A Jehová in léʼ abal patal ka tʼeʼpin kʼal in wálab

1. ¿Jantʼoj in tʼajál jun i atikláb axi tʼeʼpinének kʼal in wálab?

TAM jun i atikláb in tʼajál jantʼoj axi kidháb, in tomnál ka tʼeʼpin kʼal in wálab. An Biblia in ulal abal jun i atikláb axi u tʼeʼpinal kʼal in wálab in pojkál jawaʼ in tʼajaʼ, in jilál kin tʼajaʼ nixéʼ xi walabtaláb ani in tsápnanchal yabáts ka wichiy kin tʼajaʼ (ka tsuʼuw an pejach «arrepentimiento» axi kʼwajat ban Glosario).

2. ¿Jaleʼ ti patal in tomnál ki exbay jantʼoj jats ku tʼeʼpin kʼal i wálab? (Nehemías 8:​9-11).

² Patal wawáʼ in tomnál ki exbay jantʼoj jats ku tʼeʼpin kʼal i wálab, kom chudhél dhudhél u wálbinal. Wawáʼ u tal kʼal a Adán ani a Eva, jaxtám u wálbinal ani u tsémel (Rom. 3:23; 5:12). Yab jitaʼ in éjtowal kin uluw abal yab wálbidh, ma i atiklábchik axi in lej belálak kʼal a Jehová ejtíl an abatwálej Pablo, koʼoy kin tsápnanchij abal yab ka atáj kʼal an walabtaláb (Rom. 7:​21-24). Pero yab in tomnál ku xeʼtsin patal kʼicháj tu tʼeʼpinal expidh kom u wálbidh. A Jehová tu lej yajnanchal ani in léʼ abal ku kʼwajiy kulbél. Ki tsalpay kʼal jawaʼ watʼey kʼal an judíos axi tin kʼichájil a Nehemías (ka ajiy Nehemías 8:​9-11). A Jehová yab in léʼak abal an judíos ka xeʼtsin ti lej tsalpax kʼal jawaʼ in tʼajámal, jajáʼ in léʼak abal ka tʼójonchat kʼal i kulbetaláb. A Jehová in exlál abal max ku tʼeʼpin kʼal i wálab, neʼets ki atsʼaʼ u kulbél ani jaxtám in léʼ abal ki exbay jantʼiniʼ ki tejwamédhaʼ abal u tʼeʼpinal kʼal i wálab. I lej belál abal max ku tʼeʼpin kʼal i wálab, a Jehová neʼets tu ku pákwlanchij.

3. ¿Jantʼoj neʼets ki exóbnaʼ?

³ Tejéʼ neʼets ki exóbnaʼ jantʼiniʼ in exóbchij a Jehová an israelitas abal in tomnálak ka tʼeʼpin kʼal in wálab. Talbél neʼets ki exóbnaʼ jantʼiniʼ in tolmiyámal a Jehová an atiklábchik abal ka tʼeʼpin kʼal in wálab. Jayej neʼets ki tsuʼuw jantʼiniʼ in exóbnaʼ in aykolil a Jesús abal kwaʼal kin tejwamédhaʼ abal tʼeʼpinének kʼal in wálab.

¿JANTʼOJ IN EXÓBCHIJ A JEHOVÁ AN ISRAELITAS ABAL KWAʼALAK KIN TʼAJAʼ ABAL KA TʼEʼPIN KʼAL IN WÁLAB?

4. ¿Jantʼoj in exóbchij a Jehová an israelitas abal in éjtowalak kin tʼajaʼ max ka ukʼpin?

⁴ Tam ti a Jehová in takuy an israelitas tin bichówil, in tsʼejkaʼ jun i kaw kʼal jajáʼchik. A Jehová in uchaʼ abal max kin bélkaʼchik an abatnaxtaláb axi in pidhaʼ, neʼetsak kin béletnaʼ ani kin lábliy. In uchaʼchik: «Axéʼ xi abatnaxtaláb axi kʼwajat tu pidhál, yab lej kʼibat abal ka bélkaʼ» (Deut. 30:​11, 16). Pero max jajáʼchik ka jekʼombéj, ejtíl max kin kʼakʼnaʼchik kʼeʼat i dioses, yabáts neʼetsak ka beletnáj kʼal a Jehová ani neʼetsak kin yajchiknaʼ. Max jajáʼchik kin tʼajaʼ nixéʼ, ¿walám yabáts jaykʼiʼ neʼetsak kin ejtow kin jaʼúbnaʼ a Jehová? An abatnaxtaláb in ulalak abal jajáʼchik in éjtowalak ka wichiy kʼal a Jehová ani kin bélkaʼ juníl (Deut. 30:​1-3, 17-20). Kʼal axéʼ i éxbayal abal jajáʼchik in éjtowalak ka tʼeʼpin kʼal in wálab ani neʼetsak ka jaʼubnáj juníl kʼal a Jehová ani neʼetsak ka lábliyatchik.

