Dirava Kamonai Henia Karana ena Hehuni Hereva Helagana Ia Hedinarai
“Momokani, Dirava ena dala ita badinaia, be hunia gauna badana.”—1 TIMOTEO 3:16.
1. Timoteo Ginigunana 3:16 dekenai dahaka hehuni gauna ia herevalaia?
HEHUNI gaudia edia anina oi ura diba, a? Hehuni gaudia edia anina tahua karana ese oi ia hamoalea, a? Reana ita momo do ita gwau oibe! Vadaeni, namona be harihari ita ese hehuni gauna namona ena anina do ita tahua—unai hehuni gauna be lagani tausen momo be Dirava ena Hereva lalonai ia noho. Unai hehuni gauna be mai anina bada iseda mauri lalonai—hari bona gabeai danu. Timoteo Ginigunana 3:16 lalonai ia gwau “Dirava ena dala ita badinaia, be hunia gauna badana.” Namona be Iehova dekenai ita moale bada badina ia be “gau hehunidia ia hahedinaraia” Diravana, bona ita dekenai unai hehuni gauna bona ena anina ia hahedinaraia dainai!—Daniel 2:28, 29.
2. (a) Edena negai Iehova ese unai hehuni gauna ia herevalaia hamatamaia, bona unai neganai dahaka gwauhamata ia karaia? (b) Dahaka henanadai edia haere ita ura diba?
2 Iehova ese Eden lalonai unai hehuni gauna ia herevalaia hamatamaia. Gaigai ese Eva ia koia, bona Adam danu be ia hegeregerena ia gwau-edeede murinai, Dirava ese unai hehuni herevana ia gwauraia. Iehova be ia gwauhamata, ia gwau ‘garana’ eiava natuna, do ia mai bona Gaigai kwarana do ia moia patapata. (Genese 3:15) Unai Garana be daika? Edena dala amo Gaigai do ia haorea? Ia ese Dirava ena hereva be idia momokani bona iena ura inai tanobada dekenai do ia hamomokania, eiava?
3. Dirava ena peroveta herevadia be edena bamona idia hahedinaraia Garana be daika bona ena gaukara be dahaka?
3 Gabeai, Dirava ena peroveta herevadia ese unai Garana be daika bona dahaka do ia karaia idia hahedinaraia: Ia be Abraham ena tubuna ta, David ena basileia do ia abia, bona do idia gwauraia Maino Lohiana. “Iena lohia siahuna habadaia karana bona maino do idia doko lasi.” (Isaia 9:6, 7; Genese 22:15-18; Salamo 89:35-37) To, Roma 16:25 ena hereva hegeregerena, unai hehuni gauna be “idaunegai ia mai bona hari be idia hunia.”
Hehuni Hereva Ia Hedinarai
4 Vadaeni, lagani tausen 4 murinai, unai hehuni hereva ena anina ia hedinarai! Dahaka ia vara? Lagani 29 C.E. ai, Ioane ese Nasaret tauna Iesu ia habapatisoa Ioridane Sinavaina lalonai, bona unai neganai guba dekena amo Dirava ia gwau: “Inai be lauegu Natuna, egu lalokau, lau moale bada ia dekenai.” (Mataio 3:17) Vadaeni, Dirava ia gwauhamatalaia Garana ia hedinarai unai! Hehuni hereva helagana ena kahana idauidau edia anina idia hedinarai hamatamaia, Dirava kamonai henia karana ena anina danu.
5. Inai hereva “Dirava ena dala ita badinaia” ena anina be dahaka, bona unai dala idia badinaia taudia ese dahaka idia karaia?
5 Inai hereva “Dirava ena dala ita badinaia” ena anina be dahaka? Taravatu Matamatana Bible lalonai, unai hereva be nega 20 idia torea, bona idia momo be Paulo ena toretore rua Timoteo dekenai idia noho. Iseda buka namona Insight on the Scriptures lalonai ia gwau, “Dirava ena dala ita badinaia” ena anina be Dirava ita “hahelagaia, ita tomadiho henia, ena hesiai gaukara ita karaia, bona ita abia dae ia be guba bona tanobada edia lohia badana.” Bema Dirava kahirakahira dekenai ita noho, mai iseda kudouna ibounai ida ita hahelagaia diba, bona iena hairai be bada, ia noho hanaihanai, bona gau momo herea ia havaradia dainai ita hoalaia. Danu ita moale ia dekenai badina taunimanima dekenai harihari gaudia momo lauma dalanai bona tauanina dalanai ia henidia dainai. Momokani, ita ta ta iboudiai be Salamo 104, siri 1 ena hereva hegeregerena, ita gwau: “Lauegu mauri e, Iehova oi hanamoa. Iehova egu Dirava e, oi be bada herea momokani. Siahu bona hairai be emu dabua bamona oi karaia.”
