Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • w97 10/15 rau 8-12
  • Baibel Ita Abia Dalana—Kahana Ihatoina

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Baibel Ita Abia Dalana—Kahana Ihatoina
  • 1997 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Misinari Taudia Bona Baibel Sosaiti Idauidau
  • Gado Hahanaia Tauna ta Ia Davaria Hekwakwanaidia
  • Baibel Dainai Idia Hepapahuahu
  • Idia Davaria Gaudia amo Baibel Herevadia Idia Hamomokania
  • Watch Tower Society Bona Baibel
  • Baibel Tamona, Gado Idauidau
  • Sivarai Namona Bese Ibounai Totona
  • Mai Anina Bada Negana Dirava Ena Hereva Idia Ura henia Taudia Dekenai
    1999 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Iehova, Taunimanima ida Ia Herevahereva Diravana
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2015
  • New World Translation Baibel Tanobada Ibounai Dekenai Taunimanima Milioni Momo ese Idia Moalelaia Bada
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2001
  • Dirava Ena Lauma amo Ia Havaraia Herevana Badinaia Noho
    1997 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
1997 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
w97 10/15 rau 8-12

Baibel Ita Abia Dalana—Kahana Ihatoina

BURMA, lagani 1824 ai​—⁠King ena ofesa taudia be Adoniram bona Ann Judson edia misinari rumana idia sekea, bona idia laloa mai edia davana bada gaudia ibounai idia abia. To idia ese davana bada herea gauna​—⁠idia hahanaia Baibel revarevana ta, Ann ese ruma ena henunai tano lalonai ia hunia gauna​—⁠idia reaia. Ia hahanaia tauna, Adoniram, be seini amo idia guia bona namo amo ia honu dibura rumana ai ia hekure; idia gwau ia be spai tauna ta. Hari paripari ese unai revareva ia hadikaia gwauraia. Edena bamona do idia gimaia diba? Ann ese pilo aukana ta lalonai ia udaia bona pilo ia turia, bena iena adavana ia henia dibura ruma ai. Unai pilo ia naria bona ia lalonai ia noho gauna be Burma gado Baibel ginigunana ena kahana ta ai ia lao.

Guna negana amo, Baibel be nega momo unai bamona idia kara henia. Vanegai ai halasia Gima Kohorona magasin lalodiai, Baibel hahanaia bona halasia gaukarana ai herevalaia, idia hagugurua negana amo ela bona lagani 1600 murinai. Unai nega amo ema bona hari Baibel be edena bamona? Taunimanima iboudiai ese idia abia diba, a? Unai dekenai Watch Tower Society be dahaka gaukara idia karaia?

Misinari Taudia Bona Baibel Sosaiti Idauidau

Tano momo dekenai, lagani 1600 ia lao lagani 1799 lalodiai Baibel duahia karana ia bada herea. England be unai nega lalonai Baibel dainai ia idau momokani. Momokani, Baibel sivaraidia bona hahediba herevadia ese unai tano taudia ibounai, King ena amo ela bona biru merona, edia lalona ia hahonua. To Baibel ena siahu be gabu daudau dekenai ia lao. Unai nega ai England be bouti amo bisinesi karadia idia karaia bona ia be tano ma haida ia biagua tanona mai ena siahu, bona England tatau haida be idia laolao neganai, Baibel idia abia lao danu. Unai ese ma gabu haida dekenai Baibel halasia gaukarana ena badina ia haginia.

Lagani 1800 ia lao henia lalonai, Baibel ese haida edia lalona ia ha-uraia bena gabu daudau ai Britain Basileiana henunai idia noho tanodia taudia korikori edia lauma gaudia idia laloa. To, unai lalohadai dekenai, iboudiai idia lalo-tamona lasi. Dubu taudia momo be Dirava ese ta ta dekenai do ia vara gaudia ia gwauraia vadaeni ena hahediba herevana idia abia dae dainai, idia laloa taunimanima haida do idia mauri lasi be Dirava ena ura hegeregerena. Misinari tauna ai do ia lao tauna William Carey ese India dekenai misinari gaukara durua totona hereva ta ia henia neganai, ta ese ia gwau henia, ia boiboi: “Tau matamata, oi helai diho; bema Dirava ia ura ia idia diba lasi taudia edia lalona ia giroa, Ia ese do ia karaia bona emu heduru do ia tahua lasi!” Herevana unai ia vara, Carey be lagani 1793 ai bouti amo India dekenai ia lao. Hoa gauna be, ia ese Baibel ibounai eiava ena kahana haida be India ena gado 35 dekenai ia hahanaia.

