Երախտապարտ եմ, որ ծառայել եմ Եհովային նույնիսկ փորձությունների ներքո

ՊԱՏՄՈՒՄ Է ՄԱՐՉԵ ԴԸ ՅՈՆԳԵ-ՎԱՆ ԴԵՆ ՀՅՈՒՎԵԼԸ

ԵՍ ԻՆՆՍՈՒՆՈՒԹ տարեկան եմ։ Այդ տարիներից 70-ը անց եմ կացրել Եհովային ծառայելով, սակայն դրանք առանց փորձությունների չեն անցել։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում եղել եմ համակենտրոնացման ճամբարում, որտեղ մի պահ հուսալքության պատճառով մի որոշում կայացրի, որի համար հետո զղջացի։ Տարիներ հետո մեկ այլ ցավալի փորձության բախվեցի։ Այնուհանդերձ, երախտապարտ եմ Եհովային, որ առանձնաշնորհում եմ ունեցել ծառայելու իրեն նույնիսկ փորձությունների ներքո։

1940​թ. հոկտեմբերին կյանքս կտրուկ փոխվեց։ Ես ապրում էի Հիլվերսյում քաղաքում՝ Ամստերդամից (Նիդերլանդներ) մոտ 24 կիլոմետր հարավ-արևելք։ Երկիրը գտնվում էր նացիստական ռեժիմի տակ։ Արդեն 5 տարի էր, ինչ ամուսնացած էի Յաապ դը Յոնգեի հետ, որը հոգատար ամուսին էր։ Մենք ունեինք երեք տարեկան հրաշալի աղջիկ, որի անունը Վիլլի էր։ Ապրում էինք մի ընտանիքի հարևանությամբ, որն աղքատ էր և ամեն օր հաց էր հայթայթում ութ երեխաներին կերակրելու համար։ Բայցևայնպես, նրանք կացարան ու կերակուր էին տրամադրում նաև մի երիտասարդի, որն իրենց մշտական հյուրն էր։ Ես մտածում էի. «Ինչո՞ւ են այս մարդիկ իրենց այսքան ծանրաբեռնում»։ Մի անգամ, երբ ուտելիք տարա նրանց, իմացա, որ այդ երիտասարդը ռահվիրա է։ Նա պատմեց ինձ Աստծու Թագավորության մասին և թե ինչ օրհնություններ է այն բերելու։ Ինձ վրա մեծ ազդեցություն թողեց այն, ինչ իմացա, և միանգամից ընդունեցի ճշմարտությունը։ Այդ նույն տարում նվիրվեցի Եհովային և մկրտվեցի։ Իմ մկրտությունից մեկ տարի հետո ամուսինս նույնպես մկրտվեց։

Թեև աստվածաշնչյան քիչ գիտելիքներ ունեի, բայց լիովին հասկանում էի, որ դառնալով Եհովայի վկա՝ դառնում եմ մի կազմակերպության անդամ, որն արգելքի տակ է։ Նաև գիտեի, որ բազմաթիվ Վկաներ արդեն բանտարկվել են Թագավորության լուրը քարոզելու համար։ Բայցևայնպես, անմիջապես սկսեցի քարոզել տնից տուն։ Նաև ամուսնուս հետ միասին հյուրընկալում էինք ռահվիրաներին ու շրջագայող վերակացուներին։ Մեր տունը նաև դարձավ պահեստ աստվածաշնչյան գրականության համար, որը բերում էին Ամստերդամի եղբայրներն ու քույրերը։ Նրանց հեծանիվները բեռնված էին գրքերով, որոնք ծածկված էին անջրանցիկ բրեզենտով։ Ի՜նչ սեր ու համարձակություն ունեին այդ առաքիչները։ Նրանք վտանգի էին ենթարկում իրենց կյանքը հանուն եղբայրների (1 Հովհ. 3։16)։

«Մա՛մ, շուտ կվերադառնա՞ս»

Իմ մկրտությունից մոտ վեց ամիս հետո երեք ոստիկաններ կանգնեցին մեր դռան առաջ։ Նրանք ներս մտան և խուզարկեցին տունը։ Թեև չգտան պահարանը, որը լիքն էր գրականությունով, գտան մի քանի գիրք, որոնք թաքցրել էինք մահճակալի տակ։ Անմիջապես հրամայեցին, որ իրենց հետ գնամ Հիլվերսյումի ոստիկանական բաժանմունք։ Երբ գրկեցի Վիլլիին, որ հրաժեշտ տամ, նա հարցրեց. «Մա՛մ, շուտ կվերադառնա՞ս»։ «Այո՛, սիրելիս,— պատասխանեցի ես,— մայրիկը շուտով տանը կլինի»։ Սակայն դեռ 18 դժվար ամիսներ պետք է անցնեին, որ նորից կարողանայի գրկել նրան։

