A Jehová in tólmiyal «jitaʼ yajlidh in ichích»

1. ¿Jantʼoj neʼets kin tʼajaʼ a Jehová abal kin tólmiy in tʼojnálil?

A JEHOVÁ in exlál patal jawaʼ kʼwajat i watʼal, Jajáʼ in exlál tam u kʼwajat kulbél o tam u kʼwajat tʼeʼpidh (Sal. 37:18). A Jehová in atsʼál lej kulbél tam kin tsuʼuw abal i áynanchal ki tʼojonchij belits abal i tamtém jun i kʼibataláb. Pero jayej in léʼ tu ku tólmiy ani tu ku kanatbédhaʼ.

2. a) ¿Jantʼoj kʼwajat in tʼajál a Jehová kʼal jitaʼchik yajlidh in ichích? b) ¿Jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ abal a Jehová tu ku tólmiy?

² Jitaʼchik in kwaʼal yajlidh in ichích neʼets ka lej tólmiyat kʼal jawaʼ in ulal an Salmo 147:​3, tanáʼ a Jehová in ulal abal neʼets kin jeldhaʼ «jitaʼchik in kwaʼal yajlidh in ichích». Axéʼ xi texto in tejwamedhál abal a Jehová in tólmiyal kʼal i kʼanidhomtaláb jitaʼchik in kwaʼal yajlidh in ichích. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki jilaʼ abal a Jehová tu ku tólmiy? Ki tsalpay kʼal axéʼ xi tʼiplab. Tam jun i atikláb tsʼojbenek kwaʼal ka kʼalej kʼal an doctor, kwaʼal kin tʼajaʼ patal jawaʼ ka uchan kʼal an doctor max in léʼ ka jeley. Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jantʼoj u uchnálchik kin tʼajaʼ kʼal a Jehová jitaʼchik yajlidh in ichích ani jantʼiniʼ kin eyendhaʼ tin ejatal.

A JEHOVÁ TU TEJWAMEDHANCHAL ABAL I KWAʼAL I JALBÍL

3. ¿Jaleʼ ti yan i atiklábchik in tsalpayal abal yab in kwaʼal in jalbíl?

³ U kʼwajíl al jun i xeʼtsintaláb juʼtáj ti an atiklábchik yabáts u kʼanidhom. Waʼats yan i atikláb axi in odhnál axi kʼeʼatchik ani in tʼajál abal axi más kin atsʼaʼ abal yab in kwaʼal in jalbíl. Jun i epchal axi in bij Helen in uluw:a «U yanél yab jaykʼiʼ tin tejwamédhanchij max tin kʼanidhál. U tátaj lej pojkaxak ani wilkʼidh tu uchálak abal yab jantʼoj i jalbíl». Walám tatáʼ jayej a watʼamal nixéʼ, walám i odhnábak, it lej telnalak ani walám i tʼajchinalak ka atsʼaʼ abal yab in tomnálak ki kʼanidháj. Walám kʼibat a atsʼál ka belaʼ abal waʼats jitaʼ axi u tʼeʼpinal kʼal tatáʼ.

4. ¿Jantʼoj tu exóbchal Salmo 34:18 ti kwéntaj a Jehová?

⁴ Belits max yan i atikláb ti odhnámal a éjtowal ka belaʼ abal a Jehová ti lej kʼanidhál ani abal Jajáʼ ti pidhál yan a jalbíl. «A Jehová kʼwajat utat kʼal jitaʼ in kwaʼal yajlidh in ichích» (ka ajiy Salmo 34:18). Max a atsʼál abal yab jantʼoj a jalbíl ka tʼilaʼ abal a Jehová ti tsuʼchij yan jantʼoj alwaʼ ta ichích ani ti tólmiy abal kit utey tin bichówil (Juan 6:44). Ani etsʼey ka tʼilaʼ abal Jajáʼ yab neʼets ti walbaʼ kom ti lej kʼanidhál.

5. ¿Jaleʼ ti a Jesús in lej yajnanchij an atikláb axi u odhnábak?

