MAURI SIVARAINA
Iehova Ena Ura Ita Karaia Neganai, Hahenamo Ita Abia
Tadikaka ese lau bona egu adavana, bona egu kakana bona ena hahine dekenai asainmen ta idia henia neganai, maoromaoro ai gwau: “Unai do ai karaia!” Dahaka dainai unai asainmen ai abia dae, bona edena dala ai Iehova ese ai ia hanamoa? Mani egu mauri sivaraina lau gwauraia.
LAU be lagani 1923 ai England dekenai lau vara, unai be Yorkshire ena taoni ta ladana Hemsworth dekenai. Egu kakana be tamona, iena ladana be Bob. Egu mauri lagani be 9 neganai, egu tamana be buka haida ia abia, unai bukadia ese tomadiho koikoi edia kara koikoi ia gwauraia hedinarai. Unai buka ia duahidia neganai, ia hoa bada. Lagani haida murinai, Bob Atkinson be emai ruma dekenai ia mai bona Tadikaka Rutherford ena tok ta be rekodi masini amo ia gadaralaia. Ai laloparara inai tok be guna ai abia bukadia idia halasia oreana amo! Hanuaboi ibounai, egu tama sina ese Tadikaka Atkinson idia boiria aniani totona, bona ia ese emai Baibel henanadai momo ia haerelaia. Ai ia boiria tadikaka ta ena ruma ai idia karaia heboudia dekenai do ai lao, unai be kilomita haida bamona. Unai heboudia dekenai ai lao matamaia, bena Hemsworth ai kongrigeisen maragina ta idia hamatamaia. Daudau lasi, soun tadikaka (hari idia gwauraia sekit naria taudia) be emai ruma dekenai ai abidia dae, bona painia taudia ai boiria danu ai ida idia aniani totona. Edia hebamo karana ese lau ia hagoadaia bada.
Unai nega ai emai famili bisinesi ta ai hamatamaia. To, egu tamana be egu kakana dekenai ia gwau: “Bema oi ura painia, inai bisinesi do ita koua.” Bob ia lalotamona, bona ena mauri lagana be 21 neganai, painia gaukara ia karaia matamaia. Lagani rua murinai, egu mauri lagani be 16 neganai, lau danu be painia gaukara lau matamaia. Wikeni ai ma haida ida lau gaukara, to wiki huanai nega momo sibona lau gaukara. Bona haroro kadi bona rekodi masini lau gaukaralaia. To Iehova ese lau ia hanamoa dainai, egu Baibel stiuden ta be ia goada ia lao. Unai Baibel stiuden ena famili momo danu be hereva momokani idia abia dae. Murina laganina ai, lau bona Mary Henshall be spesel painia gaukara ai karaia matamaia. Cheshire ena provinsi dekenai ai idia siaia, unai gabu ena teritori momo dekenai idia do haroro lasi.
Tanobada Tuarina Iharuana ai, hahine be tuari durua gaukaradia idia karaia. Tomadiho ma haida edia haroro taudia be tuari lalonai idia vareai lasi, unai dainai ai laloa ai be spesel painia taudia dainai ai danu be tuari lalonai do ai vareai lasi. To kota be gwaumaoro ia henia lasi, unai dainai lau idia siaia dibura ruma ai dina 31 do lau noho. Murina laganina ai, egu mauri lagani be 19 neganai, nega rua kota vairanai lau gini, badina tuari lalonai lau vareai lasi. Unai nega ai, lau diba lauma helaga be lau ia durua noho, bona Iehova ese lau do ia hagoadaia.—Isa. 41:10, 13.
BAMONA MATAMATANA
Lagani 1946 ai, lau bona Arthur Matthews ai hedavari. Ia be tuari lalonai ia vareai lasi dainai, hua toi dibura ruma ai ia noho. Dibura ruma ia rakatania murinai, Hemsworth dekenai ia lao, bona unuseniai iena tadina Dennis ia bamoa, ia be spesel painia gaukara ia karaia. Idia maragi neganai, edia tamana ese idia dekenai hereva momokani ia hadibaia, bona edia mauri lagani be 16 bona 17 neganai, idia bapatiso. Daudau lasi murinai, Dennis be Ireland dekenai idia siaia, bona Arthur be bamona lasi. Egu tama sina be Arthur ena haroro goadagoada karana idia moalelaia dainai, ia idia boiria idia ida ia noho totona. Lau vadivadi neganai, nega momo lau bona Arthur ese adorahi aniani ena mereki ai huria. Daudau lasi, ta ta dekenai revareva ai siaia matamaia. Lagani 1948 ai, Arthur be hua toi dibura ruma ai idia atoa lou. Ai be January 1949 dekenai ai headava, bona ai atoa tahua gauna be ful-taim hesiai gaukara do ai karaia. Emai moni ai gaukaralaia namonamo, bona emai holidei negadiai au huahua gogoa gaukarana ai karaia bena moni ai abia. Iehova ese ai ia hanamoa dainai, painia gaukara ai karaia diba.
