Nega Namodia Dina Vaira Ai
HAHINE ta ia gwau: “Ai be 1-0-1 ai karaia.” Ena turana ia haere ia gwau: ‘Lau totona mauri be ia dika momokani. Lau be 0-0-1 lau karaia.’
West Africa tanodia haida dekenai, unai bamona kiki dalana idia lalo-pararalaia haraga. Tau ta be dina tamona lalonai nega toi (1-1-1) ia aniani, to 1-0-1 ia karaia tauna be nega rua sibona ia aniani diba—nega tamona dabai bona nega tamona adorahi ai. Tau matamata ta be 0-0-1 ia karaia bona iena noho dalana inai bamona ia gwauraia: “Dina ta lalonai lau be nega tamona sibona lau aniani. Egu frisa be ranu amo lau hahonua. Hanuaboi ai, gari [maniota] lau ania bena lau mahuta. Unai dala amo inai hekwakwanai lau haheaukalaia noho.”
Hari, taunimanima momo herea edia mauri be unai bamona. Gau edia davadia idia daekau, bona moni ena hoihoi siahuna ia diho.
Hitolo Bada Idia Perovetalaia
Aposetolo Ioane dekenai ia henia matahanai lalodiai, Dirava ese hari do idia vara hekwakwanai ia herevalaidia. Unai hekwakwanai ta be aniani do ia hegeregere lasi. Ioane ia gwau: “Lau itaia, hosi koremana ta ia hedinarai. Ia dekenai ia guia tauna ese metau hahetohoa gauna, sikele ta, iena imana dekenai ia dogoatao.” (Apokalupo 6:5) Unai gari idia havaraia hosi bona ena guia tauna ese doe idia laulaulaia—aniani do ia hegeregere lasi dainai sikele dekenai do idia atoa bena idia haria.
Bena aposetolo Ioane ma ia gwau: “Gado ta . . . lau kamonai, ia gwau, ‘Uiti kilogaram ta sibona be dina ta gaukara davana, bona bali kilogaram toi sibona be dina ta ena gaukara davana.’ ” Ioane ena nega lalonai, dina ta ta ai tuari tauna dekenai uiti kilogaram tamona idia henia unai be dina ta ena gaukara davana. Unai dainai Richard Weymouth ese unai siri inai bamona ia hahanaia: “Dina ta ena gaukara davana paraoa ta totona, dina ta ena gaukara davana bali keke toi totona.”—Apokalupo 6:6.
Hari inai negai, dina tamona ena davana be dahaka? Ripoti ta, ladana State of World Population, 1994 lalonai ia gwau: “Taunimanima 1.1 bilioni, unai be taga lasi tanodia edia taunimanima 30 pesen bamona, be K1.25 amo idia mauri noho.” Unai hegeregerena, tanobada ena ogogami taudia dekenai, dina tamona ena gaukara davana, bema ia hegeregere neganai, paraoa ta idia hoia diba.
Idia ogogami momokani taudia dekenai, unai be hoa gauna lasi. Tau ta ia gwau: ‘Paraoa! Daika be paraoa ia hoia diba? Inai nega lalonai paraoa be mai anina bada negadia lalonai sibona ania gauna!’
To momokani, aniani be ia ore lasi. United Nations idia gwau, hanaia lagani 10 lalodiai, tanobada ena aniani be 24 pesen amo ia bada daekau, unai be tanobada ena taunimanima ena bada ia hanaia. To, taunimanima ibounai ese unai aniani bada idia moalelaia lasi. Haheitalaia be Africa dekenai, aniani idia havaraia karana be 5 pesen amo ia diho, bona taunimanima edia momo be 34 pesen amo ia daekau. Unai dainai, ena be tanobada hegegemadai dekenai aniani bada ia noho, to tano momo lalodia aniani be ia do hegeregere lasi.
Aniani ia hegeregere lasi neganai, anina be edia davana do idia bada daekau. Gaukara be lasi, moni gaukara ena davana be bada lasi, bona gau davadia idia daekau dainai ia auka momokani moni idia abia aniani hoia totona. Human Development Report 1994 ia gwau: “Aniani be lasi dainai taunimanima idia hitolo lasi—to idia hitolo badina edia moni be hegeregere lasi idia hoia totona.”
Helaro lasi bona lalohisihisi idia bada idia lao noho. West Africa dekenai ia noho hahine ta ladana Glory, ia gwau: “Taunimanima idia laloa hari be ia dika, to dina vaira ai do ia dika rohoroho.” Africa hahine ma ta ia gwau: “Taunimanima idia laloa dika bada negana be kahirakahira do ia vara. Idia laloa, nega ta do ia mai bona unai nega lalonai maketi dekenai gau ta do ia noho lasi.”
