Iehova Ena Badu Dinana Ia Do Vara Lasi Neganai Ia Oi Tahua
“Lohiabada do umui tahua . . . kara maoromaoro do umui karaia, bona Lohiabada ena vairanai do umui manau. Unai neganai sedira iena badu dinana dekenai, Lohiabada ese umui do ia naria.”—SEPANAIA 2:3.
1. Sepanaia be ena peroveta gaukara ia matamaia neganai, lauma dalanai Iuda be edena bamona?
IUDA ena sivarai lalonai, Sepanaia be nega dikana ai ena peroveta gaukara ia hamatamaia. Lauma dalanai unai bese ia dika momokani. Taunimanima ese Iehova Dirava idia abidadama henia lasi, to dirava koikoi edia pris taudia bona hisiu edia toana amo diba idia tahua taudia edia hahekau idia tahua. Unai tano ena kahana ibounai lalonai, Bala idia tomadiho henia, bona unai tomadiho ena kara bodagadia idia karaia danu. Edia gunalaia taudia—king ena natudia memero, lohia taudia, bona hahemaoro taudia—ese idia gimadia be namo taudia idia hahisia. (Sepanaia 1:9; 3:3) Ita hoa lasi Iehova ese ena lalona ia hadaia Iuda bona Ierusalema dekenai ena ‘imana do ia abia isi’ idia do ia hadikaia totona!—Sepanaia 1:4.
2. Iuda dekenai, Dirava ena abidadama hesiai taudia edia helaro be dahaka?
2 Ena be gau dikadia momo idia vara, to helaro ta ia noho. Amona ena natuna merona, Iosaia, be king ena terona dekenai ia helai. Ena be Iosaia be mero ta sibona, to Iehova ia lalokau henia momokani. Bema king matamata ese Iuda dekenai tomadiho goevana ia haginia lou, mai abidadama ida Dirava idia tomadiho henia orea maragina do idia moale bada herea! Bona reana ma haida danu be idia dekenai do idia lao bona Iehova ena badu dinana ai do idia roho mauri danu.
Hamauria Dalana Ena Kara Badadia
3, 4. Ta be edena hahegani toi ia badinaia be namo, bema ia ura ‘Iehova ena badu dinana’ amo ia roho mauri?
3 Iehova ena badu dinana dekenai taunimanima haida do idia roho mauri diba, a? Oibe, bema Sepanaia 2:2, 3 ia gwauraia hahegani toi idia badinaia. Unai siri ita duahia neganai, namona be unai hahegani ita laloa namonamo. Sepanaia ia gwau: “Lohiabada ese umui do ia hodaia lao ore garina, lai ese uiti momoru ia hodaia lao bamona. Lohiabada ena badu ena siahu be, emui latanai do ia diho lasi neganai. Lohiabada ena badu dinana be umui dekenai ia do ginidae lasi neganai, do umui guriguri hebou. Umui manau taudia ibounai e, Lohiabada ena oda umui kamonai henia noho taudia e, Lohiabada do umui tahua mai noinoi danu. Kara maoromaoro do umui karaia, bona Lohiabada ena vairanai do umui manau. Unai neganai sedira iena badu dinana dekenai, Lohiabada ese umui do ia naria.”
4 Unai neganai tau ta ena hamauria dalana be (1) Iehova ia tahua, (2) kara maoromaoro ia karaia, bona (3) ia manau. Hari inai negai, ita dekenai unai hahegani be mai anina bada. Dahaka dainai? Lagani 700 B.C.E. murinai, Iuda bona Ierusalema edia davana abia dinana be kahirakahira hegeregerena, Kerisendom besedia—oibe, kara dika taudia iboudiai—be kahirakahira “hisihisi bada herea” negana ai Iehova Dirava ese do ia tuari henidia. (Mataio 24:21) Unai dainai idia ura Dirava ese do ia hunia taudia be harihari kara ta idia karaia be namo. Edena kara? Nega ia do noho lalonai, Iehova idia tahua, kara maoromaoro idia karaia, bona idia manau be gau badana!
