EXOBINTALÁB 37
AJATLÁB 118 «Danos más fe»
Jun i carta axi neʼets tu ku tólmiy ki kuxuy an kʼibataláb axi taʼtal a kʼicháj
«Max i belámalits a Cristo, ki júniniʼ belayej ma axi taʼtal a kʼicháj» (HEB. 3:14).
JAWAʼ NEʼETS KI EXÓBNAʼ
An carta axi abchin an Hebreos in chiʼdhál talchik i exobchixtaláb axi neʼets tu ku lej tólmiy abal ki kuxuy an kʼibataláb axi neʼets ki tamétnaʼ tin taltal an xeʼtsintaláb.
1, 2. a) ¿Jantʼoj kʼwajatak in watʼal an epchalchik axi ti Judea tam ti an abatwalej Pablo in abaʼ an carta? b) ¿Jaleʼ ti an epchalchik lej tolmiyat kʼal an carta axi abchin?
TALBÉL ti tsemets a Jesús, an epchalchik hebreos in tamétnaʼ yan i kʼibataláb. Wéʼ talbél ti tsʼejkamej an tamkuntaláb axi ti Jerusalén, tujey ti ayoknábchik (Hech. 8:1). Ani jun i 20 i támub talbél in aykolil a Jesús in tamétnaʼ i kʼibataláb kʼal tin kwéntaj an tumín, ani walám axéʼ watʼey kom waʼtsin jún i púlik jayil al nixéʼ xi kwenchal (Hech. 11:27-30). Utat ban támub 61 an epchalchik kʼwajatak ti kʼwajíl wéʼ koyat, pero talbél kʼal nixéʼ neʼetsak ka tujey jún i púlik kʼibataláb. Al nixéʼ xi támub, an abatwálej Pablo in abchichik jun i carta kʼal axi neʼetsak ka lej tolmiyat.
2 An epchal hebreos in bátsʼuwchik an carta axi in abaʼ an abatwálej Pablo tam ti más in yéjenchalak, kom lej wéʼakits neʼetsak ka tujey jun i púlik yajchiktaláb. A Pablo in uchaʼ an epchalchik jantʼoj kwaʼalak kin tʼajaʼ abal kin tamétnaʼ an kʼibataláb. Wéʼakits neʼetsak ka putun jawaʼ in uluw a Jesús tin kwéntaj an bichow Jerusalén (Luc. 21:20). A Pablo ani axi más an epchalchik yab in exlálak jaykʼiʼ ti neʼetsak ka watʼey axéʼ, pero an epchalchik kwaʼalak kin tabatnaʼ an kʼij abal kin tsapikmédhaʼ in bélomtal ani ki kuxuy an kʼibataláb (Heb. 10:25; 12:1, 2).
3. ¿Jaleʼ ti lej alwaʼ ki exóbnaʼ an carta axi abchat an hebreos?
3 Wawáʼ jayej neʼets ki tamétnaʼ jun i púlik kʼibataláb ani yabáts in kʼibchal yan i kʼij (Mat. 24:21; Apoc. 16:14, 16). Wawáʼ jayej neʼets tu ku lej tólmiy an carta axi an abatwálej Pablo in abchij an epchalchik axi ti Jerusalén. Jaxtám neʼets ki tsuʼuw talchik i tsalap.
«KI ÁYNANCHIJ KU TSALPAXIN EJTÍL A JEHOVÁ»
4. ¿Jantʼoj tam kʼibataláb in tamétnaʼ an epchalchik axi ti kʼaʼál siglo? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).
