EXOBINTALÁB 25
AJATLÁB 96 El libro de Dios es un tesoro
¿Jantʼoj i exobnál kʼal an kaw axi a Jacob in uluw okʼxidh ka tsemets? (pejach 2)
«In tʼilmay in tsakámil ti junchik ani in lábliy» (GÉN. 49:28).
JAWAʼ NEʼETS KI EXÓBNAʼ
Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ a Jacob in uchaʼ a Zabulón, a Isacar, a Dan, a Gad, a Aser, a Neftalí, a José ani a Benjamín.
1. ¿Jantʼoj neʼets ki tsuʼuw al axéʼ xi exobintaláb?
PATAL in tsakámil a Jacob utey juʼtáj ti jajáʼ kʼwajatak ani in lej otsʼówiy jawaʼ jajáʼ neʼetsak kin uluw. Ti watʼey semanaʼ i exóbnaʼ abal a Jacob in tʼilmay a Rubén, a Simeón, a Leví ani a Judá ani jajáʼchik in lej jikʼpaʼ jawaʼ uchan kʼal in papá. ¿Jantʼoj walám neʼets kin uchaʼ a Jacob axi más in tsakámil? Ki tsuʼuw jantʼoj i éjtowal ki exóbnaʼ kʼal jawaʼ uchan a Zabulón, a Isacar, a Dan, a Gad, a Aser, a Neftalí, a José ani a Benjamín.a
A ZABULÓN
2. ¿Jantʼoj in uluw a Jacob tin kwéntaj a Zabulón, ani jantʼiniʼ ti putun jawaʼ in uluw? (Génesis 49:13; ka tsuʼuw jayej an recuadro).
2 (Ka ajiy Génesis 49:13). A Jacob in uluw abal tam in tsakámil a Zabulón ka otsits ban Tierra Prometida, neʼetsak ka kʼwajiychik utat ban mar. Axéʼ putun 200 i támub talbél tam ti an tribu in kʼál a Zabulón pidhan an tsabál axi kʼwajat utat ban mar de Galilea ani ban mar Mediterráneo. A Moisés jayej in uluw axéʼ xi kaw: «Kit kulbéj Zabulón, kom juʼtámakits a éjtowal kit kalej» (Deut. 33:18). ¿Jaleʼ tin uluw nixéʼ xi kaw a Moisés? Walám in uluw kom an tribu in kʼál a Zabulon neʼetsakchik kin ejtow ti tsʼaʼum ani ti nújul, kom u kʼwajílakchik utat ban mar. In yanél a Zabulón in tomnálak kin atsʼaʼchik lej kulbél.
3. ¿Jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ abal ki áynanchij ku kʼwajiy kulbél?
3 ¿Jantʼoj i exobnál? Wawáʼ jayej i éjtowal ki atsʼaʼ kulbél juʼtámakits ku kʼwajiy, belits max i tamtém jun i kʼibataláb. I éjtowal ki áynanchij kulbél max ki kʼakʼnaʼ patal jawaʼ i kwaʼalits (Sal. 16:6; 24:5). Junchikíl walám yab i atsʼál lej kulbél kʼal jawaʼ i kwaʼal kom kʼwajat i tsalpayal kʼal jawaʼ i leyej ki koʼoy. Jaxtám ki tsápnanchij ku kʼwajiy kulbél kʼal jawaʼ i kwaʼal (Gál. 6:4).
A ISACAR
4. ¿Jantʼoj in uluw a Jacob tin kwéntaj a Isacar, ani jantʼiniʼ ti putun? (Génesis 49:14, 15; ka tsuʼuw jayej an recuadro).