Iehova ese Guna Ena Hesiai Taudia Ia Naria
Dirava ena hesiai taudia idia diba Iehova ese ia idia abidadama henia taudia ia durua, idia ura gaudia ia henidia bona goada ia henidia hekwakwanai idia haheaukalaia totona. Idia diba momokani Dirava ese do ia durudia be edia abidadama ena kahana badana ta. Aposetolo Paulo ia gwau: “Tau ta be Dirava kahirakahira ia ura lao neganai, ia ese Dirava do ia abidadama henia guna, Dirava be ia mauri noho. Bona unai tau ena abidadama be inai bamona: Dirava idia tahua taudia ibounai, be davana namona Dirava ese do ia henidia.”—Heberu 11:6.
Guna bona hari, Iehova be iena abidadama hesiai taudia ia naria. Medu ia diho lasi laganidia toi lalonai, Iehova ese aniani ia henia peroveta tauna Elia dekenai. Guna, Dirava ese galo manudia ia oda henia paraoa bona vamu do idia laohaia Elia dekenai. (1 King Taudia 17:2-6) Gabeai, Iehova ese Elia ia ubua vabuna ena paraoa bona dehoro be hoa dalanai ia naria bona idia ore lasi. (1 King Taudia 17:8-16) Unai doe negana lalonai, ena be Kwini Iesebele ese peroveta taudia ia dagedage henia bada, to Iehova ese iena peroveta taudia ia naria, paraoa bona ranu ia henidia.—1 King Taudia 18:13.
Gabeai, Babulonia ena pavapava ese tomadiho momokani ia rakatania Ierusalema ia hagegea neganai, “Ierusalema taudia ese aniani ena metau, be sikele dekenai do idia tohoa guna, vadaeni mai gari danu do idia ania.” (Esekiela 4:16) Aniani ia ore momokani dainai hahine haida ese edia natudia idia ania. (Lalohisihisi ena Ane 2:20) Ena be peroveta tauna Ieremia be ena haroro dainai dibura dekenai ia noho, to Iehova ese ia naria “bona dina ibounai beredi tamona [Ieremia] dekenai idia henia, ela bona hanua ena beredi ibounai ia ore.”—Ieremia 37:21.
Beredi ibounai ia ore neganai, Iehova ese Ieremia ia laloaboio, a? Lasi, badina Babulonia taudia ese Ierusalema idia hadikaia ore neganai, Ieremia dekenai ‘laolao totona aniani idia henia, harihari gauna ta danu, bona idia ruhaia.’—Ieremia 40:5, 6; bona Salamo 37:25 itaia danu.
Iehova ese Ena Hesiai Taudia Ia Durudia Hari
Iehova ese guna ena hesiai taudia ia naria hegeregerena, ia ese hari danu tauanina dalanai bona lauma dalanai ia naridia. Mani, West Africa dekenai ia noho tadikaka ladana Lamitunde ena haheitalai ita laloa. Ia gwau: “Guna lau be mai egu kokoroku naria bisinesi badana. Dina ta, mai edia ala-ala kohu danu henaohenao taudia idia mai bona kahirakahira kokoroku ibounai idia henaodia, jenareita, bona emai moni idia henaoa. Daudau lasi murinai, idia noho kokoroku haida be gorere amo idia mase. Unai ese egu kokoroku bisinesi ia hadikaia vaitani. Lagani rua lalonai lau hekwarahi bada gaukara tahua totona. Mauri be ia auka momokani, to Iehova ese goada ia henia ai dekenai.
“Unai nega lau haheaukalaia diba totona, lau ia durua bada gauna be lau laloatao hekwakwanai idia vara neganai, Iehova ese ia koudia lasi badina unai amo ita goada ita lao. Lau bona egu adavana ese emai ruma bese Baibel stadi karana ai karaia noho, bona unai ese ai ia durua bada. Guriguri danu be ai ia hagoadaia gauna ta. Nega haida egu mamina be lau ura lasi lau guriguri, to lau guriguri neganai, egu mamina ia namo.
“Unai hekwakwanai negana lalonai, Baibel siri laloatao karana lau abia dae momokani. Lau ese Salamo 23 lau laloa momo, unai siri ese Iehova ia gwauraia, iseda mamoe naria tauna. Lau ia hagoadaia sirina ma ta be Filipi 4:6, 7, unai siri ese ‘Dirava ena maino be taunimanima edia diba ia hanaia momokani’ ia gwauraia. Lau ia hagoadaia sirina ma ta be 1 Petero 5:6, 7, ia gwau: ‘Dirava ena imana goadana henunai do umui manau, vadaeni iena nega namona lalonai ia ese umui do ia abia isi. Ia ese umui ia naria noho. Unai dainai emu laloa hekwarahi gaudia ibounai be iena imana dekenai do umui atoa.’ Unai hekwarahi bada negana ai, siri iboudiai ese lau idia durua unai. Lauma gaudia oi laloa neganai, daradoko idia havaraia lalohadaidia oi laloaboio diba.
“Hari, moni gaukara lau karaia lou, to momokani, hekwakwanai idia do noho. Baibel ese 2 Timoteo 3:1-5 dekenai ia hereva bamona, ita be ‘nega ena dokona’ dekenai ita noho, unai nega lalonai ‘metau dikadia momo do idia vara.’ Unai siri ese ia gwauraia herevana ita haidaua diba lasi. Unai dainai, lau diba mauri be do ia auka. To, lau mamia Iehova ena lauma helaga ese lau ia durua noho lau haheauka totona.”