Misinari taudia idia lalo-parara edia tulu badana be idia noholaia tanona taudia edia gado ai idia karaia Baibel. To, daika ese Baibel do ia henidia? Tanobada hegegemadai Baibel halasia gaukarana be Mary Jones, mauri lagani 16 kekenina Wales amo, ese ia hamatamaia, ena be unai ia diba lasi. Lagani 1800 lalonai, Mary be aena kavakava ai kilomita 40 ia raka, dubu gunalaia tauna ta amo Wales gado Baibel ta ia hoia totona. Mary be lagani 6 lalonai ena moni ia haboua, bona ia davaria Baibel ibounai idia hoia ore vadaeni neganai, mai ena lalohisihisi ida ia tai. Dubu gunalaia tauna ia hebogahisi dainai, ia sibona ena Baibel ta be Mary ia henia.

Unai murinai, unai dubu gunalaia tauna be Baibel idia do abia lasi taudia ma momo ia lalodia, bona unai hekwakwanai be ena turadia ida idia herevalaia, London dekenai. Bena unai amo, lagani 1804 ai, British and Foreign Bible Society idia haginia. Ena gaukara tamona be inai: Taunimanima ese idia hoia diba Baibel be edia gado dekenai do idia karaia bona idia printaia, “mai ena nouti o hereva ma ta lasi.” Rau edia isena ai hereva ma haida torea karana idia koua neganai, unai Society idia haginia taudia idia laloa hahediba herevadia daradaralaia karana do idia reaia. To, nega haida Bible Society be Apocrypha, ranu lalonai bapatiso karana, bona Toi Tamona hahediba herevana dainai idia lalo-tamona lasi.

Haida danu be karaharaga edia ura idia hahedinaraia, bona lagani 1813 ai gaukara hebou oreadia be Germany, Netherlands, Denmark, bona Russia ai idia haginidia vadaeni. Gabeai, tano ma haida dekenai Baibel sosaiti ma haida idia haginia. Baibel sosaiti ginigunadia ese edia tahua gaudia idia atoa neganai, idia laloa tano momo herea lalodiai be gado badadia haida sibona idia gaukaralaia. Idia laloa lasi, gado tausen momo idia noho! Unai neganai gado hahanaia taudia haida sibona be Heberu gado bona Greek gado idia diba bona maoromaoro gado ma ta ai Baibel idia hahanaia diba. Unai dainai, British and Foreign Bible Society ese Baibel hahanaia gaukarana ia durua neganai, nega momo hahanaia taudia be English gado King James Version Baibel idia gaukaralaia.

Gado Hahanaia Tauna ta Ia Davaria Hekwakwanaidia

Baibel ena kahana bada herea be sivarai bona parabole idauidau, dina ta ta ena mauri daladia hegeregerena idia gwauraia gaudia. Unai dainai idia hahanaia auka herea lasi; to bema aonega idaudia edia hereva hehunidia amo idia torea, do idia hahanaia be auka. To, misinari edia gaukara ginigunadia ai idia hahanaia herevadia be daradara eiava kiri idia havaraia. Haheitalai ta be, idia hahanaia herevana ta ese India ena kahana ta ai idia noho taudia ia henidia lalohadaina be Dirava ena tauanina ena kala be bulu. Inai hereva “guba Tamana” lalonai, “guba” idia hahanaia herevana ena anina be “guba ena kala bamona ia abia”​—⁠ita itaia gubana unai!

Adoniram Judson be gado hahanaia tauna ia hahekwakwanaia gaudia ia herevalaia neganai, inai ia torea lagani 1819 ai: ‘Bema tanobada ena kahana ta ai idia noho besena ta idia herevalaia gadona ita dibaia, edia hereva daladia ibounai be matamata ita dekenai, bona edia leta bona hereva be ita diba gadona ta amo idia idau momokani; bema ita be mai eda diksenari o gado hahanaia tauna lasi bona namona be unai gado do ita lalo-pararalaia sisina guna bena gabeai hadibaia tauna ta unai gabu amo ita abia diba​—⁠unai ena anina be gaukara!’ Bona Judson bamona taudia edia gado hahanaia gaukarana ese Baibel abia dalana ia habadaia.​—⁠Rau 12 ai lagani idia torea mauana itaia.