4 (Ka ajiy Génesis 49:14, 15). A Jacob u lej kulbélak kʼal an tʼojláb axi in tʼajálak a Isacar ani in uluw abal a Isacar pelak jantʼiniʼ jun i burro kom in kwaʼalak yan i tsapláb abal kin kitnaʼ yan jantʼoj axi alchik. Jayej in uluw abal a Isacar neʼetsak ka kʼwajiy al jun i tsabál axi lej alwaʼ abal ti om. Ani axéʼ putun tam tin tsakámil a Isacar in batsʼuw i tsabál axi lej alwaʼ utat ban río Jordán (Jos. 19:22). Jajáʼchik in lej tʼojonchij an tsabál, pero jayej in lej tsápnanchij abal kin tólmiy axi más (1 Rey. 4:7, 17). Jun i kʼicháj an juez Barac ani a Débora in konchij i tolmixtaláb an isarelitas abal ka kʼalej kin tomolnaʼ a Sísara, ani an tribu in kʼál a Isacar jats axi dhúbatkʼij kʼalej ti tolmix (Juec. 5:15).
5. ¿Jaleʼ ti lej exbadh ki tsápnanchij ki tʼojonchij a Jehová?
5 ¿Jantʼoj i exobnál? A Jehová in pidhálak yan in jalbíl an tʼojláb axi in tʼajálak an tribu in kʼál a Isacar ani jayej in kʼakʼnálak patal an tʼojláb axi i tʼajálak abal kin tʼojonchij (Ecl. 2:24). Ki tsalpay kʼal an epchalchik axi in okʼnál an tamkuntaláb ani in lej tsápnanchal abal kin béletnaʼ an epchalchik (1 Tim. 3:1). Jajáʼchik yab u kʼalel ti pejéx, pero in lej tsápnanchal kin tólmiy an epchalchik abal yab ka owméj kʼal a Jehová (1 Cor. 5:1, 5; Jud. 17-23). Jayej in tsápnanchal kin tʼojojoy i tʼilomtalábchik abal kin kanatbédhaʼ an epchalchik axi ti tamkuntaláb (1 Tim. 5:17).
A DAN
6. ¿Jantʼoj tam tʼojláb pidhan an tribu in kʼál a Dan? (Génesis 49:17, 18; ka tsuʼuw jayej an recuadro).
6 (Ka ajiy Génesis 49:17, 18). A Jacob in uluw abal a Dan pel ejtíl jun i tsan axi in éjtowalak kin odhnaʼ kʼeʼat i koʼnél axi más púlik, ejtíl an bichim axi u eyendháb ban pextaláb. Jawaʼ in léʼak kin uluw a Jacob jats abal an tribu in kʼál a Dan, neʼetsak kin tejwamédhaʼ i iniktaláb ani neʼetsak kin ejtow kin tomolnaʼ i bichowchik kʼal axi tu kʼwiynal a Israel. ¿Jantʼiniʼ ti putun axéʼ xi kaw? Biyat an israelitas neʼetsakchik ti belál ban desierto abal ka ulits ban Tierra Prometida, an tribu in kʼál a Dan jats axi neʼetsak ma kuxlab abal kin béletnaʼ patal axi más an tribus (Núm. 10:25). An tʼojláb axi in kwaʼalak an tribu in kʼál a Dan lej exbadhak, belits abal axi más an tribus yab in tsuʼtalak.
7. ¿Jantʼoj in tomnál ki tʼilaʼ tam i tʼajál jun i tʼojláb abal a Jehová?
7 ¿Jantʼoj i exobnál? Ban kʼakʼnaxtaláb axi i pidhál a Jehová, junchikíl i tʼajál i tʼojláb axi yab lej tejwaʼ. Jun i tʼiplab, u tólmix abal ka tʼokedháj an atáj tamkuntaláb ani ka tsʼejkáj jawaʼ odhkʼinenek ani u tólmix al i púlik tamkuntaláb. Max tatáʼ it tolmixnének kʼal jun kʼal axéʼ xi tʼojláb, i léʼ tu uchaʼ abal i lej kʼakʼnál an tolmixtaláb axi a bínaʼ. Ani jayej ka tʼilaʼ abal a Jehová in tʼajál ti kwéntaj an tʼojláb axi tatáʼ a tʼajál ani in pidhál yan in jalbíl. Jajáʼ in tʼajál ti kwéntaj abal patal an tʼojláb axi tatáʼ a tʼajál jats kom a kʼanidhál ani yab kom a aychal kit puwénchat kʼal an epchalchik (Mat. 6:1-4).
