Embalm Karana—Keristani Taudia ese Idia Karaia be Maoro, A?
Bese kwarana tauna Iakobo ia mase gwauraia neganai, ia noinoi: “Lauegu tamana bona lauegu tubuna edia badibadinai do umui guria lau, nadi matuna lalonai, Eparona, Hiti tauna ena tano dekenai. Unai nadi matuna ia noho Makapela dekenai. Inai gabu be Mamare ena dina ia daekau ena kahana dekenai, Kanana tano dekenai.”—Genese 49:29-31.
IOSEPA ese ena tamana ena noinoi ia hagugurua totona, unai nega lalonai Aigupito taudia idia karaia gauna ta ia gaukaralaia. “Iena hesiai taudia haida, muramura gaukara idia diba taudia ia hamaorodia, iena tamana ena tauanina do idia hagoevaia. Muramura mai bonana namo dekena amo do idia dahua, ia bodaga haraga lasi totona.” Genese karoa 50 ena sivarai ia gwau, doketa taudia be dina 40 lalonai unai mase tauanina idia hegaegaelaia. Ena be Heberona ena daudau be kilomita 400 bamona bona ruma bese taudia bona Aigupito ena ladana bada taudia be kamelo amo idia lao be metaira, to Iakobo ena tauanina ia bodaga haraga lasi dainai, unuseniai idia guria diba.—Genese 50:1-14.
Iakobo ena bodaga lasi tauanina be nega ta do idia davaria diba, a? Reana lasi. Israela be ranu gabuna namona, unai dainai akioleji taudia ese unai bamona gaudia idia davaria lasi. (Esodo 3:8) Idaunegai auri bona nadi gaudia be idia davaria momo, to manoka gaudia, hegeregere dabua, boromakau kopina, bona idia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia mase tauanidia, be ranu bona nega dainai idia dika vadaeni.
Embalm karana be dahaka? Dahaka dainai idia karaia? Keristani taudia ese idia karaia be maoro, a?
Edeseniai Idia Karaia Matamaia?
Embalm karana be taunimanima eiava animal edia mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia karana. Histori torea taudia idia abia dae unai kara be Aigupito dekenai idia karaia matamaia, to idaunegai Asuria, Parasa, bona Scythia taudia ese idia karaia danu. Reana gunaguna unai kara idia laloa matamaia bona karaia daladia idia tohoa, badina tano gagaena dekenai mase tauanidia idia davaria bona miri lalonai idia noho dainai idia bodaga lasi. Unai bamona guria dalana dainai ranu bona hodahoda ese mase tauanina idia hadikaia diba lasi, bona ia bodaga haraga lasi. Haida idia gwau unai kara idia karaia matamaia, badina sodium carbonate, Aigupito bona kahirakahira tanodia dekenai idia davaria momo kemikol goadana, lalonai mase tauanidia idia davaria bona idia bodaga lasi.
Mase tauanina ia bodaga lasi totona ia hegaegaelaia tauna ia ura gaigai maragidia edia gaukara ia koua, idia ese ta ia mase bena hora haida murinai tauanina idia hadikaia matamaia. Bema edia gaukara ia koua diba, mase tauanina ia bodaga lasi eiava ia bodaga haraga lasi. Inai gau toi ia ura: mase tauanina ena toana be ia mauri bamona, mase tauanina ia bodaga lasi, bona manumanu ese mase tauanina idia hadikaia diba lasi.
Idaunegai Aigupito taudia ese tomadiho lalohadai dainai, mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia. Edia lalohadai hegeregerena mase taudia edia ura be mauri taudia idia bamoa. Idia laloa edia tauanina do idia gaukaralaia hanaihanai bona do idia goada lou. Ena be mase tauanina idia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia karana idia karaia momo, to ema bona hari Aigupito taudia ese idia karaia dalana ena sivarai ta ia noho lasi. Lagani 500 B.C.E. murinai, Greek histori torea tauna Herodotus ese ia torea sivaraina be ia namo. To, idia gwau Herodotus ese ia hahedinaraia dalana idia tohoa neganai, idia kwalimu lasi.
Keristani Taudia ese Idia Karaia be Maoro, A?
Iakobo ena mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia taudia edia tomadiho bona Iakobo ena be idau. To, ita laloa diba, Iosepa ese ena tamana ena tauanina be doketa taudia dekenai ia henia neganai, ia noinoi lasi Aigupito ai mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia karana lalonai idia karaia guriguri bona sene karadia idia karaia. Iakobo bona Iosepa be abidadama taudia. (Heberu 11:21, 22) Ena be Iakobo ena mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia karana be Iehova ena hahegani dainai idia karaia lasi, to Baibel lalonai unai kara idia gwauraia dika lasi. Iakobo ena mase tauanina dekenai idia karaia karana be Israela besena eiava Keristani kongregesen ese do idia tohotohoa gauna lasi. Momokani, Dirava ena Hereva ese unai kara karaia totona hadibaia herevadia ia gwauraia lasi. Aigupito dekenai Iosepa ena mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia murinai, Baibel ese unai kara ena sivarai ta ia gwauraia lasi.—Genese 50:26.
