Ịnọ n’Okpuru Yoke Ahụ

9, 10. N’oge ochie, gịnị ka yoke bụ ihe atụ ya, n’ihi gịnịkwa ka Jisọs ji kpọọ ndị mmadụ òkù ịnyara yoke nke ya?

⁹ Ị̀ rịbara ama na n’okwu ndị ahụ e hotara na Matiu 11:28, 29, Jisọs kwuru, sị: “Nyaranụ yoke nke m n’olu unu, mụtakwanụ ihe n’ọnụ m?” Laa azụ n’oge ahụ, ọ pụrụ ịdị nwoke nkịtị ka a ga-asị na ọ na-arụ ọrụ n’okpuru yoke. Site n’oge ochie, yoke abụrụwo ihe atụ nke ịgba ohu. (Jenesis 27:40; Levitikọs 26:13; Deuterọnọmi 28:48) Ọtụtụ n’ime ndị ọrụ e goro ego bụ́ ndị Jisọs zutere bu yoke nkịtị n’ubu ha rụọ ọrụ, na-ebu ibu ndị dị arọ. Na-adabere n’otú e si rụọ yoke, ọ pụrụ ịbụ ihe dị mfe ibu n’olu nakwa n’ubu ma ọ bụ bụrụ ihe na-egbu mgbu. Dị ka ọkwa nkà, ọ pụrụ ịbụwo na Jisọs rụrụ yoke, ọ ga-amawokwa otú ọ ga-esi rụọ nke ‘na-adịghị egbu mgbu.’ Ikekwe ọ na-eji akpụkpọ anụ ma ọ bụ ákwà amachite ebe a na-atụkwasị n’olu ma ọ bụ n’ubu iji mee ka yoke ahụ ghara igbu mgbu ruo ókè o kwere mee.

¹⁰ Mgbe Jisọs sịrị, “Nyaranụ yoke nke m n’olu unu,” ọ pụrụ ịbụwo na o ji onwe ya na-atụnyere onye wetara yoke a rụrụ nke ọma nke ‘na-agaghị egbu onye ọrụ mgbu’ n’olu nakwa n’ubu. N’ihi ya, Jisọs gbakwụnyere, sị: “Ibu m dịkwa mfe.” Nke a na-egosi na ígwè yoke ahụ abụghị nke na-egbu mgbu, ọrụ ahụ abụghịkwa nke ohu. N’ezie, site n’ịkpọ ndị na-ege ya ntị ka ha nyara yoke ya, Jisọs adịghị enye ha ahụ efe ozugbo pụọ n’ọnọdụ mmegbu nile e nwere n’oge ahụ. Otú o sina dị, echiche dị iche o nyere ga-eme ka ha zuru ike n’ụzọ dị ukwuu. Ime mgbanwe n’ụzọ ndụ ha nakwa n’ụzọ ha si eme ihe ga-emekwa ka ha nwee ahụ efe. Nke ka mkpa bụ na olileanya doro anya ma sie ike ga-enyere ha aka ibelata nrụgide ha na-enwe ná ndụ.

Izu Ike Pụrụ Ịbụ nke Gị

11. Gịnị mere Jisọs adịghị atụ nnọọ aro iji otu yoke gbanwere ọzọ?

¹¹ Biko rịba ama na Jisọs adịghị ekwu na ndị mmadụ ga-eji otu yoke gbanwere ọzọ. Rom ka ga-anọgide na-achị ala ahụ, dị nnọọ ka ọchịchị nke oge a na-achị ala ebe ndị Kraịst bi. Ụtụ isi ndị Rom nara na narị afọ mbụ agaghị akwụsị. A ga na-enwe nsogbu ahụ ike na nke akụ̀ na ụba. Ezughị okè na mmehie ga-anọgide na-emetụta ndị mmadụ. N’agbanyeghị ihe ndị a, izu ike pụrụ ịbụ nke ha site na ha ịnakwere ozizi Jisọs, dị ka ọ pụrụ ịbụ nke anyị taa.

12, 13. Gịnị ka Jisọs mere ka ọ pụta ìhè na ọ ga-eweta izu ike, oleekwa otú ụfọdụ ndị si meghachi omume na ya?

¹² Otu akụkụ dị mkpa isi tinye ihe atụ Jisọs banyere yoke n’ọrụ bịara pụta ìhè n’ebe ọrụ ime ndị na-eso ụzọ ya dị. Ihe ịrụ ụka adịghị ya na ọrụ bụ́ isi Jisọs rụrụ bụ izi ndị ọzọ ihe, na-ekwusi okwu ike banyere Alaeze Chineke. (Matiu 4:23) Ya mere, mgbe ọ sịrị, “Nyaranụ yoke nke m n’olu unu,” n’ezie nke ahụ ga-agụnyewo iso ya na-arụ otu ọrụ ahụ. Ihe ndekọ nke Oziọma ahụ na-egosi na Jisọs kpaliri ndị nwere ezi obi ịgbanwe ọrụ ha, bụ́ nchegbu bụ́ isi ná ndụ ọtụtụ ndị. Cheta òkù ọ kpọrọ Pita, Andru, Jemes, na Jọn, sị: “Bịanụ soo m n’azụ, M ga-emekwa ka unu bụrụ ndị ọkụ na-akụta mmadụ.” (Mak 1:16-20) O gosiri ndị ọkụ azụ̀ ahụ otú ọ ga-esi bụrụ ihe na-enye afọ ojuju ma ọ bụrụ na ha arụọ ọrụ ọ nọ na-ebute ụzọ ná ndụ ya, na-eme ya n’okpuru nduzi na enyemaka ya.