A GAD
8. ¿Jaleʼ ti an tribu in kʼál a Gad awilak ka otsan kʼal an kwéʼ? (Génesis 49:19; ka tsuʼuw jayej an recuadro).
8 (Ka ajiy Génesis 49:19). A Jacob in uluw abal a Gad neʼetsak ka otsanchat kʼal i kwéʼ. Axéʼ putun 200 i támub talbél tam ti an tribu in kʼál a Gad in batsʼuw i tsabál axi kʼwajatak utat ban río Jordán, pero tanáʼ jayej waʼatsak i bichowchik kʼal axi tu kʼwíynalak. Walám junchikíl neʼetsak ka otsanchat kʼal axéʼchik xi bichow. Pero an tribu in kʼál a Gad in léʼak ka kʼwajiy tanáʼ kom waʼatsak yan i tom abal in koʼnélil (Núm. 32:1, 5). Axéʼ xi tribu in tejwamédhaʼ yan i iniktaláb ani in lej belálak abal neʼetsak ka tolmiyat kʼal a Jehová abal kin kʼaniy an tsabál axi pidhanchik. Al yan i támub axéʼ xi tribu in abaʼ an soldados axi in kwaʼalak abal kin tólmiy axi más an tribus ti pejéx ani kin kʼálnaʼchik an tsabál axi kʼwajat ban Tierra Prometida (Núm. 32:16-19). Jajáʼchik in lej belálak abal kʼal a Jehová neʼetsak ka béletnanchat in yanél biyat u kʼalelakchik ti pejéx. A Jehová in lej lábliy axéʼ xi tribu kom lej tolmixin ani in koʼoychik i iniktaláb (Jos. 22:1-4).
9. ¿Jantʼiniʼ ti tejwamedhál abal i belál kʼal a Jehová?
9 ¿Jantʼoj i exobnál? Kwaʼal ki áynanchij ki tʼojonchij a Jehová belits max wéʼ kʼibat jawaʼ kʼwajat i watʼal (Sal. 37:3). Xowéʼ ta kʼicháj waʼats i epchalchik axi u tolmix abal ka tsʼejkáj i atáj tamkuntaláb abal ka kʼakʼnáj a Jehová. Jayej waʼats i epchalchik axi u kʼalel ti tolmix juʼtáj u yejencháb más i ólnom ani kʼeʼat i epchalchik kʼwajat ti tolmix al pílchik i tʼojláb axi bijchinének tin bichówil a Jehová. ¿Jaleʼ tin tʼajálchik? Kom in lej belalchik abal neʼets ka tólmiyat kʼal a Jehová (Sal. 23:1).
A ASER
10. ¿Jantʼoj in tomnálak kin tʼajaʼ an tribu in kʼál a Aser? (Génesis 49:20; ka tsuʼuw jayej an recuadro).
