Novemba

Mena rokutja katu nokutjiwa avihe ohunga na Jona mape ya atu ripura kutja eye ka ri nongurameno nu wina ka ri omuṱakame. Jehova we mu rakiza okukazuvarisa ombuze yombanguriro ko Ninive. Jona, “wa hena komurungu wa Muhona” na rondo moskepi ndjaa i hungama kwarwe. (Jona 1:1-3) Hapo ove otjo yandjera Jona rukwao okuyenenisa otjiungura tja pewa ho? Ngahino kotjotjita nao. Posi yokutja Jehova aa munu kutja ma sokuyandja oruveze rukwao ku Jona. (Jona 3:1, 2) Jona wa raisa kutja eye tjiri wa ri omungendu mongumbiro ye. (Jona 2:1, 2, 9) Ongumbiro Jona ndja kumba okuza mezumo rohi, tjiri i tu vatera okumuna kutja eye wa ri omungendu. Omambo we ye raisa kutja eye wa ri omurisusuparise, aa raisa ondangi nu wa kara nonḓuviro ku Jehova. Katjikumise kutja Jehova ka tarere kondataiziro ya Jona nungwari wa puratena kongumbiro ye, ne mu ungurisa otja omuprofete we rukwao. Tjiri ounahepero komunene auhe wombongo ‘okupuratena nawa’ ngunda e hiya yandja omavyuriro. w20.04 15 ¶4-6

Ovahongewa veserewondo etenga va yakurire omahongero wOukriste nu ve riyamekere kombepo ondjapuke okuvevatera okuzuva nawa Embo ra Mukuru. Owo va tjita omakonḓononeno okutjiwa nawa kutja omahongero ngo ya zikamena kOmatjangwa. (Oviung. 17:11, 12; Hebr. 5:14) Owo kave zikamisire ongamburiro yawo koumune wawo uriri nu wina kaave karere Jehova mena rondjoroka ndjaave munu tji ve ri pu novakambure ovakwao. Nungwari ongamburiro yawo ‘ye kura mokutjiwa Ndjambi.’ (Kol. 1:9, 10) Ouatjiri wEmbo ra Mukuru ka u runduruka. (Eps. 119:160) Otjotjihorera, owo ka u runduruka indu omukambure omukwetu tje tu hihamisa poo tja tjiti ouvi ounene. Wina owo ka u runduruka indu tji matu munu omauzeu. Kunao matu hepa okutjiwa omahongero wOmbeibela nawa nokukara nongamburiro yokutja omahongero ngo ouatjiri. Ongamburiro yetu ndja zikamena kOmbeibela mai yenene okututjevera tji turi momauzeu, tjimuna otjihande tjoskepi tji tji yenena okutjevera oskepi kotjivepo otjizeu. w20.07 9 ¶6-7

Indu tji matu yandja oruvara kovatwirisiwa Jesus u vara otjiṋa ho otja otjiṋa tji matji tjitwa kuye. (Mat. 25:34-40) Omuano umwe omunanḓengu tjinene mokuyandja oruvara kovatwirisiwa omokukara norupa motjiungura tjokuisapo ovandu ovahongewa otja Jesus pa rakiza. (Mat. 28:19, 20) Nombatero ‘yozonḓu zarwe’ ovatwirisiwa ve yenenisa otjiungura tjokuzuvarisa tji tji tjitwa mouye auhe nai. (Joh. 10:16) Indu tji u ri orupa rozonḓu zarwe nu tji u kara motjiungura tjokuzuvarisa aruhe, ove u raisa orusuvero rwoye kovatwirisiwa na ku Jesus wina. Eṱe wina tu kurisa oupanga wetu kuna Jehova na Jesus indu tji matu yandja otjimariva tjouharupu okuyandja oruvara koviungura mbi ve hongorera po. (Luk. 16:9) Otjotjihorera, tu yandja ohambwarakaṋa koviungura vyouye auhe mbi kamburira mo okuvatera imba mba wirwa i yomaumba. Eṱe wina matu yenene okuyandja oruyameto okuvatera ovihepwa vyombongo nokuvatera imba mbu matu tjiwa kutja mave hepa ombatero.—Omiano 19:17. w20.04 24 ¶12-13

Omayanenisiro womaprofetero ngo, maye raisa kutja ombara yokomanene wehi “ka i na ko na tja noomukuru ooihe mukururume mbuyave karere.” Omomuano uṋe? O Soviet Union, aai vanga okuisapo ozongamburiro, kunao otjaa i kondjo okuisapo ouvara wazo. Momautiro wombura ndji 1918, ohoromende yoSoviet Union ya rakiza kutja omahongero wokutja ka kuna Mukuru ye hongwe mozoskole. Omomuano uṋe ombara yokomanene wehi maai “yozike omukuru ngu yama oviṱunga” poo ngwee ve yama movita? O Soviet Union ya ungurisa ovimariva ovingi okusembamisa otjira tjayo tjovita, kutja tji rire otjinamasa nokuungura oviumbe ovingi vyomiku ominawanga. Ombara yokomanene wehi nombara yokomamuho wehi korusenina za ri noviumbe ovinamasa mbyaavi yenene okuzepa ovandu omatau omengi. Ombara yokomanene wehi ya ungura ku nombara yokomamuho wehi okutjita otjiṋa tjimwe otjinanḓengu ozo ‘za zika otjiyaukise otjitirise kotjipunguhiro,’ tji tjiri Omihoko omikutasane.—Dan. 11:31. w20.05 6-7 ¶16-17

