«Neʼets ka edháj [...] a epchal»

1. ¿Jantʼiniʼ in tejwamédhaʼ jun i tsakam kwitól abal in lej belálak abal neʼets ka edháj?

JUN I TSAKAM kwitól axi in bij Mateo in kwaʼal jun yawʼláts axi lej kidháb, yaníl tʼajchinének i operación. Jun a kʼicháj tam ti jajáʼ in kwaʼalak buk i támub, kʼwájatakchik in tsuʼtal kʼal in yanél JW Broadcasting^®. Tin taltal an programa u tejwamélak jun i video, juʼtáj ti yan i atikláb kʼwajat in bátsʼuwal in yanél axi neʼets ti edháb kʼal a Jehová.b Tam ti taley an video a Mateo utey kʼal in papá ani in mamá, in tenchij in kʼubak ani in uchaʼ: «¿A tʼajaʼchik ti kwéntaj abal max kin tsemets, a Jehová neʼets ti kin édhaʼ juníl? Yab kit tʼeʼpin papá ani mamá, ti kin aychijchik ban ít tsabál». ¿Jantʼiniʼ walám tin atsʼaʼ in papá ani in mamá a Mateo kʼal jawaʼ in uluw an tsakam kwitól? A Mateo in lej belálak tin kwéntaj axéʼ xi aychixtaláb.

2, 3. ¿Jaleʼ ti lej alwaʼ abal etsʼey ki tʼiltʼom abal a Jehová neʼets kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek?

² Lej alwaʼ abal etsʼey ki tʼilaʼ abal a Jehová neʼets kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek (Juan 5:28, 29). ¿Jaleʼ? Kom yab i exlál jantʼoj neʼets ka watʼey kalám tsabkʼij. Walám awits ku yawʼláts o ka kʼibej i yanel ban tsemláj jun dhúbatkʼij (Ecl. 9:11; Sant. 4:13, 14). An aychixtaláb axi kwaʼal neʼets tu ku tólmiy ki tamétnaʼ jawákits tam kʼibataláb (1 Tes. 4:13). An Biblia tu tejwamédhanchal abal a Jehová tu lej kʼanidhál ani tu exlál lej alwaʼ (Luc. 12:7). Jaxtám neʼets kin ejtow tu ku wíchbanchij i tsalápil antsanáʼ jantʼiniʼ tam tu koyóts. Jajáʼ neʼets kin tʼajaʼ abal ki tʼilaʼ jantʼiniʼ tu kʼwajiy ti biyál. A Jehová tu lej kʼanidhál ani in léʼ abal ku kʼwajiy abal etsʼey, jaxtám neʼets tu ku édhaʼ max ku tsemets.

³ Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jaleʼ ti éjtowal ki belaʼ abal a Jehová neʼets kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek. Neʼets ki exóbnaʼ an texto juʼtáj ti a Jesús in uchaʼ a Marta: «Neʼets ka edháj [...] a epchal» (Juan 11:23). Jayej neʼets ki exóbnaʼ jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal yab ki ukʼchiy axéʼ xi aychixtaláb ani etsʼey ki tʼiltʼom.

¿JALEʼ TI LEJ BELÁL ABAL NEʼETS KA EDHÁJ AN ATIKLÁBCHIK AXI TSÉMENEK?

4. ¿Jantʼoj in yéjenchal abal ki belaʼ kʼal jun i aychixtaláb? Ka punuw jun i tʼiplab.

⁴ Tam jun i atikláb kin uluw abal neʼets kin tʼajaʼ jantʼoj, wawáʼ in yéjenchal ki exlaʼ max chubax neʼets kin tʼajaʼ ani max in kwaʼal an tsapláb abal kin tʼajaʼ, kom tam neʼets ki lej belaʼ abal neʼets kin putuw in káwintal. Jun i tʼiplab, ki tsalpay abal jun i ikʼlom tu ódhnanchij i kʼimáʼ pero jun i jaʼúb tu uchál: «Neʼets tu tólmiy abal ka tsab tsʼejkaʼ a kʼimáʼ». Wawáʼ i exlál abal i jaʼúb chubax in léʼ tu ku tólmiy. Jajáʼ in lej exlál ti tʼojnal kom játs in tʼojlábil ti tsʼejkom atáj ani in kwaʼal patal jawaʼ neʼets ka eyan, jaxtám i belál abal chubax neʼets tu ku tólmiy. ¿Pero walám a Jehová chubax in léʼ kin edháj an atiklábchik axi tsémenek? ¿Chubax in kwaʼal an tsapláb abal kin tʼajaʼ?