10 (Ka ajiy Génesis 49:20). A Jacob in uluw abal an tribu in kʼál a Aser neʼetsak kin koʼoy yan i kʼaláb. Ani nixéʼ xi kaw putun, axéʼ xi tribu pidhan an tsabál axi más alwaʼ abal ti om (Deut. 33:24). An tsabál axi pidhan axéʼ xi tribu kʼwajatak utat ban mar Mediterráneo ani jayej in kʼálnaʼchik jun i bichow axi lej tumínladh, axi in bij Sidón. An tribu in kʼál a Aser in tomnálak kin kaldhaʼ an cananeos, pero yab in tʼajaʼchik ani jaxtám tsʼilkʼoyat kʼal in kidháb tʼajbilábil (Juec. 1:31, 32). Patal axéʼ in tʼajaʼ abal an tribu in kʼál a Aser yabáts kin pidhaʼ yan in jalbíl an kʼakʼnaxtaláb axi in tomnálak kin batsʼuw a Jehová. Tam ti an juez Barac in konoy ka tolmiyat abal ka kʼalej ti pejéx kʼal an cananeos, an tribu in kʼál a Aser yab kʼalej ti tolmix. Jaxtám, jajáʼchik yab in tsuʼuw patal jawaʼ a Jehová in tʼajaʼ abal kin tólmiy an israelitas kin ataʼ an cananeos (Juec. 5:19-21). Ani an tribu in kʼál a Aser walám lej tidhebéj tam tin atsʼaʼchik an ajatláb axi Barac ani a Débora in ajatnaʼ talbél, kom jajáʼchik in uluw axéʼ xi kaw al jun i pejach: «A Aser expidh ketlej walteʼ an lejem ani yab tolmixin» (Juec. 5:17).
11. ¿Jaleʼ ti yab i léʼ ki pidhaʼ yan in exbádh an tumín?
11 ¿Jantʼoj i exobnál? Wawáʼ i léʼ ki tʼojonchij más a Jehová jaxtám yab i léʼ ki jilaʼ abal tu ku tsʼilkʼoy in tsalápil an xeʼtsintaláb, kom jajáʼchik in tsalpayal abal an tumín jats jawaʼ más exbadh (Prov. 18:11). Patal i yéjenchal i tumín, pero yab i tsalpayal abal nixéʼ jats jawaʼ más exbadh ti ejatal (Ecl. 7:12; Heb. 13:5). Jayej, yab i jilál ki tʼajaʼ an tʼojláb axi i pidhál a Jehová expidh abal ki ataʼ más i kʼaláb o kʼeʼat jantʼoj axi yab i yéjenchal. Jaxtám i tsápnanchal ki tʼojonchij a Jehová kom max ku kʼwajiy putudh kʼal Jajáʼ, neʼets tu ku lej lábliy axi taʼtal a kʼicháj (Sal. 4:8).
A NEFTALÍ
12. ¿Jantʼiniʼ walám ti putun an kʼej kaw axi in uluw a Jacob tin kwéntaj a Neftalí? (Génesis 49:21; ka tsuʼuw jayej an recuadro).
12 (Ka ajiy Génesis 49:21). A Jacob in uluw abal a Neftalí «neʼets ti kaw lej kʼijidh». Axéʼ xi kʼej kaw putun tam ti a Jesús xeʼtsin tejéʼ ban tsabál ti exóbchix, kom in eyendhaʼ i kaw axi lej kʼijidh (Juan 7:46). A Jesús lej olnomáts ti Capernaúm, axéʼ xi bichow kʼwajatak tin tsabálil an tribu in kʼál a Neftalí. Jaxtám an Biblia in ulal abal a Capernaúm pel «in bichówil a Jesús» (Mat. 4:13; 9:1). An kawlomej Isaías in uluw abal a Jesús pelak ejtíl jun i tajaxtaláb abal an tribu in kʼál a Zabulón ani a Neftalí (Is. 9:1, 2). A Jesús neʼetsak kin bajuw ti tajaxtaláb abal an atiklábchik kʼal an alabél exobchixtaláb axi neʼetsak kin bínaʼ (Juan 1:9).
13. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki kulbedhaʼ a Jehová kʼal i káwintal?
13 ¿Jantʼoj i exobnál? A Jehová in lej tʼajál ti kwéntaj jantʼiniʼ u kaw ani jantʼoj i ulal. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki eyendhaʼ i kaw axi kʼijidh antsanáʼ jantʼiniʼ in léʼ a Jehová? Max etsʼey ki uluw an chubaxtaláb (Sal. 15:1, 2). Jayej, kwaʼal ki kanatbédhaʼ axi más kʼal i káwintal ani ki ujnaʼ ki uchaʼ jawaʼ in tʼajálchik alwaʼ, yab i kawíliyal axi más ani yab u xeʼtsinal ki tʼiloxnaʼ jawaʼ yab i kulbetnál tin kwéntaj jajáʼchik (Efes. 4:29). Jayej i éjtowal ki tsápnanchij ku bajudhméj ban olnomtaláb, ejtíl, ki exóbnaʼ ki tʼilmay jun i atikláb abal antsanáʼ ki ólchij an alwaʼ kaw.