¹³ Ụfọdụ n’ime ndị Juu nụrụ ihe o kwuru ghọtara ya ma tinye ya n’ọrụ. Were anya nke uche gị hụ ihe mere n’ụsọ oké osimiri bụ́ nke anyị na-agụ banyere ya na Luk 5:1-11. Ndị ọkụ azụ̀ anọ adọgbuwo onwe ha n’ọrụ n’abalị dum ma ọ dịghị azụ ha gbutere. Na mberede, azụ̀ jupụtara n’ụgbụ ha! Nke a emeghị ná ndabara; ọ bụ Jisọs mere ya. Ka ha lepụrụ anya n’ụsọ oké osimiri, ha hụrụ ìgwè mmadụ ndị nwere nnọọ mmasị n’ozizi Jisọs. Nke ahụ nyere aka ịkọwa ihe Jisọs gwara mmadụ anọ ahụ: “Site n’ugbu a [unu] ga na-anwụta mmadụ ná ndụ.” Olee otú ha si meghachi omume? “Ha tinyere ụgbọ ha n’ala, ha wee hapụ ihe nile, [soro] Ya.”

14. (a) Olee otú anyị pụrụ isi hụ izu ike taa? (b) Ozi ọma dị aṅaa na-enye izu ike ka Jisọs kwusara?

¹⁴ N’ụzọ bụ́ isi, ị pụrụ imeghachi omume n’ụzọ yiri nke ahụ. Ọrụ nke ịkụziri ndị mmadụ eziokwu Bible ka na-aga n’ihu. Ihe dị ka nde Ndịàmà Jehova isii n’ụwa nile azawo òkù Jisọs kpọrọ ‘ịnyara yoke nke ya n’olu’ ha; ha aghọwo “ndị ọkụ na-akụta mmadụ.” (Matiu 4:19) Ụfọdụ na-eme ya ọrụ ha na-arụ oge nile; ndị ọzọ na-eme ike ha nile na nwa oge. Ha nile na-ahụ ya dị ka ihe na-enye izu ike, n’ụzọ dị otú ahụ, nrụgide ha na-enwe ná ndụ na-ebelata. Ọ na-agụnye ime ihe na-atọ ha ụtọ, izi ndị ọzọ ozi ọma—“ozi ọma nke alaeze ahụ.” (Matiu 4:23) Ọ bụ ihe na-atọ ụtọ mgbe nile izi ozi ọma ma karịsịa ozi ọma nke a. Bible bu ihe ọmụma bụ́ isi dị anyị mkpa iji mee ka ndị mmadụ kwere na ha pụrụ ibi ndụ nrụgide na-adịchaghị na ya.—2 Timoti 3:16, 17.

15. Ị̀ pụrụ isi aṅaa rite uru n’ihe ndị Jisọs kụziri banyere ndụ?

¹⁵ Ruo n’ókè ụfọdụ, ọbụna ndị ka malitere ịmụ banyere Alaeze Chineke eritewo uru site n’ihe ndị Jisọs kụziri banyere ụzọ e si ebi ndụ. Ọtụtụ ndị pụrụ ikwu n’eziokwu na ozizi Jisọs emewo ka ha zuru ike ma nyere ha aka ịgbanwe ndụ ha. Ị pụrụ ịchọpụta nke ahụ n’onwe gị site n’inyocha ụfọdụ n’ime ụkpụrụ ndị metụtara ibi ndụ bụ́ ndị e nyere n’ihe ndekọ nke ndụ na ozi Jisọs, karịsịa Oziọma ndị ahụ Matiu, Mak, na Luk dere.

Ụzọ Isi Hụ Izu Ike

16, 17. (a) Ebee ka ị pụrụ ịchọta ụfọdụ n’ime ozizi ndị bụ́ isi nke Jisọs? (b) Gịnị dị mkpa iji hụ izu ike site n’itinye ozizi Jisọs n’ọrụ?

¹⁶ N’oge opupu ihe ubi nke 31 O.A., Jisọs kwuru okwu ihu ọha a ma ama ruo taa n’ụwa. A na-akpọkarị ya Ozizi Elu Ugwu. E dekọrọ ya na Matiu isi 5 ruo 7 nakwa na Luk isi 6, ọ chịkọtakwara ọtụtụ n’ime ozizi ya. Ị pụrụ ịchọta ozizi ndị ọzọ nke Jisọs n’ebe ndị ọzọ n’Oziọma ndị ahụ. A pụrụ ịghọta ihe ka ukwuu n’ihe o kwuru n’ebughị ụzọ nụ nkọwa ha, ọ bụ ezie na itinye ha n’ọrụ pụrụ ịbụ ihe ịma aka. Gịnị ma i jiri nlezianya na ezi nchebara echiche gụọ isiakwụkwọ ndị ahụ? Kwee ka ike nke echiche ya metụta echiche na àgwà gị.

