Կենսագրություն

Սպասում եմ այն Թագավորությանը, որն «այս աշխարհքիցը չէ»

Պատմում է Նիկոլայ Գուցուլյակը

Քառասունմեկ օր ու գիշեր գտնվում էի բանտում բռնկված ապստամբության մեջ։ Հանկարծ հրանոթի կրակոցի ձայնից քնիցս վեր թռա։ Տանկերն ու զինվորները ներս խուժեցին ճամբար՝ հարձակվելով բանտարկյալների վրա։ Կյանքս մազից էր կախված։

ԿՑԱՆԿԱՆԱՅԻ պատմել, թե ինչպես հայտնվեցի այս իրավիճակում։ Դա տեղի ունեցավ 1954 թ.–ին։ Այդ ժամանակ 30 տարեկան էի։ Ուրիշ շատ Եհովայի վկաների նման, որոնք ապրում էին Խորհրդային կարգերի օրոք՝ ես նույնպես բանտարկված էի քաղաքական հարցերում չեզոք լինելու և Աստծու Թագավորության մասին մարդկանց պատմելու պատճառով։ Բանտում գտնվող Վկաների խմբում կային 46 տղամարդ և 34 կին։ Մեզ պահում էին կենտրոնական Ղազախստանում՝ Կենգիր գյուղի մոտ գտնվող ուղղիչ–աշխատանքային ճամբարում։ Այնտեղ մենք ապրում էինք հազարավոր ուրիշ բանտարկյալների հետ։

Իոսիֆ Ստալինը՝ Խորհրդային Միության ղեկավարը, մեկ տարի առաջ մահացել էր։ Բանտարկյալներից շատերը հույս ունեին, որ նոր կառավարությունը Մոսկվայում կլսեր բանտի սոսկալի պայմանների մասին իրենց բողոքները։ Ի վերջո բանտարկյալների դժգոհությունները բացահայտ ապստամբության վերածվեցին։ Բարձրացած խռովության ժամանակ մենք՝ Վկաներս, պետք է խռովարարներին, ինչպես նաև զինվորներին հստակ ցույց տայինք և բացատրեինք մեր դիրքորոշումը։ Սակայն չեզոքություն պահպանելու համար մեծ հավատ էր պահանջվում Աստծու հանդեպ։

Ապստամբությունը սկսվում է

Մայիսի 16–ին ապստամբությունը սկսվեց։ Երկու օր հետո ավելի քան 3 200 բանտարկյալ հրաժարվեց աշխատանքի դուրս գալ՝ պահանջելով, որ ճամբարում պայմանները բարելավվեն և քաղբանտարկյալներին որոշ իրավունքներ տրվեն։ Դեպքերն արագ էին զարգանում։ Ապստամբները նախ պահակներին ճամբարից դուրս արեցին, ապա որոշ տեղերից ցանկապատը հանեցին։ Իսկ հետո տղամարդկանց ու կանանց բանտախցերի միջև պատերը քանդեցին՝ ստեղծելով, այսպես ասած, «ընտանեկան» բարաքներ։ Հաջորդող թեժ օրերին որոշ բանտարկյալներ նույնիսկ ամուսնացան. նրանց համար հարսանեկան ծառայություն կատարեցին քահանաները, որոնք նույնպես բանտարկված էին։ Երեք ճամբարներում, որտեղ խռովություն էր բարձրացվել, ավելի քան 14 000 կալանավոր մասնակցում էր ապստամբությանը։

