoa bona mauri hadaudaua muramurana bamona idia gaukaralaia. To, ita diba vadaeni unai dala ta ia guguru lasi.
Mose ese Iobu ena hereva ia torea negana amo, lagani 3,500 idia ore vadaeni, bona hari, taunimanima be hua latanai idia raka, motuka bona kompiuta idia karaia, atom bona sel idia stadilaia. To, ena be unai gaudia ibounai dekenai taunimanima edia aonega ia bada ia lao, “iseda mauri dinadia be momo lasi, bona iseda hekwarahi be bada herea.” Momokani, lagani 100 idia hanaia lalonai, taga bada besedia ai taunimanima edia mauri lagani idia bada idia lao. To unai ia vara badina badana be gorere hanamoa heduru idia namo, tauanina idia naria namonamo, bona idia aniani namonamo. Hegeregere, lagani 1850 bamona ia mai lagani 1990 murinai Sweden dekenai tatau idia mauri noho laganidia be 40 amo idia daekau lao 75 bona hahine idia mauri noho laganidia be 44 amo idia daekau lao 80. To unai ena anina be taunimanima edia ura idia mauri daudau totona ia guguru, a?
Lasi, badina ena be tano haida dekenai taunimanima momo idia mauri noho ela bona idia buruka, Mose ese lagani momo gunanai ia torea herevana ia do momokani, ia gwau: “Aiemai mauri lagani be 70 sibona. Bema ai be goada neganai sedira lagani 80 do ai abia. . . . Aiemai mauri be idia ore haraga, vadaeni ai boio.” (Salamo 90:10) Kahirakahira vaira negana ai, gau haida do idia idau, a? Taunimanima be do idia mauri daudau diba, a? Gabeai herevana ese unai henanadai edia haere do ia herevalaia.