5. Hari, ‘Iehova tahua karana’ ena anina be dahaka?
5 Reana oi gwau: ‘Lau be Dirava dekenai egu mauri lau gwauhamatalaia vadaeni bona lau bapatiso, lau be Iehova ena Witnes tauna. Unai hahegani toi lau badinaia vadaeni, ani?’ To, Iehova dekenai iseda mauri ita henia sibona be hegeregere lasi. Israela be gwauhamata besena, to Sepanaia ena nega lalonai Iuda taudia ese edia gwauhamata idia hamomokania lasi. Unai dainai, gabeai Dirava ese idia ia dadaraia. Hari, ‘Iehova tahua karana’ ena anina be iena tanobada oreana ita bamoa lalonai ia ita tura henia namonamo. Ena anina be Dirava ena lalohadai bona ena hemami ita tahua bona dibaia. Iehova ena Hereva ita stadilaia namonamo bona ita laloa dobu, bona ena sisiba ita badinaia neganai, ia ita tahua. Guriguri goadagoada karana amo Iehova ena hahekau ita tahua bona iena lauma helaga ita badinaia neganai, iseda hetura karana ia ida ia goada ia lao, bona iseda kudouna ia hamarerea bona ita ura ‘mai eda goada ibounai danu’ ia ita hesiai henia.—Deuteronomi 6:5; Galatia 5:22-25; Filipi 4:6, 7; Apokalupo 4:11.
6. Edena dala ai ‘kara maoromaoro ita karaia’ diba, bona dahaka dainai inai tanobada dikana lalonai ita karaia diba?
6 Sepanaia 2:3 ia herevalaia hahegani iharuana be ‘kara maoromaoro ita karaia’ be namo. Ita momo be iseda mauri lalonai mai anina bada gaudia ita haidaua do ita hegeregere Keristani bapatiso ita abia totona, to Dirava ena kara maoromaoro taravatudia be iseda mauri ibounai lalonai ita badinaia be gau badana. Haida be matamanai edia kara be namo, to gabeai tanobada ena lalohadai haida ese idia hamirodia. Nega haida kara maoromaoro tahua karana be auka, badina tanobada taudia huanai ita noho, bona sihari kava, koikoi herevadia, bona kara dika ma haida be vaia edia kara. To, bema Iehova hamoalea urana ia goada ita dekenai, do ita ura lasi tanobada taudia bamona ita noho edia lalo-namo abia totona. Iuda taudia ese Iehova ena lalo-namo idia haboioa badina be edia dekena tanodia taudia, Dirava idia badinaia lasi taudia unai, idia tohotohoa. Tanobada taudia ita tohotohoa lasi, to namona be “Dirava ena kara bamona” ita karaia, bona ‘mauri matamata do ita atoa, Dirava ese ia karaia gauna. Inai mauri matamata ena kara be maoromaoro, helaga bona momokani.’—Efeso 4:24; 5:1.
7. Edena dala ai ‘ita manau’ diba?
7 Gau ihatoina Sepanaia 2:3 dekenai be, bema ita ura Iehova ena badu dinana ai ita ia hunia, ‘ita manau’ be namo. Dina ta ta ibounai, ita davaria tatau, hahine, bona matamata taudia momo idia manau lasi. Idia laloa lalo-manau be kerere ta. Idia laloa kamonai karana be manoka momokani karana ta. Idia be noinoi loulou, sibodia edia namo idia laloa, bona idia laloa sibodia edia lalohadai be maoro taudia. Sibodia edia “maoro” bona sibodia edia ura gaudia idia abia be gau badana, herevana dahaka ia vara. Bema ita ese unai bamona lalohadai haida ita abia, madi, unai be dika! Harihari ‘ita manau’ be gau badana. Edena dala ai? Dirava henunai ita noho, bona mai manau ida iena matahakani ita abia dae bona iena ura hegeregerena ita kara.
“Sedira” Ita Do Ia Hunia, Dahaka Dainai?