5. ¿Jantʼiniʼ in tejwamédhaʼ a Jehová abal in belálak abal in bichówil in éjtowalak kin jalkʼuy in ey? (2 Reyes 17:​13, 14).

⁵ An israelitas yaníl in jékʼomnaʼ a Jehová. Jajáʼchik in kʼakʼnaʼ yan i dioses ani in tʼajaʼchik yan i kidháb tʼajbiláb, jaxtám in lej yajchiknaʼ. Pero a Jehová in exlálak abal jajáʼchik in éjtowalak kin jalkʼuy in ey. Jaxtám in abaʼ i kawlómej abal kin kanatbédhaʼ ani kin tólmiychik abal ka tʼeʼpin kʼal in wálab ani ka wichiy kʼal a Jehová (ka ajiy 2 Reyes 17:​13, 14).

6. ¿Jantʼiniʼ in eyendhaʼ Jehová an kawlomejchik abal kin tólmiy in bichówil ka tʼeʼpin kʼal in wálab? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

⁶ A Jehová yaníl in abaʼ i kawlómej abal kin tólmiy in bichówil kin exlaʼ jantʼoj neʼetsak kin tʼajaʼ ani jayej abal kin boliychik. Jun i tʼiplab, in eyendhaʼ an kawlómej Jeremías abal kin uluw axéʼ: «Kit wichiy kʼal nanáʼ Israel […]. Nanáʼ yab neʼets ku áynanchij tsakúl kʼal tatáʼ. Nanáʼ etsʼey tu kʼanidhámal ani yab in tsakúl kʼal tatáʼ. Expidh u léʼ abal ka exbay abal i walbinének ani abal a jekʼomnámal a Jehová» (Jer. 3:​12, 13). Jayej, in eyendhaʼ an kawlómej Joel abal kin uluw axéʼ: «Kit wichiychik kʼal nanáʼ, pero ka tʼajaʼ kʼal patal a ichích» (Joel 2:​12, 13). Ani in tʼajaʼ abal a Isaías kin dhuchaʼ axéʼ: «Ka tʼokedhaʼchik a ejatal, yabáts ka tʼajaʼ jawaʼ kidháb» (Is. 1:​16-19). An kawlómej Ezequiel jayej in dhuchaʼ axéʼ: «¿A tsálpayalchik abal nanáʼ u kulbetnál ka tsemets jun i atikláb axi pojkax? Nanáʼ u léʼ abal an atikláb axi pojkax kin jalkʼuy in ejatal abal yab ka tsemets. Nanáʼ yab u kulbetnál abal ka tsemets nibal jun i atikláb, jaxtám u léʼ abal ki wíchiychik kʼal nanáʼ» (Ezeq. 18:​23, 32). A Jehová in léʼ abal an atiklábchik ka kʼwajiy abal etsʼey, jaxtám in atsʼál lej kulbél tam jun i atikláb ka tʼeʼpin kʼal in wálab ani ka wichiy kʼal Jajáʼ. A Jehová yab expidh kʼwajat in aychal ma jun i atikláb kin léʼnaʼ ka wichiy kʼal Jajáʼ. A Jehová jats in tujchal kin tʼajaʼ jantʼoj abal kin tólmiy an atikláb. Ki tsuʼuw kʼeʼat i tʼiplabchik.

7. ¿Jantʼoj in léʼak a Jehová kin exóbchij in bichówil kʼal in tʼiplábil a Oseas ani in kʼimádhil?