Ապստամբները ստեղծեցին ճամբարի կոմիտե, որը պետք է բանակցություններ վարեր զինվորների հետ։ Սակայն շատ չանցած՝ կոմիտեի անդամների միջև տարաձայնություններ եղան, և ճամբարի հսկողությունը ծայրահեղականների ձեռքն անցավ։ Ստեղծված մթնոլորտը էլ ավելի ագրեսիվ դարձավ։ Ապստամբության առաջնորդները կազմակերպեցին անվտանգության, զինվորական և պրոպագանդա տարածելու բաժանմունքներ՝ «կարգուկանոն» պահպանելու համար։ Առաջնորդները ճամբարի շուրջ եղող սյուներին ամրացված բարձրախոսների միջոցով բորբոքված կոչեր էին անում և այդպիսով ապստամբության ոգին լարված պահում։ Ապստամբները չէին թողնում, որ ինչ–որ մեկը փախչեր, պատժում էին իրենց հակառակվողներին և հայտարարում, որ կսպանեն ցանկացած մարդու, ով իրենց դուր չէր գա։ Շշուկներ էին տարածվում, թե որոշ բանտարկյալներ արդեն սպանվել էին։

Քանի որ ապստամբները սպասում էին զինված հարձակման, պաշտպանվելու նպատակով սկսեցին պատրաստություններ տեսնել։ Որպեսզի բանտարկյալների մեծ մասը հնարավորինս սպառազինված լիներ ճամբարը պաշտպանելու համար, առաջնորդները հրամայեցին, որ բոլորը զինվեն։ Ուստի նրանք պատուհաններից երկաթե ձողեր պոկեցին ու դանակներ և մետաղե զենքեր պատրաստեցին։ Նույնիսկ կարողացան հրացաններ ու պայթուցիկ նյութեր ձեռք բերել։

Ստիպում են միանալ ապստամբությանը

Այդ ժամանակ խռովարարներից երկուսը մոտեցան ինձ։ Նրանցից մեկը նոր սրած դանակը մեկնելով ինձ՝ հրամայեց. «Վերցրո՛ւ։ Պաշտպանվելու համար պետք կգա»։ Մտքումս Եհովային խնդրեցի, որ օգնի ինձ հանգիստ լինել, ապա պատասխանեցի. «Ես քրիստոնյա եմ՝ Եհովայի վկա։ Ես և մյուս Վկաները գտնվում ենք այստեղ, քանի որ ոչ թե մարդկանց դեմ ենք կռվում, այլ ոգեղեն անտեսանելի ուժերի դեմ։ Նրանց դեմ մեր զենքերը մեր հավատն է և Աստծու Թագավորության հանդեպ հույսը» (Եփեսացիս 6:12)։

Ի զարմանս ինձ՝ այդ մարդը գլխով արեց՝ ցույց տալով, որ հասկացավ։ Բայց մյուսը ուժեղ հարվածեց ինձ, և նրանք հեռացան։ Ապստամբները բարաքից բարաք էին գնում՝ ստիպելով Վկաներին միանալ ապստամբությանը։ Սակայն բոլոր մեր քրիստոնյա եղբայրներն ու քույրերը հրաժարվեցին։

Եհովայի վկաների չեզոքության հարցը քննարկվեց խռովարարների կոմիտեի հանդիպմանը։ Նրանք ասացին. «Բոլոր կրոնների անդամները՝ հիսունականները, ադվենտիստները, բապտիստներն ու մնացած բոլորը, միացել են ապստամբությանը։ Միայն Եհովայի վկաներն են հրաժարվում։ Ի՞նչ անենք սրանց»։ Մեկը առաջարկեց Վկաներից մեկին բանտի վառարանի մեջ գցել, որպեսզի մյուսներիս վախեցնեն։ Սակայն կալանավորների միջից մի նախկին զինվորական պաշտոնյա, որը հարգված էր բոլորի կողմից, կանգնեց ու ասաց. «Դա անիմաստ է։ Բոլորին մի բարաքում դնենք, այն մեկում, որը ճամբարի ծայրին է՝ հենց դարպասների մոտ։ Երբ զորքը տանկերով հարձակվի մեզ վրա, առաջինը Վկաները կսպանվեն։ Այդ դեպքում մենք մեղավոր չենք լինի նրանց սպանության մեջ»։ Բոլորն ընդունեցին նրա առաջարկը։