⁵ In tʼiplábil a Jesús tu tólmiyal ki exlaʼ jantʼoj in atsʼál a Jehová kʼal wawáʼ. Tam ti a Jesús kʼwajiy ti tsabál in tʼajaʼ ti kwéntaj abal an atiklábchik axi tsʼejwantál u lej odhnábak ani jajáʼ in lej yajnanchij (Mat. 9:​9-12). Ki tsalpay kʼal axéʼ, jun i kʼicháj jun i mimláb axi u yaulak in takchij in kotón a Jesús kom in léʼak ka jeley, pero a Jesús yab in kʼwiyaʼ kom in tʼajaʼ antsanáʼ, jajáʼ in exlálak abal an mimláb in tejwamédhaʼ i belomtaláb (Mar. 5:​25-34). A Jesús in nitsʼbiy lej alwaʼ jantʼiniʼ in ey in papá (Juan 14:9). Jaxtám a éjtowal ka lej belaʼ abal a Jehová ti pidhál a jalbíl ani in tʼajál ti kwéntaj jawaʼ a tʼajál alwaʼ, ejtíl a belál kʼal jajáʼ ani jayej a lej kʼanidhál.

6. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ max belej i tsalpayal abal yab i kwaʼal i jalbíl?

⁶ ¿Jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ max belej a atsʼál abal yab a kwaʼal a jalbíl? Ka ajiy i textos axi in tejwamedhál abal a Jehová ti pidhál a jalbíl ani ka lej tsalpay kʼal nixéʼ xi textos (Sal. 94:19).b Max yab a ejtow ka bajuw jun i ayláb axi a tsalpayámal ani yabáts a éjtowal ka tʼajaʼ más ejtíl ti biyál, yab kit tʼeʼpin nibal ka yajbedhaʼ a ichích. A Jehová yab neʼets ti konchij ka tʼajaʼ jantʼoj axi jajáʼ in exlál abal yab neʼets ka ejtow ka tʼajaʼ (Sal. 103:​13, 14). Max tatáʼ it odhnámej yab ka tsalpay abal tatáyej a wálab, ka tixkʼaʼ nixéʼ xi tsalap ani ka tʼilaʼ abal a Jehová neʼets kin boliy an atiklábchik axi in tʼajál jawaʼ kidháb (1 Ped. 3:12). A Sandra, in lej yajchiknaʼ tam ti tsakamej, jaxtám jajáʼ in ulal: «U lej konchal a Jehová ti kin tólmiy ku tsuʼuw jaleʼ tin utúmal tin bichówil».

7. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal jawaʼ i watʼamal ti biyál abal ki tʼojonchij más a Jehová?

⁷ Belits max a atsʼál abal yab a kwaʼal a jalbíl, A Jehová in éjtowal ti eyendhaʼ abal ka tólmiy axi más. Jajáʼ tu bijchámal jun i tʼojláb lej exbadh, ki olnaʼ an alwaʼ kaw (1 Cor. 3:9). Tatáʼ neʼets ka ejtow ka exbay jawaʼ in atsʼál jun i atikláb axi kʼwajat in yajchiknál kom tatáʼ jayetsej a watʼamal. Jats jawaʼ in tejwamedhál in tʼiplábil a Helen, ban párrafo 3 u kawin tin kwéntaj jajáʼ. Jajáʼ in ulal: «Ti biyál u atsʼálak abal yab u kwaʼalak u jalbíl, pero a Jehová tin tejwamédhanchij abal tin kʼanidhál ani abal u éjtowal ku tʼojonchij». Xowéʼ a Helen pel i precursora regular ani in atsʼál lej kulbél.

A JEHOVÁ IN LÉʼ ABAL KI LEJ BELAʼ ABAL TU PAKWLANCHITS I WÁLAB

8. ¿Jantʼoj tu uchaʼ a Jehová ti Isaías 1:18 abal neʼets kin tʼajaʼ?

⁸ Talchik in tʼojnálil a Jehová belej in yajnál an walabtaláb axi in tʼajámal ti biyál, okʼxidh o talbél ti pujnének. Pero ki tʼilaʼ abal a Jehová in bínaʼ in tsakámil Jesucristo kom tu lej kʼanidhál ani jajáʼ in léʼ abal ka batsʼuw nixéʼ xi tsʼejwalixtaláb. A Jehová in ulal: «Kit chich kʼal nanáʼ ani ki tsʼejkaʼ an walabtaláb axi a tʼajámal».c Ani Jajáʼ tu uchál abal max ki tʼajaʼ antsanáʼ neʼets tu ku pakwlanchij patal i wálab (ka ajiy Isaías 1:18). I lej kʼákʼnanchal a Jehová kom Jajáʼ in ukʼchiyal an walabtaláb axi i tʼajámal, pero yab in ukʼchiyal an alwaʼ tʼajbiláb axi i tʼajámal abal ki tʼojonchij (Sal. 103:​9, 12; Heb. 6:10).