Ann Judson ese ena adavana ia durua unai gado hahanaia gaukarana mai ena hekwarahi lalonai. To Adoniram bona Ann Judson edia hekwakwanai be gado hahanaia dekenai sibona lasi. King ena ofesa taudia ese Adoniram dibura rumana dekenai idia veria lao negana ai, Ann be ia rogorogo. Hua 21 lalonai, mai ena gari lasi ida ena adavana totona unai dagedage ofesa taudia ia noia. Unai hekwarahi bona gorere ese ena tauanina ia hadikaia. Adoniram idia ruhaia bena nega sisina murinai, Ann bona edia natuna kekeni maragina be gorere dainai idia mase. Adoniram ia lalohisihisi bada herea. To, Dirava ena amo goada ia tahua bona gado ia hahanaia noho, bena lagani 1835 ai Burma gado Baibel ia haorea. Unai nega lalonai, Baibel hepapahuahulaia kara hehunidia ma haida idia vara noho.

Baibel Dainai Idia Hepapahuahu

Lagani 1800 ia lao lagani 1899 lalodiai taunimanima edia noho dalana bona politikol lalohadai idia hepapahuahulaia momo, bona nega haida Baibel dainai idia hepapahuahu. Haheitalai ta be inai, ena be Russian Bible Society be Russia pavapavana bona Russian Orthodox Church edia siahu henunai idia hamatamaia, gabeai Society idia koua bona idia taravatua. (To lagani ta ia hanaia vadaeni lalonai unai Society idia inai henia taudia ese Baibel tausen momo idia gabua.) Otodoks ena dubu gunalaia taudia be mai edia goada ida Keristani ginigunadia ese mai edia ura ida idia karaia karana​—⁠gabu ibounai lalonai Baibel halasia karana​—⁠hadokoa dalana idia tahua. Lagani 1800 murinai idia noho Otodoks dubu gunalaia taudia idia gwau Baibel ese Dubu bona Gavamani ena siahu ia hadikaia diba. To, gavamani dalana haidaua toho politikol oreana matamatana ia laloa Baibel be Dubu bona Gavamani edia siahu hadikaia gauna lasi, to ia be idia ese idia gaukaralaia gauna, taunimanima ese idia kamonai henidia totona. Kahana ruaosi ese Baibel idia hepapahuahulaia!

Vaira laganidia lalonai danu Baibel hadikaia “lalohadai” idia bada. Lagani 1831 ai, Charles Darwin be sisima amo ia laolao bena unai amo ena evolusen lalohadaina ia havaraia. Lagani 1848 ai, Marx bona Engels ese Communist Manifesto pepana idia halasia, bona unai ese Keristani dalana ia gwauraia hisihisi havaraia gauna. Unai nega lalonai danu, Baibel ita abia dae diba eiava bona Baibel ese ia gwauraia taudia​—⁠Iesu danu​—⁠be guna idia noho eiava, be Baibel hakoikoia toho taudia ese idia hepapahuahulaia! To, laloa namonamo taudia haida idia lalo-parara Dirava bona Baibel dadaraia totona idia havaraia herevadia be koikoi, bona diba abia daladia haida idia tahua, Baibel idia hamomokania totona. Idia ta be Konstantin von Tischendorf, gado stadilaia tauna mai ena diba, Germany amo.

Idia Davaria Gaudia amo Baibel Herevadia Idia Hamomokania

Tischendorf be Middle East dekenai ia loaloa bona Baibel ena revareva gunadia ia tahua, ia ura Baibel ena toretore ginigunadia be do ia hamomokania vaitani. Lagani 1859 ai, Darwin ese The Origin of Species bukana ia halasia laganina ai, Tischendorf ese Keristani Greek Revarevadia ibounai edia kopi gunana momokani ta ia davaria monasteri ta lalonai, Sinai Ororo ena badina ai. Idia gwauraia Codex Sinaiticus, bona reana Jerome ese Latin gado Vulgate Baibel ia haorea neganai, ia be lagani 50 ia noho vadaeni. Ena be ia ese monasteri amo unai codex ia kokia ena maoro idia hepapahuahulaia noho, to Tischendorf ese ia halasia, unai amo diba tahua taudia ese idia abia diba.a