Մի ոստիկան ինձ գնացքով տարավ Ամստերդամ՝ հարցաքննության։ Քննիչները փորձում էին ճնշում բանեցնել ինձ վրա, որ ասեմ, թե Հիլվերսյումում ապրող երեք եղբայրները Եհովայի վկա են։ Ես ասացի. «Բացի մեկից, մյուսներին չեմ ճանաչում։ Նա կաթ է վաճառում»։ Եվ դա ճիշտ էր. այդ եղբայրը կաթ էր բերում մեզ։ «Սակայն նա Եհովայի վկա է, թե ոչ,— ավելացրի,— դուք նրան պետք է հարցնեք, ոչ թե ինձ»։ Երբ հրաժարվեցի որևէ այլ բան ասելուց, նրանք ապտակեցին ինձ ու փակեցին մի խցում, որտեղ մնացի երկու ամիս։ Իմ գտնվելու վայրը իմանալուց հետո ամուսինս հագուստ ու կերակուր բերեց։ 1941​թ. օգոստոսին ինձ ուղարկեցին Ռավենսբրյուկ՝ կանանց համակենտրոնացման հայտնի ճամբար, որը գտնվում էր Բեռլինից (Գերմանիա) մոտ 80 կիլոմետր դեպի հյուսիս։

«Սիրտդ պինդ պահիր, սիրելի՛ս»

Երբ ժամանեցինք, մեզ ասացին, որ տուն կվերադառնանք, եթե ստորագրենք հավատից հրաժարվելու մասին հրաժարագիրը։ Բնականաբար, ես չստորագրեցի։ Փոխարենը՝ հանձնեցի իրերս և մերկ մտա լոգարան, որտեղ հանդիպեցի Նիդերլանդներից եկած քույրերի։ Մեզ տվեցին մեկ աման, բաժակ, գդալ և ճամբարի հագուստ, որի վրա կարված էր մանուշակագույն եռանկյունի։ Առաջին գիշերը մնացինք բարաքներում։ Այդտեղ էր, որ իմ ձերբակալվելուց հետո առաջին անգամ լաց եղա։ «Ի՞նչ է լինելու։ Որքա՞ն եմ այստեղ մնալու»,— հեծկլտալով հարցնում էի ինքս ինձ։ Անկեղծ ասած՝ այդ ժամանակ դեռ ամուր փոխհարաբերություններ չունեի Եհովայի հետ, քանի որ միայն մի քանի ամիս էր, ինչ գիտեի ճշմարտությունը։ Ես դեռ այնքան բան ունեի սովորելու։ Հաջորդ օրը՝ անվանականչի ժամանակ, մի հոլանդացի քույր, որը հավանաբար նկատել էր, որ տխուր եմ, ասաց. «Սիրտդ պինդ պահիր, սիրելի՛ս, սիրտդ պինդ պահիր։ Ի՞նչը կարող է վնաս հասցնել մեզ»։

Անվանականչից հետո բոլորիս տարան ուրիշ բարաքներ, որտեղ մեզ ողջունեցին Գերմանիայից ու Նիդերլանդներից եկած մի քանի հարյուր քույրեր։ Որոշ գերմանացի քույրեր այդ բարաքներում արդեն ապրում էին մի տարուց ավել։ Նրանց ընկերակցությունը ինձ զորացրեց, իսկապես սրտապնդեց։ Ինձ նաև տպավորեց այն, որ բարաքները, որտեղ ապրում էին մեր քույրերը, ճամբարի մյուս բարաքներից շատ ավելի մաքուր էին։ Մեր բարաքները հայտնի էին ոչ միայն մաքրությամբ, այլև նրանով, որ այնտեղ ոչ ոք չէր գողանում, չէր հայհոյում, կռիվ չէր անում։ Ճիշտ է, ճամբարում պայմանները դաժան էին, բայց մյուս կողմից՝ մեր բարաքներն ասես մաքուր կղզի լինեին՝ շրջապատված կեղտոտ ծովով։

Ճամբարի առօրյան

Ճամբարում շատ աշխատում էինք, քիչ ուտում։ Արթնանում էինք առավոտյան ժամը հինգին, հետո գնում էինք անվանականչի։ Հսկիչները մեզ ստիպում էին մոտ մեկ ժամ կանգնել դրսում թե՛ անձրևին, թե՛ արևին։ Երեկոյան ժամը հինգին՝ ծանր աշխատանքային օրից հետո, նորից անվանականչի էինք գնում։ Հետո ուտում էինք մի աման ապուր ու հաց և գնում քնելու՝ ամբողջովին ուժասպառ եղած։