Ouṋe ngu ma yenene okupaha imba mba yaruka ombunda mongamburiro? Atuhe, ovanene vombongo, ovakandjira, eṱunḓu ra imba mba yaruka ombunda mongamburiro, novazuvarise mave yenene okuvatera okupaha imba mba yaruka ombunda mongamburiro. Hapo ove u nepanga poo omuzamumwe ngwa yaruka ombunda mongamburiro? Hapo wa hakaena ku nomundu ngwa yaruka ombunda mongamburiro, tjoo zuvarisa okuza kondjuwo nondjuwo poo momivanda vyotjihuro? Raera omundu ngo kutja tji ma vanga okuvarurwa, mo yenene okuyandja ondjivisiro ye kovanene vombongo. Omunene wombongo wena Thomas wa tja: “Rutenga mbi pura ovakambure tjiva mbu mape ya ave tjiwa kutja ovandu mbo nai ve kara pi. Poo mbi pura ovazuvarise kutja mave zemburuka omundu ngwe heya kozombongarero zombongo rukwao. Kombunda, indu tji mba kavarura ovakambure mba yaruka ombunda mongamburiro mbi ve pura ohunga novanatje novazamumwe vawo varwe. Tjiva mba yaruka ombunda mongamburiro aave yeterere ovanatje vawo kozombongarero zombongo, nu owo mape ya va ri ovazuvarise. Owo wina mave yenene okuvaterwa okukotoka ku Jehova.” w20.06 24 ¶1; 25 ¶6-7

Moviutwa avihe kombanda yehi, ovandu uriri ombe yenena okurihonga omirari omisemba nokuzemburuka kutja pa tjitwa tjike kweṱe morukapitaveze. Kunao, tu yenena okurihonga omirari omisemba nokurundurura omuano mu tu ripura nokuhupa. (1 Kor. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) Nu nandarire nao, matu yenene okurongerisa omeritjiviro wetu womomutima okuhaṋa pokati kouwa nouvi. (Hebr. 5:14) Tu yenena okurihonga okuraisa orusuvero notjari. Nu tu yenena okuhorera kousemba wa Jehova. Omuano umwe mu matu raisa kutja tu nondangi kotjiyandjewa tjokuzemburuka omokukondja okuzemburuka oviṋa avihe Jehova mbye tu tjitira okutuvatera nokutuhuhumiṋa morukapitaveze. Nu iho tji kurisa ongamburiro yetu kutja moruyaveze me tu vatere wina. (Eps. 77:12; 78:4, 7) Omuano warwe omokuzemburuka oviṋa oviwa ovandu varwe mbi ve tu tjitira nokuraisa ondangi kuwo. Ovakonḓonone va tja ovandu mbe raisa ondangi potuingi ve kara nondjoroka. w20.05 23 ¶12-13

Ripura kutja Moses wa ri mongaro iṋe indu tja ri kozongoro moruuwa na munu ongeṋangeṋeno ya Jehova a mai kapita. Ihi mape ya tja ri otjiṋa otjikumise tji tja tjitwa ku ngamwa omundu ngunda Jesus e hi yeya kombanda yehi. Moses wa zuva omambo nga hungirwa i omuengeli nga: “Muhona, Muhona, ongu ri Ndjambi ngu ri omunaunyaṋutima nomunatjari, ngu nomuretima, nu ngwa tumba otjari nouṱakame. Eye ongu ma ṱakamisire omayovi otjari tje, nongu ma isire ouhasemba nozongatukiro nouvi.” (Eks. 33:17-23; 34:5-7) Moses mape ya ee rizemburuka ohunga noviṋa mbya tjitwa mbyo indu tjaa ungurisa ena ra Jehova momambo wetjangwa randino. Indu tji matu ripura nena ndi Jehova, eṱe wina matu sokuripura kutja Jehova omungendu. Eṱe matu sokuripura novikaṋena vye tjimuna omasa we, ounongo, ousemba, norusuvero rwe. Tji twe ripurire kovikaṋena mbyo na vyarwe mavi tu hingi kutja tu kare nondengero onene ku ye.—Eps. 77:11-15. w20.06 8-9 ¶3-4

Jesus wa tja, ovahongewa ve mave tjiukirwa korusuvero ndu ve raisa pokati kawo. (Joh. 13:34, 35) Posi yokutja pe noviṋa ovingi mbi matu sokutjita kutja tu kare nongamburiro yomasa. Ongamburiro yetu ka i zikamene korusuvero rwa Kristus ndu raisiwa i ovakarere va Mukuru uriri. Ongwaye tji matu tja nao? Ngatu tje omukambure omukwetu, nangarire omunene wombongo poo omukandjira wa tjiti ouvi ounene. Poo tjike indu omukambure omukwetu tje tu pindikisa momuano umwe poo omukwao? Nu tjike indu omundu tja rire omupirukire na ṋunisa kutja ongamburiro yetu iri posyo. Oviṋa otja imbyo tji vya tjitwa hapo mo isa okukarera Jehova? Matu rihongo kutja, indu tji u riyameka kovandu pendje nokuriyameka ku Jehova, ongamburiro yoye kamaai zikama. Ongamburiro yoye kamaai kara nomasa indu tji mai zikamene koumune woye uriri, nungwari mai sokuzikamena kondjiviro yatjiri. Ove mo hepa okukambura kutja Ombeibela i honga ouatjiri ohunga na Jehova.—Rom. 12:2. w20.07 8 ¶2-3