6. (a) Iehova idia tomadiho henia taudia bona Kerisendom ena dubu lalodiai idia helai taudia edia idau be dahaka? (b) Roma 11:33, 34 dekenai Paulo be dahaka ia gwau, bona henanadai haida be dahaka?
6 Namona be iseda kamonai Dirava dekenai ita hahedinaraia, bona iseda kara amo unai ita karaia diba. Unai kara dekenai, Dirava momokani idia tomadiho henia taudia, bona Kerisendom ena dubu lalodiai idia helai taudia edia kara be idau momokani. Tanobada taudia momo, bema mai edia tomadiho, idia laloa bada lasi, to idia karaia kava sibona, edia tomadiho be dabua bamona, idia atoa helaga toana idia hahedinaraia totona, to tanobada ena kara bodaga karadia idia karaia noho. Idia be Dirava idia diba lasi. Namona be unai bamona taudia be Paulo ena hereva Kara 17:23 dekenai idia laloa namonamo. Unai siri lalonai idia diba lasi diravana idia tomadiho henia Atena taudia dekenai ia gwau: “Umui diba lasi diravana ta umui tomadiho henia gauna, unai Dirava do lau hadibaia umui.” Roma 11:33, 34 dekenai unai hairai Diravana ena kara ia gwauraia inai bamona: “Iena aonega bona iena laloa dobu be edena bamona ita tahua diba? Iena dala be daika ese do ia davaria diba? Buka Helaga ia torea bamona, ia gwau, ‘Lohiabada ena laloa be daika ia diba? Daika ese ia sisiba henia diba?’ ” Vadaeni, Dirava ena dala be edena bamona do ita diba? Dalana be ‘Dirava ena dala ita badinaia, bona ena hehuni hereva helagana’ ena anina ita lalo-pararalaia. Unai hereva ena anina be edena bamona do ita lalo-pararalaia diba?
7. Dahaka dainai ita gwau diba “Dirava ena dala ita badinaia, be hunia gauna badana”?
7 Timoteo Ginigunana karoa 3 bona 1Tim 3 siri 15 lalonai, aposetolo Paulo be Dirava ena ruma lalonai hesiai gaukara idia karaia taudia ia gwauraidia ‘Mauri Diravana ena ekalesia, hereva momokani ena du bona iena badina korikori.’ Bena 1Tim 3 siri 16 lalonai Paulo ma ia gwau: “Dirava ena dala ita badinaia, be hunia gauna badana.” Ita diba ia be gau badana badina Iehova ese ena vara guna natuna ia siaia diho tanobada dekenai unai hunia gauna ena anina ia hahedinaraia totona—Dirava kamonai henia karana, ia be mai anina bada, bona ia be tomadiho momokani ena badina ia hahedinaraia totona. Iesu be tanobada dekenai ia mauri noho neganai, Dirava kamonai henia karana ena hehuni hereva helagana ia hahedinaraia. Namona be ita Iehova ena Witness taudia be iseda mauri lalonai abidadama karana Keriso dekenai do ita haginia, badina ia ese Dirava kamonai henia karana ia hahedinaraia goevagoeva. Vadaeni, “Dirava ena dala ita badinaia, be hunia gauna badana,” to ena anina be edena bamona ia hahedinaraia?
