KAROA 8
Ia Haheauka Ena be Ia Lalohisihisi
1. Dahaka dainai Silo ai taunimanima idia lalohisihisi bona taitai bada?
SAMUELA be Silo ai taunimanima edia lalohisihisi ena metau ia mamia. Toana be taoni taudia ibounai idia taitai. Idia kamonai edia tamadia, adavadia, natudia memero bona tadikakadia be ruma dekenai do idia giroa lou lasi dainai, ruma haida amo hahine bona natudia idia taitai ena regena idia kamonai. Ita diba tuari ta lalonai Filistia taudia ese Israela taudia idia halusia bona tatau 4,000 idia mase, bena gabeai tuari ma ta ai tatau 30,000 bamona idia hamasea danu.—1 Sam. 4:1, 2, 10.
2, 3. Dahaka hekwakwanai idauidau ese Silo dekenai hemarai ia mailaia bona ena hairai ia boio?
2 Unai be idia vara hekwakwanai ta. Hahelaga Tauna Badana Eli ena natuna memero dikadia rua, Hopini bona Pineha ese Taravatu Maua helagana be Silo amo idia huaia lao. Nega momo unai Maua helagana be palai dubu ena Helaga Herea gabuna ai ia noho karana ese ia hahedinaraia Dirava be Israela besena ida ia noho. To Tuari dekenai Maua idia abia lao, badina idia laloa unai dala ai tuari dekenai do idia kwalimu. To unai be lalohadai kererena. Filistia taudia ese Maua idia abia, bona Hopini bona Pineha idia alaia mase.—1 Sam. 4:3-11.
3 Lagani handred momo lalonai Silo ai, palai dubu ia helaga badina Taravatu Maua be unuseniai ia noho. To hari ia noho lasi. Eli ena mauri lagani be 98, bona unai sivarai ia kamonai neganai ena helai gauna amo doruna dekenai ia moru bona ia mase. Eli ena ravana hahine, unai dina ai ia vabu bona ia mara neganai ia mase. To ia do mase lasi neganai, ia gwau: “Israela ena hairai be idau tano dekenai idia abia lao vadaeni.” Momokani, Silo be guna bamona do ia noho lasi.—1 Sam. 4:12-22.
4. Inai karoa ai dahaka do ita herevalaia?
4 Samuela be dahaka do ia karaia unai lalohisihisi ia hanaia totona? Iehova ena gimaia karana bona lalonamo idia haboioa taudia ia durua diba, a? Hari inai negai ita ibounai be nega haida, nega aukadia ita davaria bona ita lalohisihisi, unai ese iseda abidadama ia tohoa, unai dainai Samuela ena haheitalai amo dahaka do ita dibaia, mani ita itaia.
‘Kara Maoromaoro Ia Hahedinaraia’
5, 6. Baibel ese edena sivarai ia herevalaia, bona unai nega ai Samuela be dahaka ia karaia?
5 Unai nega amo Baibel be Samuela ia herevalaia lasi, to Filistia taudia ese Taravatu Maua idia abia dainai, hisihisi idia davaria bona Maua idia abia giroa lou ena sivarai sibona ia herevalaia. Lagani 20 idia hanaia murinai, Baibel ese Samuela ia herevalaia lou. (1 Sam. 7:2) Unai lagani lalodiai dahaka ia karaia? Baibel ese ita do ia hadibaia.
Samuela be edena dala ai ena taunimanima ia durua diba, mase ena lalohisihisi idia haheaukalaia totona?
6 Baibel ia gwau, “Samuela be ena mauri ibounai lalonai, Israela ai hahemaoro gaukara ia karaia noho.” (1 Sam. 7:15-17) Gabeai, Samuela be lagani ta ta ai, hanaihanai Israela ena siti toi ia vadivadi henia, bona edia hekwakwanai ia hamaoromaoroa bona henanadai ia haerelaia. Bena ena hanua Rama dekenai ia giroa lou. Unai ese ia hahedinaraia, lagani 20 lalonai Samuela be ia bisi bada.