Pe noviṋa ovingi mbi raisa kutja ovaengeli ve tu vatera okupaha imba mba yaruka ombunda mongamburiro nu mbe vanga okukotoka ku Jehova. (Omavan. 14:6) Otjotjihorera, Silvio ngwa za ko Ecuador, wa ningira ombatero mongumbiro kokutja ma kotoke kombongo. Ngunda ama kumbu ovanene vevari vombongo va kongora pomuvero we. Indu tji ve mu varura owo va ri nondjoroka okumuvatera okukotoka ku Jehova. Tjiri matu munu ondjoroka onene okuvatera imba mba ngundipara mongamburiro okukotoka ku Jehova. Tara ku imbi Salvador, omukandjira ngu yandja ombango yapeke ku imba mba yaruka ombunda mongamburiro, mbya hungira: “Povikando tjiva irira ouzeu kwami okuhanda omahoze wandje wondjoroka. Tjiri tji ndjipa ondjoroka tjinene okumuna omuano Jehova ma vatera onḓu ye ndja suvera okupita mouye wa Satan nokutja ami wina mbe riyandjera okuungurisiwa iye motjiungura tje.” Indu ove tji waisa okukara pu novakarere va Jehova, kara nongamburiro kutja eye ngamba we kusuvera. Jehova u zera kutja u kotoke ku ye nu eye tjiri me ku yakura. w20.06 29 ¶16-18

Otja ‘Omuhonge’ omunene, Jehova u tupa ovihorera mEmbo re okutuhonga. (Jes. 30:21) Eṱe tu rihonga okuza momahungi wOmbeibela ohunga novandu mbaave raisa ovikaṋena mbyaavi tjata ku Mukuru. Nu wina tu rihonga kutja pa tjitwa tjike ku imba mbe hina va raisa ovikaṋena oviwa mbyo. (Eps. 37:37; 1 Kor. 10:11) Ripura na imbi mbya tjitwa kOmbara Saul. Eye wa ri omurumendu omutanda omurisusuparise. Eye aa tjiwa kutja ma sokuyandera pi nu nandarire wa keyakeya okuyakura omerizirira omengi. (1 Sam. 9:21; 10:20-22) Posi yokutja, Saul kombunda wa uta okuritongamisa. Eye wa uta okuraisa ongaro ndjo ousupi kombunda ya indu tja ri ra ombara. Otjikando tjimwe, eye ka raisire omuretima indu tjaa sokuundja omuprofete Samuel nu wa tjita ombunguhiro nandarire kutja kaari nousemba okuitjita. Nu mena ranao, eye wa pandjara oupanga we kuna Jehova nu korusenina wa pandjara ouvara we otjombara. (1 Sam. 13:8-14) Ma rire nawa kweṱe tji twe rihongere kovihorera mbyo nu atu ha tjiti otjiṋa tji tu hi nousemba na tjo. w20.08 10 ¶10-11

Otjingaperi kutja Jehova wa yandja “oviyandjewa kovandu” okuhongorera po ombongo ye, okupitira mu Kristus. (Ef. 4:8) “Oviyandjewa kovandu” mbi, vi kamburira mo ouṋepo wOrutu Orunane, ovavatere wOrutu Orunane, Ouṋepo wOkomiti yOrutavi rwOmberoo, ovatarere mbe varura ozombongo, imba mbe honga ozoskole pekepeke motjira tja Jehova, ovanene vombongo novavatere vombongo. Ovarumendu ovakambure avehe mbo va zikwa nombepo ondjapuke okutjevera ozonḓu za Jehova nokutunduuza ombongo. (1 Petr. 5:2, 3) Ovarumendu ovakambure ve zikwa nombepo ondjapuke okuungura oviungura pekepeke. Tjimuna ouṋepo pekepeke worutu omake nozombaze tji u ungura kumwe okuyeta ouwa korutu aruhe, ovarumendu ovakambure mba zikwa nombepo ondjapuke wina ve ungura oukukutu okuyeta ouwa kombongo aihe. Owo kave kondjo okutangwa i varwe. Nungwari, owo ve kondja okutunduuza nokuyanḓiparisa ovakambure ovakwao. (1 Tes. 2:6-8) Eṱe tjiri tu nondangi ku Jehova okutupa ovarumendu ovakambure mbo mbe twapo ozonḓero za varwe komeho ya inḓa ozawo oveni. w20.08 21 ¶5-6

Epu rimwe ndi tu zuvarisira omena rokutja ovandu va ‘kurungisiwa nu va ningisa ondjenda’ nu ve hepa okurihonga ombuze ombwa yOuhona. (Mat. 9:36) Jehova u vanga kutja ovandu avehe ve ye kondjiviro youatjiri nu ve yamwe. (1 Tim. 2:4) Indu tji matu ripura ohunga nomuano ombuze ombwa mu i yama ovandu, iho tji tu hinga kutja tu zuvarise. Tu yama omuinyo vyovandu. (Rom. 10:13-15; 1 Tim. 4:16) Eṱe wina matu sokukara noviungurisiwa mbi ri vyo motjiungura tjokuzuvarisa. Nu matu sokutjiwa okuungurisa oviungurisiwa mbyo. Jesus wa yandja omarakiza omakahu kovahongewa ve. Eye we ve honga kutja ovikwaye mbi mave sokutwaerera, o pi pu mave sokukazuvarisa nu mave sokuhungira ye. (Mat. 10:5-7; Luk. 10:1-11) Ndino, otjira tja Jehova tje tu pa Oviungurisiwa vyetu vyOkuhonga mbi noviungurisiwa mbi tu vatera tjinene. Nu tu hongwa omuano wokuungurisa oviungurisiwa mbyo. Omahongero ngo ye tu vatera kutja tu kare nongamburiro indu tji matu zuvarisa nokurihonga kutja tu rire ovahonge ovawa.—2 Tim. 2:15. w20.09 4 ¶6-7, 10