Kahana 6
8 Lauma helaga ese Paulo ia hasiahua dainai, iseda henanadai ia haerelaia 1 Timoteo 3:16 dekenai. Unuseniai hehuni hereva helagana ena kahana 6 ia gwauraidia, ia gwau: “Taunimanima dekenai [unai tauna] Keriso [1] ia hedinarai, [2] Lauma Helaga ese iena maoromaoro ia gwauraia. [3] Aneru ese ia idia itaia. [4] Bese ibounai huanai ia idia harorolaia. [5] Tanobada taudia ese ia idia hamomokania. [6] Bona guba dekenai ia idia abia daekau.” Ia hedinarai ‘tauna’ be daika? Ita diba vadaeni, unai ‘tauna’ be gwauhamata Garana. Iesu, tanobada dekenai ia mai Dirava ena ura ia karaia totona tauna unai. Ia be unai hehuni hereva helagana ena badina, unai dainai ia be mai anina gauna badana.
9. Bema 1 Timoteo 3:16 ena siri idia torea: “Dirava be taunimanima bamona ia hedinarai” edena bamona ita diba unai be maoro lasi?
9 Toi Tamona ena hahediba idia abia dae taudia ese unai hehuni hereva helagana idia hamiroa bamona, badina idia gwau 1 Timoteo 3:16 ia gwauraia ‘tauna’ be Dirava. Unai bamona idia hereva badina King James Bible bona ma Bible haida lalodiai unai siri ia gwau: “Dirava be taunimanima bamona ia hedinarai.” To Greek revareva lalodiai edena hereva idia gwauraia? Hanaihanai idia ese ‘tauna’ idia torea, “Dirava” idia torea lasi. Bible ena hereva idia torea dalana ena maoro idia tahua taudia idia gwau, unai siri lalonai “Dirava” idia torea be maoro lasi. Unai dainai, harihari idia halasia American Standard Version Bible, The New Testament in Hiri Motu, bona New English Bible, be New World Translation Bible hegeregerena, unai siri idia torea maoro, ia gwau: “Taunimanima dekenai Keriso ia hedinarai.” Vadaeni ia hedinarai goevagoeva Dirava be “taunimanima dekenai” ia hedinarai lasi. To iena lalokau Natuna, ia havaraia gaudia iboudiai roboana ese. Aposetolo Ioane ia gwauraia inai bamona: “Inai Hereva be taunimanima ena tauanina dekenai ia halaoa, iseda huanai ia noho. Iena hairai danu ita itaia. Iena hairai be Dirava ese ia henia, badina ia be Dirava ena Natuna tamona sibona. Bogahisihisi kara bona hereva momokani dekenai ia honu momokani.”—Ioane 1:14.
“Taunimanima dekenai” Ia Hedinarai
10 Iesu ese bapatiso ia abia neganai, hehuni hereva helagana ena kahana ginigunana ia hedinarai gauna be inai: Iesu be Dirava ia horoa Natuna hegeregerena ai “taunimanima dekenai” ia hedinarai. Mai ena ura dainai, Iehova Dirava ese ena Natuna ena guba maurina ia kokia bona Maria ena bogana lalonai ia atoa, taunimanima goevadaena dekenai do ia vara totona. Unai neganai, 1 Korinto 15:45-47 ena hereva hegeregerena, Iesu be “Adam” iharuana eiava ginigabena ai ia lao, Adam hegeregerena ia be goevadae tauna. Unai bamona ia vara ena badina be dahaka? Timoteo Ginigunana 2:5 bona 6 lalonai ia gwau: “Keriso sibona ese iena mauri ia henia, taunimanima ibounai hamauria totona.” Vadaeni, iena mauri goevadaena ia bouboulaia dainai, Iesu be mai ena maoro gwauhamata matamatana ia karaia taunimanima 144,000 be ia danu Basileia dekenai do idia lohia hebou totona.—Apokalupo 14:1-3.