Ena be metau dikadia momo negana lalonai ita noho, Iehova bona ena Natuna, King Iesu Keriso idia abidadama henia taudia be do idia lalohisihisi lasi. (Roma 10:11) Iesu ese ita ia hagoadaia, ia gwau: “Unai dainai umui lau hamaoroa, mai gari danu umui laloa momo lasi emui noho mauri dekenai, dahaka do umui ania, o dahaka do umui inua, o tauanina ena dabua dekenai. Mauri be gau badana, to aniani be gau maragi, ani? Tauanina ese be dabua ia hanaia, ani? Ataiai manu mani umui itaia. Idia be hadoa lasi, idia geia lasi, naria gabuna dekenai aniani idia haboua lasi. To emui Tamana guba dekenai noho ese unai manu ia naria namonamo. Umui ese manu umui hereaia, ani? Umui daika be ena laloa hekwarahi dekena amo iena mauri ena nega sisina do ia halataia diba, a?”—Mataio 6:25-28.
Unai henanadai be anina bada hari inai metau dikadia negana lalonai. To Iesu be hahegoada herevana ma ta ia gwauraia: “Tano ena herahera edia tubu dalana mani umui itaia, idia gaukara lasi, dabua idia turia lasi. To umui lau hamaoroa, Solomona be mai ena kohu momo, to iena dabua be herahera ta ena hairai hegeregerena lasi. Oibe, tano ena avadia, hari idia noho, bona kerukeru lahi dekenai do idia negea, to Dirava ese unai gaudia edia hairai ia henia. Be, ia ese umui dekenai danu dabua do ia henia namonamo lasi, a? Umui abidadama maragimaragi taudia e! Unai dainai, emui lalona idia hekwarahi lasi. Umui hereva lasi, ‘Dahaka do ai ania?’ O, ‘Dahaka do ai inua?’ O, ‘Dahaka dabua do ai atoa?’ Bese idauidau taudia ese unai gau ibounai idia tahua noho. To emui Tamana guba dekenai ia noho be ia diba, umui ura gaudia ibounai be unai. To umui ese Dirava ena Basileia bona iena kara maoromaoro do umui tahua guna, vadaeni unai gau ibounai danu umui dekenai dohore ia henia.”—Mataio 6:28-33.
Nega Namodia Dina Vaira Ai
Ia hedinarai, tanobada ena kahana momo ai moni edia hekwakwanai bona mauri edia hekwakwanai do idia dika momokani idia lao. To, Dirava ena taunimanima idia diba unai hekwakwanai be do idia noho daudau lasi. King Solomona ena lohia negana namona ese King badana, Solomona ia hanaia tauna, tanobada hegegemadai do ia lohiaia mai kara maoromaoro ida negana ia laulaulaia. (Mataio 12:42) Unai King be Keriso Iesu, ia be “king ibounai edia King, bona lohia ibounai edia Lohia.”—Apokalupo 19:16.
Salamo karoa 72 be guna King Solomona ena lohia negana ai ia momokani, bona ia be Iesu Keriso ena lohia negana hereadaena ia laulaulaia. Keriso be King negana ai do idia vara gaudia namodia haida mani ita laloa.
Maino Tanobada Hegegemadai Ai: “Ena dina lalodiai kara maoromaoro tauna do ia tubu, maino danu be bada herea ela bona hua do ia ore. Bona davara ta amo ela bona davara ta do ia lohia, bona Sinavai amo ela bona tanobada dokodia danu.”—Salamo 72:7, 8, NW.
Ogogami Taudia ia Laloa: “Ogogami taudia be ia dekenai idia boiboi neganai, ia ese do ia durua. Edia gau be lasi, bona edia durua be lasi taudia, be king ese do ia hamauria. Ia ese manoka taudia, bona ogogami taudia dekenai do ia bogahisihisi, bona gau lasi taudia be mase dekena amo, ia ese do ia hamauria. Bema unai ogogami taudia, be haida ese idia dagedage henia neganai, king ese unai ogogami taudia do ia hamauria. Ia ese edia mauri do ia naria namonamo noho, badina edia mauri be gau namo herea ia dekenai.”—Salamo 72:12-14.
Aniani Momo Herea: “Koni momo herea, be tano dekenai do ia vara namonamo. Namona be ororo gabudia danu dekenai, uiti bona aniani avadia do idia tubu namonamo.”—Salamo 72:16.
Iehova ena Hairai ese Tanobada do Ia Hahonua: “Lohiabada, Israela ena Dirava, do ita hanamoa. Ia sibona ese hoa karadia ia karaia noho. Lohiabada ena ladana namo herea do ita hanamoa hanaihanai. Iena hairai namona ese tanobada ibounai do ia hahonua.”—Salamo 72:18, 19.
Unai dainai, nega namodia do idia vara momokani dina vaira ai.