Omuapostele Johanes tjiri mape ya wa ri nondjoroka okuzuva kutja imba mba vatera okutjiwa ouatjiri ve kayenda komurungu okukarera Jehova. Owo aave munu ouzeu, nu Johanes aa ungura nomasa okukurisa ongamburiro yOvakriste ovaṱakame mba ri tjimuna ovanatje kuye. Momuano otjingewo, eṱe wina tu kara nondjoroka indu ovanatje vetu oveni poo imba mbu twa vatera okutjiwa ouatjiri tji mave kayenda komurungu okukarera Jehova. (3 Joh. 3) Ape mombura ndji 98 O.Z., ombepo ondjapuke ya Jehova ya hinga Johanes okutjanga otutuu tutatu. Ondando yotutuu two ya ri okutunduuza Ovakriste ovaṱakame okukurisa ongamburiro yawo mu Jesus nokukayenda komurungu mouatjiri. Johanes ee rikende ohunga nomuano ovahonge woposyo maave kurungisa ozombongo. (1 Joh. 2:18, 19, 26) Ovandu mba isa okurikotamena ku Mukuru aave tja ve tjiwa Mukuru, posi yokutja owo ka vari nonḓuviro komatwako wa Jehova. w20.07 20 ¶1-3

Mena rokutja tu nongamburiro mombuze ndji tu zuvarisa ku tjita kutja tu raere ovandu ovengi otja pu matu yenene. Tu nongamburiro momakwizikiro nge ri mEmbo ra Mukuru. (Eps. 119:42; Jes. 40:8) Eṱe tu muna omayenenisiro womaprofetero wOmbeibela nge yenenisiwa ndino. Wina tu muna omuano ehupo rovandu mu ri runduruka indu tji va utu okuṱakamisa omirari vyOmbeibela. Oviṋa otja imbyo vi tjita kutja tu kare nongamburiro yomasa kutja ombuze ombwa yOuhona wa Mukuru mai sokuzuvakwa kovandu avehe. Eṱe wina tu nongamburiro mu Jehova ngu ri Omburo yombuze ndji tu zuvarisa, na mu Jesus ngwa zikwa otjOmbara yOuhona we. Kainatja kutja pa tjitwa tjike kweṱe, Jehova aruhe u ri mbo okutuvatera nokutupa omasa. (Eps. 46:1-3) Nu wina tu nongamburiro kutja Jesus u hongorera po otjiungura tjokuzuvarisa okuza meyuru, mokuungurisa omasa nouvara mbwa pewa i Jehova. (Mat. 28:18-20) Tu kara nongamburiro kutja Jehova ma sere ozongondjero zetu ondaya. w20.09 12 ¶15-17

Povikando tjiva, ovakazendu ovakambure mape ya ave hepa omundu okuvevatera indu tji ve ri mouzeu kaaṋi. (Jes. 1:17) Otjotjihorera, omukazendu omuhepundu poo ngwa haṋika ku nomurumendu we mape ya a hepa omundu okumuvatera noviṋa tjiva omurumendu we mbyaa tjiti. Omukazendu omukambure omunene motjiwondo mape ya a hepa ombatero yokuhungira ku nozonganga. Poo omukazendu omukandjira ngu ungura oviungura vyarwe motjira tja Jehova mape ya a hepa omundu okumuhungirira po, indu tji ma hungirwa navi i varwe mena rokutja ka kara motjiungura tjokuzuvarisa aruhe tjimuna ovakandjira varwe. Ngatu tare kotjihorera tja Jesus. Jesus aa hungirire po ovakazendu ovakambure indu varwe tjaave ve pangura. Otjotjihorera, eye wa hungirira po Maria indu Marta tje mu hungira navi. (Luk. 10:38-42) Nu eye wina wa hungirira po Maria otjikando otjitjavari, indu varwe tjaave munu kutja wa tjiti otjiṋa otjivi nokumuhungira omambo omavi. (Mar. 14:3-9) Jesus aa tjiwa kutja ongwaye Maria tja tjita nao nu we mu tanga kutja. Nu eye wa hunganeka kutja oviungura vye oviwa mbyo mavi tjiukisiwa “akuhe Ombuze Ombwa ndji ku mai zuvarisiwa mouye auhe.” w20.09 24 ¶15-16