Sinaiticus be gado ginigunadia edia revareva ginigunadia ta dainai, ia hahedinaraia Greek Revarevadia be idia idau lasi bona diba taudia ia durua danu, revareva gabedia ai idia vareai kereredia idia davaria totona. Haheitalai ta be, Sinaiticus lalonai 1 Timoteo 3:​16 be Iesu ia herevalaia, ia gwau: “Ia be tauanina ai ia hedinarai.” Unai nega ai idia noho revarevadia momo lalonai, “ia” ena gabu dekenai “Dirava” hakwadogia herevana ta idia hahedinaraia, bona unai idia karaia totona “ia” ida idia hahegeregerea Greek herevana idia haidaua sisina. To, Sinaiticus be lagani momo gunanai idia karaia, “Dirava” idia torea Greek revarevadia idia do karaia lasi neganai. Unai dainai, ia hahedinaraia unai toretore be gabeai idia hagagevaia, Toi Tamona hahediba herevana idia hamomokania totona.

Tischendorf ena nega murinai, revareva ma haida idia davaria. Hari, Heberu Revarevadia edia revareva gunadia ibounai be 6,000 bamona, bona Greek Revarevadia edia be 13,000 ia hanaia. Unai gaudia idia stadilaia bona hahegeregerea karana amo ita abia dae momokani diba toretorena ta, gado ginigunadia toretorena ta unai, idia karaia. Diba tahua tauna F. F. Bruce ia gwau: “Hahanaia herevadia idaudia . . . ese histori ena hereva momokani eiava Keristani abidadama bona kara idia haidaua lasi.” Baibel be ma gado momo ai idia hahanaia noho lalonai, unai diba bada ese taunimanima be edena bamona ia hanamoa diba?

Watch Tower Society Bona Baibel

Lagani 1881 ai, Baibel hadibaia taudia bona stiuden taudia be edia orea maragina, to mai edia lalo-goada oreana, idia hamatamaia, bona gabeai ia be Watch Tower Bible and Tract Society ai ia lao. Matamanai, idia be Baibel sosaiti haida ese idia karaia Baibel, bona Tischendorf ena Greek Revarevadia danu, idia hariharilaia. To, lagani 1890 ai, idia be Baibel halasia gaukarana idia hamatamaia, bona Baibel haida edia kopi ginigunadia idia halasia. Lagani 1926 ai, Society be sibona ena printa masini ai Baibel idia printaia matamaia. To idia itaia Baibel ta, idia hahanaia lou gauna, idia karaia be namo. Lagani 1800 murinai idia davaria bona stadilaia gaudia amo idia abia dibana be taunimanima ese idia lalo-pararalaia bona hoia diba Baibel ta lalonai idia gaukaralaia diba, a? Unai ura dainai, lagani 1946 ai Society taudia ese idia hahanaia lou Baibel matamatana ta idia karaia matamaia.

Baibel Tamona, Gado Idauidau

Horoa Keristani taudia mai edia diba amo gado hahanaia komiti ta idia haginia, English gado ai New World Translation of the Holy Scriptures do idia karaia totona. Ia be volium 6 ai idia karaia, bena lagani 1950 amo idia halasia ela bona lagani 1960; idia ese Keristani Greek Revarevadia idia halasia guna. Lagani 1963 amo ema bona hari, ma gado 27 ai idia hahanaia vadaeni, bona ma gado haida ai idia hahanaia noho. Edia tahua gauna unai gado ma haida dekenai be tamona, English gado hegeregerena. Gau ginigunana be, idia hahanaia gauna ia maoro momokani, bona gado ginigunana ena anina hegeregerena. Ena anina do idia hagagevaia lasi, hahediba herevana ta idia lalo-pararalaia dalana ida idia hatamonaia totona. Gau iharuana be, idia gaukaralaia herevadia idia haidaua loulou lasi, to idia hahanaia gauna lalonai hereva badadia ta ta totona hahanaia herevana tamona idia gaukaralaia loulou, bema badina siridia edia anina ese unai ia koua lasi. Unai hahanaia dalana amo duahia taudia idia itaia diba Baibel torea taudia ese hereva idaudia ta ta be edena bamona idia gaukaralaia. Gau ihatoina be, hereva ta ta hegeregerena ai idia hahanaia sibona be namo, to ena anina ia hehuni lasi. Unai hahanaia dalana ese duahia tauna dekenai gado ginigunadia edia mamina ia henia bona idia lalohadailaia dalana danu. Bona gau ihahanina be, unai gabu taudia ibounai ese idia duahia bona lalo-pararalaia diba be namo.