Ena be Samuela ese lagani 20 lalodiai ia karaia gaukara be Baibel ese ia sivarailaia lasi, to ita diba ia be Iehova ena hesiai gaukara dekenai ia bisi
7, 8. (a) Samuela be lagani 20 lalonai gaukara badana ia karaia murinai, Israela taudia dekenai dahaka hereva ia gwauraia? (b) Samuela ena hagoadaia herevana dainai taunimanima be dahaka idia karaia?
7 Eli ena natudia memero edia matabodaga bona kara gageva dainai, taunimanima edia abidadama ia manoka. Toana be momo ese kaivakuku tomadiho henia karana idia badinaia. To, lagani 20 lalonai Samuela be gaukara badana ia karaia murinai, Israela taudia dekenai inai hereva ia gwauraia: “Bema umui be mai emui kudouna ibounai ida Iehova dekenai umui giroa lou, vadaeni umui huanai idia noho idau diravadia bona Asatorete laulaudia umui atoa siri. Bona bema Iehova dekenai emui kudouna umui henia momokani bona ia sibona umui hesiai henia, ia ese umui be Filistia taudia edia imana amo do ia hamauria.”—1 Sam. 7:3.
8 “Filistia taudia edia imana” ese taunimanima ia hametaua bada. Filistia ena ami ese Israela ena ami idia halusia dainai, idia laloa Dirava ena taunimanima idia hadikaia diba. To Samuela ese taunimanima ia hagoadaia bema Iehova dekenai idia giroa lou, Ia ese idia do ia hamauria. Idia ura unai do idia karaia, a? Samuela ia moale badina edia kaivakuku idia rakatania bona “Iehova sibona idia hesiai henia” matamaia. Samuela ese Misipa ai taunimanima ia haboua, unai taoni be Ierusalema ena not kahana ena ororo gabuna ai ia noho. Taunimanima idia haboua, aniani lasi taravatuna idia badinaia bona idia helalo-kerehai badina kaivakuku idia tomadiho henia.—1 Samuela 7:4-6 duahia.
Iehova ena taunimanima be helalo-kerehai totona idia haboua neganai, Filistia taudia idia laloa unai be nega namona idia tuari henia totona
9. Filistia taudia be dahaka idia ura karaia, bona Dirava ena taunimanima be unai dika idia itaia neganai dahaka idia karaia?
9 To, Filistia taudia idia kamonai Israela taudia be Misipa ai hebou badana idia karaia, bona idia laloa unai be nega namona. Bona Iehova idia tomadiho henia taudia idia tuari henia totona edia tuari oreana idia siaia. Israela taudia idia kamonai Filistia tuari oreana be idia mai noho neganai, idia gari dikadika bona Samuela idia noia idia totona do ia guriguri. Ia ese unai ia karaia bona mamoe natuna ta ia bouboulaia danu. Unai nega ai, Filistia tuari oreana be Misipa dekenai idia ginidae. Bena Iehova ese Samuela ena guriguri ia haerelaia. Oibe, Iehova be mai badu ida ia boiboi badabada. Ia ese “unai dina ai guba boiboi ena rege badana ia havaraia” bona Filistia taudia ia hadaradaraia.—1 Sam. 7:7-10.
10, 11. (a) Dahaka dainai Iehova ese guba boiboi ena rege badana be Filistia tuari oreana latanai ia havaraia be kara idauna? (b) Misipa dekenai ia vara tuarina ese dahaka ia havaraia?
10 Vadaeni, do ita piksaia, Natudia maragidia be guba ia boiboi neganai, mai gari ida edia sinana murinai idia hunia. Filistia taudia be unai bamona idia karaia, a? Lasi, idia be gari lasi tuari taudia goadadia. To unai bamona guba boiboi ena regena be guna idia kamonai lasi. Ena regena be bada herea, a? Ori korema be lasi dinana ai ia vara, eiava ororo momo kahana amo ia mai, a? Ita diba lasi, to Filistia taudia idia gari dikadika. Idia daradara, bona karaharaga idia heau. Israela tatau be Misipa amo Filistia taudia idia lulua lao, bona idia aladia noho ela bona Ierusalema ena sautwest kahana dekenai.—1 Sam. 7:11.