8. Sepanaia 2:3 ai inai hereva “sedira” ia gaukaralaia ena anina be dahaka?
8 Sepanaia 2:3 mani oi laloa, ia gwau: “Sedira iena badu dinana dekenai, Lohiabada ese umui do ia naria.” Dahaka dainai tanobada ena manau taudia ia hereva henia neganai inai hereva “sedira” ia gaukaralaia? Unai manau taudia ese kara namodia idia karaia, to namo lasi idia laloa idia moru diba lasi. Namona be idia abidadama noho ela bona edia mauri ia doko. Reana idia haida ese kara dika do idia karaia. Unai be momokani ita dekenai danu. Iesu ia gwau: “Iena lalona do ia goada noho ela bona dokona, unai tauna be do ia mauri.” (Mataio 24:13) Oibe, Iehova ena badu dinana lalonai roho mauri dalana be kara maorona ita karaia noho. Oiemu lalona oi hadaia unai do oi karaia, a?
9. King Iosaia ese edena kara namodia ia karaia?
9 Toana be, Sepanaia ena hereva dainai, King Iosaia ese ‘Iehova ia tahua’ matamaia. Buka Helaga ia gwau: “Iosaia ena king lagani namba 8 lalonai, ia be do mero [iena mauri lagani be 16] neganai, ia ese iena sene tauna king Davida ena Dirava ia tahua hamatamaia.” (2 Sivarai 34:3) Iosaia ese “kara maoromaoro” ia tahua noho, badina ita duahia: “Iena lohia lagani namba 12 lalonai [iena mauri lagani be 20 neganai] Iosaia ese Iuda bona Ierusalema dekenai idia noho ataiai tomadiho gabudia, Asera ena au badadia bona kaivakuku, bona auri dekenai idia karaia dirava edia laulaudia ibounai ia hadikaia hamatamaia. Iosaia ia oda henidia, vadaeni iena taudia ese Bala ena boubou patadia, bona idia kahirakahira idia noho muramura mai bonana patadia idia hadikaia ore.” (2 Sivarai 34:3, 4) Iosaia be ia “manau” danu, badina mai manau ida Iehova ia hamoalea totona, tano dekenai idia noho kaivakuku bona tomadiho koikoi karadia ma haida ia haorea. Manau taudia ma haida ese idia itaia neganai idia moale bada!
10. Lagani 607 B.C.E. ai, Iuda tanona dekenai dahaka ia vara, to daidia idia roho mauri?
10 Iosaia ena lohia negana ai, Iuda taudia momo be Iehova dekenai idia giroa lao. To king ia mase murinai, momo be edia kara gunadia—Dirava ia abia dae diba lasi karadia unai—dekenai idia giroa. Iehova ia gwauraia hegeregerena, lagani 607 B.C.E. ai, Babulonia taudia ese Iuda taudia idia halusia bona edia siti badana, Ierusalema, idia hadikaia ore. To taunimanima ibounai idia boio lasi. Iehova ena badu dinana ai, peroveta tauna Ieremia, Etiopia tauna Ebede Meleke, Ionadaba ena bese taudia, bona abidadama taudia ma haida ia hunia.—Ieremia 35:18, 19; 39:11, 12, 15-18.
Dirava Ena Inai Taudia—Laloa Namonamo!
11. Dahaka dainai hari inai negai Dirava abidadama henia noho be auka, to Iehova ena taunimanima idia inai henia taudia ese dahaka idia laloa be namo?