¹⁷ N’ụzọ doro anya, a pụrụ ịchịkọta ozizi Jisọs n’ụzọ dị iche iche. Ka anyị chịkọta ozizi ndị bụ́ isi n’ìgwè dị iche iche ka e wee nwee otu maka ụbọchị nke ọ bụla n’ọnwa, na-eburu n’uche itinye ha n’ọrụ ná ndụ gị. N’ụzọ dị aṅaa? Ọ dị mma, agụla ha ọkụ ọkụ. Cheta onyeisi ahụ bara ọgaranya bụ́ onye jụrụ Jisọs Kraịst, sị: “Gịnị ka m ga-eme ka m wee keta ndụ ebighị ebi?” Mgbe Jisọs kwupụtaghachiri ihe ndị dị oké mkpa Iwu Chineke chọrọ n’aka ya, nwoke ahụ zara na ya na-emezuworịị ihe ndị a. Ma, ọ chọpụtara na ọ dị ya mkpa imekwu ihe. Jisọs gwara ya ka o tinyekwuo mgbalị n’itinye ụkpụrụ Chineke n’ọrụ n’ụzọ ndị dị irè, ịbụ ezigbo onye na-eso ụzọ. N’ụzọ doro anya, nwoke ahụ adịghị njikere imeru ihe otú ahụ. (Luk 18:18-23) N’ihi ya, ọ dị onye chọrọ ịmụta ihe ndị Jisọs kụziri mkpa taa icheta na e nwere ọdịiche dị n’ikwere na ha na ime ha eme, si otú a na-eme ka nrụgide belata.

18. Nye ihe atụ otú ị pụrụ isi jiri igbe ya na isiokwu a so mee ihe n’ụzọ bara uru.

¹⁸ Dị ka ihe mbụ n’inyocha na itinye ozizi Jisọs n’ọrụ, lee anya n’isi ihe nke 1 n’igbe ya na isiokwu a so. Ọ na-ezo aka na Matiu 5:3-9. N’ezie, onye ọ bụla n’ime anyị pụrụ iji nnọọ oge dị ukwuu tụgharịa uche n’ọmarịcha ndụmọdụ e nyere n’amaokwu ndị ahụ. Otú ọ dị, n’ile ha anya n’ozuzu, gịnị ka ị na-ekwubi banyere akparamàgwà? Ọ bụrụ n’ezie na ị chọrọ ịkwụsị mmetụta nke nrụgide gabigara ókè na-enwe ná ndụ gị, gịnị gaje inye aka? Olee otú ọnọdụ gị pụrụ isi ka mma ma ọ bụrụ na ị na-elebakwuru ihe ime mmụọ anya, na-ekwe ka ọ na-emejupụta ihe ka ukwuu n’echiche gị? Ọ̀ dị ihe ndị ị na-enwe nchegbu banyere ha ná ndụ bụ́ ndị ọ dị gị mkpa iselata aka n’otú i si jiri ha kpọrọ ihe, na-eme ka i nwee ike ilebakwuru ihe ime mmụọ anya? Ọ bụrụ na i mee otú ahụ, ọ ga-eme ka i nwekwuo obi ụtọ ugbu a.

19. Gịnị ka ị pụrụ ime iji nwetakwuo nghọta?

¹⁹ Ugbu a, gatụkwuo n’ihu. Gịnị ma i soro onye ọzọ na-ejere Chineke ozi, ikekwe onye òtù ọlụlụ, onye ikwu dị nso, ma ọ bụ ezigbo enyi gị, kwurịta amaokwu ndị ahụ? (Ilu 18:24; 20:5) Cheta na onyeisi ahụ bara ọgaranya jụrụ onye ọzọ—Jisọs—ihe yiri nke ahụ. Ihe ọ zara ya pụrụ ịmụbawo atụmanya ya nke inweta obi ụtọ na ndụ ebighị ebi. Onye gị na ya na-efekọ ofufe nke ị ga-eso kwurịta banyere amaokwu ndị ahụ agaghị aha ka Jisọs; ma, mkparịta ụka banyere ozizi Jisọs ga-abara unu abụọ uru. Gbalịa mee ya ngwa ngwa.

20, 21. Olee usoro ihe omume ị pụrụ ịgbaso iji mụta ozizi Jisọs, oleekwa otú ị pụrụ isi tụlee ọganihu gị?

²⁰ Leghachi anya n’igbe ahụ ya na isiokwu a so bụ́, “Ozizi Ndị E Ziri Iji Nyere Gị Aka.” A chịkọtara ozizi ndị a n’ìgwè dị iche iche ka i wee nwee ike inwe ma ọ dịkarịa ala otu ozizi ị ga-atụle n’ụbọchị. Ị pụrụ ibu ụzọ gụọ ihe Jisọs kwuru n’amaokwu ndị ahụ e hotara. Mgbe ahụ, chebara okwu ya echiche. Tụgharịa uche n’otú ị pụrụ isi tinye ha n’ọrụ ná ndụ gị. Ọ bụrụ na ọ dị gị ka ị na-emerịị otú ahụ, tụgharịa uche iji hụ ihe ị pụrụ imekwu iji na-ebi ndụ n’ụzọ kwekọrọ n’ozizi Chineke ahụ. Tinye ya n’ọrụ n’ụbọchị ahụ. Ọ bụrụ na ị ghaghị ịgbalịsi ike iji ghọta ya ma ọ bụ hụ otú ị pụrụ isi tinye ya n’ọrụ, leba ya anya n’ụbọchị ọzọ. Otú ọ dị, buru n’uche na ọ bụghị iwu na ọ ga-amarịrị gị ahụ tupu ị gafee n’ọzọ. N’ụbọchị na-esonụ, ị pụrụ ịtụle ozizi ọzọ. N’ọgwụgwụ izu, ị pụrụ ịtụleghachi otú i nweruworo ihe ịga nke ọma n’itinye ozizi Jisọs anọ ma ọ bụ ise n’ọrụ. N’izu nke abụọ, tụkwasịkwuo ya ọzọ, site n’ụbọchị ruo n’ụbọchị. Ọ bụrụ na ị chọpụta na ị dawo n’itinye ozizi ụfọdụ n’ọrụ, adala mbà n’obi. Nke ahụ ga-eme onye Kraịst ọ bụla. (2 Ihe E Mere 6:36; Abụ Ọma 130:3; Eklisiastis 7:20; Jemes 3:8) Gaa n’ihu n’izu nke atọ na nke anọ.