5, 6. ¿Jaleʼ ti lej belál abal a Jehová in léʼ kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek?

⁵ ¿Walám chubax in léʼ a Jehová kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek? Aníts, a Jehová in tʼajaʼ abal talchik i dhuchum kʼal an Biblia ka kawin tin kwéntaj axéʼ xi aychixtaláb (Is. 26:19; Os. 13:14; Apoc. 20:11-13). A Jehová etsʼey in putuwal jawaʼ in ulal (Jos. 23:14). Jajáʼ in lej léʼ kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek. ¿Jaleʼ ti lej belál kʼal axéʼ?

⁶ Ki tsalpay kʼal jawaʼ in uluw a Job. Jajáʼ in lej belálak abal max ka tsemets, neʼetsak ka wichbanchat in ejatal kʼal a Jehová kom Jajáʼ in lej léʼak kin tʼajaʼ (Job 14:14, 15, nota). Jayetsej in léʼ kin tʼajaʼ a Jehová kʼal patal in tʼojnálil axi tsémenek. In lej léʼits kin édhaʼ abal ka kʼwajiychik kulbél ani kanat. ¿Ani jantʼoj in tsalpayal kin tʼajaʼ a Jehová kʼal an atiklábchik kʼal axi yab exláj? Jajáʼchik jayej neʼets ka edháj kʼal a Jehová (Hech. 24:15). Jajáʼ in léʼ kin jaʼúbnaʼchik ani in léʼ abal ka kʼwajiy abal etsʼey ban Tsabál (Juan 3:16). Axéʼ tu tólmiyal ki exbay abal a Jehová in léʼ kin édhaʼ patal an atikláb axi tsémenek.

7, 8. ¿Jaleʼ ti lej belál abal a Jehová in kwaʼal an tsapláb abal kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek?

⁷ ¿Walám a Jehová in kwaʼal in tsap abal kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek? Aníts, kom an Biblia in ulal abal a Jehová «in witʼal patal kin tʼajaʼ» (Apoc. 1:8). A Jehová in éjtowal kin ataʼ jitakits, ma in éjtowal kin ataʼ an tsemláj (1 Cor. 15:26). Tu lej kanatbedhál ki exlaʼ axéʼ. Ki tsuʼuw jawaʼ in watʼaʼ an epchal Emma Arnold. Jajáʼ ani in yanél in lej yajchiknaʼ tam ti kʼwajatak an Segunda Guerra Mundial. An epchal in kʼibaʼ yan in yanél kʼal in wálab axéʼ xi pextaláb, ani abal kin kanatbédhaʼ in tsʼikʼáchil in uchaʼ axéʼ xi kaw: «Max an tsemláj yab jaykʼiʼ kin walkaʼ an atiklábchik játs kom más tsapik ke a Dios». Pero wawáʼ i exlál abal expidh a Jehová játs axi más tsapik. Jajáʼ tu pidhaʼ an ejataláb, jaxtám i belál abal in kwaʼal an tsapláb abal kin wíchbanchij in ejatal an atiklábchik axi tsémenek.

⁸ Waʼats kʼeʼat jantʼoj abal jaleʼ ti belál abal neʼets kin wíchbanchij in ejatal an atiklábchik axi tsémenek. Játs kom jajáʼ in éjtowal kin tʼilaʼ patal jawaʼ watʼenek. An Biblia in ulal abal a Jehová in tawnál tin bij patal an ót (Is. 40:26). A Jehová in tʼilál patal an atikláb axi tsémenek (Job 14:13; Luc. 20:37, 38). In éjtowal kin tʼilaʼ jantʼiniʼ játs in ey jun i atikláb, jantʼiniʼ játs in wal ani patal jawaʼ in watʼamal ti biyál.

9. ¿Jaleʼ ta lej belál tatáʼ abal neʼets ka edháj an atiklábchik axi tsémenek?

⁹ I lej belál abal a Jehová neʼets kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek kom i exóbnaʼits abal in léʼ kin tʼajaʼ ani in kwaʼal an tsapláb abal kin tʼajaʼ, ani jayej kom ti biyál in édhaʼ i atiklábchik. Ti biyál, a Jehová in eyendhaʼ i atiklábchik ejtíl a Jesucristo abal kin wíchbanchij in ejatal i atiklábchik axi tsémenek. Ki tsuʼuw an tʼilab axi kʼwajat ti Juan capítulo 11, tanáʼ in tʼilál abal a Jesús in édhaʼ jun i atikláb.

TSEMETS JUN IN LEJ JAʼÚB A JESÚS

10. ¿Jantʼoj watʼey ti Betania tam ti a Jesús xeʼetsak ti ólnom owél? (Juan 11:1-3).

