Yab u kʼwajat kwetém

1, 2. a) ¿Jaleʼ ti exlál abal yab u kʼwajat kwétem tam i tamtém jun i kʼibataláb? b) ¿Jantʼoj neʼets ki exóbnaʼ?

TAM i tamtém jun i kʼibataláb walám i atsʼál abal u kʼwajat kwetém, ejtíl max u xeʼets al jun i tsʼén ani yab i exlál an bel. Pero yab u kʼwajat kwetém kom a Jehová tu kʼanidhál. Jajáʼ in tʼajál ti kwéntaj jawaʼ i watʼal ani in ulúmal abal etsʼey neʼets ka kʼwajiy utat kʼal wawáʼ. Jayej in ulúmal axéʼ: «Nanáʼ neʼets tu tólmiy» (Is. 41:10).

² Tejéʼ neʼets ki tsuʼuw tseʼ i tolmixtaláb axi a Jehová tu pidhál: Tu exóbchal, tu pidhál jawaʼ i yéjenchal, tu beletnál ani tu kanatbedhál. A Jehová in ulúmal abal yab neʼets tu ku jílkakay ani yab neʼets tu ku ukʼchiy belits max an kʼibataláb lej púlik. Jaxtám ti exlál abal yab jaykʼiʼ neʼets ku jilkʼon kwetém.

A JEHOVÁ TU EXÓBCHAL

3, 4. ¿Jantʼiniʼ tu exóbchal a Jehová? (Salmo 48:14).

³ (Ka ajiy Salmo 48:14). A Jehová in exlál abal yab i éjtowal ki béldhaʼ ti kwetemtal i ejatal, jaxtám tu exóbchal jantʼiniʼ ki tʼajaʼ ani in eyendhál an Biblia abal tu ku exóbchij (Sal. 119:105). Jajáʼ in eyendhál an Biblia abal tu ku exóbchij jantʼoj ki takuy ki tʼajaʼ ani abal ki nitsʼbiy jantʼiniʼ in ey.a Patal axéʼ tu tólmiyal abal ku kʼwajiy más kulbél ani abal ki koʼoy an aychixtaláb abal ku kʼwajiy abal etsʼey. Ejtíl, jajáʼ tu exóbchal abal kwaʼal ki pakwlanchij axi más, yab kwaʼal ki dhayaʼ i tsakultaláb, kwaʼal ki uluw etsʼey an chubaxtaláb, kwaʼal ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh ani kwaʼal ku kʼanidháxin (Sal. 37:8; Heb. 13:18; 1 Ped. 1:22). Patal axéʼ xi exobchixtaláb in lej tólmiyamal an tatalábchik ani axi tómkidhchik. Jayej tu tólmiyamal wawáʼ abal ki koʼoy más i jaʼúb.

⁴ A Jehová in tʼajaʼ ka jilkʼon dhuchadh ti Biblia in tʼiplábil i atiklábchik axi jayej in tamétnaʼ i kʼibataláb ejtíl wawáʼ ani jayej in atsʼaʼchik lej tʼeʼpidh (1 Cor. 10:13; Sant. 5:17). Tam i ajiyal axéʼ xi tʼilab ani i tsápnanchal ki eyendhaʼ ti ejatal jawaʼ i exobnál, i bátsʼuwal tsab i alwaʼtaláb. Kʼaʼál, i tʼajál ti kwéntaj abal yab expidh wawáʼ i tametnál i kʼibataláb, jayej kʼeʼat i epchalchik in tametnámal pero in ejtowamal kin watʼenchij kom tolmiyat kʼal a Jehová (1 Ped. 5:9). An tsabchíl alwaʼtaláb jats abal wawáʼ jayej i exóbnal jantʼiniʼ ki tamétnaʼ an kʼibataláb (Rom. 15:4).

5. ¿Jitaʼchik in eyendhál a Jehová abal tu ku exóbchij?

⁵ A Jehová jayej in eyendhál an epchalchik abal tu ku exóbchij.b Jun i tʼiplab, an ókʼnomchik kʼal an circuito in tsaʼbiyal an tamkuntalábchik ani in binál i tʼilomtaláb axi tu kanatbedhál ani tu tólmiyal abal ku kʼwajiy más junkudh (Hech. 15:​40–16:5). Jayej, an ókʼnomchik axi ti tamkuntaláb in lej tʼajál ti kwéntaj an epchalchik ani in tólmiyal abal ka utey más kʼal a Jehová (1 Ped. 5:​2, 3). An tatalábchik in exóbchal in tsakámil abal kin kʼanidhaʼ más a Jehová, in tólmiyal abal kin exlaʼchik jantʼoj kin tʼajaʼ ani jantʼiniʼ kin tʼojonchij más a Jehová (Prov. 22:6). Ani an epchalchik mimláb axi in tsápnanchal kin tʼojonchij más a Jehová in exóbchal axi más tsakamej kʼal in tʼiplábil ani jayej tam in pidhál jun i exobchixtaláb kʼal i kʼanidhomtaláb (Tito 2:​3-5).

6. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki kanchij in alwáʼ an exobchixtaláb axi a Jehová tu pidhál?

⁶ A Jehová tu pidhámalits jawaʼ i yéjenchal abal tu ku exóbchij. Pero, ¿jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ wawáʼ abal ki kanchij in alwáʼ? Proverbios 3:​5, 6 in ulal: «Ka belaʼ kʼal a Jehová ani yab ka tʼajaʼ jantʼoj ta kwetemtal». Ani, ¿jantʼoj tam alwaʼtaláb neʼets ki batsʼuw? «Jajáʼ neʼets kin boliy i belil». Axéʼ tu exóbchal abal Jajáʼ neʼets tu ku tólmiy abal yab ki koʼoy yan i kʼibataláb ani abal ki atsʼaʼ más kulbél. I lej kʼákʼnanchal a Jehová kom tu lej kʼanidhál, kom in exlál jantʼiniʼ i ey ani kom tu pidhál an exobchixtaláb axi i yéjenchal (Sal. 32:8).

A JEHOVÁ TU PIDHÁL JAWAʼ I YÉJENCHAL

7. Kʼal jawaʼ in ulal Filipenses 4:​19, ¿jantʼiniʼ tu tólmiyal a Jehová?

⁷ (Ka ajiy Filipenses 4:19). A Jehová tu láblinchal an tsapláb axi i tʼajál abal ki elaʼ jawaʼ i yéjenchal, ejtíl, an kʼapnél, an toltom ani jun i atáj juʼtáj ku kʼwajiy (Mat. 6:33; 2 Tes. 3:12). Junchikíl walám i atsʼál tʼeʼpidh kom yab i exlál jantʼiniʼ ti neʼets ki elaʼ jawaʼ i yéjenchal, pero a Jehová tu uchál abal yab in tomnál ki jilaʼ tu ku ataʼ an tʼeʼpintaláb (Mateo 6:25). ¿Jaleʼ tin yab in tomnál ku lej tʼeʼpin? Kom a Jehová in ulúmal abal yab jaykʼiʼ neʼets kin jílkakay in tʼojnálil (Mat. 6:8; Heb. 13:5). Jaxtám, i éjtowal ki lej belaʼ abal Jajáʼ neʼets kin putuw in káwintal ani neʼets tu ku pidhaʼ jawaʼ i yéjenchal.

8. ¿Jantʼiniʼ ti tolmiyat a David kʼal a Jehová?

⁸ Ki tsalpay jantʼiniʼ ti a Jehová in tólmiy a David tam ti xeʼetsak ti tsinel abal yab ka elan kʼal an tsʼalej Saúl. Patal nixéʼ xi támub a Jehová in béletnaʼ a David ani an soldados axi neʼetsak kʼal jajáʼ ani in pidhaʼ jawaʼ in yéjenchal abal kin watʼaʼ a kʼicháj. A David in uluw: «Xowéʼ in payeblábits pero yab u tsuʼúmal abal a Jehová kin walbaʼ in tʼojnálil ani yab u tsuʼúmal kin watʼaʼchik i jayil» (Sal. 37:25). Walám tatáʼ jayej a tsuʼúmal tin nakél a ejatal abal a Jehová ti pidhámal jawaʼ a yéjenchal ani walám jayej a tsuʼúmal jantʼiniʼ tin tolmiyámal an epchalchik.

9. ¿Jantʼoj in tʼajál a Jehová abal kin tólmiy an epchalchik axi in watʼamal jun i yajchiktaláb? (Ka tsuʼuw jayej an imágenes).