²¹ Mgbe ihe dị ka otu ọnwa gasịrị, ị pụrụ ịtụlewo isi ihe 31 ahụ nile. Otú o sina dị, olee otú ọ ga-adị gị n’ihi ya? Ị́ gaghị enwetụkwu obi ụtọ, ikekwe nwetụkwuo ahụ iru ala? Ọ bụrụgodị na ọganihu i nwere pere nnọọ mpe, o yikarịrị ka ọ ga-adị gị ka nrụgide ị na-enwe ò belatala, ma ọ bụ ma ọ́ dịghị ihe ọzọ, ị ga na-anagide nrụgide n’ụzọ ka mma, ị ga-enwekwa usoro ị na-agbaso iji nọgide na-eme ya. Echefula na e nwere ọtụtụ ọmarịcha isi ihe ndị ọzọ dị n’ozizi Jisọs bụ́ ndị a na-edepụtaghị n’igbe ahụ. Gịnị ma ị chọpụta ụfọdụ n’ime ha ma gbalịa itinye ha n’ọrụ?—Ndị Filipaị 3:16.

22. Gịnị pụrụ isi n’ịgbaso ozizi Jisọs pụta, ma olee akụkụ ọzọ kwesịrị ka a mụta ihe na ya?

²² Ị pụrụ ịhụ na yoke Jisọs, ọ bụ ezie na ọ bụghị nke na-adịtụghị arọ, adịghị egbu mgbu n’ezie. Ibu nke ozizi ya na nke ime ndị na-eso ụzọ dị mfe. Mgbe Jọn onyeozi, bụ́ ezigbo enyi Jisọs, busịrị ya ruo ihe karịrị afọ 60, o kwetara, sị: “Nke a bụ ịhụnanya Chineke, ka anyị debe ihe nile O nyere n’iwu: ihe O nyere n’iwu adịghịkwa arọ.” (1 Jọn 5:3) Ị pụrụ inwe nnọọ obi ike otú ahụ. Ka ị na-anọgide na-etinye ozizi Jisọs n’ọrụ, otú ahụ ka ị ga na-achọpụtakwu na ihe na-eme ka ọtụtụ mmadụ na-enwe nnọọ nrụgide ná ndụ agaghị eme ka i nwee nrụgide otú ahụ. Ị ga-ahụ na ị chọtawo ahụ efe dị ukwuu. (Abụ Ọma 34:8) Ma, e nwere akụkụ ọzọ nke yoke na-adịghị egbu mgbu nke Jisọs bụ́ nke ọ dị gị mkpa ịtụle. Jisọs kwukwara banyere ya onwe ya ịbụ “Onye nwayọọ na Onye wedatara Onwe ya ala n’obi.” Olee otú nke ahụ si kwekọọ n’anyị ịmụta ihe n’aka Jisọs na iṅomi ya? Anyị ga-atụle nke a n’isiokwu na-esonụ.—Matiu 11:29.

‘Mụtanụ Ihe n’Ọnụ M’

“Nyaranụ yoke nke m n’olu unu, mụtakwanụ ihe n’ọnụ m; n’ihi na abụ m Onye nwayọọ na Onye wedatara Onwe ya ala n’obi: unu ga-ahụkwa izu ike nye mkpụrụ obi unu.”—MATIU 11:29.

1. Gịnị mere ịmụta ihe n’ọnụ Jisọs pụrụ iji bụrụ ihe na-atọ ụtọ ma na-eme ka ndụ ka mma?

JISỌS KRAỊST chere echiche, zie ihe, ma mee omume n’ụzọ kwesịrị ekwesị mgbe nile. Ọ nọteghị aka n’ụwa, ma ọ nụrụ ụtọ ọrụ na-akwụghachi ụgwọ ma na-enye afọ ojuju, ọ nọgidekwara na-enwe obi ụtọ. Ọ kpọkọtara ndị na-eso ụzọ ya ma kụziere ha otú e si efe Chineke, otú e si ahụ ụmụ mmadụ n’anya, na otú e si emeri ụwa. (Jọn 16:33) O ji olileanya mejupụta obi ha, “sitekwa n’ozi ọma Ya wepụta ndụ na emebighị emebi n’ìhè.” (2 Timoti 1:10) Ọ bụrụ na ị gụrụ onwe gị n’otu n’ime ndị na-eso ụzọ ya, gịnị ka i chere na ịbụ onye na-eso ụzọ pụtara? Site n’ịtụle ihe Jisọs kwuru banyere ndị na-eso ụzọ, anyị pụrụ ịmụta otú anyị ga-esi mee ka ndụ anyị ka mma. Nke ahụ na-agụnye ile ihe anya otú o si ele ihe anya na itinye ụkpụrụ ụfọdụ bụ́ isi n’ọrụ.—Matiu 10:24, 25; Luk 14:26, 27; Jọn 8:31, 32; 13:35; 15:8.

2, 3. (a) Gịnị ka ịbụ onye na-eso ụzọ Jisọs pụtara? (b) Gịnị mere o ji dị mkpa ịjụ onwe anyị, sị, ‘Ònye ka m na-eso ụzọ ya?’