4 An judíos axi wenkʼon ti aykol kʼal a Cristo, in yejenchij kin jalkʼuy yan jantʼoj tin ejatal ani patal axéʼ in yejenchij yan i tsapláb. Ejtíl, al yan i támub an judíos jatsak an bichow axi takudh kʼal a Jehová. A Jerusalén pelak an bichow juʼtáj tu kʼakʼnabak a Jehová ani tanáʼ tu kʼwajilak an tsʼalej axi Jajáʼ in bijiyámal. Patal an judíos in belkálak an abatnaxtaláb axi pidhan a Moisés ani in belkálak an abatnaxtaláb axi in punumal an ókʼnom axi waʼatsak al nixéʼ a kʼicháj. Jayej in kwaʼalakchik i abatnaxtaláb kʼal tin kwéntaj an kʼapnél, an circuncisión ani jantʼiniʼ ti kwaʼalak ka neʼdhaxin kʼal an atiklábchik axi tal al pil i bichow. Tam ti a Jesús in binaʼ in ejatal, a Jehová yabáts in bátsʼuwalak i tsʼakchixtaláb axi in binálakchik ban templo. An judíos in atsʼaʼchik lej kʼibat axéʼ xi jalkʼuxtaláb, kom in ujnámakchik kin bélkaʼ an abatnaxtaláb axi pidhan a Moisés (Heb. 10:1, 4, 10). An epchalchik axi biyálits tin tʼójonchal a Jehová in atsʼaʼchik lej kʼibat kin bélkaʼ axéʼ xi abatnaxtaláb, jun i tʼiplab pel an abatwálej Pedro (Hech. 10:9-14; Gál. 2:11-14). Jayej, an atiklábchik axi in okʼnálak jun i kʼakʼnaxtaláb tujey in ayoknál an epchalchik.
Abal an epchalchik kin áynanchij ban chubaxtaláb, kwaʼalak kin pojkaʼ an exobchixtaláb axi in búkʼuwalak an judíos axi in okʼnálak an belomtaláb axi yab chubax. (Ka tsuʼuw an párrafos 4 ani 5).
5. ¿Jantʼoj tam kʼibataláb in tamétnaʼ an epchalchik?
5 An epchalchik axi ti Judea tomolnáj kʼal tsab i múkeʼ i atikláb. Jun kʼal axéʼ xi múkeʼ játs an atikláb axi in okʼnálak jun i belomtaláb, jajáʼchik in ulalak abal an epchalchik pelak i apóstatas. Axi jun an múkeʼ pelak i atikláb axi in ulalak abal pel i aykol kʼal a Cristo pero in léʼakchik kin áynanchij kin bélkaʼ talchik i abatnaxtaláb axi pidhan a Moisés. Walám in tʼajálakchik axéʼ kom in tsʼejnálak ka ayoknáj (Gál. 6:12). ¿Kʼal jantʼoj neʼetsak ka tolmiyat axéʼchik xi epchal abal kin kuxuy an kʼibataláb?
6. ¿Jantʼoj uchan an epchalchik kʼal a Pablo abal kwaʼalak kin tʼajaʼ? (Hebreos 5:14–6:1).
6 Ban carta axi a Pablo in abchij an epchalchik, in uchaʼ abal kwaʼalakchik kin exóbnaʼ in káwintal a Dios ani kin tsápnanchij kin exbay (ka ajiy Hebreos 5:14–6:1). An abatwálej Pablo in eyendhaʼ an Escrituras Hebreas abal kin tejwamédhanchij an epchalchik abal an kʼakʼnaxtaláb axi kʼwajatak in pidhál a Jehová in kwaʼalak yan in jalbíl, yab ejtíl axi in binálakchik an judíos.a Jajáʼ in exlálak abal max an epchalchik kin exbay más alwaʼ an dhuchlab, neʼetsak kin tʼajaʼchik ti kwéntaj jawaʼ játs an chubaxtaláb ani antsanáʼ yab neʼets ka kʼámbiyat.
7. ¿Jawaʼ tam kʼibataláb in tametnál in tʼojnálil a Jehová?
7 Xowéʼ ta kʼicháj waʼats i atiklábchik axi in bukʼuwal i olchixtaláb axi yab chubax o in olnálchik i tsalap axi in kawíliyal an abatnaxtaláb in kʼál a Jehová. Ejtíl, waʼats i atikláb axi in tsalpayal abal i lej watʼkʼanchal kom i belkál an abatnaxtaláb axi a Jehová tu pidhámal, ani jayej in ulalchik abal wawáʼ i kʼeʼatnál an atiklábchik axi u kaldháb ti tamkuntaláb. An tsalap in kʼál axéʼ an xeʼtsintaláb lej pilits kʼal jawaʼ a Jehová tu konchal ki tʼajaʼ (Prov. 17:15). Jaxtám ti lej exbadh ki exóbchij i tsalápil abal ki ejtow ki exlaʼ jawaʼ játs an chubaxtaláb ani yab ku kʼámbiyat abal yab ku owméj kʼal a Jehová (Heb. 13:9).
8. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki bajuw ku tsalpaxin jantʼiniʼ a Jehová?
8 An abatwálej Pablo in uchaʼ an epchalchik axi ti kʼaʼál siglo abal kwaʼalak kin tsápnanchij ka tsalpaxin ejtíl a Jehová, ani jayetsej in tomnál ki tʼajaʼ wawáʼ. ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy abal ki tʼajaʼ axéʼ? Max ki tsápnanchij ki exbay más an chubaxtaláb axi kʼwajat ti Biblia, ani ki tsápnanchij ku tsalpaxin jantʼiniʼ a Jehová. Axéʼ neʼets kin yejenchij ki tʼajaʼ belits max i pidhámalits i ejatal a Jehová ani max u pújadhits. Jaxtám neʼets kin yejenchij ki ajiy an Biblia chudhél chudhél, belits max i neʼdhálits yan i támub tin bichówil a Jehová (Sal. 1:2). An abatwálej Pablo in uchaʼ an epchalchik abal kwaʼalak kin koʼoy tsapik in bélomtal. Max wawáʼ jayej i léʼ ki koʼoy jun i belomtaláb tsapik, kwaʼal ki ajiy chudhél chudhél an Biblia (Heb. 11:1, 6).
«IN TEJWAMÉDHAʼCHIK I BELOMTALÁB ANI IN EJTOW KIN KʼANIY IN EJATAL»
9. ¿Jaleʼ tin yéjenchalak kin koʼoy yan i belomtaláb an epchalchik?
9 An epchalchik axi ti kʼaʼál siglo, in yéjenchalak kin koʼoychik yan i belomtaláb, abal kin ejtow kin watʼenchij an kʼibataláb axi neʼetsakchik kin tamétnaʼ (Heb. 10:37-39). A Jesús in uchaʼ in aykolil abal tam kin tsuʼuw a Jerusalén tontsidh kʼal i soldados, kwaʼalakchik ka kʼalej ti tsinel ban tsʼén. Axéʼ xi kaw kwaʼalak kin bélkaʼchik an epchalchik axi u kʼwajilak ti Jerusalén ani axi u kʼwajilak eléb ban bichow (Luc. 21:20-24). Ti biyál, tam an soldados in otsalak jun i bichow, an atiklábchik axi u kʼwajilak eléb u otselak ban bichow abal kin kʼaniy in ejatal. Axéʼ in tʼajalakchik kom an bichow in kwaʼalak i pakdhaʼ baʼteʼ. Jaxtám in yejenchij yan i belomtaláb an epchalchik abal ka kʼalej ti tsinél ban tsʼén.
10. ¿Jantʼoj neʼetsak kin tʼajaʼ an epchalchik axi kin koʼoy tsapik in bélomtal? (Hebreos 13:17).
10 An epchalchik jayej kwaʼalak kin lej belaʼ kʼal jitaʼchik takuyámej kʼal a Jesús abal kin ókʼnaʼ an tamkuntaláb. An epchalchik axi in okʼnálak an tamkuntaláb, kwaʼalak kin bínaʼ i olchixtaláb axi tajax abal an epchalchik kin exlaʼ jaykʼiʼ ti kwaʼalak ka kalej ban bichow ani juʼtáj tin tomnálak ka kʼalechik (ka ajiy Hebreos 13:17). Tam ti an abatwálej Pablo in uchaʼ an epchalchik abal kwaʼalakchik kin bélkaʼ jitaʼ in ókʼnál an tamkuntaláb, yab kʼwajatak in ulal abal kwaʼalakchik ka bélkaxin kom an epchalchik in kwaʼalak jun in uchbíl ti tamkuntaláb, kwaʼalakchik kin tʼajaʼ kom chubax in belál kʼal an olchixtaláb axi kʼwajat ti pidhnal. An epchalchik in yéjenchalak kin exóbnaʼ kin bélkaʼ an ókʼnomchik abal tam ka ulits jun i kʼibataláb yab kin atsʼaʼchik tʼojláb ka bélkaxin. Max jajáʼchik kin exóbnaʼ kin bélkaʼ an ókʼnomchik, yab neʼets kin atsʼaʼ kʼibat tam ka yáney an kʼibataláb.