11 Unai tuari dainai Dirava ena taunimanima be edia mauri idia haidaua. Samuela ena mauri dinadia lalonai, Filistia taudia be Israela taudia idia henia lou lasi. Filistia taudia ese idia abia siti ibounai be Dirava ena taunimanima ese idia abia lou.—1 Sam. 7:13, 14.
12. Samuela be ‘kara maoromaoro ia hahedinaraia’ ena anina be dahaka, bona dahaka karadia ese ia durua ia gaukara noho totona?
12 Lagani handred momo murinai, aposetolo Paulo ese “kara maoromaoro idia hahedinaraia” hahemaoro bona peroveta taudia ia herevalaia, idia ta be Samuela. (Heb. 11:32, 33) Samuela ese Dirava vairanai kara namo bona kara maorona ia karaia bona haida ia hagoadaia unai bamona idia karaia totona. Samuela be mai haheauka bona abidadama ida Iehova ia naria, bona ia gaukara noho ena be ia lalohisihisi bada. Danu ia hahedinaraia ena gaukara ia moalelaia. Misipa ai Israela taudia idia kwalimu murinai, Iehova ese ena taunimanima ia durua dalana idia laloatao totona, Samuela ese nadi ta ia haginia.—1 Sam. 7:12.
13. (a) Edena karadia ita hahedinaraia be namo bema ita ura Samuela ita tohotohoa? (b) Edena nega ai Samuela ese ia hahedinaraia karadia ita manadalaia be namo?
13 Oi ura ‘kara maoromaoro oi hahedinaraia,’ a? Bema oibe, namona be Samuela ena haheauka, manau bona haida edia kara namo laloa bada karadia oi dibaia. (1 Petero 5:6 duahia.) Ita ibounai ita ura unai bamona karadia ita hahedinaraia, ani? Samuela ia maragi neganai unai kara idauidau ia manadalaia be aonega karana, badina iena mauri lagani ia bada ia lao neganai, lalohisihisi idia havaraia gaudia idauidau idia vara.
“Emu Natudia be Emu Dala Dekenai Idia Raka Lasi”
14, 15. (a) Samuela “ia buruka” neganai dahaka lalohisihisi bada ia davaria? (b) Edena dala ai Samuela ena kara be Eli amo ia idau? Herevalaia.
14 Hari, Samuela be “ia buruka” vadaeni. Iena natuna memero be rua, Ioela bona Abaisa, bona ia durua totona idia dekenai hahemaoro gaukarana ena maduna ia henia. To madi, edia maduna idia laloa bada lasi. Samuela be kara momokani bona kara maoromaoro tauna, to ena natudia memero be edia dagi idia gaukaralaia sibona edia namo totona, hahemaoro goevana idia hagagevaia bona laloani moni idia abia dae.—1 Sam. 8:1-3.
15 Dina ta, Israela ena tatau badadia be peroveta tauna burukana dekenai idia lao bona idia maumau, idia gwau: “Emu natudia be emu dala dekenai idia raka lasi.” (1 Sam. 8:4, 5) Samuela be unai hekwakwanai ia diba, a? Baibel ese unai ia gwauraia lasi. To Samuela be Eli bamona lasi, ia be tamana ena maduna ia hagugurua. Iehova ese Eli ia gwau henia bona panisia, badina ena natudia memero edia kara dika ia hamaoromaoroa lasi bona ena natudia ia matauraia to Dirava ia matauraia lasi. (1 Sam. 2:27-29) Iehova ese Samuela dekenai unai bamona kara ia itaia lasi.
Samuela be ena natudia memero idia kara dika dainai ia lalohisihisi bada, to edena dala ai ia haheauka?
16. Tama sina edia hemami be edena bamona bema edia natudia idia gwau-edeede, bona Samuela ena haheitalai ese edena dala ai tama sina ia hagoadaia bona durua diba?