¹⁰ (Ka ajiy Juan 11:1-3). Ti Betania u kʼwajilak ox in lej jaʼúb a Jesús: pel a Lázaro ani tsablom in epchal, a María ani a Marta (Luc. 10:38-42). Tin taltal an támub 32 a Lázaro yawʼláts ani in epchalchik lej tʼeʼpin. A Marta ani a María in abchal ti kaw a Jesús abal kin ólchij jawaʼ kʼwajat ti watʼel, a Jesús neʼetsak kin tʼojonchij tsab a kʼicháj abal ka ulits kom kʼwajatak jun pukʼeʼ an rio Jordán (Juan 10:40). Pero tam ti a Jesús úldhanchat an kaw, a Lázaro tsémenekits. Belits antsanáʼ a Jesús jílkʼonej tsab a kʼicháj ban kwenchal ani talbél kʼalej ti Betania. Jaxtám tam ti ulits a Jesús, a Lázaro in neʼdhálakits tseʼ a kʼicháj ti tsémenek. A Jesús in léʼak kin tʼajaʼ jantʼoj axi kin tólmiy in jaʼúbchik pero jayej kin puwénchij a Jehová (Juan 11:4, 6, 11, 17).

11. ¿Jantʼiniʼ tu tejwamédhanchal axéʼ xi tʼilab abal pel in ey jun i alwaʼ jaʼúb?

¹¹ ¿Jaleʼ ti exlál abal a Jesús pelak jun i alwaʼ jaʼúb? Ki tsalpay kʼal axéʼ, a Marta ani a María yab in abchij ti kaw a Jesús abal ka ayin ti Betania, expidh in uchaʼchik abal a Lázaro u yaʼul (Juan 11:3). Jayej tam ti tsemets a Lázaro, a Jesús in éjtowalak kin edháj ma owél, pero jajáʼ kʼalej ma ti Betania kom in léʼak ka kʼwajiy kʼal a María ani a Marta. ¿A kwaʼal jun a jaʼúb axi etsʼey ti tólminchal tam a yéjenchal belits max yab ka konchij? Tatáʼ a exlál abal nixéʼ xi jaʼúb etsʼey neʼets ti tólmiy tam tatáʼ ka koʼoy jun i kʼibataláb (Prov. 17:17). Max ki nitsʼbiy a Jesús, etsʼey neʼets ki léʼnaʼ ki tólmiy axi kʼeʼat ani neʼets ku exláj jantʼiniʼ jun i alwaʼ jaʼúb. Ki áynanchij ki exóbnaʼ an tʼilab ani ki tsuʼuw jantʼoj i éjtowal ki exóbnaʼ.

12. ¿Jantʼoj uchan a Marta kʼal a Jesús ani jaleʼ tin belálak abal neʼetsak kin putuw? (Juan 11:23-26).

¹² (Ka ajiy Juan 11:23-26). Tam ti a Marta in exlaʼ abal a Jesús kʼwájatakits utat ti Betania, dhúbatkʼij kʼalej in tsuʼtal ani tam in uchaʼ: «Ajátik, max it kʼwajatak, yabak tsémenek u epchal Lázaro» (Juan 11:21). A Jesús in éjtowalak kin edháj a Lázaro tam ti u yaʼul pero Jajáʼ in kwaʼal tsalpadh kin tʼajaʼ jantʼoj más. A Jesús in uchál a Marta: «Neʼets ka edháj a epchal». Ani in uchaʼ kʼeʼat i kaw abal kin belaʼ abal chubax neʼets ka ejtsin in epchal, in uchaʼ: «Nanáʼits in edhax kʼal an tsemélomchik». Axéʼ in tejwamedhál abal a Jehová in pidhámal in tsap a Jesús abal kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek. A Jesús in edhámalits jun i tsakam tsʼikʼách axi yabaye lej owat ti tsémenek, ani jayej in édhaʼ in kwitólil jun i tsemchidh mimláb (Luc. 7:11-15; 8:49-55). Pero a Lázaro in neʼdhálakits tseʼ a kʼicháj ti tsémenek, ani exomakits ti odhel, ¿walám neʼetsak kin ejtow a Jesús kin wíchbanchij in ejatal?

«¡LÁZARO, KIT KALEJ TANÁʼ!»

13. Kʼal jawaʼ in ulal Juan 11:32-35, ¿jantʼoj in tʼajaʼ a Jesús tam ti in tsuʼuw abal a María ani axi más an atiklábchik kʼwajat ti ukʼnal? (Ka tsuʼuw an dibujo).