11. Iesu ena mauri ia bouboulaia dainai daidia ese hahenamo do idia davaria diba?
11 Iesu ena mauri ia bouboulaia dainai ma haida ese hahenamo do idia davaria diba, a? Oibe! Ioane Ginigunana 2:2 lalonai ia gwau: “[Iesu] Keriso sibona be iseda kara dika [unai be, horoa Keristen taudia Ioane bamona edia kara dika] gwauatao dalana. Bona iseda dika sibona lasi, to Keriso be taunimanima ibounai edia dika gwauatao dalana.” Iesu ena mauri ia bouboulaia dainai horoa Keristen taudia 144,000 sibodia lasi, to tanobada taudia iboudiai ese hahenamo do idia abia diba. Hari inai nega lalonai idia mauri noho taudia “hutuma bada” bona gabeai Paradaiso lalonai do idia toreisi lou taudia bilion momo, ese mauri hanaihanai do idia abia Iesu ena boubou karana dekenai idia abidadama dainai. Hari, Apokalupo 7:9 bona 10 ena peroveta hereva hegeregerena, taunimanima hutuma bada herea ese Mamoe, Iesu Keriso ia bubua rarana dekenai idia abidadama dainai, edia dabua idia huria bamona bona idia kurokuro herea. Hari idia be mai edia maoro Dirava ida idia turana henia totona. Mai moale bada ida idia ese hehuni hereva helagana ena kahana idauidau ena anina idia diba, bona Dirava kamonai henia karana idia haheitalaia, Iesu ia karaia hegeregerena!
Kahana Haida
12 Hari, 1 Timoteo 3:16 ia gwauraia gauna namba 2 ita tahua, ia be dahaka? “Lauma Helaga ese iena [Iesu] maoromaoro ia gwauraia.” Unai be edena bamona ia karaia? Iehova ese mai ena abidadama Natuna be mase amo ia hatoreaisi lou karana amo bona lauma maurina ia henia karana amo. Unai ia karaia dainai Dirava ese ia hahedinaraia Iesu be kara maoromaoro tauna bona siahu bada dagina do ia abia be maoro. Roma 1:4 lalonai, ia gwau: “Dirava ese mase dekena amo ia hatorea isi lou. Unai dainai mai siahu danu Lauma Helaga ese ia hedinaraia ia be Dirava ena Natuna, Iesu Keriso iseda Lohiabada be unai.” Ena toretore ginigunana 1 Pet karoa 3 bona siri 18 lalonai Petro ese unai ia hamomokania, ia gwau: “Badina be Keriso nega tamona ia mase, kara dika kokia totona. Ia be kara maoromaoro momokani. To ita kara gagevagageva taudia dainai ia hisihisi bada, Dirava dekenai ita do ia hakaua totona. Iena tauanina idia alaia, to lauma dekenai ia toreisi lou bona ia mauri noho.” Iesu be Dirava kamonai henia tauna, iena kara oi tohotohoa dainai, unai ese oi Dirava dekenai ia hakaua vadaeni, a?
13. Ia toreisi lou neganai Iesu be edena aneru haida vairanai ia hedinarai, bona idia dekenai ia harorolaia sivaraina be dahaka?
13 Timoteo Ginigunana 3:16 ena hereva ma ta be inai: Paulo ese hehuni hereva helagana ena kahana namba 3 ia kikilaia, ia gwau “aneru ese [Iesu] idia itaia.” Unai aneru be daidia? Petro ia gwau Iesu be “lauma dekenai ia toreisi lou,” bona 1 Petero 3:19 bona 20 dekenai ia gwau: “Keriso ese, dibura ruma lalonai idia noho laumadia dekenai ia lao, ia haroro henidia. Idia be gunaguna, Noa ena nega lalonai Dirava ena hereva idia negea.” Iuda siri 6 ia gwau, unai guba anerudia be “edia dagi korikori ena maka dekenai idia noho lasi, bona edia gabu korikori idia rakatania.” Idia ese taunimanima edia tauanina idia atoa kekeni danu idia sihari kava totona. Abata ia vara neganai unai aneru ese tanobada idia rakatania bona idia giroa lao guba dekenai, unai neganai Dirava ia hadiburadia Tartarus dekenai, unai be dibura masemase gabuna bamona. (2 Petero 2:4) Iesu ia toreisi lou neganai unuseniai ia lao ia haroro henidia totona. Ia ese hahemauri sivaraina ia harorolai henidia, a? Lasi momokani! Idia edia kara dika dainai Iesu ese ia hahemaoro henidia, badina edia kara be Dirava kamonai henia karana lasi. Hari inai nega lalonai bema Dirava ena taunimanima haida idia sihari kava, namona be Iesu ena hahemaoro dikana unai aneru dekenai do idia laloatao bona unai kara do idia rakatania!