Omurise omuwa u tjiwa kutja onḓu mape ya ai pandjara. Nu indu onḓu tji ya pandjara, omurise keei tjindi navi. Tara kotjihorera Mukuru tja twapo indu tjaa vatere ovakarere ve mba isa okumukarera oure woruveze orusupi. Omuprofete Jona ka karere nonḓuviro kerakiza ra Jehova rokuyenda ko Ninive. Nandarire nao, Jehova ke mu hahizire. Tjimuna omurise omuwa, Jehova we mu yama nu we mu vatera okumupa omasa ngaa hepa okuyenenisa otjiungura tje. (Jona 2:7; 3:1, 2) Kombunda, Jehova wa ungurisa omuti omumunu okuvatera Jona okutjiwa ounanḓengu womuinyo womundu auhe. (Jona 4:10, 11) Matu rihongere kotjike? Ovanene vombongo kave sokuhakahana okuhahiza imba mba yaruka ombunda mongamburiro. Nungwari ovanene vombongo mave sokukondja okutjiwa nawa kutja otjikwaye tji tja tjita kutja omundu ma poke kombongo. Indu omundu ngo tja kotoka ku Jehova, ovanene vombongo ve kayenda komurungu okumuraisira orusuvero. w20.06 20-21 ¶10-12

OSoviet Union tji yaza nokuwa mombura ndji 1991, ovakarere va Mukuru mba ri kehi yomananeno wayo va kara nouyara oruveze orusupi, Daniel wa sasaneka ouyara mbwi otja “ombatero onḓiṱi.” Kunao owo va ri nouyara wokuzuvarisa, nu tjimanga otjivarero tjovazuvarise momahi nga ri kehi yoSoviet Union tja ye rurukira ko. Posi yokutja kombunda yozombura kaaṋi, oRussia nomahi nge yandja oruvara kuyo onga ri ra ombara yokomanene wehi. Ohoromende kutja i varwe otja ombara yokomanene wehi poo ombara yokomamuho wehi i sokutjita oviṋa vitatu mbi mavi kongorere mba: (1) mai sokutatumisa ovakarere va Mukuru momiano omingi pekepeke, (2) mai sokuraisa movitjitwa vyayo kutja oyo ya tonda Mukuru watjiri Jehova novakarere ve, nu (3) ozombara mbari nḓa maze sokurwa kumwe okurarakana ouvara. ORussia nomahi nge yandja oruvara kuyo va ṋiṋikiza ovakarere va Mukuru, indu tji va tjaera otjiungura tjokuzuvarisa nokutatumisa ovakambure ovakwetu. Omikambo mbi va toora mbyo vi raisa kutja owo va tonda Jehova novakarere ve. Nu oyo i kondja okurira onamasa pombara yokomamuho wehi, ndji ri oBritain noUnited States. w20.05 12-13 ¶3-4

Mena rokutja okuhonga ku ri tjimuna okuisapo ovandu ovahongewa, tu vanga kutja omahongero wetu yerire omasemba. Eṱe tu honga Ombeibela kovandu omangete omengi mouye. Eṱe twa suvera imbi mbi tu honga okuza mEmbo ra Mukuru. Kunao mape ya atji tjiti kutja tu vange okuhungira ovingi ohunga nOmbeibela. Nungwari, kainatja kutja mokayendisa Omakonḓononeno wOkambo kOruhungu, poo Omakonḓononeno wOmbeibela wOmbongo poo omakonḓononeno wOmbeibela ponganda, omukayendise ka sokuhungira oviṋa ovingi. Omuhonge auhe wOmbeibela u vanga okuungurisa Ombeibela nawa indu tji ma hongo. Kunao u sokukengeza kutja aha hungire oviṋa ovingi nu aha kondjo okukahurura oviṋa avihe mbi ma tjiwa ohunga netjangwa poo orupa ndo. (Joh. 16:12) Sasaneka ondjiviro ndji wa ri nayo indu tji wa papitisiwa kuna indji ndji u nayo nai. Indu tji wa papitisiwa ngahino ootjiwa oviṋa tjiva uriri. (Hebr. 6:1) Pa kambura oruveze kove okutjiwa mbi u tjiwa nai, kunao o kondjo okuhonga omuhongwa woye omupe oviṋa avihe meyuva rimwe. w20.10 14-15 ¶2-4

Jehova wa toororera Jesus ovanene mbe ri wo. (Mat. 1:18-23; Luk. 1:26-38) Omambo wa Maria nga hungira okuza komutima, nga tjangwa mOmbeibela ye raisa orusuvero rwe ku Jehova na kEmbo re. (Luk. 1:46-55) Nu ongaro Josef ndja raisa kerakiza ra Jehova, i raisa kutja wa suverere Mukuru nu aa vanga okuyorokisa omutima we. (Mat. 1:24) Jehova ka toororere ovandu ovatumbe okurira ovanene va Jesus. Ombunguhiro Josef na Maria ndji va tjita kombunda yongwatero ya Jesus, i raisa kutja owo vari ovasyona. (Luk. 2:24) Owo va kakara novanatje hambombari poo kombanda yanao tji tja tjita kutja ave ha kara novimariva ovingi poo omauini omengi. (Mat. 13:55, 56) Jehova aa tjevere Omuna we komaumba tjiva uriri, nungwari kee mu tjevere komaumba ayehe. (Mat. 2:13-15) Otjotjihorera, Jesus wa ri novazamumwe mbe hina aave kambura mu ye indu oveṱunḓu re tji ve hina va ri nongamburiro kutja eye ongu ri Messias poutenga. (Mar. 3:21; Joh. 7:5) Wina, Jesus aa sokutjinda ouzeu wonḓiro ya ihe Josef ngwe mu kurisa. w20.10 26-27 ¶4-6