¹³ (Ka ajiy Juan 11:32-35). Ki tsalpay kʼal jawaʼ kʼwajat ti watʼel. A María, in epchal a Lázaro, u utel kʼal a Jesús ani in uchál jawaʼ in ulúmalits a Marta: «Ajatik, max it kʼwajatak, yabak tsémenek u epchal Lázaro». A María ani axi más an atiklábchik kʼwajat lej yajlidh in ichích. Tam ti a Jesús in tsuʼuw abal an atiklábchik kʼwajatak ti ukʼnal, a Jesús jayej in lej yajnaʼ ani ukʼin. Jajáʼ in éxbayal an yajal axi i atsʼál tam ki kʼibaʼ jun i yanél, jaxtám in léʼ kin tixkʼaʼ an tsemláj kom in exlál abal in tʼajál ki yajchiknaʼ.

14. ¿Jantʼoj i exóbnal tin kwéntaj a Jehová kom a Jesús ukʼin?

¹⁴ Jawaʼ in tʼajaʼ a Jesús tam ti in tsuʼuw abal a María kʼwajat ti ukʼnal, tu exóbchal abal a Jehová jayej tu yajnanchal. ¿Jaleʼ ti exlál nixéʼ? Kom ti watʼey semana i exóbnaʼits abal a Jesús in nitsʼbiyal jantʼiniʼ játs in ey a Jehová (Juan 12:45). Tam ki exlaʼ abal a Jesús ukʼin tam ti in tsuʼuw abal in jaʼúbchik kʼwajatak in yajchiknál, i éxbayal abal jayetsej in atsʼál a Jehová tam kin tsuʼuw abal wawáʼ kʼwajat tu ukʼnal kom i yajchiknál (Sal. 56:8). Ki exlaʼ axéʼ tu tólmiyal abal ki léʼnaʼ ku utey más kʼal a Jehová.

15. Kʼal jawaʼ in ulal Juan 11:41-44, ¿jantʼoj watʼey okʼxidh ka edháj a Lázaro? (Ka tsuʼuw an dibujo).

¹⁵ (Ka ajiy Juan 11:41-44). A Jesús ulits juʼtáj ti kʼwajatak jolidh a Lázaro ani in uluw abal ka tixkʼáj an tʼujub kʼal axi ti paxkʼidh an jol. Pero a Marta in uluw abal walám kaxiyits. Tam a Jesús tokʼtsin: «Ka tʼilaʼ jawaʼ nanáʼ tu uchaʼits, max a belál nanáʼ neʼets tu tejwamédhanchij in tsap a Dios» (Juan 11:39, 40). Tam a Jesús in metʼaʼ abal walkʼiʼ ani in tʼajaʼ jun i oláb tin tamét patal. Jajáʼ in léʼ abal ka puwénchat a Jehová kʼal jawaʼ neʼets kin tʼajaʼ. Tam a Jesús in dhájay a Lázaro ani in uchaʼ: «¡Lázaro, kit kalej tanáʼ!». An atiklábchik in lej jikʼpaʼ kom yab in aychalak abal a Jesús kin édhaʼ a Lázaro (ka tsuʼuw an nota de estudio in kʼál a Juan 11:17).

16. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal an capítulo 11 in kʼál a Juan abal ki belaʼ más abal a Jehová neʼets kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek?

¹⁶ An capítulo 11 in kʼál a Juan tu tólmiyal ki lej belaʼ abal a Jehová chubax neʼets kin édhaʼ an atikláb axi tsémenek. Ki lej tsalpay ban kaw axi a Jesús in uchaʼ a Marta: «Neʼets ka edháj a epchal» (Juan 11:23). A Jesús ani a Jehová in lej léʼ kin wíchbanchij in ejatal an tsemélomchik. A Jesús ukʼin, nixéʼ in tejwamedhál abal in léʼ kin talabedhaʼ an tsemláj ani patal jawaʼ in tʼajál ki yajchiknaʼ. Jayej tam ti in édhaʼ a Lázaro junílekʼij in tejwamédhaʼ abal in kwaʼal an tsapláb abal kin wíchbanchij in ejatal an atiklábchik axi tsémenek. Ki tsalpay juníl kʼal jawaʼ a Jesús in uchaʼ a Marta: «Ka tʼilaʼ jawaʼ nanáʼ tu uchaʼits, max a belál nanáʼ neʼets tu tejwamédhanchij in tsap a Dios» (Juan 11:40). Waʼats yan jantʼoj axi tu tólmiyal ki belaʼ abal a Jehová chubax neʼets kin édhaʼ an atikláb axi tsémenek. Pero ¿jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki belaʼ más kʼal axéʼ xi aychixtaláb?