² N’Akwụkwọ Nsọ Grik nke Ndị Kraịst, okwu a sụgharịrị ịbụ “onye na-eso ụzọ” pụtara n’ụzọ bụ́ isi onye na-etinye uche ya n’ihe, ma ọ bụ onye na-amụta ihe. Okwu yiri ya pụtara n’akụkụ Akwụkwọ Nsọ isiokwu a dabeere na ya, bụ́ Matiu 11:29: “Nyaranụ yoke nke m n’olu unu, mụtakwanụ ihe n’ọnụ m; n’ihi na abụ m Onye nwayọọ na Onye wedatara Onwe ya ala n’obi: unu [ga-enwetakwara mkpụrụ obi unu ume ọhụrụ, NW].” (Ọ bụ anyị dere okwu ụfọdụ n’aka akwụkwọ dị iche.) Ee, onye na-eso ụzọ bụ onye na-amụta ihe. Oziọma ndị ahụ na-ejikarị okwu ahụ bụ́ “onye na-eso ụzọ” eme ihe n’ebe ụmụazụ Jisọs ndị ha na ya kpachiri anya nọ, bụ́ ndị so ya jegharịa ka ọ na-eme nkwusa, bụ́kwa ndị o ziri ihe. Ụfọdụ ndị pụrụ nnọọ ịnakwerewo ozizi Jisọs, ọbụna na-eme otú ahụ na nzuzo. (Luk 6:17; Jọn 19:38) Ndị dere Oziọma ndị ahụ kwukwara banyere “ndị na-eso ụzọ Jọn [Onye Na-eme Baptism] na ndị na-eso ụzọ ndị Farisii.” (Mak 2:18) Ebe ọ bụ na Jisọs dọrọ ụmụazụ ya aka ná ntị ka ha “na-eze ozizi ndị Farisii,” anyị pụrụ ịjụ onwe anyị, sị, ‘Ònye ka m na-eso ụzọ ya?’—Matiu 16:12.

³ Ọ bụrụ na anyị bụ ndị na-eso ụzọ Jisọs, ọ bụrụ na anyị mụtara ihe n’ọnụ ya, mgbe ahụ, o kwesịrị ịdị ndị ọzọ ka hà chọtara izu ike n’ụzọ ime mmụọ ma anyị na ha nọrọ. Ha kwesịrị ịchọpụta na anyị aghọkwuola ndị nwayọọ na ndị wedatara onwe ha ala n’obi. Ọ bụrụ na anyị nwere ibu ọrụ nke nlekọta n’ụlọ ọrụ anyị, ndị nne na nna, ma ọ bụ bụrụ ndị nwere ọrụ ọzụzụ atụrụ n’ọgbakọ ndị Kraịst, ọ̀ na-adị ndị anyị na-elekọta ka ànyị na-emeso ha ihe otú Jisọs si mesoo ndị o lekọtara?

Otú Jisọs Si Mesoo Ndị Mmadụ Ihe

4, 5. (a) Gịnị mere na o sighị ike ịmara otú Jisọs si mesoo ndị nwere nsogbu ihe? (b) Ahụmahụ dị aṅaa ka Jisọs nwere mgbe ọ na-eri ihe n’ụlọ otu onye Farisii?

⁴ Ọ dị anyị mkpa ịmara otú Jisọs si mesoo ndị mmadụ ihe, karịsịa ndị nwere nsogbu siri ike. Nke ahụ ekwesịghị ịbụ ihe siri ike mmụta; Bible bu ọtụtụ akụkọ banyere otú Jisọs si mesoo ndị ọzọ ihe, ndị ụfọdụ n’ime ha nọ ná nsogbu. Ka anyị rịbakwa ama otú ndị ndú okpukpe, karịsịa ndị Farisii, si mesoo ndị nwere nsogbu yiri nke ahụ ihe. Ọdịiche dị na ya ga-abụ ihe na-enye ihe ọmụma.

⁵ N’afọ 31 O.A., ka Jisọs na-eme njem nkwusa na Galili, “otu onye n’etiti ndị Farisii wee kpeere [Jisọs] ka O soo ya rie ihe.” Jisọs egbughị oge n’ịza òkù ahụ. “O wee baa n’ụlọ onye Farisii ahụ, wee nọdụ ná nri. Ma lee, otu nwanyị nke nọ n’obodo ahụ, bụ́ onye mmehie; mgbe ọ maara nke ọma na Ọ nọdụrụ ná nri n’ụlọ onye Farisii ahụ, o wee weta ite alabaster nke mmanụ otite dị ya n’ime, wee guzo n’azụ n’ụkwụ Ya, na-akwa ákwá, wee malite iwere anya mmiri ya desa ụkwụ Ya abụọ, o werekwa agịrị isi ya hichaa ha, o wee sutụ ụkwụ Ya ọnụ nke ukwuu, were mmanụ otite ahụ tee ha.”—Luk 7:36-38.

6. Gịnị pụrụ imewo ka nwanyị ahụ bụ́ “onye mmehie” nọrọ n’ụlọ onye Farisii ahụ?

⁶ Ị̀ pụrụ iji anya nke uche gị hụ ihe ahụ merenụ? Otu akwụkwọ ntụaka na-ekwu, sị: “Nwanyị ahụ (ama. nke 37) ji omenala na-achịkwa ihe omume ọha bụ́ nke nyere ndị nọ ná mkpa ohere ịga n’oriri dị otú ahụ iji nweta ụfọdụ n’ime ihe ndị e rifọrọ erifọ, mee ihe n’ụzọ bara uru.” Nke ahụ pụrụ ịkọwa otú mmadụ pụrụ isi bata ebe a na-akpọghị ya akpọ. A pụrụ inwewo ndị ọzọ tụrụ anya inweta nri e rifọrọ erifọ. Otú ọ dị, akparamàgwà nwanyị a gbapụrụ iche. Ọ nọghị n’akụkụ na-ele anya, na-eche ka ha risịa nri. O nwere aha ọjọọ, ebe ọ bụ “onye mmehie” a ma ama, nke mere na Jisọs kwuru na ya maara banyere “mmehie ya, nke dị ọtụtụ.”—Luk 7:47.