9. ¿Jaleʼ ti lej alwaʼ ki tsalpay kʼal jawaʼ i éjtowal ki tʼajaʼ xowéʼ ani axi taʼtal a kʼicháj?

⁹ ¿Jantʼoj in éjtowal ti tólmiy max belej ti tʼeʼpindhál jun i wálab axi a tʼajaʼ ti biyál? Ka tsalpay kʼal jawaʼ a éjtowal ka tʼajaʼ xowéʼ ani axi taʼtal a kʼicháj. Ka tsalpay kʼal in tʼiplábil an abatwálej Pablo. Jajáʼ in lej yajnaʼ kom ti biyál in ayoknaʼ in tʼojnálil a Jehová, pero jayej in exlálak abal kʼal a Jehová pakwlanchamej (1 Tim. 1:​12-15). Yab in tsálpayalak kʼal an walabtaláb axi in tʼajámal ti biyál, nibal kʼal jawaʼ in ataʼ, nibal jawaʼ in bajuw kin tʼajaʼ tam ti kʼwajiy ban judaísmo (Filip. 3:​4-8, 13-15). Jajáʼ u ólnomak kʼal i kulbetaláb ani in tsálpayalak kʼal an alwaʼtaláb axi neʼetsak kin batsʼuw axi taʼtal an kʼicháj. Antsanáʼ jantʼiniʼ a Pablo, wawáʼ yab i éjtowal ki jalkʼuy jawaʼ i tʼajaʼ ti biyál. Pero i éjtowal ki áynanchij ki tʼojonchij a Jehová ani ki tsalpay kʼal an lablixtaláb axi neʼets ki batsʼuw axi taʼtal a kʼicháj.

10. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ max ti biyál i odhnaʼ jun i atikláb?

¹⁰ Walám a atsʼál it tʼeʼpidh kom jawaʼ a tʼajaʼ ti biyál in odhnaʼ axi más. ¿Jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ? Ka konchij an atikláb abal ti pakwlanchij ani ka tsápnanchij ka tsʼejkaʼ an kʼibataláb (2 Cor. 7:11). Ka konchij a Jehová kin tólmiy an atikláb axi a odhnaʼ. Jajáʼ neʼets kin tólmiy an atikláb ani jayej tatáʼ abal ka áynanchij ka atsʼaʼ i koyataláb ta ejatal.

11. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal in tʼiplábil a Jonás? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹¹ Ka exóbnaʼ jantʼoj kʼal jawaʼ a tʼajaʼ ti biyál ani ka jilaʼ abal a Jehová ti eyendhaʼ juʼtáj Jajáʼ in tsalpayal abal más alwaʼ. Ka tʼilaʼ jawaʼ in watʼaʼ a Jonás, jajáʼ uchan kʼal a Jehová abal ka kʼalej ti Nínive, pero jajáʼ kʼalej al pil i bel. A Jehová in boliy an kawlomej Jonás ani kʼal nixéʼ in exóbnaʼ jantʼiniʼ játs in ey a Jehová (Jon. 1:​1-4, 15-17; 2:​7-10). A Jehová in áynanchij kin eyendhaʼ a Jonás ani in abaʼ junílekʼij ti Nínive ani xowéʼ bélkaxin. A Jonás in yajnaʼ jawaʼ in tʼajaʼ ti biyál, pero yab in jilaʼ abal kʼal nixéʼ ka tʼokʼbayat abal yab kin batsʼuw an ít ayláb axi kʼwajatak ti pidhnal kʼal a Jehová (Jon. 3:​1-3).

A JEHOVÁ IN EYENDHÁL IN TʼOKAT TSAPLÁBIL ABAL TU KU KANATBÉDHAʼ

12. ¿Jantʼoj in tʼajál a Jehová abal ki atsʼaʼ koyat tam i watʼal jun i kʼibataláb? (Filipenses 4:​6, 7).