⁷ Ki tsuʼuw jantʼoj in léʼak kin exóbchij a Jehová in bichówil kʼal jawaʼ in tʼajaʼ an kawlómej Oseas ani in kʼimádhil Gómer. A Gómer in kʼambiy a Oseas ani in xeʼtsindhaʼ kʼeʼatchik i inik. ¿Walám a Jehová yabáts neʼetsak kin tólmiy a Gómer? A Jehová in éjtowalak kin exlaʼ jantʼoj in atsʼálak a Gómer tin ichích, jaxtám in uchaʼ a Oseas: «Kit kʼalej juníl ka aliy a Gómer, belits abal in xeʼtsindhál kʼeʼat i inikchik, antsanáʼ jantʼiniʼ Nanáʼ in kʼalnek ku aliy an bichow Israel. Jajáʼchik exom in kʼakʼnál kʼeʼat i dioses, pero nanáʼ belej u kʼanidhálchik» (Os. 3:1; Prov. 16:2). Ki tʼilaʼ abal a Gómer belej kʼwajatak ti wálbinal, pero a Jehová in uchaʼ a Oseas abal jajáʼ jats ka kʼalej kin aliy, kin pákwlanchij ani kin kaniy abal ka wichiy tin kʼimáʼ.a Kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a Oseas, a Jehová in léʼak abal an israelitas kin exbay abal a Jehová jayetsej neʼetsak kin tʼajaʼ kʼal jajáʼchik. Jajáʼchik kʼwajatak in tʼajál i walabtaláb axi lej púlik, pero kʼal a Jehová belej u kʼanidhábak ani jaxtám in áynanchij kin abaʼ i kawlomej abal kin tólmiychik ka tʼeʼpin kʼal in wálab ani kin jilaʼ kin tʼajaʼ jawaʼ kidháb. A Jehová in éjtowal kin exlaʼ jantʼoj in atsʼál jun i atikláb tin ichích. Tam, ¿walám neʼets kin tólmiy abal ka tʼeʼpin kʼal in wálab, jun i atikláb axi belej kʼwajat ti wálbinal? (Prov. 17:3). Jats neʼets ki exóbnaʼ.

¿JANTʼINIʼ IN TÓLMIYAL A JEHOVÁ JUN I ATIKLÁB AXI WALBINÉNEK?

8. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Jehová abal kin tólmiy a Caín ka tʼeʼpin kʼal in wálab? (Génesis 4:​3-7; ka tsuʼuw jayej an imagen).

⁸ A Caín jats an kʼaʼál tsakam axi in koʼoy a Adán ani a Eva ani jajáʼ jayej wálbidhak. Jayej, an Biblia in ulal abal a Caín in kwaʼalak i kidháb tsalap tin ichích (1 Juan 3:12). Walám jats ti a Jehová yab in batsʼuw an tsʼakchixtaláb axi in bínaʼ a Caín, pero a Caín yab in léʼnaʼ kin jalkʼuy in ey, expidh tsákuy ani yajbéj in ichích. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Jehová? In tʼilmay a Caín (ka ajiy Génesis 4:​3-7). In tʼilmay kʼal yan i kʼanidhomtaláb, in uchaʼ abal in éjtowalak kin jaʼúbnaʼ juníl ani in uchaʼ jantʼoj in éjtowalak ka watʼey max yab kin jalkʼuy in ey. Pero a Caín yab in tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ uchan kʼal a Jehová ani yab in jilaʼ ka tólmiyat. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Jehová kom a Caín yab in léʼnaʼ ka tʼeʼpin kʼal in wálab? ¿Walám in tsalpay abal yabáts jaykʼiʼ neʼets kin tólmiy jitaʼ? Imbáj.

9. ¿Jantʼiniʼ in tólmiy a Jehová a David abal ka tʼeʼpin kʼal in wálab?

⁹ A Jehová in lej kʼanidhálak an tsʼalej David, jaxtám in uluw axéʼ xi kaw tin kwéntaj jajáʼ: «Lej jununúl in ichích kʼal nanáʼ u ichích»(Hech. 13:22). Pero a David in tʼajaʼ i walabtaláb axi lej púlik, in tíxkʼanchij in kʼimádhil kʼeʼat i inik ani tsemdhomáts. A David in tomnálak ka tsemdháj, kom jats in ulalak an abatnaxtaláb axi pidhan a Moisés (Lev. 20:10; Núm. 35:31). Pero a Jehová lej alwaʼ inik, jaxtám in tʼajaʼ jantʼoj abal kin tólmiy a David, in abaʼ an kawlómej Natán abal kin tʼilmay, belits abal a David yabaye in tejwamedhál max in yajnál jawaʼ in tʼajaʼ.b A Natán in eyendhaʼ jun i tʼiplab abal kin tólmiy a David ka tsálpaxin. Jaxtám a David in exbay abal in kʼibchámal a Jehová ani tʼeʼpin kʼal in wálab (2 Sam. 12:​1-14). A David in dhuchaʼ jun i salmo ani tanáʼ in tejwamédhaʼ abal in atsʼálak lej tʼeʼpidh kʼal jawaʼ in tʼajaʼ (Sal. 51, encabezamiento). Axéʼ xi salmo in kanatbedhál yan i atikláb axi walbinének ani in tolmiyámal abal ka tʼeʼpin kʼal in wálab. I atsʼál lej kulbél ki exlaʼ abal a Jehová in tólmiy an tsʼalej David abal ka tʼeʼpin kʼal in wálab.