Lagani 1949 Hemsworth ai, ai headava murinai
Lagani ta mai kahana murinai, Northern Ireland dekenai ai idia siaia, to Armagh dekenai ai lao guna bena Newry dekenai, unai taoni rua dekenai Katolik tomadihona be ia goada. Unuseniai dagedage karana be bada, unai dainai taunimanima ai haroro henia neganai, ai naria namonamo. Tadikaka bona taihu ta edia ruma dekenai hebou ai karadia, unai be kilomita 16 bamona. Taunimanima 8 bamona be hebou dekenai idia mai. Nega haida hanuaboi ai unuseni ai mahuta. Ruma ena foloa dekenai ai hekure, bona murina dinana ai daba ena aniani ai moalelaia.Ai moale badina hari unai gabu ai Witnes taudia be momo.
“UNAI DO AI KARAIA!”
Egu kakana bona ena adavana, Lottie, be Northern Ireland ai spesel painia gaukara idia karaia, bona lagani 1952 dekenai, ai 4 be Belfast ena distrik hebouhebou dekenai ai lao. Tadikaka ta ese ena ruma dekenai ai ibounai ia abia dae, guna Britain brens ia naria tadikakana, Pryce Hughes, danu. Hanuaboi ta, buklet matamata ladana God’s Way Is Love ai herevalaia, unai buklet be Ireland taudia totona. Tadikaka Hughes ia gwau, Irish Republic dekenai idia noho Katolik taudia haroro henia karana be auka. Tadikaka be edia noho gabudia amo idia luludia, bona pris taudia ese hutuma idia hagoadaia tadikaka idia dagedage henidia totona. Pryce ia gwau: “Ai ura mai edia motuka headava taudia ese inai buklet matamata be inai tano ena kahana ibounai dekenai idia hariharilaia.”a Maoromaoro ai gwau: “Unai do ai karaia!” Matamanai lau gwauraia herevana unai.
Painia taudia ma haida ida, motabaik bona sidecar dekenai
Dublin ai, painia taudia be nega momo Ma Rutland ena ruma dekenai idia noho, ia be lagani momo Iehova ia hesiai henia. Ai danu be nega sisina unuseni ai noho bona emai kohu haida ai hoihoilaia murinai, ai 4 be Bob ena motabaik mai ena sidecar dekenai ai guia bona motuka ta tahua totona ai lao. Bena sekenhen motuka ta ai hoia, to motuka taria dalana ai diba lasi dainai, motuka ia hoihoilaia tauna ai noia ia taria totona. Unai hanuaboi ai, Arthur be bedi latanai ia helai bona motuka taria dalana ia piksaia. Bona daba ai, motuka ia ura taria raka-lasi neganai, misinari taihu, Mildred Willett, ia mai. (Gabeai ia be John Barr ia adavaia.) Ia be taritari ia diba dainai, Arthur ia hadibaia!
Emai motuka bona treila
Gabeai, noho gabuna ta ai tahua. Tadikaka ese ai idia hadibaia treila dekenai do ai noho lasi, badina badu taudia ese lahi dekenai idia gabua diba. Unai dainai ruma ta ai tahua, to ta ai davaria lasi. Unai hanuaboi dekenai ai 4 be motuka lalonai ai mahuta. Murina dinana ai, ta ese ia karaia treila ta ai itaia, bona ia lalonai bedi rua idia noho. Unai be emai ruma ai ia lao. Ai moale badina emai treila be taunimanima namodia edia gabu dekenai ai atoa diba bona dika ta ia vara lasi. Ai karaia teritori ena pada emai treila amo be kilomita 16 ia lao 24 bamona. Teritori matamata dekenai ai lao neganai, treila ai atoa gabuna dekenai ai giroa lou, bona unuseni idia noho taudia ai haroro henia.
Irish Republic ena sautist kahanai idia noho ruma ibounai dekenai ai lao, bona dika ta ia vara lasi, buklet ibounai 20,000 mai kahanai ai hariharilaia, bona Britain brens ofesi dekenai kamonai taudia edia ladadia ai siaia. Ai moale badina hari unai gabu ai Witnes taudia handred momo idia noho!
ENGLAND DEKENAI AI GIROA, BENA SCOTLAND DEKENAI AI LAO
Lagani haida murinai, London ena saut kahana dekenai ai idia siaia. Wiki haida murinai, Britain brens ofesi amo tadikaka ese Arthur idia rini henia, ia idia noia murina dinana ai sekit gaukara do ia karaia matamaia! Wiki ta lalonai treinini ia abia murinai, Scotland dekenai ai lao. Ena be Arthur be nega lasi ena tok ia hegaegaelaia totona, to ia noho hegaegae Iehova ena hesiai gaukara lalonai ia davaria hekwakwanai ia hanaia totona, unai ese lau ia hagoadaia. Sekit gaukara ai moalelaia bada. Lagani haida lalonai daudau teritori dekenai ai haroro murinai, hari ai moale bada badina emai tadikaka taihu ai bamoa diba.