7, 8. (a) Olee otú anyị pụrụ isiwo meghachi omume n’ụdị ọnọdụ ndị ahụ a kọrọ na Luk 7:36-38? (b) Olee otú Saịmọn si meghachi omume?

⁷ Were ya na ị dị ndụ laa azụ n’oge ahụ ma nọrọ n’ọnọdụ Jisọs. Ị̀ gaara esiwo aṅaa meghachi omume? Ị̀ gaara enwewo ahụ erughị ala ka nwanyị a bịakwutere gị? Olee otú ọnọdụ dị otú ahụ gaara esi emetụta gị? (Luk 7:45) Ọ̀ gaara awụwo gị akpata oyi n’ahụ, meekwa ka ị kụja?

⁸ Ọ bụrụ na i so ná ndị ọzọ a kpọrọ òkù ahụ, echiche gị ọ̀ pụrụ, ma ọ dịghị ihe ọzọ, iyitụwo nke Saịmọn onye Farisii ahụ? “Ma mgbe onye Farisii nke kpọrọ [Jisọs] hụrụ ya, o kwuo n’onwe ya, sị, Nwoke a, a sị na Ọ bụ onye amụma, Ọ ga-amara onye nwanyị a bụ nke na-emetụ Ya aka, na aha mmadụ ọ bụ, na ọ bụ onye mmehie.” (Luk 7:39) N’ụzọ dị iche, Jisọs bụ nwoke nwere ọmịiko dị ukwuu. Ọ ghọtara ọnọdụ nwanyị ahụ ma chọpụta nhụjuanya ya. A gwaghị anyị otú o si daba ná ndụ mmehie. Ọ bụrụ n’ezie na ọ bụ nwanyị na-akwa iko, o doro anya na ndị ikom obodo ahụ, bụ́ ndị Juu ji okpukpe kpọrọ ihe, enyeghịrị ya aka.

9. Olee otú Jisọs si meghachi omume, oleekwa ihe pụworo isi na ya pụta?

⁹ Ma Jisọs chọrọ inyere ya aka. Ọ gwara ya, sị: “A gbagharawo gị mmehie nile gị.” Ọ gbakwụnyeziri: “Okwukwe gị azọpụtawo gị; laa n’udo.” (Luk 7:48-50) Ebe a ka ihe ndekọ ahụ gwụrụ. Mmadụ pụrụ ikwu na ọ dịghị oké ihe Jisọs meere ya. N’ụzọ bụ́ isi, ọ gọziri ya wee zilaga ya. Ì chere na ọ laghachiri, ma eleghị anya, n’ụzọ ndụ ọjọọ ya? Ọ bụ ezie na anyị apụghị ijide n’aka kpọmkwem, rịba ama ihe Luk na-ekwu mgbe nke a gasịrị. Ọ kọrọ na Jisọs gawara “site n’obodo ukwu ruo n’obodo ukwu, nakwa site n’obodo nta ruo n’obodo nta, na-ekwusa ma na-akpọsa ozi ọma banyere alaeze Chineke.” Luk kọkwara na “ụmụ nwanyị ụfọdụ” so Jisọs na ndị na-eso ụzọ ya, “[site] n’ihe ndị [ụmụ nwanyị ahụ] nwere na-ahụ maka mkpa ha.” A pụghị ikwu na ọ gaghị ekwe omume na nwanyị a nwere nchegharị na obi ekele sozi n’etiti ha, jiri akọ na uche dị ọcha, echiche nwere nzube nke e mere ka ọ dịghachi ọhụrụ, na ịhụnanya miri nnọọ emi maka Chineke na-agbaso ụzọ ndụ nke nsọpụrụ Chineke.—Luk 8:1-3, NW.

Ọdịiche Dị n’Etiti Jisọs na Ndị Farisii

10. Gịnị mere o ji baa uru ịtụle ihe ndekọ nke Jisọs na nwanyị ahụ gara n’ụlọ Saịmọn?

¹⁰ Gịnị ka anyị pụrụ ịmụta site n’ihe ndekọ a doro anya? Ọ na-emetụ anyị n’ahụ, ọ́ bụghị ya? Weregodị ya na ị nọ n’ụlọ Saịmọn. Olee otú ọ ga-adị gị? Ị̀ ga-emeghachi omume dị ka Jisọs, ka ọ̀ ga-adịtụ gị otú ọ dị onye Farisii ọ nọ na nke ya? Jisọs bụ Ọkpara Chineke, n’ihi ya, anyị apụghị inwe mmetụta ma mee omume kpọmkwem dị ka ya. N’aka nke ọzọ, e nwere ike anyị agaghị achọ iwere onwe anyị na anyị dị ka Saịmọn, onye Farisii. Ọ bụ mmadụ ole na ole ga-anya isi na ha dị ka ndị Farisii.