10. ¿Jantʼoj a atsʼál tam ka tsalpay abal a Jehová tu koʼonchal i kʼayaʼtaláb ani tu pákwlanchal?

¹⁰ A Jehová in pojkál patal an walabtaláb (Sal. 5:​4, 5). Pero Jajáʼ in exlál abal patal u wálbidh ani jaxtám in léʼ tu ku tólmiy abal ki ataʼ an walabtaláb kom tu lej kʼanidhál. Jajáʼ in exál kin tólmiy jitakits tam atikláb, belits max in tʼajámal jun i walabtaláb axi lej púlik. I atsʼál lej kulbél kom a Jehová antsanáʼ in ey. Tam ki tsalpay abal a Jehová tu koʼonchal yan i kʼayaʼtaláb ani tu pákwlanchal, nixéʼ tu tólmiyal abal ku kʼwajiy putudh kʼal Jajáʼ ani ku tʼeʼpin max i tʼajámal jun i walabtaláb. Xowéʼ ki tsuʼuw jantʼoj in exóbchij a Jesús in aykolil tin kwéntaj axéʼ.

IN AYKOLIL A JESÚS IN EXÓBNAʼ JANTʼINIʼ TU PÁKWLANCHAL A JEHOVÁ

11, 12. ¿Jantʼoj tam tʼilab in eyendhaʼ a Jesús abal kin tejwamédhaʼ abal a Jehová etsʼey in léʼ tu ku pákwlanchij i wálab? (Ka tsuʼuw an imagen).

¹¹ Xowéʼ ki exóbnaʼ jantʼoj watʼey tam ti a Jesús kʼwajiy ban tsabál. Ti watʼey semana i exóbnaʼ abal a Jehová in eyendhaʼ a Juan el Bautista ani a Jesucristo abal kin exóbchij an atiklábchik abal lej exbadh ku tʼeʼpin kʼal i wálab (Mat. 3:​1, 2; 4:17).

¹² Tam ti a Jesús xeʼtsin ti ólnom, in exóbchij an atiklábchik abal a Jehová in léʼ tu ku pákwlanchij i wálab. In tejwamédhaʼ nixéʼ tam tin ólnaʼ jun i tʼilab tin kwéntaj jun i kwitól axi xeʼetsak kʼíbenek. Axéʼ xi kwitól kalej tin kʼimáʼ, kʼalej ti bélal ani in alkʼidh pakuw an tumín. Pero talbél kʼwajiy ti tsalpax kʼal jawaʼ in tʼajámal ani wichiy tin kʼimáʼ. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ an tataláb tam tin tsuʼuw an kwitól? A Jesús in uluw axéʼ: «Tam ti ówej ti tal, tsuʼtat ani lej yajnanchat kʼal in tátaj. Tam adhláts in tátaj, in batsʼuw an kwitól ani in mutsʼuknaʼ ani in tsʼutsʼbay». An kwitól in tsálpayalak kin konchij i tʼojláb in papá, pero an tataláb in léʼak kin pákwlanchij in tsakámil ani in léʼak kin koʼoy junílekʼij tin kʼimáʼ. Jajáʼ in uluw: «U tsalpay abal walám kʼíbenekits, pero imbáj, kom xóʼ tejéʼ kʼwajat kʼal wawáʼ» (Luc. 15:​11-32). Tam ti a Jesús kʼwajatak ti éb kʼal a Jehová, walám yaníl in tsuʼuw jantʼiniʼ a Jehová in pákwlanchij in wálab jitaʼchik tʼeʼpinének. Jaxtám a Jesús in ejtow kin wilkʼaʼ lej alwaʼ jantʼoj in tʼajál a Jehová abal tu ku pákwlanchij i wálab.

13, 14. ¿Jantʼoj in exóbnaʼ an abatwálej Pedro ani jantʼoj tu exóbchij jajáʼ? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹³ An abatwálej Pedro in exóbnaʼ yan jantʼoj kʼal a Jesús. In exóbnaʼ jantʼiniʼ ti kwaʼal ki tejwamédhaʼ abal u tʼeʼpinének kʼal i wálab ani jantʼiniʼ tu pákwlanchal a Jehová. A Pedro yaníl ukʼpin, pero kʼal a Jesús etsʼey pákwlanchat. Jun i tʼiplab, jun a kʼicháj a Pedro in uluw oxíl i kalel abal yab in exlál a Jesús ani talbél in atsʼaʼ lej yajlidh in ichích (Mat. 26:​34, 35, 69-75). Pero tam ti edháj a Jesús, kʼalej in aliyal a Pedro ani walám a Pedro kʼwajatak kwetém (Luc. 24:​33, 34; 1 Cor. 15:​3-5). A Jesús in exlálak abal a Pedro kʼwajatak lej yajlidh in ichích ani jaxtám in kanatbédhaʼ ani in tʼilchij abal in pakwlanchámal in wálab (ka tsuʼuw Marcos 16:7 ani an nota de estudio axi in bij «y a Pedro»).