Hapo ove wa rora okurimuna ourike nokutja kape nomundu ngu ma yenene okukuvatera okutjinda ouzeu woye? Ovengi va ri noumune mbwo, nandarire ovakarere va Jehova ovaṱakame. (1 Ozomb. 19:14) Indu tji wa kara mongaro ndjo, zemburuka omakwizikiro wa Jehova nga: “Ami himee ku esa ko; nu himee ku imbirahi ko!” Kunao, nongamburiro eṱe matu yenene okutja, “Muhona Eye omuvatere wandje, nu hi nokutira ko.” (Hebr. 13:5, 6) Omuapostele Paulus wa tjanga omambo ngo kOvakriste moJudea, ape mombura ndji 61 O.Z. Omambo we ye tu zemburukisa ombambo nge ri mEpsalme 118:5-7. Tjimuna omutjange wepsalme, Paulus mena ra imbi mbya tjitwa ku ye, aa tjiwa kutja Jehova me mu vatere. Otjotjihorera, ozombura mbari komurungu ya indu Paulus tja tjanga orutuu kOvaheberi, mouyenda we eye wa tuurunga otjivepo tjaa tji hingi nomasa momuronga. (Oviung. 27:4, 15, 20) Jehova wa vatera Paulus mouyenda we mbwo momiano pekepeke. w20.11 12 ¶1-2

Ongwaye tje ri ounongo okuhinokuripura kutja ehupo retu morukapitaveze ra ri ewa pu indi? Okuripurira koviṋa oviwa mbya tjitwa morukapitaveze ku tjita kutja atu he ripurire ku imbi ovivi. Tara kotjihorera tjOvaIsrael voruveze orukuru. Kombunda yokupita moEngipte, owo va hakahana okuzemba omuano ehupo rawo mu ra ri ezeu moEngipte. Nungwari, owo aave ripurire kovikurya oviwa mbyaa ve ri uriri. Owo va tja: “Matu zemburuka omahundju nguyatu ri uriri moEngipte, nandarire omakungu, nomatanga, nozoseu, nozonyanga, nozomongorwa.” (Num. 11:5) Posi yokutja, hapo owo aave ri “uriri” nokuhinokusuta? Kako. Ovaisrael ve tjimunine ko, owo aave tatumisiwa nokuungurisiwa otjovakarere moEngipte. (Eks. 1:13, 14; 3:6-9) Nandarire nao, owo va zemba ohunga nondatumisire ndji va munine nu aave vanga okuyaruka. Owo aave yandja ombango komayuva omawa omakuru pendje nokuripurira koviṋa oviwa Jehova mbye ve tjitira. Jehova kaa tjaterwa i yongaro yawo.—Num. 11:10. w20.11 25 ¶5-6

Povikando tjiva, eṱe mape ya atu ripura kutja ehupo retu re ura “nozongondjero ozengi” nu katu hupu orure. (Job 14:1) Ku nao iho tji tjita kutja povikando tuwe momuinyo. Ovakarere va Jehova ovengi morukapitaveze va ri mongaro ndjo. Nandarire tjiva aave vanga okukoka. (1 Ozomb. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16) Posi yokutja, Jehova aruhe ee ve huhumiṋa nokuveyanḓiparisa. Ovihorera vyawo mbyo vya tjangwa okutuhuhumiṋa nokutja tu rihongere ko. (Rom. 15:4) Tara ku Josef omuatje wa Jakob omuzandu, ehupo re ra runduruka tjimanga. Eye kaa ri pu na ihe ngwe mu suverere nu wa karira omundu wonḓengu yokehi moEngipte. (Gen. 37:3, 4, 21-28; 39:1) Okuzambo omukazendu wa Potifar wa kora ovizeze kutja Josef wa vanga okumutjera. Potifar kena pa kondja okukonḓonona owatjiri. Nungwari wa yumba Josef motjovakamburwa nu a pandekwa nouketanga. (Gen. 39:14-20; Eps. 105:17, 18) Oukahu kutja Josef wa ri nepu esemba nda tja ri tjita kutja ma we momuinyo. w20.12 16-17 ¶1-4

Jesus wa tja, ihi matji sokurira otjiṋa otjinanḓengu tji matu sokukumbira. Hapo Jesus aa hee tjike? Okuyapura otjiṋa ku heya okutjikohorora. Posi yokutja tjiva mape ya ave pura kutja, ‘Ena ra Jehova ka yapuke rukuru?’ Kutja tu zire epurire ndo, matu hepa okuripura kutja ena rikamburira mo ye. Ena kambo ndi tjangwa pombapira uriri poo nda rukirwa okuisanewa. Tara ku imbi Ombeibela mbi i hungira: “Ena ewa oro enanḓengu poutumbe auhe.” (Omiano 22:1; Omuzuv. 7:1) Ongwaye ena tji ri ri enanḓengu nao? Mena rokutja ena rikamburira mo omuano mbu u tjiukwa i varwe. Kunao, ena mu ri tjangwa pombapira poo nandarire omuano mbu ri isanewa ka mburi omunahepero, nungwari otjiṋa otjinanḓengu omuano ovandu mu ve ripura indu tji va munu poo tji va zuu ena ndo. Indu ovandu tji mave kora ovizeze ohunga na Jehova, ve tjita kutja varwe ve ute okukara noumune ouvi ohunga na ye. Indu ovandu tji va munu oviṋa ovivi ama vi tjitwa ve uta okuyandja ondjo ku Mukuru nokuyamburura ena re. w20.06 3 ¶5-7