16 Samuela ese ena natuna memero edia kara dika sivaraina ia kamonai neganai, ena hemarai, lalohekwarahi, eiava lalohisihisi be Baibel ese ia gwauraia lasi. To, tama sina momo ese Samuela ena hemami do idia lalopararalaia. Hari inai negai, natudia ese tama sina idia matauraia lasi bona edia matahakani karana dekenai idia gwau-edeede, unai be hekwakwanai badana. (2 Timoteo 3:1-5 duahia.) Unai bamona lalohisihisi idia mamia tama sina be Samuela ena haheitalai amo goada bona heduru do idia abia. Ia be Iehova ia abidadama henia noho, ena be ena natudia be Dirava idia badinaia lasi. Laloatao, ena be natudia ese tama sina edia hereva bona sisiba idia kamonai lasi, to tama sina edia haheitalai ese edia kudouna ia veria diba. Bona Samuela bamona, tama sina be hanaihanai edia Tamana, Iehova Dirava idia hamoalea diba.
“Ai Totona King ta Oi Abia Hidi”
17. Israela ena tatau badadia idia ura Samuela be dahaka do ia karaia, bona ena hemami be edena bamona?
17 Samuela ena natudia memero be edia mataganigani bona sibona edia namo laloa bada karana ese ia havaraia dika badana idia laloa lasi. Edia kara dainai Israela ena tatau badadia be Samuela idia hamaoroa: “Ai totona king ta oi abia hidi ai ia lohiaia totona, bese ibounai hegeregerena.” Samuela be lagani momo lalodiai Iehova totona inai taunimanima ia hahemaoro henia. Bona hari, idia ura lasi peroveta tauna Samuela, to idia ura king ta be edia hahemaoro tauna ai do ia lao. Kahirakahira idia noho besedia be mai edia king dainai, Israela taudia be king ta idia ura danu! Samuela ia mamia ia idia dadaraia, a? Dahaka ia karaia? Baibel ia gwau, unai hereva “idia gwauraia neganai, Samuela ia moale lasi.”—1 Sam. 8:5, 6.
18. Edena dala ai Iehova ese Samuela ia hagoadaia bona ia hahedinaraia Israela taudia be kara dika badana idia karaia?
18 Samuela ese ia vara gauna be Iehova dekenai ia gurigurilaia neganai, mani Iehova ena haere ita itaia, ia gwau: “Taunimanima ese oi dekenai idia gwauraia hereva ibounai oi kamonai henia. Idia ese oi idia dadaraia lasi, to lau, edia king, idia dadaraia.” Unai hereva ese Samuela ia hagoadaia, to taunimanima ese Siahu Ibounai Diravana idia matauraia lasi! Iehova ese ena peroveta tauna ia hamaoroa Israela taudia do ia hadibaia, king idia ura dainai metau bada do idia davaria. Samuela ese idia ia hamaoroa neganai, idia gwau: “Lasi, ai ura king ta ese ai ia lohiaia.” Samuela be nega ibounai Dirava ia badinaia, unai dainai Iehova ese ia abia hidi king horoa totona ia lao.—1 Sam. 8:7-19.
19, 20. (a) Edena dala ai Samuela ese Iehova ia badinaia bona Saulo ia horoa Israela ena king ai ia lao totona? (b) Edena dala ai Samuela ese Iehova ena taunimanima ia durua noho?
19 Samuela be mai badu ida Dirava ena hereva ia badinaia, a? Lalohisihisi be ena kudouna ai ia do noho, a? Reana taunimanima momo be unai bamona do idia mamia, to Samuela be unai bamona lasi. Saulo ia horoa badina ia laloparara Iehova ese ia abia hidi. Saulo ia kisi henia karana amo ia hahedinaraia ia be unai king matamata ia abia dae bona ia matauraia. Bena taunimanima dekenai ia gwau: “Iehova ese ia abia hidi tauna umui itaia, a? Taunimanima ibounai huanai ta be ia bamona lasi, ani?”—1 Sam. 10:1, 24.