11 Iehova ena badu inai kara dika tanobadana dekenai do ia hahedinaraia dinana ita naria noho lalonai, “dibagani idauidau” do ita davaria. (Iamesi 1:2) Sibodia idia gwauraia ura kwalimu tanodia haida lalonai, lalo-ani pasto taudia ese gavamani dekenai edia siahu idia gaukaralaia Dirava ena taunimanima dagedage henia bada karadia idia hamatamaia totona. Kara gageva taudia ese Iehova ena Witnes taudia edia ladana idia hadikaia, bona idia gwauraia “hehuni oreana dikana.” Dirava ese edia kara ia itaia—bona davana do ia henia. Unai Dirava inai henia taudia ese idaunegai Dirava ena taunimanima idia inai henia taudia dekenai dahaka ia vara idia laloa be namo. Peroveta herevana ia gwau: “Gasa hanua badana be anina lasi gabuna do ia lao, bona Asakelona be taunimanima ibounai ese do idia rakatania. Dina tubua dekenai, Asadoda taudia be tuari taudia ese do idia luludia lao ore, ma Ekarona hanua be do idia hadikaia bona kokia ore momokani.” Mai anina bada Pilistia hanuadia Gasa, Asakelona, Asadoda, bona Ekarona ia hadikaia ore.—Sepanaia 2:4-7.
12. Pilistia, Moaba, bona Amona taudia dekenai dahaka ia vara?
12 Unai peroveta herevana be ma ia gwau: “Lau ese Moaba bona Amono taudia edia hereva lau kamonai. Idia ese egu bese taudia idia hereva dika henia noho, bona mai hekokoroku danu idia gwau, egu besena edia tano do idia dogoatao.” (Sepanaia 2:8) Momokani, Babulonia tuari taudia ese Aigupito bona Ethiopia tanodia idia vareai bona unai taudia idia hahisia. To Dirava ena hahemaoro karana Moaba bona Amono taudia dekenai, Aberahamo ena varavara Lota ena amo idia vara taudia unai, be dahaka? Iehova ese ia perovetalaia, ia gwau: “Moaba ese dika do ia davaria, Sodoma bamona, bona Amono ese dika do ia davaria, Gomora bamona.” Moaba bona Amono be edia tubuna hahine ruaosi—Lota ena kekeni rua, Sodoma bona Gomora amo idia roho mauri taudia—hegeregerena lasi, Dirava ena hahemaoro karadia amo do idia hunia diba lasi. (Sepanaia 2:9-12; Genese 19:16, 23-26, 36-38) Hari, Pilistia besena mai ena hanua badadia be edeseniai? Bona hekokoroku Moaba bona Amono taudia be edena bamona? Do oi tahua goadagoada, to do oi davaria lasi.
13. Nineva lalonai, akioleji tauna ese dahaka ia davaria?
13 Sepanaia ena nega lalonai, Asuria Basileiana ena goada be bada. Akioleji tauna Austen Layard ese king ena ruma ena kahana ta, Asuria ena siti badana Nineva lalonai ia davaria gauna, ia kikilaia, ia gwau: “Guhi ena . . . kahana ta ta be sikoea, bona idia dekenai palaoapalaoa, eiava animal edia toana idia penia. Sikoea haida dekenai aivori idia atoa, bona sikoea ta ta edia hetoana ai hairai gaudia idia atoa hegege. Guhi ena au bona daiutu ena au dekenai danu, be reana golo sisina idia atoa, eiava golo o siliva amo idia koua momokani; bona nega momo do oi davaria lasi audia amo idia karaia, bona sida momo idia gaukaralaia danu.” To Sepanaia ena peroveta hereva hegeregerena, Dirava ese Asuria do ia hadikaia ore bona ena siti badana Nineva be “anina lasi gabuna” ai do ia halaoa.—Sepanaia 2:13.
14. Edena dala ai Sepanaia ena peroveta herevana be Nineva dekenai ia guguru?
14 Sepanaia ese unai peroveta hereva ia henia bona lagani 15 murinai, siti goadana Nineva idia hadikaia ore, bona king ena ruma namona be nadi momoru ai ia lao. Oibe, unai hekokoroku hanua be tano ena kahu dekenai ia negea diho. Peroveta herevana ese ia davaria dika ena bada ia gwauraia hedinarai goevagoeva, ia gwau: “Bogibada manudia ese edia ruma, be Nineva ena du [idia moru gaudia] edia latanai do idia karaia. Baimumu manudia be ena uindo dekena amo do idia boiboi. Ena iduara raka vareai gabudia dekenai, galo manudia do idia roho lao.” (Sepanaia 2:14, 15) Nineva ena ruma namodia be bogibada manudia bona animal sibodia idia noholaia diba gabudia. Dala dekenai bisinesi karadia edia regena, tuari taudia edia boiboi, bona pris taudia edia ane be lasi. Guna idia bisi bada herea daladia ai, uindo dekenai manu ena gadona o lai ia toa regena sibona oi kamonai diba. Namona be Dirava ena inai taudia iboudiai edia dokona be unai bamona!