11. ¿Jaleʼ ti yéjenchal ki koʼoy jun i belomtaláb tsapik?
11 I yéjenchal ki koʼoy jun i belomtaláb tsapik ejtíl an epchalchik hebreos. Al axéʼ xi kʼij waʼats yan i atikláb axi yab in belál abal neʼets ka talabedháj an xeʼtsintaláb ani ma tu telál kʼal jawaʼ i belál (2 Ped. 3:3, 4). Belits abal an Biblia in olnál yan jantʼoj axi neʼets ka watʼey ban púlik yajchiktaláb, waʼatsej yan jantʼoj axi yabaye i exlál. I yéjenchal ki koʼoy tsapik i bélomtal ani ki lej belaʼ abal neʼets ka ulits ban kʼicháj axi a Jehová in bijiyámal. Jayej i yéjenchal ki belaʼ abal Jajáʼ neʼets tu ku béletnaʼ (Hab. 2:3).
12. ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy ki kuxuy an púlik yajchiktaláb?
12 Jayej in tomnál ki lej belaʼ abal a Jehová kʼwajat in eyendhál «an tʼojnal axi putudh ani tsalpadh», abal tu ku exóbchij xowéʼ ta kʼicháj (Mat. 24:45). An epchalchik axi ti Jerusalén in batsʼuw talchik i olchixtaláb axi lej exbadh tam ti neʼetsak ka otsan kʼal an Romanos. Wawáʼ jayej neʼets ki batsʼuw talchik i olchixtaláb abal ki ejtow ki kʼaniy i ejatal tam ka tujey an púlik yajchiktaláb. Jaxtám ti lej exbadh abal xowéʼ ki belaʼ kʼal jitaʼchik a Jehová in eyendhál abal kin ókʼnaʼ in bichówil. Max yab ki bélkaʼ axéʼchik xi epchal ani yab i belál kʼal jajáʼchik, neʼets ki atsʼaʼ más kʼibat ki bélkaʼ tam ka tujey an púlik yajchiktaláb.
13. ¿Jaleʼ ti lej alwaʼ abal an epchalchik kin tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ in ulal Hebreos 13:5?
13 Biyat an epchalchik axi ti Jerusalén kʼwajatak in aychal ka uchan jaykʼiʼ ka kʼalej ti tsinel ban tsʼén, kwaʼalak ka kʼwajiy kulbél kʼal jawaʼ in kwaʼalak ani «yab kin kʼanidhaʼ an tumín» (ka ajiy Hebreos 13:5). Talchik i epchal in watʼamalits i jayil ani yabchik in kwaʼalak i tumín (Heb. 10:32-34). Waʼtsin i epchalchik axi in kuxuy an kʼibataláb ani in áynanchij kin tʼojonchij a Jehová, pero talchik in tujchij ti tʼojnal más kom in léʼakchik kin ataʼ más i tumín abal kin béletnaʼ in yanél ani kin koʼoy jawaʼ in léʼ. Pero belits max axéʼchik xi epchal kin koʼoychik yan i tumín, yab neʼetsak ka tolmiyat kin kʼaniy in ejatal tam ka otsan an bichow Jerusalén (Sant. 5:3). Max jun i epchal in lej kʼanidhálak an tumín neʼetsak kin atsʼaʼ lej kʼibat kin jilaʼ in kʼimáʼ ani patal jawaʼ in kwaʼalak.
14. ¿Jantʼoj neʼets ki takuy ki tʼajaʼ max i bélomtal kʼwajat tsapik?
