“Lohiabada Ena Aneru ese Dirava Dekenai Idia Gari Taudia Ia Naridia Noho”
Christabel Connell ese ia sivarailaia
Christopher ena Baibel henanadaidia ai haerelaia noho bona ai itaia lasi ia be hanuaboi vadaeni; ai itaia lasi gauna ma ta be, Christopher be uindo amo murimuri kahana ia itaia loulou. Gabeai ia giroa bona ai ia hamaoroa, “Hari ia namo, umui lao diba.” Ai ia bamoa ela bona emai basikele dekenai ai guia bena ai ia bamahuta henia. Dahaka dainai Christopher be murimuri kahana ia itaia loulou?
LAUEGU ladana be Christabel Earl, bona lagani 1927 ai Sheffield, England, dekenai lau vara. Tanobada Tuarina Iharuana ai, bomu ta ese emai ruma ia hadikaia dainai, egu tubuna hahinena danu lau noho ela bona egu sikuli lau haorea. Katolik edia sikuli ta dekenai, nega momo sista lau nanadaia, dahaka dainai tanobada dekenai dika bada ia vara noho. To idia bona lau nanadaia tomadiho taudia ma haida ese haere maorona idia henia lasi.
Tanobada Tuarina Iharuana ia ore murinai, lau be nesi edia sikuli ta dekenai lau lao. Unai murinai, London dekenai lau lao Paddington General Hospital dekenai nesi gaukara lau karaia. Unai siti lalonai dagedage karadia momo lau itaia. Egu kakana be London ia rakatania bona Korea dekenai tuari totona ia lao murinai, maoromaoro hospital murimurinai heatu ia vara. Tau ta be tau ma ta ia botaia dikadika bona ena matana ia hadikaia, bona ta be heduru ia henia lasi. Unai neganai, lau bona egu sinana be mase taudia idia hereva henia babalau taudia edia hebou dekenai ai lao, to lau do daradara noho dahaka dainai tanobada dekenai kara dika be bada.
Lau Ia Hagoadaia Baibel Lau Stadilaia Totona
Egu kakana badana John be Witnes tauna ta, bona dina ta ai lau ia vadivadi henia. Lau ia nanadaia: “Oi diba dahaka dainai kara dikadia momo idia vara, a?” Lau haere, “Lasi.” John be ena Baibel ia kehoa bona Apokalupo 12:7-12 ia duahia. Unai neganai lau laloparara Satani bona ena demoni ese tanobada dekenai kara dika idia havaraia. Unai dainai, John ena hereva lau badinaia bona Baibel stadi lau hamatamaia. To unai negai, taunimanima lau gari henia dainai lau bapatiso lasi.—Aon. 29:25.
Egu kakana, Dorothy, danu be Witnes hahinena ta. Ia bona ena maoheni tauna, Bill Roberts, be New York ena intenesenel hebouhebou (1953) amo idia giroa lou neganai, idia lau hamaoroa lau be Baibel stadi lau abia. Bill be lau ia nanadaia: “Stadi bukana lalonai idia gwauraia Baibel siridia ibounai oi sekea, a? Stadi bukana ai haere maorodia oi makaia, a? Lau gwau, ‘lasi’ neganai, Bill ia gwau: “Vadaeni, anina be oi stadi lasi. Unai taihu oi rini henia bona stadi oi hamatamaia lou.” Unai neganai lau be demoni ese idia hahisia matamaia. Lau laloatao, nega ta Iehova lau noia lau do ia gimaia bona demoni edia igui amo lau do ia hamauria.
Scotland Bona Ireland Dekenai Lau Painia
Lagani 1954 ai, January 16 ai lau bapatiso, May lalonai nesi gaukara lau hadokoa, bona June ai painia gaukara lau hamatamaia. Hua 8 murinai, lau be Scotland dekenai idia siaia lao, Grangemouth ai spesel painia gaukara lau karaia totona. Unai gabu daudauna dekenai Dirava ena hesiai gaukara lau karaia neganai, lau mamia Iehova ena aneru be lau idia ‘naria.’—Sal. 34:7.
Lagani 1956 ai brens opesi ese Ireland dekenai lau ia siaia lao. Lau bona ma taihu rua be Galway dekenai haroro gaukara ai karaia. Egu dina ginigunana ai, Katolik ena pris tauna ta ena ruma dekenai lau haroro. To ruma ma ta dekenai ai lao neganai, pulisi tauna ta be ai dekenai ia mai bena lau bona egu bamona ruaosi ia abia bona pulisi steiseni dekenai ai lao. Emai ladana bona adres ia abia murinai, maoromaoro telefon dekenai ia lao. Unai pulisi tauna ia gwau: “Oibe Fada, edia noho gabuna lau diba.” Unai pulisi tauna be pris tauna ese ia siaia. Idia ese ai rentaia rumana ena biaguna ena lalona idia ania ai ia lulua totona. Unai dainai, brens opesi ese ai idia hamaoroa unai gabu ai rakatania be namo. Trein steiseni dekenai ai ginidae neganai, ai itaia ai be miniti 10 ai leiti vadaeni. To trein ia do heau lasi, bona tau ta be unuseniai ai ia naria noho, ia itaia ai be trein dekenai ai guia momokani totona. Ai be wiki toi sibona Galway dekenai ai noho!