15. Pilistia, Moaba, Amono, bona Asuria dekenai idia vara gaudia amo dahaka ita dibaia?
15 Pilistia, Moaba, Amono, bona Asuria dekenai idia vara gaudia amo dahaka ita dibaia? Inai: Ita be Iehova ena hesiai taudia, bona iseda inai taudia ita gari henia lasi be namo. Dirava ese ena taunimanima idia dagedage henia taudia edia kara ia itaia. Gabeai, Iehova ese idaunegai inai taudia dekenai kara ta ia karaia, bona hari inai negai, iena hahemaoro be inai tanobada ibounai lalonai do ia karaia. To haida—bese idauidau amo ‘hutuma bada herea’—do idia roho mauri. (Apokalupo 7:9) Reana oi be idia ta—bema Iehova oi tahua noho, kara maoromaoro oi karaia noho, bona oi manau noho.
Hekokoroku Kara Dika Taudia, Dika Do Idia Davaria!
16. Sepanaia ena peroveta herevana ese Iuda ena king taudia edia natudia memero bona tomadiho gunalaia taudia ia herevalaia neganai dahaka ia gwau, bona dahaka dainai unai ese Kerisendom ia herevalaia danu?
16 Sepanaia ena peroveta herevana be Iuda bona Ierusalema ma ia herevalaia. Sepanaia 3:1, 2 ia gwau: “Dagedage bona miro hanua, sibona ena taunimanima ia hisihisi henia hanua. Ia ese ena dika davana do ia abia momokani! Ia ese Lohiabada ena hereva ia kamonai lasi, bona Lohiabada ena sisiba ta ia abia dae lasi. Ena taunimanima ese Lohiabada idia abidadama henia lasi, iena durua totona idia noia lasi.” Iehova ese ena taunimanima dekenai ia henia matahakani herevadia idia kamonai lasi be dika momokani! King taudia edia natudia memero, lohia taudia bona diadi taudia edia hebogahisi lasi karadia be dika momokani. Sepanaia ese tomadiho gunalaia taudia edia hemarai karadia ia gwauraia dika, ia gwau: “Ena peroveta taudia, be mai hekokoroku danu edia gaukara idia karaia kava. Idia edia peroveta hereva be koikoi sibona. Ierusalema ena hahelagaia taudia ese, helaga gabuna idia hamiroa, bona idia ese Dirava ena taravatu idia kamonai henia lasi.” (Sepanaia 3:3, 4) Unai ese Kerisendom ena peroveta taudia bona pris taudia ia gwauraia hedinarai danu! Edia hekokoroku karana dainai, idia hahanaia Baibel idauidau amo Dirava ena ladana idia kokia bona ena be idia gwau Dirava idia tomadiho henia to koikoi herevadia idia hadibaia.
17. Herevana taunimanima idia kamonai eiava idia kamonai lasi, to dahaka dainai sivarai namona ita harorolaia noho be namo?