14 Max ki lej belaʼ abal a Jehová neʼets kin talabedháj patal axéʼ xi xeʼtsintaláb, nixéʼ neʼets tu ku lej tólmiy abal yab ki kʼanidhaʼ an tumín. Ban púlik yajchiktaláb an tumín yab neʼets kin koʼoy in jalbíl. An Biblia in ulal abal an atiklábchik neʼets kin «petnaʼ ban bel an plata» tam kin tʼajaʼchik ti kwéntaj abal an plata ani an oro yab neʼets ka eyan abal ka kʼániyat kʼal a Jehová (Ezeq. 7:19). Abal yab ki tsalpay ki ataʼ más i tumín, jawaʼ in tomnál ki tʼajaʼ játs ki takuy ki tʼajaʼ jantʼoj axi tu ku tólmiy ki watʼaʼ a kʼicháj, ani antsanáʼ ki ejtow ki tʼojonchij más a Jehová. Jayej kwaʼal ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab ku tokʼlin kʼal jantʼoj axi yab i yéjenchal, nibal ku kʼwajiy tu lej tʼeʼpinal abal ki béletnaʼ alwaʼ jawaʼ i kwaʼal, kom yabáts neʼets ku jolkʼan abal ki tʼojonchij a Jehová. Jayej kwaʼal ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab ki lej kʼanidhaʼ jawaʼ i kwaʼal (Mat. 6:19, 24). Biyat u utel in kʼichájil a Jehová kwaʼal ki tejwamédhaʼ max i belál kʼal Jajáʼ o kʼal jawaʼ i kwaʼal.
«TATÁʼCHIK A YÉJENCHAL I KUXUDHTALÁB»
15. ¿Jaleʼ ti lej exbadhak abal an epchalchik kin koʼoy i kuxudhtaláb?
15 An epchalchik axi ti Judea neʼetsak kin tamétnaʼ más i kʼibataláb, jaxtám neʼetsak kin yejenchij kin koʼoy más i belomtaláb (Heb. 10:36). Tam ti an epchalchik in exlaʼ tin kwéntaj a Jehová waʼatsak i koyataláb. Pero kʼal an abatwálej Pablo uchanchik abal neʼetsak ka waʼtsin más i kʼibataláb ani jaxtám neʼetsak kin yejenchij ka kʼwajiychik alwaʼ tʼojojodh kom walám ma ka tsemdhaʼchik, ejtíl a Jesús (Heb. 12:4). Ani játs jawaʼ watʼey, kom an epchalchik tujey ti yanel, talchik i judíos tsákuy ani tujey in ayoknál an epchalchik. An abatwálej Pablo ayoknáj talchik i támub okʼxidh. Watʼadh cuarenta i judíos in uluw abal yab neʼets ka kʼapúts nibal kin utsʼaʼ jantʼoj ma ka tsemdháj a Pablo (Hech. 22:22; 23:12-14). Belits abal an epchalchik in tametnálak yan i kʼibataláb, jajáʼchik kwaʼalak kin tsápnanchij abal kin tsapikmédhaʼ in bélomtal, ka kʼalej ti tamkuntaláb ani ka kalejchik ti ólnom.
16. ¿Jantʼoj i éjtowal ki exóbnaʼ kʼal an carta axi an abatwálej Pablo in abchij an epchalchik? (Hebreos 12:7).
16 ¿Kʼal jantʼoj ti neʼetsak ka tolmiyat an epchalchik abal kin kuxuy nixéʼ xi kʼibataláb? An abatwálej Pablo in léʼak abal an epchalchik kin tʼajaʼ ti kwéntaj an alwaʼtaláb axi neʼetsak kin batsʼuw max kin kúxuychik an kʼibataláb, jaxtám in uchaʼchik abal junchikíl a Jehová neʼets kin jilaʼ ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb, abal wawáʼ ki exóbnaʼ jantʼoj tin kwéntaj nixéʼ (ka ajiy Hebreos 12:7). An epchalchik kwaʼalak kin exbay abal kʼal axéʼ xi kʼibataláb neʼetsakchik ka tolmiyat abal kin jalkʼuy jantʼoj tin ejatal. Ani max kin tsalpaychik kʼal an alwaʼtaláb axi neʼets kin batsʼuw, yab neʼetsak kin atsʼaʼ kʼibat kin tamétnaʼ an kʼibataláb (Heb. 12:11).
17. ¿Jantʼoj in uluw an abatwálej Pablo abal kwaʼalak kin tʼajaʼ an epchalchik tam ka ayoknáj?