Brens opesi ese ai idia siaia Limerick dekenai haroro gaukara ai karaia totona—unai gabu dekenai Katolik dubu ena siahu be ia bada. Taunimanima momo ese nega momo ai idia kirikirilaia. Danu, taunimanima momo idia gari dainai edia iduara idia kehoa lasi ai haroro totona. Lagani gunana ta ai, tadikaka ta be Cloonlara dekenai idia botaia dikadika. To Christopher (matamanai lau herevalaia tauna) ai davaria neganai ai moale, badina ai ia noia do ai lou henia bona iena henanadai be Baibel amo ai haerelaia totona. Ai herevahereva lalonai, pris tauna ta ia raka vareai bona Christopher ia oda henia ena ruma amo ai ia lulua totona. To Christopher be pris tauna ia hamaoroa, ia gwau: “Inai hahine be idia pidipidi guna, bona lau ese lau boiridia egu ruma dekenai idia vareai totona. To, oi be oi pidipidi lasi bona oi lau boiria lasi.” Vadaeni, unai pris tauna be mai badu danu ruma ia rakatania.
To, ai diba lasi gauna be, Christopher ena ruma murimurinai unai pris tauna be tatau haida ida ia mai, bona ai idia naria noho. Christopher be unai ia diba dainai, sivarai matamanai lau gwauraia bamona ia karaia. Ia ese iena ruma dekenai ai ia dogoatao ela bona unai taudia idia lao. To gabeai ai kamonai ia bona ena ruma bese be unai gabu amo idia lulua bena England dekenai idia lao.
Gilead Sikuli Dekenai Lau Lao
Lagani 1958 ai, lau be palani lau karaia New York dekenai, Dirava Ena Ura Intenesenel Hebouhebou dekenai lau lao totona. Unai neganai danu, revareva ta lau abia, bona lau idia boiria Gilead Sikuli ena klas namba 33 dekenai lau lao totona. Unai dainai hebouhebou murinai, lau be egu noho gabuna dekenai idia siaia lasi, to brens opesi ese Collingwood, Ontario, Canada dekenai, idia siaia lao, bona unuseniai lau noho ela bona lagani 1959 ai Gilead Sikuli ia matamaia. To, unai hebouhebou lalonai Eric Connell lau davaria. Ia be lagani 1957 ai hereva momokani ia dibaia, bona lagani 1958 ai painia gaukara ia hamatamaia. Hebouhebou murinai, Canada dekenai lau noho bona Gilead ena kosi lau abia negana ibounai lalonai, Eric be hanaihanai lau dekenai revareva ia torea. Gilead ena kosi lau haorea murinai dahaka do ia vara be lau laloa momo.
Gilead Sikuli be egu mauri lalonai do lau laloaboio lasi. Lau, Dorothy bona ena adavana be klas tamona. Dorothy bona ena adavana be Portugal dekenai idia siaia lao, misinari gaukara idia karaia totona. To lau be Ireland dekenai idia siaia dainai lau lalohisihisi badina egu kakana ida do lau lao lasi! Gilead ena hadibaia tauna ta lau nanadaia: “Gau ta lau karaia kerere, a?” Ia gwau: “Lasi, oi bona Eileen Mahoney idia abia hidi tanobada ena kahana idauidau dekenai umui lao totona,” bona Ireland be idia ta.
Ireland Dekenai Lau Giroa Lou
August 1959 ai, Ireland dekenai, lau ginidae bona Dun Laoghaire kongrigeisen dekenai lau lao. Unai neganai, Eric ia moale bada badina England dekenai ia giroa lou, bona egu gabu kahirakahira ia noho. Ia danu ia ura misinari gaukara ia karaia. Eric ia gwau, toana be misinari momo be Ireland dekenai idia do siaia noho dainai, ia danu be unuseniai do ia painia. Unai dainai Dun Laoghaire dekenai ia mai, bena lagani 1961 ai ai headava.
Hua siks murinai, Eric be motabaik aksiden amo dika bada ia davaria. Unai aksiden lalonai ena kwarana ia makohi dainai, doketa taudia idia diba lasi do ia mauri eiava lasi. Hospital ai wiki toi ia noho murinai, hua faiv lalonai ruma dekenai lau naria ela bona ia namo lou. To haroro gaukara lau karaia noho diba.