14. Edena negai Iesu ena sivarai be “bese ibounai huanai” idia harorolaia hamatamaia?
14 Timoteo Ginigunana 3:16 ia gwauraia hereva namba 4 be inai: Iesu be “bese ibounai huanai ia idia harorolaia.” Unai siri be edena bamona ia guguru? Iesu idia do dogoatao lasi neganai, Ioane 14:12 dekenai ia ese ena aposetolo taudia dekenai ia gwau: “Momokani, momokani umui lau hamaoroa, lau dekenai ia abidadama henia tauna ese lau karaia karadia ibounai be do ia karaia, bona inai kara do idia hanaia karadia danu do ia karaia, badina lau be egu Tamana dekenai do lau lao.” Bena daudau lasi murinai, Pentekoste 33 C.E. ai, Iesu be lauma helaga ia bubua diho ena hahediba taudia dekenai, bona hoa herevana, “inai Iesu Dirava ese ia hatorea isi vadaeni” ena sivarai idia harorolaia hamatamaia Iuda taudia dekenai. (Kara 2:32; 8:14-17) Bena, lagani 36 C.E. ai, Petro be Korenelio ena ruma dekenai idia hebou taudia ia haroro henidia. Unai neganai, sivarai namona be ‘idau bese dekenai idia harorolaia’ hamatamaia. Iuda lasi besedia unai, bona lauma helaga ese idia haida ia horodia danu.
15. Iesu ena nega Keristen taudia be Dirava kamonai henia karana ena hehuni hereva helagana idia diba, dahaka ese unai ia hamomokania?
15 Kara 12:24 ena hereva hegeregerena, “[Iehova] ena hereva ia tubu bona ia bada daekau.” Kara 17:6 lalonai ia hahedinaraia guna bona harihari danu, Greece ena north kahana dekenai, sivarai namona idia inai henia taudia idia gwau: “Inai taudia be gabu ibounai dekenai kerere idia havaraia, bona hari idia mai iniseni.” Lagani 30 idia do ore lasi neganai Paulo ese Roma dekena amo toretore ta ia siaia Kolose dekenai, bona Kolose 1:23 dekenai ia gwau sivarai namona ena hereva be “tanobada ibounai dekenai ai harorolaia vadaeni.” Unai nega Keristen taudia be Dirava kamonai henia karana ena hehuni hereva helagana idia diba. Bona mai goada danu idia harorolaia! Hari inai nega dokona lalonai danu unai hehuni hereva helagana ita diba neganai namona be Basileia harorolaia gaukarana do ita goadalaia!
16. Hehuni hereva ena kahana namba 5 be dahaka, bona dahaka gaukara ia hahedinaraia?
16 Keristen ginigunadia edia nega lalonai edia haroro gaukara dainai 1 Timoteo 3:16 ia herevalaia gauna namba 5 ia hedinarai herea. “Tanobada taudia ese [Iesu] idia hamomokania.” Unai bamona ia vara badina idau negai misinari taudia be Keriso hegeregerena Dirava idia kamonai henia dainai, idia gaukara goada. Hegeregere, Paulo bona Timoteo ese sivarai namona idia harorolaia Asia Minor, Europe, bona reana Spain dekenai danu. Ia bapatiso vadaeni Etiopia tauna ese Africa ena east kahana dekenai sivarai namona ia harorolaia, bona Petro be Babulono dekenai haroro gaukara ia karaia.
17. Hari inai nega lalonai dahaka dainai tanobada ibounai lalonai taunimanima be Iesu idia abia dae?
17 Hari inai nega lalonai be edena bamona? Lagani 1919 negana amo horoa orena taudia ese Dirava kamonai henia karana idia hahedinaraia goevagoeva. Unai horoa taudia edia abidadama be Iesu dekenai idia haginia. Lagani 1935 dekena amo idia ese taunimanima hutuma bada herea idia gogodia noho, bona unai taudia be idia moale badina idia be mai edia helaro ‘hisihisi badana’ amo do idia roho mauri bona tanobada paradaisona lalonai mauri hanaihanai do idia abia. (Apokalupo 7:9, 14) Unai sivarai namona ese Iesu ia gwauraia, bona hari inai nega lalonai tanobada ibounai lalonai taunimanima be Iesu idia hamomokania. Iehova ena Witness taudia 3,700,000 bona ma haida, be Dirava idia kamonai henia dainai tanobada ibounai lalonai haroro gaukara idia karaia bona edia orea ia bada ia lao!