17 An abatwálej Pablo in exlálak jaleʼ tin uchaʼ an epchalchik kin kuxuy ani yab kin walbaʼ tin baʼ, ani játs kom ti biyál, jajáʼ in ayoknaʼ an epchalchik, jaxtám tin exlálak jantʼiniʼ tin atsʼálak an epchalchik. Ani tam ti jajáʼ wenkʼon ti aykol kʼal a Cristo, jayej ayoknáj kʼal an atiklábchik (2 Cor. 11:23-25). An abatwálej Pablo in exlálak jantʼoj in tomnálak kin tʼajaʼ an epchalchik abal kin kuxuy an kʼibataláb. Jaxtám in uchaʼchik abal yab kin belaʼ tin kwetemtal ani kin belaʼ kʼal a Jehová, jajáʼ in uluw: «Jaʼits a Dios axi etsʼey tin tólmiyal, jantʼojákits kin tʼajchin kʼal an inikchik yab neʼets kin jikʼey» (Heb. 13:6).
18. ¿Jantʼoj játs axi etsʼeyits kwaʼal ki tʼilaʼ?
18 Xowéʼ ta kʼicháj waʼats i epchalchik axi kʼwajat ti ayoknáb kʼal an eyalchik. Wawáʼ i éjtowal ki tejwamédhanchij abal i kʼanidhál, max ki kónchinchij ti olábil abal ka tolmiyat kʼal a Jehová, ani ma i éjtowal ki tólmiy kʼal jawaʼ in yéjenchal (Heb. 10:33). An Biblia in ulal axéʼ xi kaw: «Lej chubax neʼets ka yajchikiyat patal an epchalábchik jitáts tsʼatʼatits kʼal a Cristo Jesús» (2 Tim. 3:12). Axéʼ tu exóbchal abal ti yanél kwaʼal ku tʼojojon okʼxidh ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb. Kwaʼal ki lej belaʼ kʼal a Jehová ani ki tʼilaʼ abal Jajáʼ neʼets tu ku tólmiy al jawákits tam kʼibataláb axi ki tamétnaʼ. Jajáʼ neʼets kin tólmiy in tʼojnálil tam kin yejenchij (2 Tes. 1:7, 8).
19. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ku tʼojojon okʼxidh ka tujey an púlik yajchiktaláb? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).
19 An epchalchik hebreos lej tolmiyat kʼal an carta axi abchin kʼal an abatwálej Pablo ani jaxtám in ejtow kin tamétnaʼ an kʼibataláb. An abatwálej Pablo in uchaʼ an epchalchik abal kwaʼalak kin exóbnaʼ an dhuchlab ani kin tsápnanchij kin exbay, antsanáʼ neʼets kin exlaʼchik jawaʼ játs an exobchixtaláb axi yab chubax ani yab neʼets kin jilaʼ ka kʼámbiyat. Jayej in uchaʼchik abal kwaʼalak kin koʼoy tsapik in bélomtal abal kin ejtow kin bélkaʼ an olchixtaláb axi u pídhnalak kʼal a Jesús ani axi u pídhnalak kʼal an ókʼnomchik. In tólmiy an epchalchik abal yab kin lej tsalpay kʼal an kʼibataláb axi in tamtém ani kin tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼoj in yéjenchal kin jalkʼuy tin ejatal abal kin áynanchij kin tʼojonchij a Jehová. Max wawáʼ jayej ki tʼajaʼ ti kwéntaj axéʼ xi exobchixtaláb, neʼets tu ku tólmiy abal ki kuxuy ma tin taltal axéʼ xi xeʼtsintaláb (Heb. 3:14).
A Jehová in lábliy an epchalchik axi ti Judea kom in tejwamédhaʼchik i iniktaláb. An epchalchik in áynanchij ti támkunal talbél ti kalnekchik ban bichow Judea. ¿Jantʼoj i exóbnal? (Ka tsuʼuw an párrafo 19).
AJATLÁB 126 Siempre fuertes, fieles y firmes
a Ban capítulo 1 in kʼál a Hebreos an abatwálej Pablo in uluw buk i kalel abal an kʼakʼnaxtaláb axi kʼwajatak in binál an epchalchik, lej júnits kʼal axi in binálak an judíos (Heb. 1:5-13).