Ամեն օր, բացի կիրակիից, աշխատում էի ֆերմաներում, որտեղ գերանդիով ցորեն էի հնձում, փոս էի փորում ու մաքրում խոզանոցը։ Թեև աշխատանքը ծանր էր և կեղտոտ, կարողանում էի կատարել այն, քանի որ երիտասարդ էի ու ֆիզիկապես ուժեղ։ Աշխատելիս երգում էի աստվածաշնչյան թեմաներով երգեր, որոնք նույնպես ուժ էին տալիս ինձ։ Սակայն ամեն օր կարոտում էի ամուսնուս և փոքրիկիս։

Մենք շատ քիչ կերակուր էինք ստանում, բայց բոլորս փորձում էինք ամեն օր մի կտոր հաց պահել, որ ավել ուտելիք ունենանք, երբ կիրակի օրը հավաքվենք՝ Աստծու Խոսքից որևէ բան քննարկելու։ Չունեինք աստվածաշնչյան գրականություն, բայց ես ուշադրությամբ լսում էի տարեց հավատարիմ գերմանացի քույրերին, երբ նրանք հոգևոր թեմաներ էին քննարկում։ Մենք նույնիսկ նշեցինք Քրիստոսի մահվան հիշատակի երեկոն։

Հուսալքություն, ափսոսանք, քաջալերանք

Ժամանակ առ ժամանակ մեզ հրամայում էին անել այնպիսի աշխատանք, որն ուղղակիորեն աջակցում էր նացիստներին։ Քանի որ չեզոքություն էինք պահում քաղաքական հարցերում, բոլոր քույրերը հրաժարվեցին այդ աշխատանքից, և ես նույնպես հետևեցի նրանց համարձակ օրինակին։ Որպես պատիժ՝ մեզ օրերով կերակուր չէին տալիս և անվանականչին ժամերով կանգնած էին թողնում։ Մի անգամ՝ ձմռանը, մեզ 40 օր փակած պահեցին բարաքում, որտեղ ջեռուցում չկար։

Եհովայի վկաներիս անընդհատ ասում էին, որ մեզ ազատ կարձակեն և կկարողանանք տուն վերադառնալ, եթե ստորագրենք հրաժարագիրը։ Ռավենսբրյուկում մեկ տարուց ավել ապրելուց հետո ես շատ հուսալքվեցի։ Ամուսնուս ու դստերս տեսնելու ցանկությունն այնքան ուժեղացավ, որ մոտեցա հսկիչներին և խնդրեցի հրաժարագրի մի օրինակ, որտեղ նշվում էր, որ ես այլևս Աստվածաշունչ ուսումնասիրող չեմ, ու ստորագրեցի այն։

Երբ քույրերն իմացան իմ արարքի մասին, մի քանիսը սկսեցին խուսափել ինձնից։ Սակայն երկու գերմանացի տարեց քույր՝ Հեդվիգն ու Գերտրուդը, գտան ինձ ու վստահեցրին իրենց սիրո մեջ։ Երբ միասին աշխատում էինք խոզանոցում, նրանք սիրալիր կերպով բացատրեցին, թե որքան կարևոր է պահել անարատությունը Եհովայի հանդեպ և որ մեր սերը ցույց ենք տալիս նրա նկատմամբ, երբ փոխզիջումների չենք գնում։ Նրանց մայրական հոգատարությունն ու ջերմ սերը խորապես հուզեցին ինձa։ Ես հասկանում էի, որ սխալ բան եմ արել, և ուզում էի անվավեր դարձնել հրաժարագիրս։ Մի երեկո ասացի քույրերից մեկին իմ կայացրած որոշման մասին։ Ճամբարի հսկիչներից մեկը հավանաբար թաքուն լսել էր մեր զրույցը, քանի որ հենց այդ երեկո ինձ անսպասելիորեն գնացքով հետ ուղարկեցին Նիդերլանդներ։ Մի հսկիչ (առ այսօր հիշում եմ նրա դեմքը) ասաց ինձ. «Դու դեռ Բիբելֆորշեր ես (Աստվածաշունչ ուսումնասիրող) և միշտ կլինես այդպիսին»։ Ես պատասխանեցի. «Այո՛, միշտ էլ կլինեմ, եթե Եհովան կամենա»։ Բայց մտածում էի. «Ինչպե՞ս կարող եմ անվավեր դարձնել հրաժարագիրը»։

Հրաժարագրի կետերից մեկը հետևյալն էր. «Սրանով ես հավաստիացնում եմ, որ երբեք նորից չեմ համագործակցի Աստվածաշունչ ուսումնասիրողների միջազգային ընկերության հետ»։ Ես հասկացա, թե ինչ եմ անելու։ 1943​թ. հունվարին՝ տուն վերադառնալուց կարճ ժամանակ անց, նորից սկսեցի մասնակցել քարոզչական գործին։ Եթե Աստծու Թագավորության մասին քարոզելիս նացիստները ինձ երկրորդ անգամ բռնեին, պատիժս ավելի խիստ կլիներ։