Lagani 1962 ai, Arthur idia boiria hua 10 lalonai Gilead Sikuli do ia abia, unai neganai disisen badana ta ai karaia. Ai lalotamona, ena be Arthur ese lau do ia rakatania, to unai hahenamo ia abia dae be namo. Lau be painia turana lasi dainai, brens ese Hemsworth dekenai lau idia siaia giroa, bona unuseniai spesel painia gaukara lau karaia. Lagani ta murinai Arthur ia giroa neganai, distrik naria gaukara ai karaia matamaia, bona Scotland, England ena not kahana, bona Northern Ireland ai vadivadi henia.
EMAI ASAINMEN MATAMATA—IRELAND AI
Lagani 1964 ai, Arthur be asainmen matamata ia abia, ia be Irish Republic ena brens do ia naria. Sekit naria gaukarana ai moalelaia bada, unai dainai matamanai lau gari sisina Betele dekenai lau lao totona. To hari, lau moale bada badina Betele dekenai lau gaukara diba, bona unai be hahenamo ta. Lau abia dae momokani bema asainmen ta oi abia dae, herevana unai asainmen oi ura henia lasi, to Iehova ese oi do ia hanamoa noho. Betele ai, ofesi gaukara haida lau karaia, boksi dekenai Baibel bukadia lau udadia, lau nanadu, bona gabu lau hagoevaia danu. Nega sisina lalonai, distrik naria gaukara ai karaia bona tadikaka taihu momo ai hedavari henidia. Danu, ai itaia emai Baibel stadi taudia idia goada idia lao, unai ibounai ese emai hetura karana emai Ireland tadikaka taihu ida ia hagoadaia. Unai be hahenamo badana!
IRELAND DEKENAI IA VARA GAUNA TA
Lagani 1965 ai, Ireland ena intanesinol hebouhebou ginigunana be Dublin dekenai idia karaia.b Ena be dagedage bada idia davaria, to hebouhebou ia heau namonamo. Taunimanima ibounai 3,948 idia hebou, bona 65 idia bapatiso. Unai hebouhebou totona idia mai taudia ibounai 3,500 be Dublin taudia ese edia ruma dekenai idia abidia dae. Unai idia karaia dainai, tanikiu revareva idia abia. Idia vadivadi tadikaka taihu edia kara namodia dainai, unai ruma biagudia ese idia hanamodia. Unai ese Ireland taudia ia durua bada.
Lagani 1965 ai, Nathan Knorr be hebouhebou totona ia mai bona Arthur ese ia hedavari henia
Lagani 1983 ai, Arthur ese Lauegu Baibel Sivarai Bukana be Gaelic gado ai ia halasia
Lagani 1966 ai, Ireland ena not bona saut kahana be Dublin brens ofis henunai idia gaukara matamaia—to Ireland dekenai politikol bona tomadiho karadia ese taunimanima momo idia hapararaia. Ai moale badina Katolik taudia momo be hereva momokani idia abia dae bona guna Protestan dubu idia badinaia tadikaka taihu ida idia gaukara hebou.
EMAI ASINMEN IA IDAU
Lagani 2011 ai, Britain bona Ireland ena brens idia hakapua neganai, ai be London Betele dekenai idia siaia. Unai nega ai, lau be Arthur ena helt dainai lau laloa momo. Ia be Parkinson gorerena ia abia. May 20, 2015 ai, lagani 66 lalonai lau ia bamoa tauna ia mase.
Idia hanaia laganidia lalonai, lau lalohisihisi bada, daradoko, bona taitai momo. Arthur ia mauri neganai, ia be nega ibounai lau ia durua. Ia lau reaia bada! To oi dekenai unai ia vara neganai, emu hetura karana Iehova ida be do ia goada momokani. Lau moale badina tadikaka taihu momo ese Arthur idia lalokau henia. Ireland, Britain, bona United States dekenai idia noho tura namodia amo revareva lau abia danu. Unai revarevadia, bona Arthur ena tadina Dennis, iena adavana, Mavis, bona egu kakana ena natudia kekeni Ruth bona Judy edia hagoadaia herevadia ese lau ia hagoadaia bona durua bada.
Lau ia hagoadaia bada sirina be Isaia 30:18, ia gwau: “Lohiabada ese umui ia rakatania lasi, umui totona ia naria noho, umui dekenai do ia bogahisihisi totona. Inai bamona ia karaia, badina iena kara be maoromaoro nega ibounai. Momokani, Lohiabada dekenai idia abidadama henia taudia ese namo do idia davaria!” Lau moale badina Iehova be ia naria noho iseda hekwakwanai ibounai ia haorea bona ena tanobada matamatana ai ita dekenai gaukara ia henia totona.
Emai mauri lalonai ai karaia gaukarana lau laloa neganai, lau diba Iehova ese ai ia hakaua bona Ireland dekenai ai karaia haroro gaukarana ia hanamoa! Lau moale badina unai tano ai heduru sisina lau henia. Momokani, Iehova ena ura ita karaia neganai, hahenamo do ita abia.
a Lagani 1988 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, rau 101-102 itaia.
b Lagani 1988 Yearbook, rau 109-112 itaia.