Eṱe mape ya atu rikende ohunga nomauzeu wetu nga tji tu hi nokuripura notjiṋa tjarwe. Otjotjihorera, mape ya atu rikende kutja kamaatu munu ovimariva mbya yenene okuranda oviṋa mbi matu hepa. Poo atu rikende kutja tji twa vere kamaatu i koviungura poo matu pandjara oviungura vyetu. Nu wina mape ya atu rikende kutja kamaatu yenene okurira ovaṱakame tji twa rorwa okuteya omatwako wa Mukuru. Moruveze rwa tjimanga Satan ma ungurisa imba mbe ri kehi ye okurwisa ovakarere va Mukuru. Mape ya atu rikende kutja matu tjiti vi indu tja tjiti nao. Poo atu ripura kutja, ‘Hapo onavi okurikenda ohunga noviṋa mbyo?’ Matu tjiwa kutja Jesus wa raera ovemukongorere kutja, ‘Amu rikende.’ (Mat. 6:25) Hapo Jesus aa hee kutja katu sokurikendera otjiṋa? Kako! Zemburuka kutja moruveze orukuru ovakarere va Jehova ovaṱakame aave rikende wina, posi yokutja eye wa ri nonyuṋe mu wo. (1 Ozomb. 19:4) Otjiperi kutja Jesus u tu huhumiṋa nomambo ngo. Eye ka vanga kutja tu rikende ohunga noviṋa mbi matu hepa nga tji tu hi nokumuna kutja okukarera Jehova otji tji ri otjiṋa otjinanḓengu tjinene mehupo retu. w21.01 3 ¶4-5

Omurumendu ma ziri ku Jehova na Jesus komuano mu ma tjindi eṱunḓu re. (1 Petr. 3:7) Mena rokutja Jehova ongu ri otjiuru tjeṱunḓu re meyuru na kombanda yehi, eye u nouvara wokutwapo ozoveta ohunga nomuano ovanatje ve mu ve sokuritjinda nokuvevatera kutja ve kare nonḓuviro kozoveta nḓo. (Jes. 33:22) Jesus ngu ri otjiuru tjombongo yOvakriste, wina u nouyara wokutwapo ozoveta nokutara kutja maze kongorerwa. (Gal. 6:2; Kol. 1:18-20) Tjimuna Jehova na Jesus, otjiuru tjeṱunḓu tji nouvara wokutwapo ozoveta meṱunḓu re. (Rom. 7:2; Ef. 6:4) Posi yokutja ouvara mbwo u nopoṋa pu u yandera. Otjotjihorera, ozoveta ze ze sokuzikamena komirari mbi ri mEmbo ra Mukuru. (Omiano 3:5, 6) Nu otjiuru tjeṱunḓu ka tji nouvara wokutwapo ozoveta ku imba mbe he ri oveṱunḓu re. (Rom. 14:4) Indu ovanatje ve tji ve kuru nu ave tjindi ponganda, owo ve kayenda komurungu okumutenga, posi yokutja kave ri kehi youvara we rukwao.—Mat. 19:5. w21.02 2-3 ¶3-5

Omuano umwe omunanḓengu otjiuru tjeṱunḓu mu matji yenene okuraisa orusuvero omokutumba eṱunḓu. Posi yokutja, eye ma sokuzemburuka kutja ounanḓengu tjinene ku ye okuvatera eṱunḓu re kutja ri kare noupanga ouwa kuna Jehova. (Mat. 5:3) Indu Jesus ngunda e hiya ṱa, eye aa vanga okutjiwa kutja Maria ma tjeverwa. Nandarire kutja Jesus wa ri momihihamo, eye wa ningira omuapostele Johanes okutjevera ina. (Joh. 19:26, 27) Omurumendu omukambure ngu ri otjiuru tjeṱunḓu mape ya a kara nomerizirira warwe omananḓengu. Eye ma sokuungura oukukutu poviungura vye kokutja ma yandje ondjozikiro ku Jehova. (Ef. 6:5, 6; Tit. 2:9, 10) Nu mape ya a kara nomerizirira mombongo tjimuna okutunduuza ovakambure, nokuhongorera po otjiungura tjokuzuvarisa. Wina ounanḓengu ku ye okukonḓonona aruhe Ombeibela pu nomukazendu we novanatje. Owo tjiri mave kara nondangi kozongondjero azehe nḓe tjita okuvevatera kutja ve kare ovaveruke, ve kare nondjoroka nokuvevatera kutja ve kayende komurungu okurikotamena ku Jehova.—Ef. 5:28, 29; 6:4. w21.01 12 ¶15, 17