18. Edena dala amo Iesu be “guba dekenai ia idia abia daekau”?
18 Unai hehuni hereva helagana ena kahana namba 6 be inai: Iesu be “guba dekenai ia idia abia daekau.” Dina 40 ia toreisi lou murinai, Iesu be taunimanima toana ia atoa bena ena hahediba taudia dekenai ia hedinarai, bona “Dirava ena Basileia gaudia ia hadibadia.” Murinai ia daekau guba dekenai. (Kara 1:3, 6-9) Unai neganai iena guriguri Ioane 17:1-5 dekenai ia guguru, ia gwau: “Egu Tamana e, . . . emu Natuna do oi hanamoa, vadaeni emu Natuna ese oi do ia hanamoa. . . . Lau ese tanobada dekenai oi lau hanamoa vadaeni. . . . Egu Tamana e, harihari oiemu hairai dekena amo do oi hanamoa lau dekenai, tanobada do ia vara lasi neganai, oiemu vairana dekenai lau abia hairaina.”
19. Iesu be guba dekenai ia giroa lao neganai reana dahaka ia vara?
19 Iesu be guba dekenai ia giroa lao neganai aneru idia moale bada herea! Idau negai, Iehova ese tanobada ia havaraia neganai, Iobu 38:7 ia gwau: “Dirava ena natudia iboudiai idia boiboi ia idia hanamoa bada.” Vadaeni, Iesu be guba dekenai ia giroa lao neganai unai aneru be idia moale bada danu, badina ia be Iehova ena lohia dalana ena maoro ia hamomokania dainai!
20. Dahaka dainai Iesu be ladana namona ia abia, bona tanobada dekenai ia noho neganai dahaka ia karaia?
20 Heberu 1:3 bona 4 dekenai Paulo be Iesu ena kwalimu ia herevalaia inai bamona: “Ia ese taunimanima edia kara dika ia huria oho, vadaeni Dirava, Siahu Momokani Diravana ena idiba kahanai ia helai diho, guba dekenai. Dirava ena Natuna ese aneru ia hereaia. Iena ladana ese aneru edia ladana ia hanaia.” Keriso ese unai “ladana” namona ia abia badina ia be kara maoromaoro tauna dainai. Dirava ena Natuna be Dirava kamonai henia karana ia hahedinaraia goevagoeva. Bona mauri hanaihanai do idia ura abia taudia iboudiai edia raka dalana ia hahedinaraia danu. Hari, Iesu be guba dekenai ia noho Dirava ena idibana kahanai, unai dainai “Dirava ena dala ita badinaia, be hunia gauna badana” ena anina ibounai ia hedinarai goevagoeva vadaeni.
Oiemu Haere be Dahaka?
◻ “Dirava ena dala ita badinaia” ena anina be dahaka?
◻ Edena bamona “taunimanima dekenai Keriso ia hedinarai” bona murinai “Lauma Helaga ese iena maoromaoro ia gwauraia”?
◻ Iesu be edena guba anerudia vairanai ia hedinarai, bona idia dekenai edena sivarai ia harorolaia?
◻ Edena bamona Keriso be “bese ibounai huanai ia idia harorolaia” bona “tanobada taudia ese ia idia hamomokania”?
◻ Iesu be dahaka ia karaia Dirava badinaia karana ia hahedinaraia totona, bona edena negai Iesu be “guba dekenai ia idia abia daekau”?
4. Lagani 29 C.E. ai unai hehuni hereva ena anina be edena bamona ia hedinarai hamatamaia?
8. (a) Timoteo Ginigunana 3:16 dekenai Paulo ese ia gwauraia hehuni hereva helagana ena kahana 6 be dahaka? (b) Ia hedinarai ‘tauna’ ta be daika?
10. (a) Iesu ese bapatiso ia abia neganai, hehuni hereva helagana ena kahana ginigunana ia hedinarai, unai be dahaka? (b) Dahaka dainai Iesu be “Adam” ginigabena ai ia lao?
12. Edena bamona “Lauma Helaga ese [Iesu] maoromaoro ia gwauraia”?