⁹ A Jehová jayej in tólmiyal in tʼojnálil tam u watʼel jun i yajchiktaláb. Jun i tʼiplab, an epchalchik axi ti Jerusalén axi ti kʼaʼál siglo kʼwájatak in watʼalchik i jayil, jaxtám abchin i tolmixtaláb kʼal i epchalchik axi u kʼwajilak al pil i kwenchaláb (Hech. 11:​27-30; Rom. 15:​25, 26). Xowéʼ ta kʼicháj jayetsej in tʼajál in bichówil a Jehová tam u watʼel jun i yajchiktaláb, in támkuyal i kʼapnél, i jaʼ, i toltom ani i ilál abal kin abchij an epchalchik axi in yéjenchal. Jayej waʼats i epchalchik axi u tolmix abal ka tsab tsʼejkáj in kʼimáʼ an epchalchik ani an atáj tamkuntaláb axi odhkʼin. Ani an epchalchik dhúbatkʼij in tʼajál jantʼoj abal kin kanatbédhaʼ ani kin tólmiy ka tsapnéj in bélomtal an epchalchik axi in kʼibamal in kʼimáʼ o jun in yanél.c

10, 11. ¿Jantʼoj ti exóbchal jawaʼ in watʼaʼ a Boris?

¹⁰ A Jehová lej alwaʼ inik kʼal patal an atikláb ani in beletnál ma jitaʼchik yabaye pel in tʼojnálil. Wawáʼ i léʼ ki nitsʼbiy ani jaxtám i aliyal jantʼiniʼ ki tólmiy jitaʼchik yabaye in kʼakʼnál a Jehová (Gál. 6:10). Nixéʼ in tʼajámal abal yan i atikláb ka kawin alwaʼ tin kwéntaj wawáʼ. Ki tsuʼuw jawaʼ in watʼaʼ jun i inik axi in bij Boris, jajáʼ pelak i director al jun i escuela axi ti Ucrania. Jajáʼ yab pel i ólchix kʼal a Jehová, pero etsʼey in tejwamédhaʼ abal in kʼakʼnálak an exóbalchik axi pelak i ólchix kʼal a Jehová. Tam ti tujey an pextaláb ti Ucrania, jajáʼ kʼalej ti tsinel al pil i kwenchaláb ani tanáʼ lej tolmiyat kʼal an epchalchik. Wéʼ talbél, a Boris kʼalej kʼal an Conmemoración ani talbél in uluw: «An ólchixchik kʼal a Jehová etsʼey tin tʼajaʼ ti kwéntaj ani tin béletnaʼ lej alwaʼ. U lej kʼákʼnanchal an tolmixtaláb axi tin pidhaʼ».

¹¹ Wawáʼ i éjtowal ki nitsʼbiy a Jehová ani ki tólmiy an atiklábchik axi in yéjenchal, belits abal yab in kʼakʼnál a Jehová (Luc. 6:​31, 36). I lej belál abal max ki tejwamédhanchij i kʼanidhomtaláb, jajáʼchik jayej neʼets kin léʼnaʼ kin exlaʼ más tin kwéntaj a Jehová (1 Ped. 2:12). Pero belits max jajáʼchik yab kin léʼnaʼ, wawáʼ i atsʼál kulbél kom i tólmiy (Hech. 20:35).

A JEHOVÁ TU BELETNÁL

12. ¿Jantʼoj in ulúmal a Jehová abal neʼets kin tʼajaʼ abal kin béletnaʼ in bichówil? (Salmo 91:​1, 2, 14).

¹² (Ka ajiy Salmo 91:​1, 2, 14). A Jehová in uchamal in bichówil abal neʼets kin tólmiy abal kin koʼoychik tsapik in bélomtal. Yab jaykʼiʼ neʼets kin jilaʼ abal a Satanás kin kʼíbedhaʼ an kʼakʼnaxtaláb axi chubax (Juan 17:15). Jayej i lej belál abal tam ka tujey an púlik yajchiktaláb, a Jehová neʼets kin béletnaʼ in bichówil abal yab ka talabedháj. Jayej a Jehová neʼets kin tólmiy in bichówil abal kin koʼoy tsapik in bélomtal (Apoc. 7:​9, 14).

13. ¿Jantʼoj in tʼajál a Jehová abal tu ku béletnaʼ junchik ti eb?

¹³ ¿Jantʼoj in tʼajál a Jehová abal tu ku béletnaʼ junchik ti eb? Jajáʼ tu jilchamal an Biblia abal ki ejtow ki exlaʼ jantʼoj jats axi alwaʼ ani jantʼoj jats axi yab in tomnál ki tʼajaʼ (Heb. 5:14). Tam i tsápnanchal ki eyendhaʼ ti ejatal jawaʼ i exobnál ti Biblia, u kʼwajíl más utat kʼal a Jehová ani tu tólmiyal abal ki exlaʼ jantʼoj ki takuy ki tʼajaʼ. Antsanáʼ i éjtowal ku kʼwajiy más kulbél ani más kanat (Sal. 91:4). A Jehová jayej in eyendhál an tamkuntaláb abal tu ku tólmiy ku kʼwajiy putudh kʼal Jajáʼ (Is. 32:​1, 2). An epchalchik axi ti tamkuntaláb in kʼanidhál a Jehová ani in tsápnanchal kin bélkaʼ. Jaxtám, max ki junkuw ti tamkuntaláb, ti olnomtaláb ani kʼeʼat i kʼicháj tam u kʼijidhbél, jajáʼchik neʼets tu ku kanatbédhaʼ ani neʼets tu ku tólmiy abal ki pojkaʼ jawaʼ kidháb (Prov. 13:20).