Lagani 1965 ai, brens opesi ese lau bona egu adavana be Sligo ena kongrigeisen (notwest konena ai ia noho) dekenai idia siaia lao, unuseniai pablisa be 8 sibona. Lagani toi murinai, ai be not kahanai ia noho Londonderry ena kongrigeisen maragina ta dekenai ai lao. Dina ta ai, haroro gaukara ia ore bona ai ura emai ruma dekenai ai giroa, to dala be waea mai ena ginigini amo idia koua. Ireland ena not kahana dekenai, heiriheiri ia matamaia vadaeni. Idia dagedage matamata taudia ese motuka idia gabua. Siti idia hapararaia—kahana ta be Protestan tomadiho taudia totona bona kahana ma ta be Katolik taudia totona. Bema ta be Protestan kahana amo ia hanaia lao Katolik kahana dekenai, dika bada ia davaria diba.
Heiriheiri Tanona Dekenai Ai Noho Bona Haroro
Emai hesiai gaukara dainai gabu idauidau ai lao diba. Lau gwau diba, aneru be ai idia naria. Bema gabu ta dekenai ai haroro lalonai dika ia vara, karaharaga unai gabu ai rakatania bena dika ia ore neganai unai gabu dekenai ma ai giroa lou. Nega ta ai, emai ruma badinai heatu ta ia vara bona peni idia hoihoilaia sitoa ta be lahi ese ia gabua. Idia gabua gaudia haida be emai ruma ena uindo dekenai idia moru dainai, hanuaboi ai ai mahuta namonamo lasi, lahi ese emai ruma ia araia garina. Lagani 1970 ai, Belfast dekenai ai lao murinai, ai kamonai peni idia hoihoilaia sitoa be petrol bomu amo idia gabua neganai, ai noholaia rumana danu be lahi ese ia gabua.
Ma nega ta ai, lau bona taihu ta be ai haroro lalonai, paipa idauna ta ai itaia ruma ta ena uindo latanai ia noho. To ai raka noho. Miniti haida murinai, unai paipa ia pou. Unai gabu taudia be unai rege dainai idia mai bona idia laloa ai ese unai bomu ai hapoua. To ai moale badina unai nega tamona lalonai, unuseniai ia noho taihu ta ese iena ruma dekenai ai ia boiria. Iena dekena taudia be unai kara amo idia diba, ai be unai bomu ai hapoua lasi.
Lagani 1971 ai, ai be Londonderry dekenai ia noho taihu ta ai vadivadi henia. Taihu dekenai motuka amo ai hanaia gabudia ai herevalaia neganai, unai taihu be ia henanadai: “Dala idia koua taudia haida idia noho, a? Ai gwau, Oibe, haida idia noho to ai idia hereva henia lasi.” Vadaeni, taihu ia hoa bada. Dahaka dainai ia hoa? Badina dina haida gunanai, doketa ta bona pulisi tauna ta be unai gabu dekenai edia motuka idia henaoa bona idia gabua.
Lagani 1972 ai, Cork dekenai ai lao. Gabeai, Naas ai lao, bena unai murinai Arklow dekenai ai lao emai hesiai gaukara karaia totona. Lagani 1987 ai, brens opesi ese ai be Castlebar dekenai ia siaia lao, bona unuseniai ai noho ema bona hari. Ai moale bada badina Kingdom Hall haginia gaukarana ai durua. Lagani 1999 ai Eric be ia gorere. To, Iehova bona kongrigeisen taudia edia lalokau bona heduru karadia dainai, lau ese Eric lau naria namonamo diba ela bona ia namo lou.
Eric bona lau be nega rua Painia Gaukara Sikuli dekenai ai lao. Bona Eric be elda gaukara ia do karaia noho. Lau be nega haida roki gorere lau davaria, bona egu koekoena bona tuina dekenai opereisen lau abia. Ena be dubu taudia ese lau idia dagedage henia, bona politikol bona dagedage taudia ma haida edia heiriheiri heheni negana lalonai lau noho, to hahetoho ma ta be, motuka taria karana lau hadokoa be auka. Unai be hahetoho ta, badina hari lau egu ura gabudia dekenai lau lao be auka. Kongrigeisen taudia ese lau idia durua bona hagoadaia bada. Hari, lau raka neganai itotohi ta lau gaukaralaia, bona batere ese ia hasiahua basikele ta mai ena uili toi lau gaukaralaia gabu daudau dekenai lau lao totona.
Lau bona Eric emai spesel painia gaukara ai karaia edia lagani ai haboua neganai, ibounai be 100 mai kahana bamona—idia amo 98 be Ireland dekenai ai haroro. Ai ura lasi unai gaukara namona ai hadokoa. Ai be hoa karadia dekenai ai abidadama lasi, to ai abia dae momokani Iehova “ena aneru ese Dirava dekenai idia gari taudia ia naridia noho.”