11. N’ihi gịnị ka anyị na-agaghị eji chọọ ka e were anyị dị ka ndị Farisii?

¹¹ Site n’ịtụle ihe àmà ndị sitere na Bible na ndị na-esiteghị na Bible, anyị pụrụ ikwubi na ndị Farisii buliri onwe ha elu dị ka ndị na-ahụ maka ọdịmma nke ọha na eze na nke mba. O jughị ha afọ na Iwu Chineke doro anya ma dị mfe nghọta n’ụzọ bụ́ isi. N’ebe ọ bụla Iwu ahụ yiri ha ka ọ kapịghị okwu ọnụ, ha na-achọ ịgbakwụnye nkọwa nke aka ha iji mee ka ọ ghara ịdị mmadụ mkpa iji akọ na uche ya mee ihe. Ndị ndú okpukpe a nwara iti iwu ga na-achịkwa omume n’ihe nile, ọbụna n’ihe ndị dị nta.a

12. Olee otú ndị Farisii si lee onwe ha anya?

¹² Ọkọ akụkọ ihe mere eme nke narị afọ mbụ bụ́ Josephus mere ka o doo anya na ndị Farisii weere onwe ha dị ka ndị dị obiọma, ndị dị nwayọọ, ndị na-ekpe ikpe ziri ezi, na ndị ruru eru n’ozuzu ha maka ọrụ ha. Ihe ịrụ ụka adịghị ya na ụfọdụ n’ime ha dịtụ otú ahụ. Nikọdimọs pụrụ ịgbabata gị n’uche. (Jọn 3:1, 2; 7:50, 51) Ka oge na-aga, ụfọdụ n’ime ha gbasoro ụzọ ndị Kraịst. (Ọrụ 15:5) Onye Kraịst bụ́ Pọl onyeozi dere banyere ndị Juu ụfọdụ, dị ka ndị Farisii, sị: “Ha na-anụ ọkụ n’obi n’ebe Chineke nọ, ma ọ bụghị dị ka mmazu si dị.” (Ndị Rom 10:2) Otú ọ dị, Oziọma ndị ahụ kọwara ha dị ka ndị nkịtị si hụ ha—ndị mpako, ndị nganga, ndị ezi omume n’anya onwe ha, ndị na-achọpụtakarị mmejọ, ndị nkatọ, na ndị nlelị.

Echiche Jisọs

13. Gịnị ka Jisọs kwuru banyere ndị Farisii?

¹³ Jisọs katọrọ ndị odeakwụkwọ na ndị Farisii dị ka ndị ihu abụọ. “Ha na-eke ibu dị arọ dịkwa ike obubu, tụkwasị ha n’ubu mmadụ; ma ha onwe ha achọghị iji otu mkpịsị aka ha wezụga ha.” Ee, ibu ahụ dị arọ, yoke a tụkwasịkwara n’olu ndị ahụ bụkwa nke na-egbu mgbu. Jisọs gara n’ihu ịkpọ ndị odeakwụkwọ na ndị Farisii “ndị nzuzu.” Onye nzuzu bụụrụ obodo ya ihe mkpasu iwe. Jisọs kpọkwara ndị odeakwụkwọ na ndị Farisii “ndị ndú ìsì” ma kwuo na ha “ahapụwokwa ihe ka arọ n’iwu, bụ́ ikpe, na ebere, na okwukwe.” Ònye ga-achọ ka Jisọs were ya dị ka onye Farisii?—Matiu 23:1-4, 16, 17, 23.

14, 15. (a) Gịnị ka otú Jisọs si mesoo Matiu Livaị ihe na-ekpughe banyere ụzọ ndị Farisii? (b) Olee ihe ndị dị mkpa anyị pụrụ ịmụta site n’ihe ndekọ a?

¹⁴ Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ndị nile na-agụ Oziọma ndị ahụ pụrụ ịhụ otú ihe ka ọtụtụ ná ndị Farisii dịruru ná njọ. Mgbe Jisọs kpọsịrị Matiu Livaị, onye ọna ụtụ, ịbụ onye na-eso ụzọ ya, Livaị siere ya nri ukwu. Ihe ndekọ ahụ na-ekwu, sị: “Ndị Farisii na ndị odeakwụkwọ ha wee tamuwe imegide ndị na-eso ụzọ Ya, sị, N’ihi gịnị ka unu na-eso ndị ọna ụtụ na ndị mmehie ndị a na-eri ihe? Jisọs wee zaa, sị ha, . . . Abịaghị m ịkpọ ndị ezi omume kama ọ bụ ndị mmehie ka ha chegharịa.”—Luk 5:27-32.

¹⁵ Livaị n’onwe ya ghọtara ihe ọzọ Jisọs kwuru n’oge ahụ: “Ma gaanụ mụta ihe okwu a bụ, Ana m achọ ebere, ọ bụghị àjà.” (Matiu 9:13) Ọ bụ ezie na ndị Farisii zọọrọ na ha kweere n’ihe ndị amụma Hibru dere, ha anakwereghị ihe a e kwuru na Hosea 6:6. Ọ bụrụ na ha gaje ịda iwu, ha na-ejide n’aka na ọ gaghị abụ iwu ọdịnala. Onye ọ bụla n’ime anyị pụrụ ịjụ onwe ya, sị, ‘À maara m dị ka onye na-arapagidesi ike n’ụkpụrụ nduzi ụfọdụ, dị ka ndị na-egosipụta echiche onwe onye ma ọ bụ ụzọ nkịtị e si ele ihe anya? Ka ihe mbụ ndị ọzọ ji mara m ọ̀ bụ onye ebere na ezigbo mmadụ?’