Կանգնած ենք վտանգի առաջ

Շատ չանցած՝ բանտարկյալները ճամբարի տարածքում շրջելով բղավում էին. «Եհովայի վկանե՛ր, դո՛ւրս եկեք»։ Այնուհետև մեզ բոլորիս՝ 80 հոգուս, հավաքեցին ճամբարի ծայրին գտնվող բարաքի մոտ։ Նրանք բարաքից հանեցին մահճակալները, որպեսզի ներսում ավելի շատ տեղ լինի, և մեզ հրամայեցին ներս մտնել։ Այդ բարաքը մեզ համար դարձավ բանտ՝ բանտի ներսում։

Առանձին լինելու համար քույրերը սավանները կարելով իրար միացրեցին և դրանցով բարաքը երկու մասի բաժանեցին, մի մասը՝ տղամարդկանց համար, իսկ մյուսը՝ կանանց։ (Հետագայում Ռուսաստանի Վկաներից մեկը նկարեց այս բարաքը, որը պատկերված է ներքևում։) Նեղվածքի մեջ ապրելով՝ մենք հաճախ միասին աղոթում էինք և ջերմեռանդորեն Եհովայից խնդրում, որ մեզ իմաստություն և «զօրութեան գերազանցութիւնը» տա (Բ Կորնթացիս 4:7)։

Այդ ամբողջ ընթացքում մենք գտնվում էինք վտանգավոր դիրքում. մի կողմից ապստամբներն էին, մյուս կողմից՝ Խորհրդային բանակը։ Մեզանից ոչ ոք չգիտեր, թե նրանցից յուրաքանչյուրի հաջորդ քայլը ինչ կլիներ։ «Մի՛ փորձեք ենթադրություններ անել,— հորդորեց մի տարեց հավատարիմ եղբայր,— Եհովան մեզ չի թողնի»։

Մեր սիրելի քույրերը՝ երիտասարդ, թե տարեց, բացառիկ տոկունություն դրսևորեցին։ Նրանցից մեկը մոտ 80 տարեկան էր և հատուկ օգնության կարիք ուներ։ Մյուսները հիվանդ էին և բուժօգնության կարիք ունեին։ Բարաքի դռները պետք է բաց լինեին, որպեսզի ապստամբները միշտ կարողանային հսկել մեզ։ Գիշերները զինված բանտարկյալները մտնում էին բարաք և երբեմն լսում էինք, թե ինչպես են ասում. «Աստծու Թագավորությունը քնա՛ծ է»։ Ցերեկները նրանք մեզ թույլ էին տալիս գնալ ճամբարի ճաշարանը, և այդ ժամանակ մենք աշխատում էինք միշտ միասին լինել ու աղոթում էինք, որ Եհովան պաշտպանի մեզ դաժան մարդկանցից։

Մենք ձգտում էինք հոգևոր առումով թև ու թիկունք լինել իրար։ Մի եղբայր հաճախ Աստվածաշնչից բարձրաձայն մի դրվագ էր պատմում, այնպես, որ բոլորիս լսելի լիներ։ Այնուհետև բացատրում էր, թե այն ինչպես կարող է առնչվել մեր հանգամանքներին։ Տարեց եղբայրներից մեկը հատկապես սիրում էր խոսել Գեդեոնի բանակի մասին։ «Եհովայի անունով,— հիշեցնում էր նա մեզ,— 300 մարդ, երաժշտական գործիքներն իրենց ձեռքին, կռվեց 135 000–անոց զինված բանակի դեմ։ Բոլոր 300–ն էլ անվնաս ետ դարձան» (Դատաւորաց 7:16, 22; 8:10)։ Աստվածաշնչի այս և մյուս օրինակները հոգևորապես զորացնում էին մեզ։ Ես միայն վերջերս էի մկրտվել, բայց տեսնելով փորձառու եղբայրների և քույրերի ամուր հավատը՝ մեծապես քաջալերվում էի։ Ես զգում էի, որ Եհովան իսկապես մեզ հետ էր։