A JOSÉ
14. ¿Jantʼiniʼ ti putun an kʼej kaw axi in uluw a Jacob tin kwéntaj a José? (Génesis 49:22, 26; ka tsuʼuw jayej an recuadro).
14 (Ka ajiy Génesis 49:22, 26). Walám a Jacob in atsʼálak lej kulbél kʼal a José, kom takuyat kʼal a Jehová abal kin tʼajaʼ jun i exbadh tʼojláb. In uluw abal a José pelak ejtíl in pudhúl jun i teʼ. A Jacob pelak an teʼ ani a José pelak in kʼweʼel an teʼ. A José pelak an kʼaʼál tsakam axi in koʼoy a Jacob kʼal a Raquel. A Jacob in uluw abal a José neʼetsak kin batsʼuw tsab i kʼaláb, kom neʼetsak kin kʼálnaʼ axi in kʼibaʼ a Rubén (Gén. 48:5, 6; 1 Crón. 5:1, 2). Axéʼ xi kʼej kaw putun tam ti tsáb in tsakámil a José, a Efraín ani a Manasés, wenkʼon ti tsáb i tribu axi ti Israel ani tsablom in batsʼuw jun i pejach i tsabál (Gén. 49:25; Jos. 14:4).
15. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a José tam tin tamétnaʼ i kʼibataláb?
15 A Jacob in uluw abal a José kwiʼyat kʼal i flechas ani lej odhnáj (Gén. 49:23). Axéʼ watʼey tam ti a José lej paʼixnáj kʼal in epchalchik ani lej odhnáj. Pero a José yab tsákuy kʼal in epchalchik, nibal kʼal a Jehová. A Jacob in uluw axéʼ tin kwéntaj a José: «Jajáʼ yab in wichbaʼ ani kʼwajiy lej tsapik ani tʼajtʼóm ti kwéntaj» (Gén. 49:24). Tam a José in tametnálak i kʼibataláb, etsʼey in kónchalak i tolmixtaláb a Jehová. Jajáʼ in pákwlanchij in epchalchik ani etsʼey in tʼajaʼ ti alwaʼ inik kʼal jajáʼchik (Gén. 47:11, 12). A José in eyendhaʼ an kʼibataláb axi in tamétnaʼ abal kin jalkʼuy jantʼiniʼ in ey (Sal. 105:17-19). Jaxtám ti eyendháj kʼal a Jehová abal kin tʼajaʼ jun i tʼojláb axi lej exbadh.
16. ¿Jantʼiniʼ ti éjtowal ki nitsʼbiy a José tam ki tamétnaʼ i kʼibataláb?
16 ¿Jantʼoj i exobnál? Yab ki jilaʼ abal an kʼibataláb tu ku owmedhaʼ kʼal a Jehová ani kʼal an epchalchik. Ki tʼilaʼ abal a Jehová in éjtowal kin eyendhaʼ an kʼibataláb axi ki tamétnaʼ abal tu ku exóbchij ani tu ku tólmiy abal ki belaʼ más kʼal Jajáʼ (Heb. 12:7, nota). Jayej neʼets tu ku tólmiy abal ki áynanchij ki jalkʼuy jantʼiniʼ i ey, ejtíl, ki yájnanchij axi más ani ki exóbnaʼ ki pákwlanchij (Heb. 12:11). I lej belál abal a Jehová neʼets tu ku lábliy antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajaʼ kʼal a José.
A BENJAMÍN
17. ¿Jantʼiniʼ ti putun an kʼej kaw axi a Jacob in uluw tin kwéntaj a Benjamín? (Génesis 49:27; ka tsuʼuw jayej an recuadro).