16. Gịnị ka e ji mara ndị Farisii, oleekwa otú anyị pụrụ isi zere ịdị ka ha?

¹⁶ Nkatọ, nkatọ, nkatọ. Nke ahụ bụ ihe e ji mara ndị Farisii. Ndị Farisii na-achọ ihe ọ bụla a na-emezighị emezi—ndị a na-emezighị emezi n’ezie ma ọ bụ ndị ha chere na e mezighị ha emezi. Ha na-etinye ndị mmadụ n’ọnọdụ ịgọchitere onwe ha ma na-echetara ha ebe ndị ha kụrụ afọ n’ala. Ndị Farisii ji inye otu ụzọ n’ụzọ iri nke ahịhịa ndị dịkarịsịrị nta, dị ka mkpa akwụkwọ na-esi ísì ụtọ, anise, na cummin nyaa isi. Ha mere ka a hụ ime nsọ nsọ ha site n’ejiji ha ma nwaa iduzi mba ahụ. N’ezie, ọ bụrụ na omume anyị gaje ikwekọ n’ihe nlereanya Jisọs, anyị aghaghị izere àgwà nke ịdị na-achọpụta na ịdị na-eme ka a hụ ntụpọ nke ndị ọzọ mgbe nile.

Olee Otú Jisọs Si Dozie Nsogbu?

17-19. (a) Kọwaa otú Jisọs si mee ihe banyere ọnọdụ nke pụrụ ịrụpụtawo ihe dị oké njọ. (b) Gịnị mere ka ọnọdụ ahụ bụrụ nke na-arụgide arụgide na nke na-adịghị mma? (ch) A sị na ị nọ ebe ahụ mgbe nwanyị ahụ gakwuuru Jisọs, olee otú ị gaara esiwo meghachi omume?

¹⁷ Ụzọ Jisọs si edozi nsogbu dị nnọọ iche na nke ndị Farisii. Tụlee otú Jisọs si mee ihe banyere ọnọdụ nke pụrụ ịdịwo oké njọ. O metụtara otu nwanyị nke nweworo oruru ọbara ruo afọ 12. Ị pụrụ ịgụ ihe ndekọ ahụ na Luk 8:42-48.

¹⁸ Ihe ndekọ Mak na-ekwu na nwanyị ahụ ‘tụrụ egwu, maakwa jijiji.’ (Mak 5:33) N’ihi gịnị? Ihe ịrụ ụka adịghị ya na ọ bụ n’ihi na ọ maara na o mebiwo Iwu Chineke. Dị ka Levitikọs 15:25-28 si kwuo, nwanyị ọbara ya na-adịghị eru ka e si kee ya bụ onye rụrụ arụ ruo ogologo oge oruru ọbara ahụ ga-adịru, nakwa otu izu. Ihe ọ bụla o metụrụ aka na onye ọ bụla ahụ ya na ya metụrụ na-arụkwa arụ. Iji gakwuru Jisọs, nwanyị a aghaghị isi n’etiti ìgwè mmadụ gafee. Mgbe anyị lere ihe ndekọ ahụ anya n’afọ 2,000 ka o mesịrị, anyị na-enwere ya ọmịiko maka ahụ erughị ala ya.

¹⁹ Ọ bụrụ na ị nọ ya n’ụbọchị ahụ, olee otú ị gaara esiwo lee ọnọdụ ahụ anya? Gịnị ka ị gaara ekwuwo? Rịba ama na Jisọs mesoro nwanyị a ihe n’ụzọ obiọma, ịhụnanya, na nchebara echiche, n’ekwughịdị banyere nsogbu ọ bụla ọ pụrụ ịkpatawo.—Mak 5:34.

20. Ọ bụrụ na ihe dị na Levitikọs 15:25-28 bụ ihe a chọrọ n’aka mmadụ taa, olee ihe ịma aka anyị ga-eche ihu?

²⁰ Ọ̀ dị ihe anyị pụrụ ịmụta site n’ihe a merenụ? Were ya na ị bụ okenye n’ọgbakọ ndị Kraịst taa. Werekwa ya na Levitikọs 15:25-28 bụ ihe a chọrọ n’aka ndị Kraịst taa nakwa na nwanyị bụ́ onye Kraịst emebiwo iwu ahụ, na-enwe mmetụta nke ịbụ onye ụjọ ji na onye a gbahapụrụ agbahapụ. Ị̀ ga-esi aṅaa meghachi omume? Ị̀ ga-eji ndụmọdụ nkatọ wedaa ya ala n’ihu ọha? “Mbanụ,” ka ị ga-asị, “agaghị m eme otú ahụ ma ọlị! N’ịgbaso ihe nlereanya Jisọs, aga m eme mgbalị nile iji gosi ya obiọma, ịhụnanya, na nchebara echiche.” Nke ahụ amaka! Ma ihe ịma aka dị na ya bụ ime ya eme, iṅomi ihe nlereanya Jisọs.

21. Gịnị ka Jisọs kụziiri ndị mmadụ banyere Iwu ahụ?

²¹ N’ụzọ bụ́ isi, ndị mmadụ nwere mmetụta na Jisọs mere ka ha zuru ike, wulie ha elu ma gbaa ha ume. Ebe Iwu Chineke kapịrị okwu ọnụ, ọ bụ ihe e kwuru na ya ka e bu n’obi. Ọ bụrụ na o yiri ka ọ kapịghị okwu ọnụ, ha na-ejikwu akọ na uche ha mee ihe, ha pụkwara igosipụta ịhụnanya ha nwere n’ebe Chineke nọ site ná mkpebi ha. Iwu ahụ nyere ha ohere imesara ahụ. (Mak 2:27, 28) Chineke hụrụ ndị ya n’anya, rụọ ọrụ n’esepụghị aka maka ọdịmma ha, ma dị njikere imere ha ebere mgbe ha dara. Otú ahụ ka Jisọs dị.—Jọn 14:9.