¹⁴ A Pedro in exlálak lej alwaʼ jantʼoj in atsʼál jun i atikláb tam ka tʼeʼpin kʼal in wálab ani tam ka pákwlanchat, jaxtám in ejtow kin exóbchij kʼeʼatchik i atikláb tin kwéntaj axéʼ. Wéʼ talbél, a Pedro in bínaʼ jun i tʼilomtaláb ban ajib in kʼál an Pentecostés. Tanáʼ in uchaʼ an judíos abal jajáʼchik jats axi in tsemdhaʼ an Mesías, pero jayej in uchaʼchik axéʼ: «Jaxtám xowéʼ kit jikʼtsonchik kʼal a wálab ani kit wichiy kʼal a Dios, abal Jajáʼ ti pákwlanchij a wálab. Tam a Jehová neʼets ti pidhaʼ i koyataláb ta ichích» (Hech. 3:​14, 15, 17, 19). Kʼal axéʼ xi kaw in tejwamédhaʼ abal an atikláb axi chubax u tʼeʼpinal kʼal in wálab, kwaʼal kin jalkʼuy in tsalápil, kwaʼal kin jilaʼ an walabtaláb ani kin tsápnanchij kin tʼajaʼ jawaʼ tekedh, abal kin kulbedhaʼ a Jehová. An abatwálej Pedro in uluw abal a Jehová neʼets tu ku pákwlanchij i wálab, ani yan i támub talbél in uluw axéʼ xi kaw: «A Jehová in aychal kʼal i kʼayaʼtaláb an inikchik max ka tʼeʼpin kʼal in wálab, kom yab in léʼ abal ka kʼibej jitaʼ» (2 Ped. 3:9). Lej kulbél i atsʼál tam ki exlaʼ abal a Jehová in éjtowal tu ku pákwlanchij i wálab, belits max i tʼajámal jun i walabtaláb lej púlik.

15, 16. a) ¿Jantʼiniʼ in exóbnaʼ an abatwálej Pablo abal a Jehová tu pákwlanchal i wálab? (1 Timoteo 1:​12-15). b) ¿Jantʼoj neʼets ki exóbnaʼ al axi jun an exobintaláb?

¹⁵ A Saulo de Tarso in tʼajaʼ yan i walabtaláb axi lej púlik. Jajáʼ in ayoknaʼ an epchalchik axi ti kʼaʼál siglo ani in odhnaʼ. Walám yan i epchal yab in tsálpayalak max jun a kʼicháj a Saulo neʼetsak ka jalkʼun. Pero a Jesús yab in tsálpayalak nixéʼ. Jajáʼ ani a Jehová in tsuʼtalak yan jantʼoj alwaʼ kʼal a Saulo. A Jesús in uluw: «Nanáʼ u takuyámalits nixéʼ xi inik» (Hech. 9:15). A Jesús ma in tʼajaʼ jun i labidh tʼajbiláb abal kin tólmiy a Saulo ka tʼeʼpin kʼal in wálab (Hech. 7:​58–8:3; 9:​1-9, 17-20). Talbél, tam ti a Pablo pélakits i epchal ani u exlábak ti abatwálej, in lej kʼákʼnanchij a Jehová kom yajnanchat ani tejwamédhanchat i kʼanidhomtaláb (ka ajiy 1 Timoteo 1:​12-15). An abatwálej Pablo in uluw axéʼ: «A Dios lej alwaʼ inik ani jaxtám in léʼ abal kit jikʼtson kʼal a wálab» (Rom. 2:4).

¹⁶ Jun a kʼicháj, an abatwálej Pablo in exlaʼ abal ban tamkuntaláb axi ti Corinto waʼatsak jun i epchal axi kʼwajatak in tʼajál jun i walabtaláb axi lej púlik. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ an abatwálej Pablo abal kin tsʼejkaʼ nixéʼ an kʼibataláb? Jawaʼ in tʼajaʼ, tu tejwamédhanchal abal a Jehová tu lej kʼanidhál ani tu boliyal. Jayej tu exóbchal abal lej exbadh ki yájnanchij axi más. Jats neʼets ki exóbnaʼ al axi jun an exobintaláb.