Որպեսզի Եհովային ցույց տամ իմ անկեղծ ցանկությունը՝ դառնալ նվիրված ծառա, ես ու ամուսինս նորից մեր տունը տրամադրեցինք, որ առաքիչներն ու շրջագայող վերակացուները օթևանեն։ Որքա՜ն երախտապարտ էի, որ ինձ մեկ ուրիշ առիթ ընձեռվեց՝ ապացուցելու սերս Եհովայի և իր ժողովրդի հանդեպ։

Ցավալի փորձություն

Պատերազմի ավարտից մի քանի ամիս առաջ ես ու ամուսինս ցավալի փորձության բախվեցինք։ 1944​թ. հոկտեմբերին մեր դուստրը հանկարծակի հիվանդացավ դիֆթերիայով։ Նրա վիճակն արագորեն վատթարացավ, և նա մահացավ երեք օր հետո։ Վիլլին ընդամենը յոթ տարեկան էր։

Մեր միակ երեխայի կորուստը սարսափելի հարված էր մեզ համար։ Իրականում, Ռավենսբրյուկում ունեցած փորձությունները ոչինչ էին՝ համեմատած այն ցավի հետ, որ զգում էի երեխայիս կորցնելու պատճառով։ Սակայն վհատության պահերին Սաղմոս 16։8 համարը միշտ մխիթարում էր մեզ. «Եհովան միշտ իմ առջևում է։ Ես չեմ սասանվի, քանի որ նա իմ աջ կողմում է»։ Ես ու ամուսինս վստահում էինք Եհովայի տված հարության խոստումին։ Մենք մնացինք ճշմարտության մեջ և միշտ նախանձախնդրորեն քարոզում էինք բարի լուրը։ Մինչև իր մահը (1969​թ.) ամուսինս օգնում էր ինձ, որ երախտագիտությամբ ծառայեմ Եհովային։

Օրհնություններ և ուրախություններ

Անցած տասնամյակների ընթացքում ուրախության շատ պատճառներ եմ ունեցել. դրանցից մեկն այն էր, որ մտերիմ ընկերակցություն էի վայելում լիաժամ ծառայողների հետ։ Ինչպես պատերազմի ընթացքում, այնպես էլ դրանից հետո մեր տան դռները միշտ բաց էին շրջագայող վերակացուների ու իրենց կանանց համար, երբ նրանք այցելում էին մեր ժողով։ Մարտին և Նել Կապտիններ զույգը, որը շրջագայական ծառայության մեջ էր, մեր տանն ապրեց 13 տարի։ Երբ Նելը հիվանդացավ անբուժելի հիվանդությամբ, ես առանձնաշնորհում ունեցա մինչև իր մահը երեք ամիս մեր տանը խնամել նրան։ Նրանց և տեղի սիրելի եղբայրների ու քույրերի հետ շփման շնորհիվ վայելում եմ հոգևոր դրախտը, որում ապրում ենք հենց այսօր։

Կյանքիս նշանակալից իրադարձություններից մեկը տեղի ունեցավ 1995​թ.-ին, երբ հրավիրվեցի մասնակցելու Ռավենսբրյուկում կազմակերպված հանդիպմանը՝ ի հիշատակ ճամբարում անցկացրած տարիների։ Այնտեղ հանդիպեցի այն քույրերին, որոնց հետ եղել էի ճամբարում և որոնց չէի տեսել ավելի քան 50 տարի։ Նրանց հետ հանդիպումը անմոռաց էր ու սիրտ ջերմացնող։ Դա նաև հրաշալի առիթ էր քաջալերելու միմյանց հույսով սպասել այն օրվան, երբ մեր մահացած հարազատները հարություն կառնեն։

Հռոմեացիներ 15։4-ում կարդում ենք Պողոս առաքյալի խոսքերն այն մասին, որ «մեր տոկունությամբ և Սուրբ Գրքերի տված մխիթարությամբ հույս ունենանք»։ Շնորհակալ եմ, որ Եհովան տվել է այդ հույսը, որ կարողանամ երախտագիտությամբ ծառայել նրան նույնիսկ փորձությունների ներքո։

[ծանոթագրություն]

[նկար 10-րդ էջի վրա]

Յաապի հետ (1930​թ.)

[նկար 10-րդ էջի վրա]

Մեր աղջիկը՝ Վիլլին, յոթ տարեկանում

[նկար 12-րդ էջի վրա]

1995​թ.-ին ներկա գտնվեցի սիրտ ջերմացնող հանդիպմանը։ Ես առաջին շարքում եմ՝ ձախից երկրորդը