20 Samuela be Iehova ese ia abia hidi tauna ena kerere ia lalodia lasi, to ena kara namo ia lalodia bada. Samuela be ena mauri ai Dirava badinaia karana ia laloa bada, to lalo-rua taudia edia lalonamo abia karana ia laloa lasi. (1 Sam. 12:1-4) Danu ena hesiai gaukara ia karaia goadagoada, taunimanima ia sisiba henia, Dirava tura henia karana idia hadikaia gaudia idia dadaraia totona bona ia hagoadaia Iehova do idia abidadama henia noho. Samuela ena sisiba idia abia dae bona ia idia noia idia totona do ia guriguri. Idia dekenai ia haere ia gwau: “Umui dainai guriguri do lau hadokoa lasi, badina bema lau hadokoa, lau be Iehova dekenai lau kara dika, to lau be umui dekenai dala namona bona maorona do lau hadibaia noho.”—1 Sam. 12:21-24.
Samuela ena haheitalai ese ita ia hadibaia namo lasi iseda kudouna ai mama karana eiava badu ia noho
21. Bema ta be maduna o hahenamo ta ia abia dainai oi moale lasi, edena dala ai Samuela ena haheitalai ese oi ia durua diba?
21 Ta be maduna o hahenamo ta ia abia dainai oi moale lasi, a? Samuela ena haheitalai ese ita ia hadibaia, namo lasi iseda kudouna ai mama karana eiava badu ia noho. (Aonega Herevadia 14:30 duahia.) Dirava be mai ena gaukara namodia momo iena hesiai taudia ta ta totona.
Saulo Totona “Do Oi Lalohisihisi ela Bona Edena Negai?”
22. Dahaka dainai matamanai Samuela ese Saulo ena kara namodia ia laloa be maoro?
22 Samuela be Saulo ena kara namodia ia laloa be maoro, Saulo be tau namona. Iena toana bona kara be idau, ia be tau latana, mai ena hairai. Ia be gari lasi tauna bona hekwakwanai hamaoromaoroa daladia ia diba momo, bona matamanai ia be manau bona hekokoroku lasi tauna. (1 Sam. 10:22, 23, 27) Bona ia be mai ena ura kwalimu, unai be harihari gauna namona. Unai amo ena mauri ai abia hidi do ia karaia diba. (Deu. 30:19) Unai harihari gauna do ia gaukaralaia namonamo, a?
23. Saulo dekenai edena kara namona ia boio haraga, edena dala ai hekokoroku karana ia hahedinaraia?
23 Oibe, tau ta be dagi badana ia abia neganai, nega momo manau karana ia boio haraga diba. Daudau lasi murinai, Saulo be hekokoroku tauna ai ia lao. Iehova ese Samuela amo Saulo dekenai ia henia oda herevadia ia badinaia lasi. Nega ta, Saulo ia naria lasi bona Samuela ese do ia karaia boubou gauna be ia ese ia karaia. Samuela ese Saulo ia matahakani henia bona ia hamaoroa Dirava ese iena bese amo lohia siahuna do ia kokia. Saulo be unai matahakani dainai ia manau lasi, to ia gwau-edeede bona kara dika badadia ma haida ia karaia.—1 Sam. 13:8, 9, 13, 14.
24. (a) Edena dala ai Saulo be Amaleka taudia ia tuari henia neganai, Iehova ia badinaia lasi? (b) Saulo be matahakani ia abia neganai dahaka ia karaia, bona Iehova ena abia hidi be dahaka?
24 Iehova ese Samuela amo Saulo ia hamaoroa Amaleka taudia do ia tuari henia. Iehova ena oda herevana ta be king dikana Agaga do ia hamasea. To, Saulo be Agaga ia hamasea lasi bona kohu namodia ibounai ia hadikaia lasi. Samuela be ia matahakani henia totona ia mai neganai, Saulo ena kara be ia idau momokani. Mai manau ida unai matahakani ia abia dae lasi, to ia gwau ia be kerere ta ia karaia lasi, ekskius herevadia ia gwauraia, ia gwau ia karaia karana be maoro, bona taunimanima ia bleim. Saulo be matahakani ia dadaraia bona ia gwau, ia abia kohu namodia haida be Iehova dekenai do ia bouboulaia neganai, Samuela ia gwau: “Kamonai karana ese animal bouboulaia karana ia hereaia.” Samuela be mai lalo-goada ida Saulo ia matahakani henia bona Iehova ena abia hidi ia gwauraia: King dagina be Saulo amo do ia kokia bona tau namona ta dekenai do ia henia.a—1 Sam. 15:1-33.