¹² Tam i tametnál jun i kʼibataláb a Jehová in eyendhál in tʼokat tsap abal tu ku kanatbédhaʼ. Játs in tʼajaʼ ti kwéntaj a Ron ani a Carol tam tin tsakámil in tixkʼaʼ in ejatal. Jajáʼchik in ulal: «Yanílits i yajchiknámal, pero axéʼ játs axi más kʼibat. Yaníl yab i éjtowalak tu wáyal pero antsanáʼ jantʼiniʼ tin ulal Filipenses 4:​6, 7, an oláb in tʼajaʼ abal ki atsʼaʼ i koyataláb ti ichích» (ka ajiy). Max kʼwajat a watʼal jun i kʼibataláb ani a atsʼál yajlidh a ichích, ka ólchij a Jehová jantʼiniʼ ta atsʼál. A éjtowal ka tʼilmay jayits i kʼij ka léʼnaʼ (Sal. 86:3; 88:1). Ka konchij in tʼokat tsaplábil ani ka lej belaʼ abal a Jehová neʼets ti atsʼanchij a olábil (Luc. 11:​9-13).

13. ¿Jantʼiniʼ in éjtowal an tʼokat tsapláb tu ku tólmiy bélakits max i tametnál jun kʼibataláb? (Efesios 3:16).

¹³ ¿A watʼamal jun i kʼibataláb axi lej púlik ani xowéʼ a atsʼál abal yabáts a kwaʼal an tsapláb? A Jehová in éjtowal ti pidhaʼ an tʼokat tsapláb abal ka watʼenchij an kʼibataláb ani ka áynanchij ka tʼojonchij (ka ajiy Efesios 3:16). Ki tsuʼuw jawaʼ in watʼaʼ an epchal Flora. In tomkíl ani jajáʼ kʼwajatak in tʼójonchal a Jehová jantʼiniʼ i misioneros, pero an epchal Flora kʼámbiyat kʼal in tomkíl ani jilaxin. Jajáʼ in ulal: «Tin lej tʼeʼpindhaʼ jawaʼ tin tʼajchij u tomkíl ani yab u éjtowalak ku ukʼchiy. Jaxtám u konchij a Jehová abal ti kin tólmiy kʼal in tʼokat tsaplábil. A Jehová tin lej tólmiy belits abal nanáʼ u atsʼálak abal yab neʼets ku ejtow ku watʼenchij an kʼibataláb». Xowéʼ an epchal Flora in belál más kʼal a Jehová ani jayej in belál abal neʼets ka tólmiyat tam kin watʼaʼ jun i kʼibataláb. An epchal jayej in ulal axéʼ: «A Jehová in tʼajaʼ ka putun jawaʼ in ulal an Salmo 119:32: ‹Neʼets ku áynanchij ku belaʼ kʼal an abatnaxtaláb axi a binál kom axéʼ tin tólmiyal ku belaʼ kʼal Tatáʼ›».

14. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal a Jehová tu ku tólmiy kʼal in tokat tsaplábil?

¹⁴ ¿Jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ talbél ta konchámal a Jehová in tʼokat tsap? Ku kʼwajiy tʼojlidh ani ki tsápnanchij ku tólmixin ban tamkuntaláb kom tanáʼ ti neʼets ki elaʼ an tsapláb. Kʼeʼat jantʼoj axi i éjtowal ki tʼajaʼ játs ki ajiy chudhél chudhél an Biblia kom antsanáʼ neʼets ki exlaʼ jantʼiniʼ u tsalpax a Jehová (Filip. 4:​8, 9). Tam ka ajiy an Biblia, ka tsalpay kʼal in tʼojnálil a Jehová axi in tamétnaʼchik i kʼibataláb ani ka lej tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ ti tólmiyatchik kʼal a Jehová. Ban párrafo 6 u kawin tin kwéntaj an epchal Sandra, jajáʼ in watʼaʼ i kʼibataláb axi lej púlik. Jajáʼ in ulal: «In tʼiplábil a José tin lej tólmiyamal. Yab in jilaʼ ka atáj kʼal an tʼeʼpintaláb belits abal tʼajchin yan jantʼoj axi yab in tomnálak, jajáʼ in tsápnanchij ka kʼwajiy utat kʼal a Jehová» (Gén. 39:​21-23).