14. a) ¿Jaleʼ a Jehová yab tu tíxkʼanchal patal an kʼibataláb? b) ¿Jantʼoj tu uchál a Jehová ti Salmo 9:10? (Ka tsuʼuw jayej an nota).

¹⁴ Ti biyál a Jehová yaníl in béletnaʼ in bichówil abal yab ka odhnáj, pero yab etsʼey in tʼajaʼ. An Biblia tu exóbchal abal patal i éjtowal ki tamétnaʼ jun i yajchiktaláb «jun dhúbatkʼij» (Ecl. 9:11). Ma ti biyál a Jehová in jilamal abal talchik in tʼojnálil ka ayoknáj ani ma ka tsemdháj. ¿Jaleʼ? Kom in léʼ abal ka tejwaméj abal a Satanás u janamkáw (Job 2:​4-6; Mat. 23:34). I exlál abal a Jehová yab neʼets tu ku tíxkʼanchij patal an kʼibataláb axi i tamtém xowéʼ, pero i lej belál abal yab jaykʼiʼ neʼets tu ku jílkakay (Sal. 9:10).d

A JEHOVÁ TU KANATBEDHÁL

15. ¿Jantʼiniʼ tin eyendhál a Jehová an oláb, an Biblia ani an epchalchik? (2 Corintios 1:​3, 4).

¹⁵ (Ka ajiy 2 Corintios 1:​3, 4). Patal i tametnámal jun i kʼibataláb ani walám junchikíl i atsʼámal u tʼeʼpidh. Walám xowéʼ kʼwajat i tametnál jun i kʼibataláb ani nixéʼ in tʼajál ki atsʼaʼ u kwetém, ani i tsalpayal abal yab jitaʼ in éxbayal jawaʼ i atsʼál, pero a Jehová tu éxbayal. Jajáʼ tu kanatbedhál tam i tamtém jun i kʼibataláb. ¿Jantʼiniʼ tin tʼajál? In eyendhál an Biblia, an epchalchik ani an oláb. Tam i ólonchal a Jehová, Jajáʼ tu pidhál i koyataláb ti ichích (Filip. 4:​6, 7). Jayej, a Jehová in eyendhál an Biblia abal tu ku tejwamédhanchij abal tu kʼanidhál, abal tu ku exóbchij ani abal tu ku pidhaʼ jun i aychixtaláb. Ani tam u kʼwajat ti tamkuntaláb kʼal an epchalchik, jajáʼchik tu tejwamédhanchal abal tu kʼanidhál ani tu kanatbedhál kʼal jawaʼ tu uchál.

16. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in watʼaʼ a Nathan ani a Priscilla?

¹⁶ Abal ki exbay jantʼiniʼ a Jehová in eyendhál an Biblia abal tu ku kanatbédhaʼ, ki tsuʼuw jawaʼ in watʼaʼ a Nathan ani a Priscilla, jajáʼchik u kʼwajíl ti Estados Unidos. In tʼajál jayits i támub jajáʼchik kʼalej al pil i bichow abal ka tolmixin ban olnomtaláb. A Nathan in uluw: «I lej belálak abal a Jehová kʼwajatak in lábliyal jawaʼ i takuy ki tʼajaʼ». Pero tam ti ulits al nixéʼ xi bichow yawʼlátschik ani yab in elálak jun i tʼojláb. Talbél, a Nathan ani in kʼimádhil koʼoy ka wichiy tin kʼimáʼ, pero tanáʼ belej in atsʼaʼchik kʼibat kʼal an tumín. A Nathan in ulal: «Nanáʼ u konowiyalak tu baʼ jaleʼ ti a Jehová yab tin lábliy jantʼiniʼ nanáʼ u tsálpayalak. Ma u tujchij ku tsalpay abal walám u tʼajaʼ jantʼoj axi yab in tomnál». Pero jajáʼchik in jalkʼuy in tsalápil ani in tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab jaykʼiʼ ti walbáj kʼal a Jehová. A Nathan in ulal: «Tam ti kʼwajatak i tametnál nixéʼ xi kʼibataláb, tu lej tólmiy an ajumtaláb kʼal an Biblia kom ejtíl max jun i jaʼúb kʼwajatak tu kanatbedhál ani tu exóbchal. I exbay abal yab kwaʼalak ku kʼwajiy tu lej tsalpax kʼal an kʼibataláb axi i tamtém. Jawaʼ in tomnálak ki tʼajaʼ jats ki tsalpay jantʼiniʼ a Jehová kʼwajatak tu tólmiyal abal ki kuxuy. Nixéʼ tu tólmiyamal abal ki lej belaʼ abal max ki tamétnaʼ kʼeʼat i kʼibataláb a Jehová neʼets tu ku tólmiy».