17 Iehova be mai hebogahisi ida ena idaunegai besena ia hamaoroa dahaka do ia karaia. Iena hesiai taudia, peroveta taudia—Sepanaia bona Ieremia, bona ma haida—ia siaia, taunimanima idia hagoadaia idia helalo-kerehai totona. Oibe, Iehova ese “kara kerere ta . . . ia karaia lasi. Daba ibounai, doko lasi, ia ese iena bese taudia dekenai, iena kara maoromaoro ia hedinaraia noho.” Dahaka idia karaia? Sepanaia ia gwau: “Kara dika taudia ese kerere idia karaia noho, mai edia hemarai sisina lasi.” (Sepanaia 3:5) Hari inai negai, unai bamona sisiba ia henia danu. Bema oi be sivarai namona harorolaia pablisa ta, oi be unai hadibaia gaukara ena kahana ta oi karaia. Namona be unai sivarai namona oi harorolaia noho! Herevana taunimanima idia kamonai eiava idia kamonai lasi, Dirava ena matana ai bema oi karaia mai emu abidadama ida oiemu haroro gaukara ia kwalimu. Dirava ena gaukara oi karaia goadagoada neganai hemarai ia noho lasi be namo.
18. Edena dala ai Sepanaia 3:6 do ia guguru?
18 Dirava ena hahemaoro henia karana be Kerisendom do ia hadikaia sibona lasi. Iehova ese tanobada besedia iboudiai ia gwauraia dika, ia gwau: “Lau ese bese idauidau lau hadikaia ore vadaeni. Edia magu bona kohoro lau veridia diho vadaeni. Edia ariara be anina lasi gabudia idia lao vadaeni. Tau ta idia lalonai be lasi. Edia hanua ibounai be lau hadikaia ore vadaeni.” (Sepanaia 3:6) Iehova ia hereva dalana be ia karaia vadaeni bamona, ena be ia do karaia lasi, to do ia vara momokani. Dahaka ia vara Pilistia, Moaba, bona Amono taudia edia hanua idauidau dekenai? Bona Asuria taudia edia siti badana Nineva dekenai dahaka ia vara? Dirava ese ia hadikaia ore be haheitalai ta hari idia noho besedia dekenai. Dirava idia kirikirilaia lasi be namo.
Iehova Oi Tahua Noho
19. Reana, edena lalona veria henanadai ita henia diba?
19 Sepanaia ena nega lalonai, Dirava ena badu ia halasia kara dika taudia dekenai, badina ‘edia kara dikadia idia karaia noho.’ (Sepanaia 3:7) Unai do ia vara iseda nega lalonai danu. Iehova ena badu dinana ia kahirakahira ena hamomokania gaudia oi itaia, a? Dina ta ta ai, iena Hereva oi duahia loulou amo, ‘Iehova oi tahua’ noho, a? Dirava ena taravatu hegeregerena, mauri dalana goevana badinaia karana amo, “kara maoromaoro” oi tahua, a? Bona oi lalo-manau bona Dirava bona iena hamauria daladia oi badinaia karana amo, “manau” oi tahua, a?
20. Sepanaia ena peroveta herevadia ia gwauraia herevana ginigabena lalonai, edena henanadai do ita laloa?
20 Bema mai abidadama ida Iehova, kara maoromaoro, bona manau ita tahua noho—ena be iseda abidadama tohoa “nega ena dokona” lalonai ita noho—to hahenamo namodia momo ita moalelaia hari. (2 Timoteo 3:1-5; Aonega Herevadia 10:22) To reana ita henanadai, ‘Hari inai negai, ita be Iehova ena hesiai taudia dainai, edena dala ai hahenamo ita abia? Bona Sepanaia ena peroveta herevadia idia gwau kahirakahira do ia mai dinana, Iehova ena badu dinana, ai do ia hunia taudia ese edena bamona hahenamo do idia abia?’
Edena Bamona Do Oi Haere?
• Edena dala ai taunimanima be ‘Iehova idia tahua’?
• ‘Kara maoromaoro ita karaia’ ena anina be dahaka?
• Edena dala ai ita “manau” diba?
• Dahaka dainai Iehova, kara maoromaoro, bona manau ita tahua noho be namo?
[Picture on page 18]
Baibel stadilaia bona guriguri goadagoada karana amo, Iehova oi tahua, a?
[Picture on page 21]
Iehova idia tahua noho dainai, hutuma bada herea taudia ese iena badu dinana amo do idia roho mauri