25, 26. (a) Samuela be dahaka dainai Saulo totona ia lalohisihisi, bona edena dala ai Iehova be mai manau ida ia sisiba henia? (b) Samuela be Iese ena ruma dekenai ia lao neganai, dahaka ia dibaia?
25 Saulo be Dirava ia badinaia lasi dainai Samuela ia lalohisihisi bada. Hanuaboi ibounai lalonai unai hekwakwanai dainai Iehova dekenai ia taitai. Danu, ia be Saulo totona ia lalohisihisi. Samuela be Saulo ena kara namodia ia itaia, bona ia diba ia be gaukara namodia ia karaia diba, to unai ibounai be ia boio vadaeni. Guna ia dibaia tauna ena kara ia idau—iena kara namodia ia rakatania bona Iehova ia gwau-edeede henia. Samuela ia ura lasi Saulo do ia itaia lou. To gabeai, mai manau ida Iehova ese Samuela ia sisiba henia: “Do oi lalohisihisi ela bona edena negai? Lau ese Saulo lau dadaraia vadaeni, Israela ia lohiaia totona. Oiemu dehoro kavabu oi hahonua bona oi lao. Lau ese oi do lau siaia lao Betelehema tauna Iese dekenai, badina iena natudia memero huana amo king ta be lau sibona totona lau abia hidi vadaeni.”—1 Sam. 15:34, 35; 16:1.
26 Iehova be ena ura ia hagugurua totona, ia idia badinaia lasi taudia dekenai ia tabekau lasi. Bema tau ta be Iehova ia rakatania, ma ta do ia tahua Iena ura ia hagugurua totona. Unai dainai, Samuela be Saulo totona ia lalohisihisi karana ia hadokoa. Bena Iehova ena hereva hegeregerena, Betelehema ai Iese ena ruma dekenai ia lao, Iese ena natudia memero hairaidia ia hedavari totona. To Iehova ese Samuela ia hamaoroa vadaeni, edia toana sibona do ia itaia lasi. (1 Samuela 16:7 duahia.) Vadaeni, Samuela be Iese ena natuna mero ginigabena Davida ida ia hedavari, bona ia be Iehova ese ia abia hidi tauna.
Samuela ia itaia Iehova ena siahu be bada, hekwakwanai do ia hamaoromaoroa, eiava hahenamo ta ai ia halaoa diba
27. (a) Dahaka ese Samuela ia durua dainai ena abidadama ia goada noho? (b) Samuela ena haheitalai dekenai emu hemami be edena bamona?
27 Samuela be ia buruka momokani neganai, ia laloparara Iehova ese Saulo ia kokia bona Davida ia abia hidi be maoro. Saulo be ia mama, ia ala-ala bona aposteit tauna ai ia lao. To, Davida be kara namodia ia hahedinaraia, hegeregere Dirava ia badinaia, abidadama henia bona gari lasi. Samuela be kahirakahira do ia mase, to iena abidadama be ia goada noho. Ia itaia Iehova ena siahu be bada, hekwakwanai do ia hamaoromaoroa, eiava hahenamo ta ai ia halaoa diba. Dokonai, Samuela ia mase, ia be kahirakahira lagani 100 lalodiai mai abidadama ida ena mauri ia henia Dirava ena hesiai gaukara ia karaia totona. Israela besena ibounai be unai abidadama tauna dainai idia taitai, oibe, ia be haheitalai namona! Hari inai negai, Iehova ena hesiai taudia be sibodia do idia nanadaia, ‘Samuela ena abidadama karana lau tohotohoa diba, a?’
a Samuela sibona ese Agaga ia alaia mase. Unai king dikana bona ena famili dekenai hebogahisi do ia hahedinaraia lasi. Lagani momo murinai, Agaga ena bese amo ia vara tauna ta be “Agaga tauna Hamana,” ia ura Dirava ena taunimanima ibounai ia hamasea.—Est. 8:3 Inai buka ena Karoa 15 bona 16 itaia.