A JEHOVÁ IN EYENDHÁL AN EPCHALCHIK ABAL TU KU KANATBÉDHAʼ

15. ¿Jitaʼchik jayej in éjtowal tu ku kanatbédhaʼ ani jantʼiniʼ tin éjtowalchik kin tʼajaʼ? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁵ A Jehová in éjtowal kin eyendhaʼ an epchalchik axi ti tamkuntaláb abal tu ku kanatbédhaʼ tam i watʼal jun i kʼibataláb (Col. 4:11). Jayej in eyendhál an epchalchik abal tu ku tejwamédhanchij abal tu kʼanidhál. An epchalchik tu lej tólmiyal tam tu otsʼówiyal ani tam in tsápnanchal kin exbay jawaʼ i atsʼál. Walám tu ku ajchij jun i texto axi ti Biblia o kin tʼajaʼ jun i oláb abal kin konchij a Jehová tu ku tólmiy (Rom. 15:4).d Jayej awits kin eyendhaʼ jun i epchal abal tu ku tólmiy ki tʼilaʼ jantʼiniʼ tin tsuʼtal a Jehová jawaʼ kʼwajat i watʼal ani walám nixéʼ tu ku pidhaʼ i koyataláb ti ejatal. Pero jayej waʼats kʼeʼat jantʼoj axi an epchalchik in éjtowal kin tʼajaʼ, ejtíl tu ku nenchij i kʼapnél.

16. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal an epchalchik kin exlaʼ jantʼiniʼ tu ku tólmiy?

¹⁶ Walám junchikíl neʼets kin yejenchij ki konoy an tolmixtaláb. An epchalchik tu kʼanidhál ani in léʼ tu ku tólmiy (Prov. 17:17). Pero walám jajáʼchik yab in exlál jawaʼ i atsʼál o jantʼoj játs axi kʼwajat i watʼal (Prov. 14:10). Max a atsʼál it lej tʼeʼpidh, a éjtowal ka tʼilmay i epchalchik axi in tsápnanchal kin tʼojonchij más a Jehová, ka ólchij jantʼiniʼ ta atsʼál ani ka uchaʼ jantʼiniʼ in éjtowal ti tólmiy. Jayej a éjtowal ka tʼilmay jun o tsab i ókʼnom. Talchik i epchal mimláb in atsʼálchik más alwaʼ max kin tʼilmay jun i mimláb.

17. ¿Jantʼoj walám kin tʼajaʼ abal an epchalchik yab kin ejtow tu ku kanatbédhaʼ?

¹⁷ Ka tsápnanchij ka junkuw an epchalchik. Max a atsʼál lej tʼeʼpidh walám neʼets ka léʼnaʼ kit kʼwajiy kwetém. Walám junchikíl an epchalchik yab ti exbay ani kin uluw jantʼoj axi ti yajbedhaʼ (Sant. 3:2). Pero belits antsanáʼ yab ka jilaʼ ka junkuw, kom jajáʼchik jats axi in éjtowal ti kanatbédhaʼ. A Gavin, pel i ókʼnom kʼal an tamkuntaláb ani in kwaʼal i depresión. Jajáʼ in ulal: «Junchikíl u atsʼál abal yab u léʼ kin kʼwajiy kʼal u jaʼúbchik». Belits antsanáʼ jajáʼ in tsápnanchal ka kʼwajiy kʼal an epchalchik ani kʼal nixéʼ u tolmiyáb abal kin atsʼaʼ más kanat. Kʼeʼat i epchal axi in bij Amy in ulal: «U lej watʼamal i kʼibataláb nixéʼ in tʼajál abal yab ku lej belaʼ kʼal axi más. Pero, kʼwajat u tsápnanchal ku kʼanidhaʼ más an epchalchik ani ku belaʼ kʼal jajáʼchik, kom u exlál abal antsanáʼ tin tʼajál a Jehová. Nixéʼ in kulbedhál a Jehová ani jayej in tʼajál abal nanáʼ ku atsʼaʼ kulbél».

AN AYCHIXTALÁB AXI A JEHOVÁ TU PIDHÁL TU KANATBEDHÁL

18. ¿Jantʼoj tam alwaʼtaláb neʼets ki batsʼuw axi taʼtal a kʼicháj ani jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ xowéʼ?

¹⁸ Lej kulbél i atsʼál kom a Jehová lej weʼits neʼets kin tixkʼaʼ an yawʼláts, an yajal axi i atsʼál ti ichích ani kʼeʼat jantʼoj axi in tʼajál ki yajchiknaʼ (Apoc. 21:​3, 4). Ban ít tsabál yabáts neʼets ki tʼilaʼ jawaʼ in tʼajaʼ ki yajchiknaʼ (Is. 65:17). Ma tejéʼ i exóbnaʼits abal a Jehová in tʼajál yan jantʼoj abal ki atsʼaʼ más kanat. Jayej tu pidhámal yan jantʼoj abal tu ku tólmiy ani tu ku kanatbédhaʼ. Jaxtám ka eyendhaʼ patal jawaʼ a Jehová ti pidhál ani etsʼey ka tʼilaʼ abal Jajáʼ ti kʼanidhál (1 Ped. 5:7).