Հակամարտությունը սկսվում է

Անցան շաբաթներ։ Դրությունը ճամբարում գնալով ավելի էր լարվում։ Ապստամբների և իշխանությունների միջև բանակցությունները սրվեցին։ Ապստամբների առաջնորդները պնդում էին, որ Մոսկվայից կառավարության ներկայացուցիչ ուղարկվեր իրենց հետ հանդիպելու։ Իսկ իշխանությունները պահանջում էին, որ ապստամբները հանձնվեն, ցած դնեն զենքերը և անցնեն աշխատանքի։ Երկու կողմերն էլ հրաժարվեցին փոխզիջման գնալ։ Ճամբարը շրջապատվեց զորքերով, որոնք պատրաստ էին հարձակում գործել առաջին իսկ հրամանի դեպքում։ Ապստամբները նույնպես պատրաստ էին կռվելու։ Նրանք բարիկադներ էին կառուցել ու զենքեր պահեստավորել։ Բոլորը սպասում էին, որ ամեն վայրկյան կարող էր սկսվել զորքերի և բանտարկյալների միջև վերջնական բախումը։

Հունիսի 26–ին արթնացանք հրանոթային համազարկի խլացուցիչ ձայնից։ Տանկերը, քանդելով պարիսպը, ներխուժեցին ճամբար, իսկ նրանց հետևից կրակոցներով ներս հորդեց զինված բանակը։ Կալանավորները՝ տղամարդ, թե կին, «Ուռա՜» գոռալով վազեցին դեպի տանկերը՝ նետելով քարեր, ձեռքով շինած ռումբեր և ցանկացած բան, որ իրենց ձեռքը կընկներ։ Մի կատաղի հակամարտություն սկսվեց, և մենք՝ Վկաներս, հայտնվեցինք հենց կենտրոնում։ Ինչպե՞ս էր Եհովան պատասխանելու մեր աղոթքներին։

Հանկարծ մեր բարաք զինվորներ խուժեցին։ «Է՜յ, սրբե՛ր, դո՛ւրս եկեք,— բղավեցին նրանք,— արա՛գ, ցանկապատի մյուս կո՛ղմն անցեք»։ Սպան կարգադրեց, որ զինվորները չկրակեն մեզ վրա, այլ մնան մեր կողքին ու պաշտպանեն մեզ։ Մինչ կռիվը թեժանում էր, մենք նստել էինք ճամբարից դուրս գտնվող կանաչ տափաստանում։ Չորս ժամ շարունակ ճամբարից լսվում էին պայթյունների, կրակոցների, ճիչերի և ողբի ձայներ։ Այնուհետև քար լռություն տիրեց։ Ավելի ուշ՝ լուսաբացին, տեսանք, թե ինչպես են զինվորները ճամբարից հանում դիակները։ Իմացանք, որ հարյուրավոր մարդիկ վիրավորվել էին, շատերն էլ՝ մահացել։

Շատ չանցած՝ այդ օրը, ինձ ծանոթ մի սպա մոտեցավ մեզ։ «Դե ասա՛, Նիկոլա՛յ, ձեզ ո՞վ փրկեց,— հպարտ–հպարտ հարցրեց նա,— մե՞նք, թե՞ Եհովան»։ Մեր կյանքը փրկելու համար անկեղծորեն շնորհակալություն հայտնեցինք նրան, ապա ասացինք. «Մենք վստահ ենք, որ մեր ամենակարող Աստված Եհովան մղեց ձեզ խնայել մեր կյանքը, ինչպես որ աստվածաշնչյան ժամանակներում էր արել ուրիշ մարդկանց՝ իր ծառաներին ազատելու համար» (Եզրաս 1:1, 2)։

