Baibel
Anina: Iehova Dirava ena Hereva taunimanima iboudiai totona be Baibel lalonai idia torea. Dirava ese toretore taudia 40 bamona ia hagaukaradia lagani 1,600 bamona lalodiai idia torea totona, to ia sibona be ena lauma helaga amo unai gaukara ia biagua. Unai dainai toretore taudia be Dirava ena lauma helaga amo idia torea. Baibel ena kahana badana be Dirava sibona ese ia gwauraia herevadia bona iena Natuna, Iesu Keriso, ena hahediba herevadia bona ena kara edia sivarai. Dirava ena hahegani iena hesiai taudia ediai, bona iena palani badana tanobada totona do ia hagugurua dalana, be unai kahana dekenai idia torea hedinarai. Unai gau edia anina ita laloa namonamo totona, Iehova ese taunimanima ta ta bona bese haida edia sivarai Baibel lalonai ia naria, unai amo ia hahedinaraia Dirava idia kamonai henia bona iena ura idia badinaia neganai dahaka idia davaria, bona sibodia edia dala dekenai idia raka neganai dahaka idia davaria. Unai idaunegai sivarai momokanidia amo, Iehova ese taunimanima dekenai ia karaia karadia ita ia hadibalaia, bona unai dala amo sibona ena kara hereadaedia ia hahedinaraia ita dekenai.
Baibel ita tahua ena badina haida
Baibel ia gwau, ia be taunimanima ia havaradia Diravana ena amo
2 Tim. 3:16, 17: “Buka Helaga ena hereva ibounai be Dirava ena Lauma ese ia havaraia. Bona inai hereva be mai ena siahu, hereva momokani ita dekenai do ia hadibaia. Ia be mai ena siahu danu iseda kara dika do ia hedinaraia, iseda kerere do ia hamaoromaoroa, bona mauri dala maoromaorona ita dekenai do ia hadibaia. Unai hereva momokani dainai Dirava ena tau ena goada be hegeregere momokani, vadaeni kara namodia ibounai do ia karaia diba mai kwalimu danu.”
Apok. 1:1: “Inai buka ena hereva be Iesu Keriso ese ia hahedinaraia gauna. Dirava ese Iesu dekenai ia hedinaraia, badina ia ura Iesu ese kahirakahira do idia vara gaudia iena hesiai taudia dekenai do ia hedinaraia.”
2 Sam. 23:1, 2: “David Iese ena hereva, Dirava ena amo; . . . Iehova ena Lauma na udugu amo e herevamu, iena hereva na malagu ai.”
Isa. 22:15: “Ḡaubada, Iehova Sabaota, ini e gwau tomamu.”
Dirava ena hereva taunimanima iboudiai totona be tanobada hegegemadai idia abia diba be maoro, ani? Baibel ena kahana iboudiai eiava ena kahana haida be gado 1,900 mai kahana ai idia hahanaia vadaeni. Baibel bilion momo idia hariharilaidia vadaeni. The World Book Encyclopedia ia gwau: “Idaunega amo ema bona hari, tano idauidau taudia momo herea ese Baibel idia duahia, unai bamona ia vara lasi buka ma ta dekenai. Iena siahu taunimanima edia mauri lalonai be bada herea, reana ena siahu ese buka idaudia iboudiai edia siahu ia hereaia. Baibel momo herea idia hariharilaidia, iena momo ese buka idaudia ta ta edia momo ia hanaia. Danu, gado idauidau momo herea ai idia hahanaia, buka ma ta be unai bamona lasi.”—(1984), Vol. 2, p. 219.
Baibel ena peroveta herevadia ese tanobada ai idia vara gaudia edia anina idia gwauraia hedinarai
Tanobada ena lohia taudia momo idia gwau, taunimanima dekenai dika bada be kahirakahira do ia vara. Idaunegai, Baibel ese unai ia perovetalaia, bona ena anina bona ia murinai do ia vara gauna ia gwauraia danu. (2 Tim. 3:1-5; Luka 21:25-31) Ita ia hamaoroa, dahaka ita karaia be namo, tanobada dokona amo do ita roho mauri bena mauri hanaihanai tanobada oromana namona ai do ita abia totona.—Sef. 2:3; Ioane 17:3; Sal. 37:10, 11, 29.
Baibel ese ita ia durua mauri ena anina ita diba totona
Inai henanadai ia haerelaidia: Mauri be edeseni amo ia vara? (Kara 17:24-26) Ita noho ena badina be dahaka? Ena badina be inai sibona, lagani haida lalodiai ita mauri noho bona unai nega lalonai mauri ena namo ita tahua, bena ita mase, a?—Gen. 1:27, 28; Roma 5:12; Ioane 17:3; Sal. 37:11; Sal. 40:8.
Baibel ese ia hahedinaraia, kara maoromaoro ura henia taudia ese idia ura henia bada gaudia be edena bamona do ita davaria diba
Inai gaudia ita ia hadibaia: Tura namodia, idia lalokau heheni momokani taudia, be edeseniai do ita davaridia diba (Ioane 13:35); edena dala amo aniani do ita davaria diba ita sibona eda bona iseda ruma bese taudia edia (Mat. 6:31-33; Her. 19:15; Ef. 4:28); edena bamona ita moale diba, herevana hekwakwanai momo be iseda gabu dekenai idia vara.—Sal. 1:1, 2; 34:8; Luka 11:28; Kara 20:35.
Ia gwau, Dirava ena Basileia, iena gavamani unai, ese hari ia noho lohia dalana dikana do ia kokia (Dan. 2:44), bona iena Basileia ena lohia siahuna henunai, taunimanima do idia mauri hanaihanai mai mauri goevadaena ida.—Apok. 21:3, 4; ma danu Isaia 33:24 itaia.
Bema buka ta ia gwau ia be Dirava ena amo, bona bema tanobada ai idia vara gaudia edia anina bona mauri ena anina ia gwauraia hedinarai, bona bema iseda hekwakwanai kokia dalana ia gwauraia hedinarai, ita tahua be mai anina bada, ani?
Inai gau ese idia hahedinaraia Dirava ena lauma helaga amo idia torea
Peroveta herevadia momo herea be ia lalonai idia torea. Unai hereva ese idia hahedinaraia Baibel ia havaraia Diravana ia diba goevagoeva dahaka dahaka be nega vairai do idia vara—taunimanima be unai idia diba lasi
2 Pet. 1:20, 21: “Tau ta ese sibona ena laloa hegeregerena peroveta hereva Buka Helaga lalonai ena anina do ia gwauraia lasi. Badina be peroveta hereva gunadia be tau ta ese sibona ena ura dekenai ia gwauraia lasi. Lasi momokani. To Lauma Helaga ese helaga taudia ia hasiahua momokani dainai, idia ese Dirava ena hereva idia gwauraia.”
◼ Peroveta herevana: Isa. 44:24, 27, 28; 45:1-4: “Iehova, . . . ini e gwau tomamu: . . . Gadobada na hamaoroamu, na tomu ‘A kororo; emu sinavai baina hakororodia’. Lau ese Kurese na herevalaiamu, na tomu ‘Ia na egu mamoe ireḡudia tauna, bona ia ese egu lalo-hadai idoinai baine haḡuḡurua’; bona Ierusalem na herevalaiamu, na tomu ‘Baine gini’, bona Dubu Helaḡa na hamaoroamu, na tomu ‘Badimu baine heato’. Iehova ena hereva, e horoa tauna Kurese enai; ia imana idibana vada na kahua tao, bese idau-idau na ia vairanai baina hadareredia bona pavapava baina hamanokadia totona, iduara na ia vairanai baina kehodia bona ikoukou na basie hekou helaoreana. Lau na oi vairamu ai bainala, ororo baina hahedagadia maoro; auri labora-labora iduaradia baina hamakohidia rohoroho, bona auri baina utudia parara. . . . Egu hesiai tauna Iakob, egu abi-hidi tauna Israel, dainai, oi ladamu na hatoamu; ena be asi dibamu lau, to ladamu ta na hahenemailaimu.” (Lagani 732 B.C.E. bamona ai Isaia ese ena buka ia torea haorea.)
◻ Hamomokania dalana: Isaia ese unai peroveta herevana ia torea neganai, Kurese ia do vara lasi. Babulono taudia ese Iuda taudia idia abidia mauri lasi ela bona lagani 617-607 B.C.E. ai, bona Ierusalem bona ena dubu idia hadikaia ore lasi ela bona 607 B.C.E. ai. Unai peroveta herevana ena kahana ta ta be lagani 539 B.C.E. ai idia momokani matamaia. Kurese ese Eufrate Sinavaina ena ranu ia ha-arua siri gohu ta lalonai; hanua badana lalonai aria idia karaia neganai sinavai ena iduara idia koudia lasi, idia laloaboio dainai, bena Kurese ese ia gunalaidia taudia, Media bona Parasa taudia, ese Babulono idia hadarerea. Unai murinai, Kurese ese Babulono ai idia noho Iuda taudia ia ruhadia nege bona ia haloudia Ierusalem dekenai, ia haganidia Iehova ena dubu do idia haginia lou.—The Encyclopedia Americana (1956), Vol. III, p. 9; Light From the Ancient Past (Princeton, 1959), Jack Finegan, pp. 227-229.
◼ Peroveta herevana: Ier. 49:17, 18: “Edom na hahegari ḡauna ai bainela; e rakaia hanaimu taudia iboudiai na bae gari bona bae si dagu, enai vada e kau dikadia iboudiai daidiai. Iehova na e tomu: Sodoma bona Gomora bona edia hetabira hanuadia e heḡiḡi dobi heḡereḡerena ai, tau ta ese basine noholaia; tau ta na ia lalonai basine taruha.” (Lagani 580 B.C.E. ai Ieremia ese ena peroveta herevadia iboudiai ia torea haorea.)
◻ Hamomokania dalana: “Lagani 200 B.C. murinai, Iudas Maccabæus ese [Edom taudia] Palestine amo ia luludia, bona lagani 109 B.C. ai Maccabæus taudia edia gunalaia tauna, John Hyrcanus, ese Iuda ena basileia ia habadaia, Edom taudia edia tano, dina ia diho kahanai, idia lohiaia totona. Lagani 100 B.C. murinai, Roma basileiana ia bada ia lao bona Edom taudia iboudiai idia lohiadia . . . Lagani 70 A.D. ai Roma taudia ese Ierusalem idia hadikaia ore murinai . . . inai ladana Idumaea [Edom] ia boio.” (The New Funk & Wagnalls Encyclopedia, 1952, Vol. 11, p. 4114) Unai peroveta herevana be do momokani ema bona hari. Taunimanima ta ia gwau diba lasi unai peroveta herevana idia torea unai gau idia vara murinai.
◼ Peroveta herevana: Luka 19:41-44; 21:20, 21: “Iesu be ia raka kahirakahira, [Ierusalem] hanua ia itaia, vadaeni ia tai. Ia gwau, ‘ . . . Negana do ia ginidae, oi dekenai idia badu henia taudia ese tano do idia gaukaralaia, tuari ena magu do idia karaia, oi do idia koua hagegea, do oi raka murimuri dekenai be dala lasi. Vadaeni tano dekenai oi do idia negea diho, oiemu natuna danu oiemu magu lalonai be do idia mase ore, bona nadi ta nadi ta latanai do idia noho lasi. Badina be oi dekenai Dirava ese do ia vadivadi henia ena nega be oi diba lasi.’ ” Dina rua murinai Iesu ese ena hahediba taudia ia hamaorodia, ia gwau: “Tuari orea ese Ierusalema do idia koua hagegea do umui itaia, vadaeni do umui diba iena dokona ia kahirakahira vadaeni. Unai neganai Iudea dekenai idia noho taudia be ororo dekenai do idia heau lao, bona hanua lalonai idia noho taudia be do idia heau murimuri dekenai.” (Lagani 33 C.E. ai Iesu ese unai peroveta herevana ia gwauraia.)
◻ Hamomokania dalana: Ierusalem taudia ese Roma gavamanina idia gwau-edeede henia, bena lagani 66 C.E. ai, Cestius Gallus ese ia gunalaidia neganai, Roma tuari taudia ese Ierusalem idia tuari henia. To, Iuda taudia edia sivarai ia torea tauna ladana Josephus ia torea hegeregerena, Roma ena tuari biaguna ese “ena tuari taudia ia haganidia tuari do idia hadokoa, bona ena be Iuda taudia ese idia hadarerea lasi, . . . to Hanua Badana ia rakatania kava.” (Josephus, the Jewish War, Penguin Classics, 1969, p. 167) Eusebius Pamphilus be ena buka Ecclesiastical History lalonai ia gwau, unai ese dala ia kehoa Keristen taudia edia, bena hanua badana idia heautania bona Ioridane Sinavaina idia hanaia idia lao Pela. Bena lagani 70 C.E. ai, Paseka negana bamona ai, Tuari Biaguna Tito ena tuari taudia ese Ierusalem idia koua hegege. Dina toi sibodia lalodiai magu idia haginia unai hanua koua hegege totona, ena lata be kilomita 7 bamona. Hua 5 murinai Ierusalem idia hadarerea. “Ierusalem ena kahana ta ta iboudiai idia hadikaia ore bona ena Dubu Helagana idia hadikaia momokani danu. Iseda nega lalonai akioleji taudia ese tano idia geia neganai, idia davaria gaudia ese idia hamomokania unai tano dekenai Iuda taudia edia ruma iboudiai idia hadikaia ore momokani.”—The Bible and Archaeology (Grand Rapids, Mich.; 1962), J. A. Thompson, p. 299.
Saiens taudia ese gabeai idia davaridia gaudia be Baibel ese ia herevalaidia maoromaoro guna
Guba bona Tanobada Idia Vara Dalana: Gen. 1:1: “Matamaia neganai Dirava ese guba bona tanobada ia karaia.” Lagani 1978 ai, hisiu edia oromadia stadilaia tauna ta ladana Robert Jastrow, ia gwau: “Hisiu stadilaia karana amo ai davaria gaudia bona Baibel ena sivarai Genese lalonai edia anina tamona be inai: Matamana neganai diari bona siahu be idia vara haraga; unai murinai gau idauidau idia vara, ta ta ena nega ena nega ai, ela bona taunimanima idia vara.”—God and the Astronomers (New York, 1978), p. 14.
Tanobada ena Oromana: Isa. 40:22: “Tanobada kuboruna daenai e helaimu.” Gunaguna, taunimanima momo idia gwau tanobada ia palakapalaka. Isaia ese unai hereva Baibel lalonai ia torea, bena lagani 200 bamona murinai Greek aonega taudia haida idia gwau idia laloa tanobada ia kuborukuboru, bena ma lagani 300 murinai, Greek tauna ma ta, hisiu stadilaia tauna, ese tanobada kuborukuboruna ena bada ia laloa davari. To unai neganai taunimanima momo ese unai lalohadai idia abia dae lasi. Iseda nega lalonai sibona, taunimanima be peleini amo idia heau diba, bona guba ataiai bona hua dekenai idia heau diba, unai dainai tanobada ena oromana “kuboruna” idia itaia goevagoeva diba.
Animal Edia Kara: Lev. 11:6: “Hea danu . . . be ana aniani e ḡauaia loumu.” Ena be nega daudau lalonai taunimanima haida idia gwau unai be momokani lasi, to lagani 200 bamona idia lao vadaeni, England tauna ta William Cowper ese hea edia kara ia itaia namonamo bona unai ia hamomokania. Hea be edia aniani idia gauaia lou dalana idauna be buka ta ladana Proceedings of Zoological Society of London, Vol. 110, Series A, lagani 1940 ai idia torea gauna, rau 159-163 dekenai, idia gwauraia.
Ena hereva idauidau idia hamomokania heheni be mai anina bada
Unai be mai anina bada, badina tatau 40 bamona ese Baibel ena buka idia toredia, bona edia mauri daladia be idauidau—haida be pavapava, haida be peroveta taudia, haida be mamoe naria taudia, bona ta be doketa. Lagani 1,610 lalodiai ena hereva ibounai idia torea haorea. Idia be uru tamona taudia lasi dainai, idia hereva heheni diba lasi edia hereva edia anina hatamonaia koikoi totona. To edia hereva idauidau iboudiai idia hamomokania heheni. Unai oi lalo-pararalaia totona, namona be Baibel ena hereva oi duahia bona oi tahua namonamo.
Edena bamona ita diba momokani Baibel ena hereva idia haidaua lasi?
“Gunaguna, Baibel ena hereva idia torea bena gabeai ma haida ese unai hereva be nega idauidau ai pepa momo dekenai idia torea hanai. Unai pepa, nega daudau lasi Baibel idia torea murinai idia torea hanai pepadia, momo idia do noho ema bona hari. Unai pepa ese Baibel ena hereva idia hamomokania. To idaunegai revarevadia idaudia [Homer, Plato, bona ma haida edia revareva] edia hereva hamomokania pepadia be unai bamona lasi; idia be nega daudau murinai idia torea hanai gaudia sibodia. . . . Idaunegai revarevadia idaudia amo idia torea hanai pepadia be momo lasi. Idaunegai bukana ma ta idia hamomokania diba lasi, Baibel idia hamomokania diba hegeregerena.”—The Bible From the Beginning (New York, 1929), P. Marion Simms, pp. 74, 76.
Lagani 1971 ai idia halasia ripotina ta ese ia hahedinaraia, buka 6,000 bamona idia noho reana, idia lalodiai Heberu Revarevadia iboudiai eiava idia haida idia torea hanai; idia ta be lagani 200 B.C.E. vairanai idia torea gauna. Buka 5,000 bamona idia noho, idia lalodiai Keristen Greek Revarevadia be Greek gado ai idia torea hanai; idia ta be lagani 100 C.E. bamona ai idia torea gauna. Gado idaudia ai idia hahanaia bukadia momo danu idia davaridia.
Sir Frederic Kenyon ese buka 7 lalodiai The Chester Beatty Biblical Papyri ia gwauraia; ena hereva matamana ai ia gwau: “Unai [pepa] ai tahua namonamo neganai, ai abia lalohadaina ginigunana bona badana be inai: Idia ese hari idia noho revarevadia idia hamomokanidia. Ia idau vaitani herevana ta Taravatu Gunana o Taravatu Matamatana lalonai ai davaria lasi. Hereva badadia haida idia kokidia lasi eiava hereva badadia ma haida idia atodia kau lasi, bona mai anina bada sivaraidia eiava hahediba herevadia edia anina haidaua herevadia idia torea lasi. Hereva idaudia haida idia torea bona hereva haida be gabu idaudia ai idia torea, to unai ese anina bada herevadia edia anina ia haidaua lasi . . . Unai pepa edia namo be, hari inai negai idia noho revarevadia idia hamomokanidia.”—(London, 1933), p. 15.
Momokani, Baibel be gado idaudia ai idia hahanaia taudia haida ese gado gunadia edia anina idia badinaia goevagoeva, to ma haida be unai bamona idia karaia lasi. Baibel haida lalodiai idia ese hereva haida edia anina idia hahegeregerea maoromaoro lasi. Idia haida be sibodia idia abia dae hahediba herevadia hamomokania totona gado ena anina be dala idauna amo idia hahegeregerea. To bema ta ese Baibel idauidau edia hereva ia hahegeregeredia namonamo, unai kerere ia davaria diba.
Bema Ta Ia Gwau—
‘Baibel lau abia dae lasi’
Reana inai bamona oi haere henia diba: ‘To oi abia dae Dirava ia mauri noho, ani? . . . Edena hereva Baibel lalonai oi abia dae lasi?’
Eiava inai bamona oi hereva diba: ‘Guna danu, Baibel oi abia dae lasi, a? . . . Taunimanima ma haida danu be unai bamona idia hereva lau dekenai, gau tamona Baibel ena hereva idia do tahua namonamo lasi. Baibel ia gwau ia be Dirava ena hereva, bona bema unai hereva ita abia dae bona ita badinaia, Dirava ese ia gwauhamatalaia gauna, mauri hanaihanai, do ita abia diba. Unai dainai Baibel ena hereva oi tahua be namo ani? Bena unai amo do oi diba unai hereva be momokani eiava lasi. (Rau 55-8 dekenai idia noho herevadia oi gwauraidia.)’
‘Baibel ena hereva ta ese ena hereva ma ta ia hakoikoia’
Reana inai bamona oi haere henia diba: ‘Taunimanima ma haida danu be unai bamona idia hereva lau dekenai, to unai bamona hereva ta Baibel lalonai lau idia hahedinarai henia lasi. Bona Baibel lau duahia neganai, unai bamona hereva ta lau davaria lasi. Mani unai bamona hereva ta lau oi hamaorolaia.’ Bena reana ma oi gwau: ‘Lau davaria gauna be inai: Taunimanima momo be mai edia henanadai Baibel ena hereva haida dainai, to edia haere idia davaria lasi. Unai bamona henanadai ta be inai: Kain ese ena adavana edeseniai ia abia? (Rau 383-4 dekenai idia noho herevadia oi gwauraidia.)’
‘Taunimanima ese Baibel idia torea’
Reana inai bamona oi haere henia diba: ‘Unai be momokani. Tatau 40 bamona ese idia torea. To Dirava ena lauma helaga ese ia hasiahudia dainai idia torea.’ Bena reana ma oi gwau: (1) ‘Unai ena anina be dahaka? Anina be Dirava ese Baibel torea gaukarana ia biagua, bisinesi tauna ese ena seketere ia hagaukaraia hegeregerena, iena revareva ia torea totona.’ (2) ‘Tanobada ai idia noho taudia be guba amo hereva idia abia be hoa gauna lasi. Taunimanima haida be hua dekenai idia lao vadaeni bona unuseni amo hereva bona laulau be tanobada dekenai idia siaidia. Edena bamona unai idia karaia? Dirava ese idaunegai ia havaraia daladia badinaia karana amo.’ (3) ‘To edena bamona ita diba momokani, Baibel ena hereva be Dirava ena amo ia mai? Iena hereva haida be taunimanima ese idia havaraia diba lasi herevadia. Edena hereva? Nega vaira gaudia idia gwauraia herevadia unai; bona unai hereva edia anina ibounai idia vara momokani. (Unai bamona hereva haida be rau 55-7 dekenai, bona rau 83-8 dekenai danu, inai sinado “Dina Gabedia” henunai.)’
‘Taunimanima ta ta iboudiai ese sibodia edia lalohadai hegeregeredia Baibel ena anina idia gwauraia’
Reana inai bamona oi haere henia diba: ‘To edia lalohadai be idauidau dainai ita diba idia haida idia maoro lasi, ani?’ Bena reana ma oi gwau: (1) ‘Bema ita ese Buka Helaga ena hereva ita hagagevaia sibona eda lalohadai hamomokania totona, dika do ita davaria. (2 Pet. 3:15, 16)’ (2) ‘Kara rua ese ita idia durua diba, Baibel ena hereva ena anina korikorina ita lalo-pararalaia totona. Kara ginigunana be, ita duahia sirina vairanai bona murinai idia noho herevadia duahia karana. Iharuana be, ita tahua herevana idia herevalaia siridia ma haida hahegeregeredia karana. Bema unai bamona ita karaia, Dirava ena Hereva ese iseda lalohadai do ia hakaua, bena Baibel ena anina be sibona eda lalohadai hegeregerena do ita gwauraia lasi, to Dirava ena lalohadai hegeregerena do ita gwauraia. Watch Tower oreana ese unai bamona idia karaia, buka idauidau idia torea neganai.’ (Rau 204-5 itaia, inai sinado “Iehova ena Witness Taudia” henunai.)
‘Hari inai negai Baibel ena hereva ese ita ia durua lasi’
Reana inai bamona oi haere henia diba: ‘Hari inai negai ita idia durua gaudia be ita laloa bada, ani?’ Bena reana ma oi gwau: (1) ‘Bema tuari iboudiai idia hadokodia ela bona hanaihanai, unai ese ita do ia durua ani? . . . Bema bese idauidau taudia be maino dalanai idia noho hebou, tuari do idia vara lasi, ani? . . . Baibel ese unai ia perovetalaia. (Isa. 2:2, 3) Iehova ena Witness taudia ese Baibel ena hereva idia tahua bona idia badinaia dainai, unai bamona idia karaia hari inai negai.’ (2) ‘To unai sibona be hegeregere lasi; namona be Dirava ese tuari idia havaraia taudia bona besedia ia kokidia. Unai do ia vara a? Oibe; Baibel ese unai do ia vara dalana ia gwauraia. (Dan. 2:44; Sal. 37:10, 11)’
Eiava inai bamona oi haere diba: ‘Momokani, bema hadibaia bukana ta ena hereva ese ita ia durua lasi, ita gaukaralaia be kavakava, ani?’ Bena reana ma oi gwau: ‘To, bema buka ta ena sisiba ese ruma bese taudia ia durudia idia moale hebou totona, oi laloa unai buka ena hereva ese ia durudia momokani, a? . . . Ruma bese maurina sisibalaia herevadia bona ruma bese edia kara be idia haidaua loulou, bona ita itaia unai amo namo idia havaraia lasi. To Baibel ena sisiba idia diba bona idia badinaia taudia edia ruma bese maurina be namo, bona idia moale. (Kol. 3:12-14, 18-21)’
‘Baibel be buka namona, to hereva ta ita gwauraia diba lasi ia be momokani vaitani’
Reana inai bamona oi haere henia diba: ‘Momokani, taunimanima iboudiai be mai edia lalohadai idauidau. Bona ena be ta ia laloa gau iboudiai ia lalohadailaia namonamo vadaeni bona hereva momokani ia davaria vadaeni, to gabeai ia davaria gau ta ia lalohadailaia lasi. To ta ia noho, ia be nega ta unai bamona ia kerere lasi. Ia be daika? . . . Oibe, guba bona tanobada ia karadia Diravana unai.’ Bena reana ma oi gwau: (1) ‘Unai dainai Iesu Keriso be ia dekenai ia gwau: “Oiemu hereva be hereva momokani.” (Ioane 17:17) Unai hereva momokani be Baibel lalonai ia noho. (2 Tim. 3:16, 17)’ (2) ‘Dirava ia ura lasi hereva momokani ita tahua kava mai eda lalo-duhu ida. Ia gwau ia ura hereva momokani do ita diba goevagoeva. (1 Tim. 2:3, 4) Henanadai haida, Baibel ese ia haerelaidia goevagoeva gaudia, be inai: . . . ’ (Taunimanima haida durudia totona, reana namona be oi hamaorodia guna dahaka dainai ita diba momokani Dirava ia noho. Rau 100-106 itaia, inai sinado “Dirava” henunai.)
‘Baibel be kopi kurokuro taudia edia buka’
Reana inai bamona oi haere henia diba: ‘Momokani kopi kurokuro taudia ese Baibel momo herea idia printadia, to Baibel ia gwau lasi bese ta ese bese ma ta ia hereaia.’ Bena reana ma oi gwau: (1) ‘Baibel be ita ia havaraia Diravana amo ia mai, bona ia ese taunimanima edia toana ia laloa lasi. (Kara 10:34, 35)’ (2) ‘Dirava ena Hereva ia gwau, iena Basileia henunai, bese iboudiai bona iduhu iboudiai ese mauri hanaihanai tanobada dekenai do idia abia diba. (Apok. 7:9, 10, 17)’
Eiava inai bamona oi hereva diba: ‘Lasi! Taunimanima ia havaradia Diravana ese tatau haida ia abidia hidi bona ena lauma helaga amo ia hasiahudia Baibel ena buka 66 idia torea totona. Bema kopi kurokuro taudia ia abidia hidi ia hagaukaradia totona, unai be ia sibona. To Baibel ena hereva be bese iboudiai totona ia halasia, kopi kurokuro taudia sibodia totona lasi.’ Bena reana ma oi gwau: (1) ‘Mani Iesu ena hereva oi itaia . . . (Ioane 3:16) “Ibounai” anina be kopi idauidau taudia ibounai. Danu, Iesu be guba dekenai ia daekau gwauraia neganai, iena hahediba taudia ia hamaorodia, ia gwau . . . (Mat. 28:19)’ (2) ‘Kara 13:1 ese tau ta ladana Simeon Nigera ia gwauraia. Inai ladana Nigera ena anina be “korema.” Ia be peroveta tauna bona hadibaia tauna ta Antioka ena kongregesen lalonai, Suria tanona ai.’