Ombeibela i hungira oviṋa tjiva omukazendu mbi ma yenene okutjita. Otjotjihorera, eye ma yenene okukara nouvara na imbi mbi mavi tjitwa ponganda, okuranda nokurandisa omahi nokutjita ongetjefa. (Omiano 31:15, 16, 18) Eye u nousemba wokuyandja oumune we, nungwari ke ri tjimuna omukarere. Omurumendu we u nongamburiro mu ye nu u puratena koumune we. (Omiano 31:11, 26) Indu omurumendu tji ma tjindi omukazendu we nondengero otja indjo, ku tjita kutja i rire oupupu ku ye okuriwisa kehi ye. Nandarire kutja Jesus wa yenenisa oviṋa ovingi, eye kaa munu kutja okuriwisa kehi ya Jehova maku wisa onḓengu ye pehi. (1 Kor. 15:28; Fil. 2:5, 6) Momuano otjingewo, omukazendu omusore ngu horera kotjihorera tja Jesus kamaa munu kutja, okuriwisa kehi yomurumendu we otjiṋa tji matji wisa onḓengu ye. Eye ma yandja oruvara komurumendu we mena rokutja we mu suvera, nu tjinenenene mena rokutja wa suvera nokuyandja ondengero ku Jehova. Omukazendu omukambure kamaa yandja oruvara komurumendu we, indu tji me mu ningire okupirukira omatwako poo omirari vyOmbeibela. w21.02 11 ¶14-15; 12 ¶19

Okusuvera Mukuru ku vatera ovakarere va Jehova okutuurunga ondatumisire. Otjotjihorera, indu ovaapostele tji va raerwa i yotjira tjOvajuda otjinamasa kutja ngave ise okuzuvarisa, orusuvero rwawo ku Mukuru rwe ve hinga okukara “nonḓuviro ku Ndjambi komeho yokukara nonḓuviro kovandu.” (Oviung. 5:29; 1 Joh. 5:3) Orusuvero otja indwo wina ru vatera ovakambure okurira ovaṱakame nandarire kutja mave tatumisiwa i yozohoromende ozonamasa nu nḓe hi nombinḓu komutima. Indu ouye tji mau tu nyengwa eṱe katu u momuinyo, nungwari tu kara nondjoroka. (Oviung. 5:41; Rom. 5:4, 5) Indu oveṱunḓu retu tji mave tu pirukire, tjiri iho katjiṋa otjipupu okutjinda. Owo tji va munu kutja matu vanga okurihonga ohunga na Jehova, mape ya ave munu kutja twa pukisiwa. Nu varwe mape ya ave munu kutja twa vere oviyoze. (Sasaneka na Markus 3:21.) Owo mape ya ave tu hihamisa kotutu poo ave tu hihamisa nomambo. Ka tu sokutemwa indu tji ma tu munu omapirukiro otja ingo. Jesus wa tja: “Ovanavita tjinene na ingwi omuini wonganda mave rire imba ovondjuwo ye omuini.”—Mat. 10:36. w21.03 21 ¶6-7

Indu tji wa i pu nomuzuvarise komuhongwa we wOmbeibela, puratena nawa koviṋa omuzuvarise nomuhongwa mbi mave hungire. Tji wa tjiti nao, mo yenene okuvatera poruveze ndu ri ro. Otjingaperi kutja, ove rutenga mo sokuripura ngunda au hiya hungira. Otjotjihorera, ko sokuhungira tjinene, okurya eraka ra ingwi ngu ma hongo poo okuuta okuhungirira kepu rarwe. Posiya, mo yenene okuhungira otjiṋa otjisupi, okuyandja otjisasanekero poo okupura epuriro kutja u vatere omuhongwa okuzuva epu nawa. Povikando tjiva, mape ya o ha hungire ovingi mehongwa ndo, posiya tji wa tanga omuhongwa nokumuraisira onḓero, ove mo mu vatere tjinene kutja ma kayende komurungu okukurisa oupanga we ku na Jehova. Indu tji maku vatere omuhongwa, raera omuhongwa ousupi ohunga nomuano ove mbwe rihonga ouatjiri, omatokero ngu wa tuurunga poo omuano Jehova mee ku vatera mehupo roye. (Eps. 78:4, 7) Oviṋa mbi mo mu raere mape ya avi rire oviṋa mbi ma hepa okuzuva poruveze ndwo. Ovyo mape ya avi pamisa ongamburiro ye poo okumutunduuza kutja ma kayende komurungu okuvaza pondondo yokupapitisiwa. w21.03 10 ¶9-10

Ouṋe ngu ma sokutangwa indu tji twa munu ondoṋeno motjiungura tjokuzuvarisa? Paulus wa zira epuriro ndo indu tja tjanga omambo nga ohunga nombongo yOvakorinte: “Ami vari mba kuna, nu Apolos a tjatja, nungwari Ndjambi ongwa hapisa. Ingwi ngu ma kunu, na ingwi ngu ma tjatja owo kaviṋa, nungwari Ndjambi ongu ri omunanḓengu tjinga e ri ngu ma hapisa.” (1 Kor. 3:6, 7) Tjimuna Paulus, eṱe aruhe matu sokutanga Jehova kondoṋeno aihe ndji matu munu motjiungura tjokuzuvarisa. Hapo matu raisa vi ondangi kondjingonekero ‘yokuungura pamwe’ na Mukuru, Kristus novaengeli? (2 Kor. 6:1) Matu yenene okutjita nao, indu tji matu kondjo okukara noruveze aruhe okuzuvarisa ombuze ombwa ku varwe. Eṱe ka tu sokukuna ozondwi zouatjiri uriri nungwari matu sokuzetjatja wina. Indu omundu tja raisa ombango, eṱe matu vanga okukondja okuyaruka kuye okukauta omakonḓononeno wOmbeibela kuna ye. Tu kara nondjoroka indu tji matu munu omuano Jehova mu ma vatere omuhongwa wOmbeibela okurundurura ongaro noumune we. w20.05 30 ¶14, 16-18