Հենց այդ նույն սպան մեզ նաև պատմեց, թե զինվորները որտեղից էին իմացել մեր տեղը և թե ովքեր ենք մենք։ Նա ասաց, որ զինվորների և կալանավորների միջև բանակցություններից մեկի ժամանակ զինվորները նրանց մեղադրել էին այն բանում, որ սպանել են իրենց թիկունք չկանգնող կալանավորներին։ Ապստամբներն էլ իրենց պաշտպանելով ասել էին, որ Եհովայի վկաները չեն մասնակցում ապստամբությանը, սակայն չեն սպանվել, այլ որպես պատիժ՝ բոլորը բանտարկված են մեկ բարաքում։ Զինվորական պաշտոնյաները մտապահել էին դա։

Մենք Թագավորության կողմը բռնեցինք

Հանրահայտ ռուս գրող Ալեքսանդր Սոլժենիցինը իր «Գուլագ արշիպելագ» գրքում հիշատակում է բանտում տեղի ունեցած այդ ապստամբությունը։ Նա գրում է, որ ապստամբությունը սկսվեց այն պատճառով, որ «մենք ազատություն ենք ուզում.... բայց ո՞վ կտա մեզ ազատություն»։ Այդ նույն ճամբարում մենք՝ Եհովայի վկաներս, նույնպես տենչում էինք ազատության, բայց ոչ թե զուտ այնպիսի ազատության, որը բանտից դուրս է, այլ այնպիսի ազատության, որը Աստծու Թագավորությունը պիտի պարգևի։ Բանտում եղած ժամանակ մենք գիտակցում էինք, որ Աստծու զորության կարիքն ունեինք, որպեսզի նրա Թագավորության կողմը բռնեինք, և Եհովան մեզ ապահովեց ամեն անհրաժեշտ բաներով։ Նա մեզ հաղթանակ շնորհեց՝ առանց դանակների և ռումբերի (Բ Կորնթացիս 10:3)։

«Իմ թագաւորութիւնն այս աշխարհքիցը չէ,— Հիսուս Քրիստոսն ասաց Պիղատոսին,— եթէ իմ թագաւորութիւնն այս աշխարհքիցը լինէր, ապա իմ ծառաները կռիւ կ’անէին» (Յովհաննէս 18:36)։ Ուստի լինելով Քրիստոսի հետևորդներ՝ մենք ոչ մի մասնակցություն չունեցանք քաղաքական ընդհարումներում։ Մենք ուրախ էինք, որ ապստամբության ժամանակ Աստծու Թագավորության հանդեպ մեր նվիրվածությունը ակնհայտ էր մյուսներին։ Սոլժենիցինը մեր վարքի մասին գրել է. «Եհովայի վկաները անկաշկանդ ու բծախնդրորեն պահում էին իրենց կանոնները և հրաժարվում էին պատնեշներ կառուցել կամ պահակ կանգնել»։

Այդ փոթորկալից իրադարձություններից հետո արդեն անցել է ավելի քան 50 տարի։ Սակայն ես հաճախ գնահատանքով եմ ետ նայում այդ օրերին, որովհետև մնայուն դասեր եմ սովորել, ինչպես օրինակ՝ սպասել Եհովային և ամբողջովին վստահել նրա հզոր բազուկին։ Խորհրդային Միության ժամանակ ապրող ուրիշ շատ սիրելի Վկաների նման՝ ես համոզվել եմ, որ Եհովան իսկապես ազատություն, պաշտպանություն և ազատագրում է տալիս նրանց, ովքեր սպասում են այն Թագավորությանը, որն «այս աշխարհքիցը չէ»։

[նկարներ 8 և 9–րդ էջի վրա]

Ուղղիչ–աշխատանքային ճամբարը Ղազախստանում, որտեղ որ մենք բանտարկված էինք

[նկար 10–րդ էջի վրա]

Վկաների բարաքի նկարը (կանանց հատվածը)

[նկար 11–րդ էջի վրա]

Քրիստոնյա եղբայրների հետ ազատվելուց հետո