17. ¿Jantʼiniʼ ti kanatbedháj kʼal a Jehová an epchal Helga? (Ka tsuʼuw jayej an imágenes).

¹⁷ A Jehová jayej in eyendhál an epchalchik abal tu ku kanatbédhaʼ. Jats jawaʼ in tʼajaʼ ti kwéntaj a Helga, jajáʼ u kʼwajíl ti Hungría. In tʼajál yan i támub in tamétnaʼ yan i kʼibataláb ani yabáts in elálak jantʼoj kin tʼajaʼ. Pero xowéʼ in tʼajál ti kwéntaj abal a Jehová etsʼey in eyendhaʼ an epchalchik abal ka kanatbedháj. Jajáʼ in ulal: «A Jehová etsʼey tin pidhaʼ an tsapláb axi u yéjenchalak abal ku putuw kʼal u uchbíl, ejtíl, ku béletnaʼ u tsakámil, ku ejtow tin tʼojnal ani ku watʼenchij kʼeʼat i kʼibataláb axi u kwaʼalak. Watʼenekits 30 i támub ani chudhél chudhél u tʼajál ti kwéntaj abal a Jehová etsʼey tin kanatbedhál. An epchalchik yaníl tin kanatbedhámal kʼal in káwintal ani tin tejwamédhanchal abal tin kʼanidhál. Jayej tin abchamal i mensajes ani tin dhuchunchamal jantʼoj abal ti kin kanatbédhaʼchik».

18. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki kanatbédhaʼ an epchalchik?

¹⁸ Wawáʼ jayej i éjtowal ki kanatbédhaʼ axi más antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajál a Jehová. ¿Jantʼiniʼ ti éjtowal ki tʼajaʼ? I éjtowal ki otsʼówiy, ki kanatbédhaʼ kʼal i káwintal ani ki tólmiy kʼal jawaʼ in yéjenchal (Prov. 3:27). Pero yab expidh i kanatbedhál an epchalchik, jayej i tʼajál kʼal patal an atiklábchik axi kʼwajat in yajchiknál ani axi yabaye in exlál tin kwéntaj a Jehová. Tam jajáʼchik in tametnál jun i kʼibataláb, tam u yaʼul o tam in kʼibamal jun in yanél, i tsápnanchal ki tsaʼbiy, ki otsʼówiy ani ki kanatbédhaʼ kʼal an Biblia. Tam wawáʼ i nitsʼbiyal a Jehová, i tólmiyal an epchalchik abal ka kanatbéj ani abal kin watʼaʼ an kʼibataláb. Pero nixéʼ jayej awil ka eyan abal más i atikláb kin léʼnaʼ kin exlaʼ tin kwéntaj a Jehová (Mat. 5:16).

A JEHOVÁ YAB NEʼETS TU KU JÍLKAKAY

19. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal a Jehová ani jantʼiniʼ ti éjtowal ki nitsʼbiy?

¹⁹ A Jehová u lej tʼeʼpinal kʼal wawáʼ ani in ulúmal abal yab neʼets tu ku jílkakay tam ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb. A Jehová tu lej kʼanidhál ani neʼets tu ku béletnaʼ antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajál jun i tataláb kʼal in tsakámil. Jayej in ulúmal abal neʼets tu ku exóbchij, neʼets tu ku pidhaʼ jawaʼ i yéjenchal, neʼets tu ku béletnaʼ ani neʼets tu ku kanatbédhaʼ. Wawáʼ jayej i éjtowal ki tólmiy ani ki kanatbédhaʼ jitaʼchik kʼwajat in tametnál jun i kʼibataláb. Jawákits tam kʼibataláb axi ki tamétnaʼ ti ejatal, i lej belál abal a Jehová yab neʼets tu ku jilaʼ kom Jajáʼ in ulúmal: «Yab kit jikʼey kom in kʼwajat kʼal tatáʼ» (Is. 41:10). Axéʼ xi kaw tu tólmiyal ki belaʼ abal a Jehová etsʼey neʼets ka kʼwajiy kʼal wawáʼ.