Palestine ai, guria gabudia dekenai idia davaria mase tauanidia idia bodaga ese ia hahedinaraia mase tauanina ia bodaga haraga lasi totona idia hegaegaelaia karana be Heberu taudia edia kara ta lasi. Hegeregere, Lasaro ena mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia lasi. Ena be dabua amo idia kumia, to ena guria gabuna ena nadi idia kokia gwauraia dainai haida idia laloa momo. Lasaro be dina hani gunanai ia mase vadaeni dainai, ena taihuna ia diba guri gabuna idia kehoa neganai bonana do ia raka-lasi.—Ioane 11:38-44.
Iesu Keriso ena mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia, a? Evanelia Bukadia ese unai kara idia gwauraia lasi. Unai nega ai, Iuda taudia edia kara be tauanina idia do guria lasi neganai, bonana namo muramura bona oela amo idia hegaegaelaia. Hegeregere, Iesu ena tauanina idia hegaegaelaia totona Nikodemo ese bonana namo muramura bada herea ia henia. (Ioane 19:38-42) Dahaka dainai ia henia gauna ia bada? Reana Iesu ia lalokau henia bona ia matauraia dainai, unai bamona hariharibada ia hahedinaraia. Ita gwau lasi unai bonana namo muramura be tauanina ia bodaga lasi totona idia gaukaralaia.
Keristani tauna ese mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia karana ia dadaraia be namo, a? Ita diba, unai kara dainai reana mase tauanina ia bodaga haraga lasi, to do ia bodaga. Tano amo ita mai, bona ita mase neganai tano dekenai ita giroa lou. (Genese 3:19) To mase ia vara negana amo ia lao guria negana ena daudau be edena bamona? Bema ruma bese taudia bona turadia be gabu daudau amo idia mai bona idia ura mase tauanina idia itaia, reana ia bodaga haraga lasi totona idia hegaegaelaia be namo.
Vadaeni, bema gavamani ena taravatu dainai eiava ruma bese taudia idia ura dainai mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia, oi laloa momo lasi, badina Baibel ese unai kara ia taravatua lasi. Mase taudia be “gau ta idia diba lasi.” (Hadibaia Tauna 9:5) Bema Dirava ese idia ia laloatao, ia gwauhamatalaia tanobada matamatana dekenai do idia toreisi lou.—Iobu 14:13-15; Kara 24:15; 2 Petero 3:13.
[Box/Picture on page 31]
EMBALM KARANA—GUNA BONA HARI
Idaunegai Aigupito dekenai, mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia karana be ruma bese ena dagi hegeregerena idia karaia. Kohu momo ruma bese be reana inai dala ia abia hidi:
Auri gauna ta idia gaukaralaia udu baubau matuna amo harana idia kokia totona. Unai murinai, kwara-koukou be muramura maorodia amo idia hegaegaelaia. Gau iharuana be tauanina ena lalona gaudia ibounai idia kokia, to kudouna bona nadinadi idia kokia lasi. Bogana ena lalona gaudia idia itaia totona tauanina idia ivaia be mai badina, to idia laloa unai be kara dika. Aigupito ai unai mase tauanina idia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia taudia ese unai hekwakwanai idia hanaia totona ladana idia gwauraia ivaia tauna dekenai unai gaukara idia henia. Unai ia karaia murinai karaharaga ia heau mauri, badina unai kara dika ena davana be do idia hadikaia bona nadi amo idia hodoa.
Bogana ena lalona gaudia idia kokia murinai, idia huria namonamo. Histori torea tauna Herodotus ia gwau: “Unai matu be idia makohia muro namona, kasia, bona bonana namo muramura idauidau amo idia hahonua, to libano idia atoa lasi, bena matu idia turia lou.”
Murinai, mase tauanina amo ranu ibounai idia kokia totona dina 70 lalonai sodium carbonate ai ia noho. Unai murinai, idia huria bona dabua aukana amo idia kumia namonamo. Bena unai dabua aukana be kamokau gauna ta amo idia koua, bena unai mase tauanina be au amo idia karaia mauana lalonai idia udaia, unai maua ena toana be taunimanima bamona bona mai ena hairai.
Hari inai negai, mase tauanina ia bodaga lasi totona idia hegaegaelaia karana be nega kwadogi lalonai idia karaia. Nega momo unai idia karaia lalonai, bodaga karana idia koua muramura be rara varovaro, bogana, bona tauanina lalonai idia atoa. Nega ia hanaia lalonai, muramura idauidau idia karaia bona idia gaukaralaia. To, nega momo formaldehyde muramura idia gaukaralaia, badina ena davana ia namo bona dika ia havaraia lasi.
[Picture]
King Tutankhamen ena mase mauana, golo amo idia karaia