¿JANTʼOJ I ÉJTOWAL KI TʼAJAʼ ABAL KI BELAʼ MÁS KʼAL AXÉʼ XI AYCHIXTALÁB?

17. ¿Jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ tam ki ajiy an tʼilabchik axi kʼwajat ti Biblia tin kwéntaj i atiklábchik axi edháj?

¹⁷ Ki exóbnaʼ i tʼilabchik axi kʼwajat ti Biblia tin kwéntaj i atiklábchik axi edháj ti biyál. An Biblia in olnál tin kwéntaj waxik i atikláb axi edháj abal ka kʼwajiy tejéʼ ti tsabál.c ¿I éjtowal ki exóbnaʼ axéʼ xi waxik i tʼiplab? Tam ki exóbnaʼ, ki tʼilaʼ abal axéʼ xi atikláb pelak ejtíl wawáʼ, talchik pelak i tsakam, i mimláb ani i inik. Ki tsalpay jantʼoj tu exóbchal axéʼchik xi tʼilab ani ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal a Jehová chubax in léʼ kin édhaʼ an tsemélomchik ani in kwaʼal an tsapláb abal kin tʼajaʼ. Kʼeʼat i tʼiplab kʼal axi i éjtowal ki tsalpay játs tam ti edháj a Jesús. Yan i atikláb in tsuʼuw a Jesús talbél ti edháj, axéʼ tu tólmiyal ki belaʼ más kʼal axéʼ xi aychixtaláb (1 Cor. 15:3-6, 20-22).

18. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal an ajatlábchik axi in tʼilál tin kwéntaj an aychixtaláb axi i kwaʼal? (Ka tsuʼuw an nota).

¹⁸ Ki eyendhaʼ an ajatláb axi u kaw tin kwéntaj axéʼ xi aychixtaláb (Efes. 5:19).d Axéʼchik xi ajatláb tu tólmiyal ki belaʼ más, abal a Jehová neʼets kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek. Jaxtám ti lej exbadh abal tam ki tʼajaʼ an kʼakʼnaxtaláb kʼal i yanél ki atsʼaʼ, ki ajatnaʼ ani ki tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼoj tu exóbchal axéʼchik xi ajatláb. Ki exóbnaʼ axéʼchik xi ajatláb ani etsʼey ki tʼiltʼom. Nixéʼ neʼets tu ku lej tólmiy tam ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb o tam ki kʼibaʼ jun i yanél ban tsemláj, kom a Jehová neʼets tu ku tólmiy kʼal an espíritu santo abal ki tʼilaʼ axéʼchik xi ajatláb. Antsanáʼ neʼets tu ku kanatbédhaʼ ani tu ku pidhaʼ i tsapláb.

19. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki eyendhaʼ i tsalápil? (Ka tsuʼuw an recuadro «¿Jantʼoj neʼets ka konowiy?»).

¹⁹ Ki tsalpay abal u kʼwajatits ban ít tsabál. A Jehová tu pidhámal i tsalápil ani i éjtowal ki eyendhaʼ abal ki tsalpay abal u kʼwajatits ban ít tsabál. Jun i epchal mimláb in uluw: «Etsʼey kʼwajat u tsalpayal kʼal an ít tsabál, ma ejtílits max u jikál an wits axi neʼets ka waʼtsin tiwaʼ». Ka tsalpay abal neʼets ka exlaʼ yan i atikláb axi u olnáb ban Biblia. ¿Jitaʼ játs axi más a léʼ ka exlaʼ? ¿Jantʼoj neʼets ka konowiy? Jayej ka tsalpay abal neʼets ka tsuʼuw a jaʼúb o yanél axi biyál ti koyomadh. ¿Jantʼoj játs axi kʼaʼál neʼets ka uchaʼ? Neʼets ka ejtow ka mutsʼuknaʼ ani neʼets ka atsʼaʼ lej kulbél kit wichiy ka tsuʼuw.

20. ¿Jantʼoj in tomnál ki áynanchij ki tʼajaʼ?

²⁰ I lej kʼákʼnanchal a Jehová kom in ulúmal abal neʼets kin wíchbanchij in ejatal an atiklábchik axi tsémenek. I lej belál abal neʼets kin putuw in káwintal kom in léʼ kin tʼajaʼ ani in kwaʼal an tsapláb abal kin tʼajaʼ. Pel ejtíl max a Jehová ka utey ani tu ku uchaʼ: «A yanél neʼets ka ejtsin». Etsʼey ki tʼiltʼom axéʼ xi alabél aychixtaláb. Max ki tʼajaʼ antsanáʼ neʼets ku utey más kʼal a Jehová.