English gado New World Translation be hereva ta ta hegeregerena ai idia hahanaia sibona dainai, ia amo ma gado haida ai idia hahanaia dalana ia haraga. Unai gaukara totona Society ena gado hahanaia oreadia be kompiuta program matamatadia idia gaukaralaia, edia gaukara idia haharagaia bona ia maoromaoro totona. Inai dala ese gado hahanaia taudia ia durua hereva badadia ta ta totona edia gado ena hereva hegeregeredia edia lista idia karaia. Danu, unai gauna dainai Baibel lalonai Heberu bona Greek gado herevadia ta ta totona idia gaukaralaia English gado herevadia idia stadilaia diba.

Heberu bona Greek gado amo lasi, to English gado amo Baibel idia hahanaia ena namo be mai edia anina bada. Gado hahanaia ena nega ia hakwadogia sibona lasi, to unai dala amo gado ibounai ai hereva hegeregeredia idia gaukaralaia diba. Dahaka dainai? Badina be inai nega ena gado ta be ma gado ta dekenai idia hahanaia maoro be haraga, to idaunegai gadona ta idia hahanaia inai nega ena gado idauidau dekenai be auka. Danu, gado hahanaia taudia be inai nega ena gado idauidau taudia korikoridia idia hereva henia diba, to lagani tausen momo gunanai idia gaukaralaia gadodia idia hahanaia taudia lasi.

Sivarai Namona Bese Ibounai Totona

Edia lalona idia hadaia goada tatau bona hahine, edia heduru dainai hari Baibel be tanobada ibounai lalonai momo ese idia abia diba bukana ai idia halaoa taudia, edia sivarai momo ita gwauraia diba. Lagani handred momo idia hanaia lalonai, Baibel bona Baibel ena kahana bilioni hani bamona be gado tausen rua mai kahana, tanobada taudia ibounai pesen 90 ese idia herevalaia gadodia, ai idia printaia vadaeni!

Baibel ese iseda nega ai Dirava ena Basileia tanobada hegegemadai do idia harorolaia be ia gwauraia guna. Unai ia hagugurua totona, Iehova Dirava sibona ese tatau haida ia hakaua bona edia gaukara dainai hari Baibel be kahirakahira taunimanima ibounai ese tanobada hegegemadai idia abia diba. (Mataio 13:​47, 48; 24:14) Baibel hahanaia bona halasia taudia gunadia mai edia gari lasi be edia gau ibounai idia haboioa diba, ita dekenai Dirava ena Hereva​—⁠inai dibura karadia tanobadana ai diari abia gauna tamona​—⁠idia henia totona. Namona be edia haheitalai ese emu lalona ia hagoadaia Baibel oi duahia, emu mauri lalonai oi badinaia, bona edia lalo-goada hegeregerena ma haida dekenai unai Hereva oi gwauraia. Oibe, dina ta ta ibounai, oiemu Baibel, oi abia dae diba bukana, oi gaukaralaia badabada!​—⁠Isaia 40:​6-8.

[Footnote]

a The Watchtower, October 15, 1988, lalonai “Rescuing the Codex Sinaiticus” itaia.

[Chart on page 12]

BAIBEL HAHANAIA GAUKARANA IA BADA DAEKAU

(For fully formatted text, see publication)

GADO EDIA NAMBA

1 Iuda Taudia ese Heberu Revarevadia idia hahanaia matamaia Greek gado dekenai

lagani 280 B.C.E. bamona

12 Jerome ese Latin Vulgate Baibel ia haorea lagani 400 C.E. bamona

35 Gutenberg ese idia printaia Baibel ginigunana ia haorea lagani 1455 bamona

81 British and Foreign Bible Society be lagani 1804 ai idia haginia

IDIA GWAURAIA GADO EDIA NAMBA LAGANI TA TA AI

522

1900

600

700

800

900

1,049

1950

1,100

1,200

1,300

1,471

1970

2,123

1996

2,200

2,300

2,400

[Credit Line]

Sources: Christianity Today, United Bible Society

[Credit Line on page 9]

Mountain High Maps® Copyright © 1995 Digital Wisdom, Inc.

[Picture on page 8]

Judson idia guia bona idia veria lao

[Credit Line]

Jesse Page ena buka ladana Judson the Hero of Burma amo

[Pictures on page 10]

Tischendorf ese kahirakahira idia hadikaia revarevana mai anina bada ia abia, inai monasteri Sinai Ororo ena badina dekenai

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia