Ieremia—Dirava ena Hahemaoro Karadia Ia Perovetalaia Tauna
“Emu sinana ena bogana lalonai oi do lau karaia lasi neganai lau diba oi . . . oi lau abia hidi peroveta tauna ai do oi lao, bese idauidau dekediai.”—IEREMIA 1:5.
1. (a) Iena nega murinai idia vara taudia ese Ieremia edena bamona idia laloa? (b) Ia be sibona edena bamona ia laloa?
“IEREMIA ese peroveta taudia oredia iboudiai ia hanaidia momokani.” Unai hereva Bible tahua namonamo tauna ta ese ia gwauraia be idau, bona Ieremia ena lalohadai be ma ia idau, Iehova ese peroveta tauna ai ia halaoa neganai. Unai neganai Iehova ese ia hamaoroa peroveta tauna ai do ia lao, Iuda bona idau besedia dekediai. Ia haere, ia gwau: “Madi, Lohiabada Iehova e! Lau diba lasi edena bamona do lau haere, badina be lau be tauhau sibona.” Ieremia ia laloa ia be tauhau mo dainai ia hegeregere lasi unai badu besedia do ia haroro henidia. To Iehova ena lalohadai be idau.—Ieremia 1:6.
2. Iehova ese Ieremia ena lalona edena bamona ia hagoadaia?
2 Iehova ese tauhau Ieremia ia hamaorolaia herevana ese ia hahedinaraia, Ieremia be ena sinana ena bogana lalonai ia tubu matamaia negana amo Iehova ese ia naria. Badina be dahaka? Badina be Iehova ese gaukara hereana ta ia lalohadailaia, bona unai gaukara be Ieremia ia henia gwauraia. Unai dainai ia gwau: “Oi do vara lasi neganai oi lau hahelagaia.” (Ieremia 1:5) Bena ia ese hari tauhau ia hagania, ia gwau: “Oi gwau lasi, ‘Lau be tauhau sibona.’ To idia dekenai oi do lau siaia taudia iboudiai dekenai do oi lao, bona oi do lau haganilaia henia herevadia do oi gwauraia. Edia vairadia garidia oi gari lasi, badina be ‘Lau be oi ida, bena oi do lau hamauria,’ Iehova be ia hereva.” Unai hereva ena anina be, ena gaukara do ia manokalaia diba lasi, to do ia karaia mai ena goada ida, bona Iehova do ia abidadama henia.—Ieremia 1:7, 8.
3 Hari tauhau be ia hoa bona reana ia dara doko, Dirava sibona ese unai bamona ia oda henia neganai! Bona ia henia gaukarana be mai anina bada! “Itaia, hari dina ai oi lau haginia vadaeni, bese idauidau ataiai bona basileia idauidau ataiai, do oi ragaia bona do oi abia diho totona bona do oi hadikaia bona do oi negea totona, do oi haginia bona do oi hadoa totona.” Momokani, Iuda lalonai, lagani 650 B.C.E. bamona ai, Iehova ese hari peroveta tauna matamatana unai bamona ia hereva neganai, maduna metau hereana ia henia. Anina be Ieremia ese hekokoroku besena do ia haroro henidia, edia hanua helagana Ierusalem mai ena dubu helagana be babalau tauna amo idia abia henari gauna ta bamona idia abidadama henia besena unai. Lagani 40 lalodiai, pavapava 5 (Iosia, Iehoahasa, Iehoiakim, Iehoiakini, bona Sedekia) edia lohia negadia lalodiai do ia haroro ela bona ena peroveta gaukarana Ierusalem lalonai do ia hagugurua. Dirava ena hahemaoro herevadia, taunimanima do idia moalelaia diba lasi herevadia, be Iuda bona Babulono besedia dekenai do ia harorolaia.—Ieremia 1:10; 51:41-64.
Dahaka Dainai Ieremia ena Sivarai Ita Tahua be Namo?
4 To reana ita henanadai, ita gwau, Unai idau negai gaudia edia anina ita dekenai be dahaka? Aposetolo Paulo ese inai henanadai ia haerelaia; Korinto ena kongregesen ia tore henia neganai, Israel besena ena sivarai ia gwauraia, ia gwau: “Unai kara ia vara be ita dekenai toa ta bamona, gau dikadia do ita ura henia lasi, idia ese idia ura henia bamona . . . Edia sivarai danu Buka Helaga lalonai idia torea vadaeni, idia ese ita do idia sisiba henia totona. Badina be tanobada ena dokona be kahirakahira negana ita noho inai.”—1 Korinto 10:6, 11.
4, 5. (a) Dahaka dainai Ieremia ena nega lalonai idia vara gaudia be mai anina ita dekenai? (Roma 15:4) (b) Idia be mai anina bada herea dahaka dekenai?
5 Israel bona Iuda lalodiai idia vara gaudia edia sivarai ese Keristen ekalesiana momokanina hari inai nega lalonai ia sisiba henia. Unai nega lalonai idia vara gaudia haida ese gabeai idia vara gaudia idia laulaulaidia. (Ieremia 51:6-8 bona Apokalupo 18:2, 4 mani oi hahegeregeredia.) Unai dainai, Ieremia ena peroveta gaukarana bona Ierusalem dekenai idia vara gaudia be mai anina Iehova ena Witness taudia dekenai, hari inai nega lalonai, bona hereva gabedia ese do idia hahedinaraia hegeregerena, edia anina be bada herea momokani, Kerisendom tanodia lalodiai idia karaia gaukarana dekenai.
Ieremia ese Dirava ena Hahemaoro Herevadia Ia Harorolaia, Ia Gari Lasi
6 Iehova ese Ieremia ena lalona ia hagoadaia, ena gaukara bada hereana do ia karaia totona; ia hereva henia, ia gwau: “Oi toreisi, oi dekenai lau gwauraia herevadia iboudiai oi hamaorodia. Idia dainai oi gari lasi . . . harihari lau ese oi na hanua aukana ai lau halaoa, . . . tano ibounai gwau henia bona Iuda pavapavadia bona lohiadia bona ena hahelaga taudia bona ena taunimanima iboudiai gwau henidia totona.” Momokani, namona be Ieremia be hanua aukana hegeregerena ai do ia lao, Iuda ena lohia taudia bona hahelaga taudia do ia haroro henidia totona. Bona hereva metauna, taunimanima ese do idia moalelaia lasi herevana, be idia dekenai do ia harorolaia be mai ena hekwarahi.—Ieremia 1:17, 18.
7. Dahaka dainai Iuda ena lohia taudia ese Ieremia idia tuari henia?
7 Iehova ese ma ia hamaoroa, ia gwau: “Oi do idia tuari henia, to oi do idia halusia lasi.” (Ieremia 1:19) Dahaka dainai Iuda taudia bona edia lohia idia ura hari peroveta tauna do idia tuari henia? Badina be ia gwau edia kerere idia laloa lasi bona edia tomadiho karadia be anina lasi. Ieremia ese edia kerere ia gwauraia hedinarai mai ena goada bada ida; ia gwau: “Itaia! Idia dekenai Iehova ena hereva be hemarai gauna ai ia lao, unai hereva idia moalelaia diba lasi. Maragina ela bona badana, iboudiai ese mataganigani karadia idia karaia noho; bona peroveta tauna ela bona hahelaga tauna [unai dagi idia abia taudia edia kara korikori be kara maoromaoro bona lauma gaudia idia naridia], iboudiai idia kara koikoi noho.”—Ieremia 6:10, 13.
8. Edena dala amo hahelaga taudia bona peroveta taudia ese taunimanima idia koidia?
8 Momokani, boubou karadia dekenai edia bese idia gunalaia. Tomadiho momokani karadia idia karaia, to idia karaia lasi mai edia momokani ida. Tomadiho karadia dubu helaga lalonai idia karaia be idia laloa bada, kara maoromaoro idia laloa maragi. Bona Iuda tomadiho gunalaia taudia ese edia bese taudia idia koidia, idia gwau, “Maino! Maino!” maino be lasi neganai. (Ieremia 6:14; 8:11) Oibe, taunimanima idia koidia, bena idia laloa idia be Dirava ida maino dekenai idia noho. Idia laloa namona be gau ta idia laloa momo lasi, badina be idia be Iehova ena bese taudia, ia ese ia hamauridia taudia, mai edia hanua helagana bona mai edia dubu helagana danu. To Iehova be unai bamona ia laloa a?
9. Ieremia ese tomadiho taudia na edia dubu helagana totona dahaka sisiba ia henidia?
9 Iehova ese Ieremia ia oda henia, taunimanima vairadiai do ia gini, dubu helaga ena ikoukou dekenai, bona Iena hereva be tomadiho totona unuseniai do idia raka vareai taudia dekenai do ia gwauraia hedinarai. Ia hagania do ia hamaorodia, do ia gwau: “Inai hereva koikoidia umui abidadama henidia lasi: ‘Inai be Iehova ena dubu, Iehova ena dubu, Iehova ena dubu!’ . . . hereva koikoidia umui abidadama henidia be anina lasi.” Unai Iuda taudia be edia matana amo idia raka, abidadama amo idia raka lasi. Iehova ena hereva ta idia laloaboio vadaeni, unai hereva be inai: “Guba be lauegu terona, bona tanobada be lauegu aena atoa gauna. Vadaeni, ruma edena bamona ta do umui haginia, lauegu?” Ena be edia dubu helagana be mai ena hairai bada, to Iehova, guba bona tanobada edia Lohia Badana, ese unai sibona ia noholaia lasi!—Ieremia 7:1-8; Isaia 66:1.
10, 11. Ieremia ese ia gwauraia dika besena ena noho lauma dalanai be edena bamona, bona Kerisendom ese unai bese ia hereaia eiava? (2 Timoteo 3:5)
10 Ieremia ese taunimanima ia gwau henidia noho, ia gwau: “Umui henao, umui ala-ala, umui heudahanai, umui gwauhamata koikoi, muramura mai bonana umui gabua Baal dekenai, bona guna umui diba lasi diravadia umui gavadia; bena . . . ena be unai kara dika rohorohodia umui karaia noho, to umui gwau, ‘Momokani ita do ia hamauria,’ a?” Iuda taudia be Dirava ena “abia hidi besena” dainai, idia laloa bema edia boubou gaudia be dubu helagana dekenai do idia mailaia noho, ia ese edia kara dikadia iboudiai do ia haheaukalaia. To, bema idia laloa do ia haheauka henidia, hebogahisi kava tauna ese ena natuna tamona dikana ia haheauka henia bamona, gabeai Dirava ese edia lalona do ia hapararaia, do ia panisidia neganai.—Ieremia 7:9, 10; Esodo 19:5, 6.
11 Iehova ena matana ai Iuda ena tomadiho be dika herea dainai, inai bamona ia henanadai diba, ia gwau: “Inai lauegu ladana idia hatoa gabuna be emui matana ai dadidadi taudia edia kohua ai ia lao vadaeni a?” Lagani 700 bamona murinai idia be unai bamona idia kara dika noho. Unai neganai, Ieremia ia hereaia peroveta tauna, Iesu, ese unai hereva ia gwauraia, koikoi karadia bona bisinesi karadia be dubu helagana lalonai idia karaia taudia gwau henidia totona. Bona hari inai nega lalonai Kerisendom lalonai idia karaia karadia be unai nega lalonai idia karaia karadia hegeregeredia.—Ieremia 7:11; Mataio 16:14; Mareko 11:15-17.
Gima Taudia Idia Kamonai Henidia Lasi, Hisihisi Badana Idia Perovetalaia
12 Dirava ese peroveta taudia haida ia siaidia guna Israel bona Iuda hadibadia totona, bena gabeai Ieremia ia siaia. Lagani 100 bamona lalodiai peroveta taudia Isaia, Mika, Hosea, bona Obede be gima taudia hegeregeredia ia siaidia, edia bese do idia hadibadia totona. (Isaia 1:1; Mika 1:1; Hosea 1:1; 2 Sisiga 28:6-9) Unai neganai edia bese taudia momo be dahaka idia karaia? “Gima taudia lau haginidia umui do idia gimaia totona; lau gwau, ‘Kibi regena umui kamonai henia!’ To idia gwau loulou: ‘Do ai hakala lasi.’ ” (Ieremia 6:17; 7:13, 25, 26) Idia ura lasi Ieremia do idia kamonai henia. To idau, idia dagedage henia bona ena hereva idia koua toho. Unai dainai Iehova be ena lalona ia hadaia, ia gwau, edia hekokoroku bona kamonai lasi karana edia davana do ia henidia.—Ieremia 20:1, 2; 26:8, 11; 37:15; 38:6.
13. Dahaka dainai Dirava ese unai bese edia davana ia henidia gwauraia?
13 Idia ese iena hesiai taudia idia dadaraia dainai, Iehova ia boiboi, hegeregere tanobada besedia ia boiboi henidia bamona, ia gwau: “Tanobada e, oi kamonai! Itaia! Lau ese dika lau havaraia noho inai bese taudia latadiai, idia sibodia edia lalohadai edia huahua, badina be lauegu hereva idia kamonai henia lasi; bona egu taravatu—idia dadaraia noho.” Dahaka dainai unai bese ese dika idia davaria? Badina be edia lalohadai kereredia hegeregeredia kara kereredia idia karaia. Idia ese Iehova ena hereva bona Taravatu idia dadaraia, bona sibodia edia ura idia badinaia.—Ieremia 6:18, 19; Isaia 55:8, 9; 59:7.
14. Edia tomadiho koikoi karadia dika rohorohodia haida be dahaka? (Sisiga Iharuana 33:1-9 itaia.)
14 Bona dahaka be Iuda lalonai idia karaia noho dainai Iehova ese ia badu henidia dikadika? Keike be “Guba Pavapavana Hahinena” dekenai idia bouboulaia. Iehova habadudia totona, idia ese inuinu bouboudia be dirava idaudia dekenai idia bubua. Unai dainai Iehova ia henanadai, ia gwau: “Idia habadua tauna be lau a? Eiava idia be sibodia idia hadikaia bena idia hemarai, ani?” (Ieremia 7:18, 19) To idia be Dirava hadikaia karadia dika rohorohodia ma haida idia karaia danu—kaivakuku dika rohorohodia be Dirava ena ladana ia hatoa dubuna lalonai idia atodia. Ierusalem hanuana murimurinai boubou patadia idia haginidia, Hinom kourana dekenai, “edia natudia memerodia bona kekenidia be lahi dekenai do idia gabudia totona.” Vadaeni, tomadiho momokani idia dadaraia dainai, dahaka davana do idia abia?—Ieremia 7:30, 31.
Iuda ese Edia Davana Idia Abia
15 Lagani 632 B.C.E. bamona ai, Kaldea bona Mede taudia ese Asuria idia halusia vadaeni, bona Iuda ena diho kahana ia noho basileiana, Aigupito ena siahu idia hamaragia momokani vadaeni. Iuda idia hadikaia gwauraia taudia be mirigini kahana amo do idia mai. Unai dainai Ieremia ese sivarai dikana ia harorolaia Iuda taudia dekenai. Ia gwau: “Itaia! Bese ta be mirigini kahana amo do idia mai . . . Idia dagedage, bona do idia hebogahisi lasi. . . . Siona natuna hahinena e, . . . Idia hegaegae, tau ta be tuari totona ia hegaegae bamona, oi do idia hadikaia totona.” Unai nega lalonai Babulono basileiana ena siahu be ia bada ia lao. Dirava ese kamonai lasi besena, Iuda na unai basileia amo ia panisia gwauraia.—Ieremia 6:22, 23; 25:8, 9.
16. Dahaka dainai Ieremia be unai bese dainai ia guriguri be anina lasi?
16 Ieremia be ena bese taudia dainai do ia guriguri be mai anina eiava? Ena be tomadiho momokani idia badinaia momokani lasi, to reana Iehova ese ena bese taudia edia kara do ia abia dae bona edia dika do ia gwauatao, a? Lasi vaitani. Nega toi Iehova ese Ieremia ia hagania, ia gwau: “Oi be inai bese taudia dainai oi noinoi lasi, . . . badina be oi do lau kamonai henia lasi.” Inai hereva ese ia hahedinaraia Kerisendom danu be dika do ia davaria.—Ieremia 7:16; 11:14; 14:11.
17, 18. Dirava ese Iuda ena dika ena davana edena bamona ia henia?
17 Bena dahaka ia vara Iuda dekenai? Iehova ese Ieremia ena amo ia perovetalaia gauna be ia vara momokani. King Iehoiakim ena lohia negana lalonai, Iuda besena be basileia goadana Babulono ena hesiai gaukara idia karaia matamaia. Bena lagani toi murinai, Iehoiakim ia gwau-edeede. Unai bamona ia kara kava dainai Babulono taudia ese idia hahemaraia bada; Ierusalem hanuana idia koua hegege bona idia tuari henia. Bena Iehoiakim ia mase, bona iena natuna Iehoiakini be iena gabunai ia lohia. Babulono taudia ese Ierusalem idia koua hegege dainai Iuda idia halusia, bena Iehoiakini mai ena varavara iboudiai ida, bona Iuda ena lohia taudia danu, be Babulono dekenai idia laohaidia.—2 Hanua Pavapavadia 24:5-17.
18 Unai neganai dahaka ia vara, dubu helagana bona ena davana bada gaudia helagadia iboudiai dekenai? Henari gauna ta bamona Iuda idia hamauria lasi. Nebukadnesara ese “Iehova ena dubu kohudia iboudiai bona pavapava ena ruma kohudia ia abia lao, bona golo gaudia iboudiai Iehova ena dubu ai idia noho, Solomon, Israel ena pavapava, ese ia karaia gaudia, be ia utua maragimaragi.” (2 Hanua Pavapavadia 24:13) Babulono ena pavapava ese Sedekia na pavapava ai ia halaoa bena ia rakatania Ierusalem dekenai idia noho gaudia do ia lohiaia totona. To gabeai ia danu ese Babulono taudia ia gwau-edeede henidia. Nebukadnesara ese unai ia haheaukalaia diba lasi. Babulono taudia ese Ierusalem hanuana idia koua hegege lou bona idia tuari henia lou, bena lagani 607 B.C.E. lalonai Nebusaradana ese ia abia bona ia hadikaia ore.—Ieremia 34:1, 21, 22; 52:5-11.
19, 20. Iuda bona Ieremia edia lalohadai, unai ia perovetalaia hisihisina dekenai, be edena bamona idia idau, bona unai dainai dahaka ia vara idia dekenai?
19 “Abia hidi besena” ese hisihisi bada idia davaria unai! To unai ese Dirava ena hahemaoro herevadia, Ieremia ese ia harorolaia herevadia, ia hamomokania vaitani. Guna Iuda taudia be sibodia idia koia dainai, idia laloa dika do idia davaria diba lasi, to Ieremia ese hereva momokani ia gwauraia hedinarai idia dekenai. Iehova ena hahemaoro herevana be maoromaoro momokani, ia gwau: “Bena oi hamaorodia, oi gwau: ‘Inai be Iehova, edia Dirava, ena gadona idia kamonai lasi bona matahakani idia abia dae lasi besena. Hereva momokani ia boio vaitani, bona edia ududia amo ia ore.’ Iuda hanuadia bona Ierusalem ariaradia lalodiai lau ese kiri bona moale edia regerege do lau hadokoa, . . . badina be tano do ia noho kava.”—Ieremia 7:28, 34.
20 Unai hisihisi badana be idia dekenai ia vara neganai, unai hekokoroku Iuda taudia idia lalo-parara, ena be Dirava idia guriguri henia loulou bona idia be iena abia hidi besena, to unai dainai ia hamauridia lasi. Peroveta herevana ta hegeregerena: “Maino ita naria, to gau namona ta ia mai lasi; hahemauri negana ita naria, to gari bada ia hedinarai! Uma ena anina gogoa negana ia ore, lahara negana ia ginidae, to ita ia hamauria lasi!” (Ieremia 8:15, 20) Iuda ena dika ena davana henia negana ia ginidae vadaeni. To Iehova ese gari lasi peroveta tauna Ieremia ia naria ela bona ia henia gaukarana ia karaia guguru. Dirava ese ia hahemaraia besena be Babulono dekenai idia laohaidia, to Ieremia be Aigupito dekenai ia lao bona unuseniai ia mase. Lagani 65 bona ma haida lalodiai, ia ese Dirava ena hahemaoro herevadia ia harorolaia vadaeni mai ena abidadama ida, ia gari lasi.
21. Dahaka henanadai ma haida be mai anina ita dekenai?
21 To hari ita ura ita diba, Ieremia ena mauri bona ena gaukara edia anina be dahaka, hari inai nega lalonai? Hari inai nega lalonai daidia be Ieremia hegeregerena ai idia lao? Bona daidia be Iuda bona Ierusalem hegeregeredia? Bona dahaka be mirigini kahana amo ia mai hisihisina hegeregerena? Unai henanadai be stadi herevadia gabedia lalodiai do ita tahua.
Inai Oi Laloa Lou A?
◻ Ieremia be edena bamona ia hereva, Iehova ese gaukara ia henia neganai, bena Iehova ese edena bamona ia haere henia?
◻ Dahaka dainai ita ura diba dahaka dahaka be Ieremia ena negai idia vara?
◻ Ieremia ese edena tomadiho karana ia gwauraia dika, bona Iuda taudia ese dahaka idia abidadama henia?
◻ Dahaka ia vara Ierusalem bona Iuda dekenai?
3. Dahaka dainai Ieremia ena gaukara be auka herea?
6. Dahaka dainai Ieremia ena gaukara be mai ena hekwarahi bada, to Dirava ese ena lalona edena bamona ia hagoadaia?
12. Iehova be idia dekenai ia siaidia peroveta taudia be Iuda taudia ese edena bamona idia kara henidia?
15. Ieremia ese dahaka sivarai dikana Iuda dekenai ia harorolaia?
[Blurb on page 12]
Ieremia ia gari lasi, Dirava ena hahemaoro herevadia ia harorolaia, Iuda ena gunalaia taudia bona taunimanima oredia dekenai
[Picture on page 13]
Hahina ese keike idia gabudia, “Guba Pavapavana Hahinena” ena