17 (Ka ajiy Génesis 49:27). A Jacob in uluw abal an tribu in kʼál a Benjamín neʼetsak kin bajuw ejtíl jun i lobo, kom lej witʼadhchik ti pejéx (Juec. 20:15, 16; 1 Crón. 12:2). Talbél, jayej in eyendhaʼ an kaw «dhajuw» ani «wákal». Tam tin eyendhaʼ an kaw «dhajuw» kʼwajatak in ulal jantʼoj neʼets ka watʼey kʼal an tribu in kʼál a Benjamín tam ti an israelitas ítej ti wenkʼonének ti bichow. Jawaʼ watʼey jats abal a Saúl kalej kʼal an tribu in kʼál a Benjamín, jajáʼ punuwat ti tsʼalej ani kʼalej ti pejéx kʼal an filisteos (1 Sam. 9:15-17, 21). A Jacob jayej in eyendhaʼ an kaw «wákal» abal kin ólnaʼ jantʼoj neʼetsak ka watʼey yan i támub talbél tam ti yabáts waʼatsak i tsʼalej ti Israel. Axéʼ putun tam ti an tsʼalej Ester ani a Mardoqueo tólmixin abal yab ka talabedháj an israelitas kʼal an persas. Jajáʼchik talak kʼal in yanél a Benjamín (Est. 2:5-7; 8:3; 10:3).
18. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki nitsʼbiy an tribu in kʼál a Benjamín?
18 ¿Jantʼoj i exobnál? Walám an tribu in kʼál a Benjamín in atsʼaʼ lej kulbél tam ti punuwat a Saúl jantʼiniʼ i tsʼalej ani antsanáʼ ti putun an kʼej kaw axi in uluw a Jacob. Talbél a Jehová in bíjiy ti tsʼalej a David, jajáʼ talak ban tribu in kʼál a Judá, pero an tribu in kʼál a Benjamín in lej tólmiy axéʼ xi tsʼalej (2 Sam. 3:17-19). Yan i támub talbél, tam ti axi más an tribus yabáts in léʼnaʼ kin tólmiy an tsʼalej axi ti Judá, an tribu in kʼál a Benjamín in áynanchij kin tólmiy an tsʼalej axi a Jehová in bijiyámal (1 Rey. 11:31, 32; 12:19, 21). Xowéʼ ta kʼicháj a Jehová jayej in bijiyámal i inikchik abal kin ókʼnaʼ in bichówil. Antsanáʼ jantʼiniʼ an tribu in kʼál a Benjamín, wawáʼ jayej i éjtowal ku kʼwajiy putudh kʼal a Jehová max ki tólmiy jitaʼchik Jajáʼ in bijiyámal (1 Tes. 5:12).
19. ¿Jantʼoj i exobnámal kʼal an kʼej kaw axi in uluw a Jacob tam ti weʼits neʼets ka tsemets?
19 Tejéʼ i exobnámal an kʼej kaw axi in uluw a Jacob ani jayej i tsuʼuw jantʼiniʼ ti putun. Patal axéʼ tu tólmiyal ki lej belaʼ abal an kʼej kaw axi kʼwajat ti Biblia chubax neʼets ka putun. Jayej i tsuʼúmal jantʼoj tam lablixtaláb in batsʼuw in tsakámil a Jacob, axéʼ tu exóbchal jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ max i léʼ abal a Jehová jayej tu ku lábliy.
AJATLÁB 128 Aguantemos hasta el fin
a Tam ti a Jacob in tʼilmay an kʼaʼál tseʼ i tsakam, okʼox in tʼilmay axi más púlik ani antsanáʼ tin áynanchij tin ay. Okʼox in tʼilmay a Rubén, talbél a Simeón, ani talbél a Leví ani a Judá. Pero talbél yabáts in tʼajaʼ antsanáʼ kʼal axi más an tsakam.